Tài liệu Tín dụng tại ht nhtm vn hiện nay

Lêi më ®Çu. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM) còng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trë thµnh c¸c trung gian tµi chÝnh ®a vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu, ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Tõ khi níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh lµ rÊt lín, tÝch luü kh«ng kÞp ®Ó më réng s¶n xuÊt, chÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp ®· cÇn sö dông vèn tÝn dông thùc hiÖn môc ®Ých cña m×nh. ë níc ta hiÖn nay th× chñ yÕu míi chØ cã ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng lµ thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, vµ c¸c NHTM ngµy cµng ph¸t triÓn thùc hiÖn tèt chøc n¨ng vai trß cña m×nh trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n vÒ ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM vµ vai trß to lín cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, em xin chän ®Ò tµi "Ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay". Bµi viÕt bao gåm nh÷ng néi dung sau: - Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ NHTM vµ tÝn dông ng©n hµng. - Ch¬ng II: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n trong ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM ë ViÖt Nam. - Ch¬ng III: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. Em hy väng bµi viÕt cã thÓ lµm râ mét sè lý luËn vÒ NHTM, ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, vµ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn nay. Bµi viÕt ch¾c cßn nhiÒu thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn chØnh h¬n. Hµ Néi, ngµy 20/9/2002 1 Ch¬ng I: lý luËn chung vÒ Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ tÝn dông ng©n hµng. I/ Ng©n hµng th¬ng m¹i. 1/ Kh¸i niÖm Ng©n hµng th¬ng m¹i. Ng©n hµng Th¬ng m¹i (NHTM) lµ tæ chøc tµi chÝnh trung gian cã vÞ trÝ quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ, nã lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - tÝn dông. Theo ph¸p lÖnh ng©n hµng ngµy 23-5-1990 cña Héi ®ång Nhµ níc x¸c ®Þnh:" Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi tõ kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n". Nh vËy NHTM lµm nhiÖm vô trung gian tµi chÝnh ®i vay ®Ó cho vay qua ®ã thu lêi tõ chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi, nã thùc sù lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp dÞch vô tµi chÝnh, mÆc dï gi÷a NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian kh¸c rÊt khã ph©n biÖt sù kh¸c nhau, nhng ngêi ta vÉn ph¶i t¸ch NHTM ra thµnh mét nhãm riªng v× nh÷ng lý do rÊt ®Æc biÖt cña nã nh tæng tµi s¶n cã cña NHTM lu«n lµ khèi lîng lín nhÊt trong toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng, h¬n n÷a khèi lîng sÐc hay tµi kho¶n göi kh«ng k× h¹n mµ nã cã thÓ t¹o ra còng lµ bé phËn quan träng trong tæng cung tiÒn tÖ M1 cña c¶ nÒn kinh tÕ. Cho thÊy NHTM cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong hÖ thèng ng©n hµng còng nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2/ C¸c nghiÖp vô cña NHTM. C¸c NHTM cã 3 lo¹i nghiÖp vô chÝnh, ®ã lµ nghiÖp vô nî (huy ®éng t¹o nguån vèn), nghiÖp vô cã (sö dông vèn) vµ nghiÖp vô trung gian (thanh to¸n hé kh¸ch hµng). 2.1/ NghiÖp vô nî. §©y lµ nghiÖp vô huy ®éng t¹o nguån vèn dïng cho c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng, bao gåm c¸c nguån vèn sau: 2.1.1. Nguån vèn tù cã, coi nh tù cã vµ vèn dù tr÷. - Vèn ®iÒu lÖ: §©y lµ sè vèn ban ®Çu ®îc h×nh thµnh khi NHTM ®îc thµnh lËp, nã cã thÓ do Nhµ níc cÊp ®èi víi NHTM quèc doanh, cã thÓ lµ vèn ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng ®èi víi NHTM cæ phÇn, cã thÓ lµ vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh ®èi víi NHTM liªn doanh, hoÆc vèn do t nh©n bá ra cña NHTM t nh©n. Møc vèn ®iÒu lÖ lµ bao nhiªu tuú theo quy m« cña NHTM ®îc ph¸p lÖnh quy ®Þnh cô thÓ. - Vèn coi nh tù cã: bao gåm lîi nhuËn cha chia, tiÒn l¬ng cha ®Õn kú thanh to¸n, c¸c kho¶n ph¶i nép nhng cha ®Õn h¹n nép, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ nhng cha ®Õn h¹n tr¶. - Vèn dù tr÷: Vèn nµy ®îc h×nh thµnh tõ lîi nhuËn rßng cña ng©n hµng ®îc trÝch thµnh nhiÒu quü trong ®ã quan träng nhÊt lµ quü dù tr÷ vµ quü ®Ò phßng rñi ro, ®îc trÝch theo quy ®Þnh cña ng©n hµng trung ¬ng. 2 2.1.2/ Nguån vèn qu¶n lý vµ huy ®éng. Nguån vèn nµy chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong nguån vèn cña ng©n hµng. §©y lµ tµi s¶n cña c¸c chñ së h÷u kh¸c, ng©n hµng cã quyÒn sö dông cã thêi h¹n c¶ vèn lÉn l·i. Nã bao gåm c¸c lo¹i sau: - TiÒn göi kh«ng kú h¹n cña d©n c, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. Nã cã môc ®Ých chñ yÕu lµ ®Ó b¶o ®¶m an toµn tµi s¶n vµ giao dÞch, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÕt kiÖm chi phÝ lu th«ng. - TiÒn göi cã kú h¹n cña d©n c, doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kh¸c. §©y lµ kho¶n tiÒn göi cã thêi gian x¸c ®Þnh, vÒ nguyªn t¾c ngêi göi chØ ®îc rót tiÒn khi ®Õn h¹n, nhng thùc tÕ ng©n hµng cho phÐp ngêi göi cã thÓ rót tríc víi ®iÒu kiÖn ph¶i b¸o tríc vµ cã thÓ bÞ hëng l·i suÊt thÊp h¬n. Môc ®Ých cña ngêi göi chñ yÕu lµ lÊy l·i. - TiÒn göi tiÕt kiÖm: ®©y lµ kho¶n tiÒn ®Ó dµnh cña c¸ nh©n ®îc göi vµo ng©n hµng nh»m môc ®Ých hëng l·i theo ®Þnh kú. Cã 2 h×nh thøc: mét lµ, tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lµ lo¹i tiÒn göi mµ ngêi göi cã thÓ ký th¸c nhiÒu lÇn vµ rót ra theo nhu cÇu sö dông vµ kh«ng cÇn b¸o tríc; hai lµ, tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n, lµ tiÒn göi ®Õn kú míi ®îc rót. - TiÒn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu theo møc cho phÐp cña Ng©n hµng Nhµ níc. Tr¸i phiÕu, kú phiÕu cã thêi h¹n cô thÓ vµ chØ ®Õn thêi h¹n ®ã míi ®îc thanh to¸n. H×nh thøc kú phiÕu thêng ®îc ¸p dông theo 2 ph¬ng thøc, mét lµ: ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸ (ngêi mua kú phiÕu tr¶ tiÒn mua theo mÖnh gi¸ vµ ®îc tr¶ c¶ gèc lÉn l·i khi ®Õn h¹n); hai lµ:ph¸t hµnh díi h×nh thøc chiÕt khÊu (ngêi mua kú phiÕu sÏ tr¶ sè tiÒn mua b»ng mÖnh gi¸ trõ ®i sè tiÒn chiÕt khÊu vµ sÏ ®îc hoµn tr¶ theo ®óng mÖnh gi¸ khi ®Õn h¹n). 2.1.3/ Vèn vay. Bao gåm vèn vay cña ng©n hµng trung ¬ng díi h×nh thøc t¸i chiÕt khÊu hoÆc cho vay øng tríc, vay ng©n hµng níc ngoµi, vay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ c¸c kho¶n vay kh¸c trªn thÞ trêng nh: ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi, ph¸t hµnh hîp ®ång mua l¹i, ph¸t hµnh giÊy nî phô, c¸c kho¶n vay USD ngoµi níc ... Víi nguån vèn nµy NHTM cã tr¸ch nhiÖm sö dông cã hiÖu qu¶ vµ hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ vèn lÉn l·i. 2.1.4/ C¸c nguån vèn kh¸c. Bao gåm c¸c nguån vèn tµi trî, vèn ®Çu t ph¸t triÓn, vèn uû th¸c ®Çu t. Vèn nµy ®Ó cho vay theo c¸c ch¬ng tr×nh, dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n tËp trung cña Nhµ níc hoÆc trî gióp cho ®Çu t ph¸t triÓn nh÷ng ch¬ng tr×nh dù ¸n cã môc tiªu riªng. 2.2/ NghiÖp vô cã. §©y lµ nh÷ng nghiÖp vô sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó thùc hiÖn kinh doanh t¹o ra lîi nhuËn cho ng©n hµng. 2.2.1/ NghiÖp vô ng©n quü. 3 - TiÒn kÐt: tiÒn mÆt hiÖn cã t¹i quü nghiÖp vô. Nhu cÇu dù tr÷ tiÒn kÐt cao hay thÊp phô thuéc vµo m«i trêng n¬i ng©n hµng ho¹t ®éng vµ thêi vô. - TiÒn dù tr÷: gåm tiÒn dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn b¾t buéc ph¶i gi÷ l¹i theo tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi sè tiÒn kh¸ch hµng göi ®îc quy ®Þnh bëi ng©n hµng trung ¬ng; tiÒn dù tr÷ vît møc lµ sè tiÒn dù tr÷ ngoµi tiÒn dù tr÷ b¾t buéc; vµ tiÒn göi thanh to¸n t¹i ng©n hµng trung ¬ng vµ c¸c ng©n hµng ®¹i lý, tiÒn göi lo¹i nµy ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n chuyÓn kho¶n gi÷a c¸c ng©n hµng khi kh¸ch hµng tiÕn hµnh c¸c thÓ thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh sÐc, uû nhiÖm chi, thÎ thanh to¸n... 2.2.2/ NghiÖp vô cho vay vµ ®Çu t. - NghiÖp vô cho vay: ho¹t ®éng cho vay rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nã lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt, mang l¹i lîi nhuËn chñ yÕu cho ng©n hµng vµ cã tû lÖ sinh lîi cao nhÊt cña c¸c NHTM, nã gåm c¸c lo¹i h×nh sau: + TÝn dông øng tríc: ®©y lµ thÓ thøc cho vay ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång tÝn dông, trong ®ã kh¸ch hµng ®îc sö dông mét møc cho vay trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Cã 2 lo¹i lµ: øng tríc cã b¶o ®¶m nh thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh; øng tríc kh«ng b¶o ®¶m lµ viÖc cho vay chØ dùa trªn uy tÝn cña kh¸ch hµng. + ThÊu chi (tÝn dông h¹n møc): lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông øng tríc ®Æc biÖt ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång tÝn dông, trong ®ã kh¸ch hµng ®îc phÐp sö dông d nî trong mét giíi h¹n vµ thêi h¹n nhÊt ®Þnh trªn tµi kho¶n v·ng lai. + ChiÕt khÊu th¬ng phiÕu: kh¸ch hµng chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u th¬ng phiÕu cha ®¸o h¹n cho ng©n hµng ®Ó nhËn mét sè tiÒn b»ng mÖnh gi¸ cña th¬ng phiÕu trõ ®i l·i chiÕt khÊu vµ hoa hång phÝ. + Bao thanh to¸n: lµ nghiÖp vô ®i mua l¹i c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp nµo ®ã ®Ó råi sau ®ã nhËn c¸c kho¶n chi tr¶ cña yªu cÇu ®ã. + TÝn dông thuª mua: lµ h×nh thøc tÝn dông trung vµ dµi h¹n ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cho thuª m¸y mãc thiÕt bÞ, ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n kh¸c. Khi hÕt h¹n thuª bªn thuª ®îc chuyÓn quyÒn së h÷u, mua l¹i hoÆc tiÕp tôc thuª tµi s¶n ®ã. + TÝn dông b»ng ch÷ ký: gåm tÝn dông chÊp nhËn, tÝn dông chøng tõ vµ tÝn dông b¶o l·nh. + TÝn dông tiªu dïng: lµ h×nh thøc tÝn dông nh»m tµi trî cho nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c, cã 2 lo¹i: mét lµ, tÝn dông tiªu dïng trùc tiÕp lµ viÖc ng©n hµng cho vay trùc tiÕp kh¸ch hµng ®Ó tiªu dïng. Hai lµ, tÝn dông tiªu dïng gi¸n tiÕp lµ viÖc ng©n hµng mua c¸c phiÕu mua b¸n hµng tõ nh÷ng ngêi b¸n lÎ hµng ho¸, tøc lµ h×nh thøc tµi trî b¸n tr¶ gãp cña NHTM. - NghiÖp vô ®Çu t: NHTM dïng vèn ®Ó kinh doanh bÊt ®éng s¶n, gãp vèn liªn doanh vµ kinh doanh chøng kho¸n. Trong ®ã ®Çu t vµo chøng kho¸n lµ mét h×nh thøc kh¸ phæ biÕn, nã mang l¹i thu nhËp cho ng©n hµng, n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n (v× chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng, nhiÒu thÓ lo¹i vµ cã tÝnh thanh kho¶n cao). NHTM cã thÓ mua chøng kho¸n ng¾n h¹n cña ChÝnh phñ, nã võa t¨ng thu nhËp cho ng©n hµng, võa gãp phÇn c©n b»ng thu chi ng©n s¸ch thêng xuyªn. 4 NHTM cßn ®îc phÐp mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn NHTM chØ ®îc ®Çu t chøng kho¸n cã giíi h¹n kh«ng ®îc ®Ó ho¹t ®éng nµy lÊn ¸t ho¹t ®éng cho vay. NghiÖp vô ®Çu t ®· gióp cho ng©n hµng cã thÓ ®a d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng nh»m ph©n t¸n rñi ro vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng ®ång thêi khai th¸c vµ sö dông tèi ®a nguån vèn ®· huy ®éng. 2.3/ NghiÖp vô trung gian. ë ®©y ng©n hµng thùc hiÖn nhiÖm vô phôc vô kh¸ch hµng, thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô theo sù uû th¸c cña kh¸ch bao gåm: - NghiÖp vô thanh to¸n: ng©n hµng lµ mét trung t©m thanh to¸n kh«ng b»ng tiÒn mÆt, nã thanh to¸n díi c¸c h×nh thøc: sÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, th tÝn dông, thÎ thanh to¸n, ng©n phiÕu thanh to¸n. - NghiÖp vô thu hé: ng©n hµng thay mÆt kh¸ch hµng nhËn tiÒn theo c¸c chøng kho¸n kh¸c nhau nh sÐc, kú phiÕu, c¸c chøng tõ hµng ho¸ vµ chøng kho¸n cã gi¸. - NghiÖp vô th¬ng m¹i: ng©n hµng mua hé hoÆc b¸n hé kh¸ch hµng, hµng ho¸ ë ®©y chñ yÕu lµ c¸c chøng kho¸n. - NghiÖp vô ph¸t hµnh chøng kho¸n: ®©y lµ mét nghiÖp vô quan träng vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. C¸c c«ng ty cæ phÇn, c¸c doanh nghiÖp muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n cã gi¸ trÞ nh cæ phiÕu, kú phiÕu ®Çu t cã môc ®Ých... nh»m thu hót vèn ®Ó t¨ng nguån vèn, hay khi Nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i th× thêng nhê c¸c ng©n hµng, th«ng qua NHTM lµm trung gian tiªu thô c¸c chøng kho¸n ®ã vµ ®îc nhËn sè tiÒn thï lao theo tû lÖ quy ®Þnh tõ ngêi ph¸t hµnh. - NghiÖp vô uû th¸c: lµm theo c¸c uû th¸c cña kh¸ch hµng nh b¶o qu¶n tµi s¶n( ®¸ quý, chøng kho¸n...), kh¸ch hµng ph¶i tr¶ lÖ phÝ cho viÖc b¶o qu¶n; thùc hiÖn c¸c uû nhiÖm vÒ chuyÓn quyÒn thõa kÕ tµi s¶n: kh¸ch hµng nhê ng©n hµng thùc hiÖn c¸c di chóc sau khi hä qua ®êi. 2.4/ Mèi quan hÖ gi÷a 3 nghiÖp vô. Gi÷a 3 nghiÖp vô nµy cã mét mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt, t¬ng hç lÉn nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Gi÷a nghiÖp vô nî vµ nghiÖp vô cã cã t¸c ®éng qua l¹i, cïng gióp cho nhau ph¸t triÓn. Muèn cho vay, kinh doanh thu lêi th× ph¶i cã vèn, vËy tríc tiªn ng©n hµng ph¶i huy ®éng vèn, bëi vËy nghiÖp vô nî lµ tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô cã, nghiÖp vô nî cµng ph¸t triÓn th× cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho nghiÖp vô cã ®îc më réng. Ngîc l¹i, nÕu ng©n hµng cho vay, kinh doanh cµng nhiÒu, cµng thu ®îc nhiÒu l·i th× cµng bæ sung thªm cho nguån vèn, t¹o ®iÒu kiÖn cho nghiÖp vô cã ®îc ph¸t triÓn. Gi÷a nghiÖp vô nî - cã víi nghiÖp vô trung gian còng cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Kh¸ch hµng võa lµ ngêi göi tiÒn võa lµ ngêi vay ®èi víi ng©n hµng, hä cã quan hÖ thanh to¸n víi nhau qua ng©n hµng bëi vËy nghiÖp vô nî vµ cã ph¸t triÓn sÏ t¸c ®éng lµm t¨ng nghiÖp vô trung gian. MÆt kh¸c nghiÖp vô trung gian 5 còng cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi nghiÖp vô nî - cã, khi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô trung gian nh thu hé, uû th¸c, th¬ng m¹i ... sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng tËp trung ®îc nh÷ng kho¶n tiÒn mµ nhê ®ã bæ sung cho nghiÖp vô nî vµ ®ång thêi ph¸t triÓn nghiÖp vô cã tøc lµ bæ sung t¹m thêi vµo nguån vèn ®Ó tiÕn hµnh cho vay. Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a lµ vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mçi ng©n hµng. NÕu cho vay qu¸ lín, tuy cã thÓ thu l·i nhiÒu song gÆp rñi ro lµ khi nh÷ng ngêi göi tiÒn ë ng©n hµng ®ång lo¹t ®Õn rót tiÒn sÏ g©y ra biÕn ®éng lín nguån vèn kh¶ n¨ng thanh to¸n lµm cho hÖ sè an toµn vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng sÏ gi¶m xuèng. Ngîc l¹i nÕu cho vay Ýt th× kh¶ n¨ng thanh to¸n cao h¬n nhng thu l·i Ýt kh«ng bæ sung ph¸t triÓn ®îc nghiÖp vô nî. ChÝnh v× vËy mµ mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a c¸c nghiÖp vô cña ng©n hµng lµ hÕt søc quan träng, do ®ã ngêi lµm ng©n hµng ph¶i biÕt bè trÝ mét c¸ch khoa häc vµ phï hîp gi÷a c¸c nghiÖp vô ®Ó ®¶m b¶o ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. II/ Ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng, nã lµ ho¹t ®éng sinh lîi chñ yÕu vµ lu«n chiÕm mét tØ träng lín trong tæng tµi s¶n cã cña c¸c NHTM, do ®ã nã cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò vÒ tÝn dông rÊt ®îc c¸c ng©n hµng quan t©m, trong khu«n khæ ®Ò tµi nµy em xin ®îc ®i s©u vµo ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM. 1/ Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng. 1.1/ §Þnh nghÜa tÝn dông. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, trong cïng mét thêi gian lu«n cã mét sè ngêi t¹m thêi thõa vèn, cã vèn t¹m thêi nhµn rçi vµ cã nhu cÇu cho vay. Bªn c¹nh ®ã lu«n cã mét sè ngêi t¹m thêi thiÕu vèn, cã nhu cÇu ®i vay. HiÖn tîng nµy lµm n¶y sinh mèi quan hÖ kinh tÕ mµ néi dung cña nã lµ vèn ®îc dÞch chuyÓn tõ n¬i t¹m thêi thõa sang n¬i thiÕu víi ®iÒu kiÖn hoµn tr¶ vèn vµ l·i tiÒn vay lµ lîi nhuËn thu ®îc do sö dông vèn vay. §©y chÝnh lµ quan hÖ tÝn dông. Nh vËy tÝn dông lµ quan hÖ vay mîn dùa trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶ kÌm theo lîi tøc, nã ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña c¶ 2 bªn, do ®ã nã lµ mét quan hÖ b×nh ®¼ng, c¶ 2 bªn cïng cã lîi vµ mang tÝnh tho¶ thuËn lín. Quan hÖ tÝn dông ®· h×nh thµnh vµ ra ®êi tõ rÊt l©u, thËm chÝ mèi quan hÖ tÝn dông th« s¬ nhÊt ®îc ph¸t sinh ngay tõ sau khi chÕ ®é céng s¶n nguyªn thuû tan r·. Quan hÖ tÝn dông ®· ph¸t triÓn qua nhiÒu h×nh thøc tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, qua tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn mµ dÇn h×nh thµnh nªn c¸c h×nh thøc tÝn dông míi cã tr×nh ®é cao h¬n, ®· cã c¸c h×nh thøc tÝn dông sau: tÝn dông nÆng l·i, tÝn dông th¬ng m¹i, tÝn dông ng©n hµng, tÝn dông nhµ níc vµ tÝn dông tiªu dïng. Mçi mét h×nh thøc tÝn dông ®Òu cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ. Tuy nhiªn trong sù ph¸t triÓn cña m×nh, c¸c h×nh thøc quan hÖ tÝn dông tríc kh«ng hÒ mÊt ®i mµ vÉn cßn tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông khi cã sù ra ®êi mét h×nh thøc tÝn dông míi. Ngµy 6 nay, tÊt c¶ c¸c h×nh thøc tÝn dông trªn ®Òu cßn tån t¹i vµ bæ sung lÉn nhau, vµ nã cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.2/ TÝn dông ng©n hµng. Trong c¸c h×nh thøc trªn th× tÝn dông ng©n hµng lµ mét h×nh thøc tÝn dông v« cïng quan träng, nã lµ mét quan hÖ tÝn dông chñ yÕu, cung cÊp phÇn lín nhu cÇu tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ. Víi c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn nay, tÝn dông ng©n hµng cµng trë thµnh mét h×nh thøc tÝn dông kh«ng thÓ thiÕu ë c¶ trong níc vµ quèc tÕ. TÝn dông ng©n hµng lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng cßn bªn kia lµ c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ. TÝn dông ng©n hµng lµ mèi quan hÖ vay mîn gi÷a ng©n hµng víi tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n, tæ chøc vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong x· héi. Nã kh«ng ph¶i lµ quan hÖ dÞch chuyÓn vèn trùc tiÕp tõ n¬i t¹m thêi thõa sang n¬i t¹m thêi thiÕu mµ lµ quan hÖ dÞch chuyÓn vèn gi¸n tiÕp th«ng qua mét tæ chøc trung gian, ®ã lµ ng©n hµng. TÝn dông ng©n hµng còng mang b¶n chÊt chung cña quan hÖ tÝn dông, ®ã lµ quan hÖ vay mîn cã hoµn tr¶ c¶ vèn vµ l·i sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, lµ quan hÖ chuyÓn nhîng t¹m thêi quyÒn sö dông vèn vµ lµ quan hÖ b×nh ®¼ng c¶ 2 bªn cïng cã lîi. 1.3/ §Æc ®iÓm cña tÝn dông ng©n hµng. - TÝn dông ng©n hµng thùc hiÖn cho vay díi h×nh thøc tiÒn tÖ: cho vay b»ng tiÒn tÖ lµ lo¹i h×nh tÝn dông phæ biÕn, linh ho¹t vµ ®¸p øng mäi ®èi tîng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. - TÝn dông ng©n hµng cho vay chñ yÕu b»ng vèn ®i vay cña c¸c thµnh phÇn trong x· héi chø kh«ng ph¶i hoµn toµn lµ vèn thuéc së h÷u cña chÝnh m×nh nh tÝn dông nÆng l·i hay tÝn dông th¬ng m¹i. - Qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng ®éc lËp t¬ng ®èi víi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Cã nh÷ng trêng hîp mµ nhu cÇu tÝn dông ng©n hµng gia t¨ng nhng s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ kh«ng t¨ng, nhÊt lµ trong thêi kú kinh tÕ khñng ho¶ng, s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ bÞ co hÑp nhng nhu cÇu tÝn dông vÉn gia t¨ng ®Ó chèng t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Ngîc l¹i trong thêi kú kinh tÕ hng thÞnh, c¸c doanh nghiÖp më mang s¶n xuÊt, hµng ho¸ lu chuyÓn t¨ng m¹nh nhng tÝn dông ng©n hµng l¹i kh«ng ®¸p øng kÞp. §©y lµ mét hiÖn tîng rÊt b×nh thêng cña nÒn kinh tÕ. - H¬n n÷a tÝn dông ng©n hµng cßn cã mét sè u ®iÓm næi bËt so víi c¸c h×nh thøc kh¸c lµ: TÝn dông ng©n hµng cã thÓ tho¶ m·n mét c¸ch tèi ®a nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ v× nã cã thÓ huy ®éng nguån vèn b»ng tiÒn nhµn rçi trong x· héi díi nhiÒu h×nh thøc vµ khèi lîng lín. TÝn dông ng©n hµng cã thêi h¹n cho vay phong phó, cã thÓ cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n do ng©n hµng cã thÓ ®iÒu chØnh gi÷a c¸c nguån vèn víi nhau ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ thêi h¹n vay. 7 TÝn dông ng©n hµng cã ph¹m vi lín v× nguån vèn b»ng tiÒn lµ thÝch hîp víi mäi ®èi tîng trong nÒn kinh tÕ, do ®ã nã cã thÓ cho nhiÒu ®èi tîng vay. 2/ Ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng. Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng dùa vµo c¸c c¨n cø kh¸c nhau tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu. Tuy nhiªn ngêi ta thêng ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc sau: - Theo thêi gian sö dông vèn vay, tÝn dông ®îc ph©n thµnh 3 lo¹i sau: + TÝn dông ng¾n h¹n: lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n díi mét n¨m, thêng ®îc sö dông vµo nghiÖp vô thanh to¸n, cho vay bæ sung thiÕu hôt t¹m thêi vÒ vèn lu ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hay cho vay phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t tiªu dïng cña c¸ nh©n. + TÝn dông trung h¹n: cã thêi h¹n tõ 1 ®Õn 5 n¨m, ®îc dïng ®Ó cho vay vèn phôc vô nhu cÇu mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, c¶i tiÕn ®æi míi kü thuËt, më réng vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh nhá cã thêi h¹n thu håi vèn nhanh. + TÝn dông dµi h¹n: lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n trªn 5 n¨m, ®îc sö dông ®Ó cung cÊp vèn cho x©y dùng c¬ b¶n, c¶i tiÕn vµ më réng s¶n xuÊt cã quy m« lín. Thêng th× tÝn dông trung vµ dµi h¹n ®îc ®Çu t ®Ó h×nh thµnh vèn cè ®Þnh vµ mét phÇn vèn tèi thiÓu cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. - C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông vèn vay, tÝn dông ng©n hµng chia thµnh 2 lo¹i: + TÝn dông s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸: lµ lo¹i tÝn dông ®îc cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó hä tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. + TÝn dông tiªu dïng: lµ lo¹i tÝn dông ®îc cÊp ph¸t cho c¸ nh©n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng. Lo¹i tÝn dông nµy thêng ®îc dïng ®Ó mua s¾m nhµ cöa, xe cé, c¸c thiÕt bÞ gia ®×nh... TÝn dông tiªu dïng ngµy cµng cã xu híng t¨ng lªn. - C¨n cø vµo tÝnh chÊt ®¶m b¶o cña c¸c kho¶n cho vay, cã c¸c lo¹i tÝn dông sau: + TÝn dông cã b¶o ®¶m: lµ lo¹i h×nh tÝn dông mµ c¸c kho¶n cho vay ph¸t ra ®Òu cã tµi s¶n t¬ng ®¬ng thÕ chÊp, cã c¸c h×nh thøc nh: cÇm cè, thÕ chÊp, chiÕt khÊu vµ b¶o l·nh. + TÝn dông kh«ng cã b¶o ®¶m: lµ lo¹i h×nh tÝn dông mµ c¸c kho¶n cho vay ph¸t ra kh«ng cÇn tµi s¶n thÕ chÊp mµ chØ dùa vµo tÝn chÊp. Lo¹i h×nh nµy thêng ®îc ¸p dông víi kh¸ch hµng truyÒn thèng, cã quan hÖ l©u dµi vµ sßng ph¼ng víi ng©n hµng, kh¸ch hµng nµy ph¶i cã t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh vµ cã uy tÝn ®èi víi ng©n hµng nh tr¶ nî ®Çy ®ñ, ®óng h¹n c¶ gèc lÉn l·i, cã dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi, cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî... Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng viÖc ph©n lo¹i tÝn dông ng©n hµng theo c¸c tiªu thøc trªn chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi. Khi c¸c h×nh thøc tÝn dông cµng ®a d¹ng th× c¸ch ph©n lo¹i cµng chi tiÕt. Ph©n lo¹i tÝn dông gióp cho viÖc nghiªn cøu sù vËn ®éng cña vèn tÝn dông trong tõng lo¹i h×nh cho vay vµ lµ c¬ së ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña chóng. 3/ L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng. 3.1/ Kh¸i niÖm. 8 Tríc hÕt ta cÇn xem xÐt lîi tøc tÝn dông. Lîi tøc tÝn dông lµ thu nhËp mµ ngêi cho vay nhËn ®îc ë ngêi ®i vay do viÖc sö dông tiÒn vay cña ngêi nµy. ë ®©y ngêi ®i vay sö dông vèn vay ®îc ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Lîi nhuËn ®îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh nµy tÊt yÕu ®îc ph©n chia theo mét tû lÖ tho¶ ®¸ng gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay t¬ng øng víi nguån vèn bá vµo s¶n xuÊt kinh doanh. PhÇn lîi nhuËn dµnh cho ngêi cho vay nµy ®îc gäi lµ lîi tøc. Thùc chÊt lîi tøc lµ gi¸ c¶ cña lîng hµng ho¸ (tøc lîng tiÒn tÖ ) cho vay. Gi¸ c¶ nµy lªn xuèng theo quan hÖ cung cÇu cña vèn, nhng kh¸c víi c¸c hµng ho¸ th«ng thêng kh¸ lµ gi¸ c¶ cña chóng ph¶n ¸nh vµ xoay quanh gi¸ trÞ cña chóng, cßn gi¸ c¶ cña vèn l¹i hoµn toµn kh«ng ph¶n ¸nh ®îc gi¸ trÞ cña vèn, nã cßn phô thuéc vµo nhu cÇu vµ sù tho¶ thuËn cña 2 bªn. ChÝnh v× vËy, lîi tøc cha ph¶n ¸nh ®îc hiÖu qu¶ cña sè vèn cho vay ph¸t ra. Nh vËy, ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh lîi cña vèn cho vay ngêi ta ®· so s¸nh lîi tøc víi vèn cho vay h×nh thµnh nªn l·i suÊt tÝn dông. V× vËy ta cã ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t vÒ l·i suÊt tÝn dông nh sau: L·i suÊt tÝn dông lµ tû lÖ so s¸nh gi÷a sè lîi tøc thu ®îc víi sè vèn cho vay ph¸t ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. L·i suÊt tÝn dông chÝnh lµ sù cô thÓ ho¸ cña lîi tøc tÝn dông, nã lµ c¸i gi¸ cña quyÒn ®îc sö dông vèn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mµ ngêi sö dông ph¶i tr¶ cho ngêi së h÷u nã. 3.2/ C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông mµ c¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông còng ®îc h×nh thµnh mét c¸ch ®a d¹ng, ®¹i bé phËn chóng ®Òu do ng©n hµng trung ¬ng kiÓm so¸t vµ khèng chÕ. C¸c h×nh thøc l·i suÊt cµng phong phó th× cµng t¹o ®é linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ trong quan hÖ tÝn dông v× chÝnh l·i suÊt lµ chÊt xóc t¸c h×nh thµnh nªn quan hÖ tÝn dông, do ®ã cÇn ph¶i ph©n biÖt ®îc c¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng ®Ó thÊy ®îc hiÖu qu¶ cña chóng trong ph¸t triÓn tÝn dông nãi riªng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung. Th«ng thêng hÖ thèng l·i suÊt trªn thÞ trêng cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau: - L·i suÊt c¬ b¶n: lµ l·i suÊt do ng©n hµng trung ¬ng c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. - L·i suÊt sµn vµ l·i suÊt trÇn: lµ l·i suÊt thÊp nhÊt vµ l·i suÊt cao nhÊt trong mét khung l·i suÊt nµo ®ã mµ ng©n hµng trung ¬ng Ên ®Þnh cho c¸c NHTM hoÆc do NHTM quy ®Þnh trong hÖ thèng cña nã nh»m thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng tÝn dông trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. - L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n mµ ng©n hµng trung ¬ng dµnh cho c¸c NHTM, trong trêng hîp cÊp vèn cho chóng th«ng qua nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ l·i suÊt gèc cña c¸c NHTM, ®Ó tõ ®ã chóng Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt cho vay kh¸c trong khung l·i suÊt ®îc phÐp. - L·i suÊt danh nghÜa vµ l·i suÊt thùc: 9 L·i suÊt danh nghÜa lµ l·i suÊt mµ ngêi cho vay ®îc hëng, kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ, nã ®îc x¸c ®Þnh cho mét kú h¹n göi hoÆc vay, thÓ hiÖn trªn quy íc giÊy tê ®îc tho¶ thuËn tríc. L·i suÊt thùc lµ l·i suÊt sau khi ®· lo¹i trõ sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ, nh l¹m ph¸t hoÆc lªn gi¸ tiÒn tÖ. Do ®ã ta cã c«ng thøc tÝnh l·i suÊt thùc nh sau: L·i suÊt thùc= l·i suÊt danh nghÜa - tû lÖ l¹m ph¸t dù ®o¸n. Do vËy, l·i suÊt danh nghÜa lu«n lín h¬n 0 nhng l·i suÊt thùc th× kh«ng ph¶i lóc nµo còng d¬ng, khi x¶y ra l¹m ph¸t mµ tû lÖ l¹m ph¸t l¹i lín h¬n l·i suÊt danh nghÜa th× lóc ®ã l·i suÊt thùc sÏ <0 ®iÒu nµy sÏ g©y bÊt lîi cho ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay l¹i cã lîi h¬n. ChÝnh l·i suÊt thùc ¶nh hëng ®Õn ®Çu t, ®Õn viÖc t¸i ph©n phèi thu nhËp gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay, v× vËy ng©n hµng chØ thùc sù thóc ®Èy tÝch luü khi ®a ra ®îc chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d¬ng. 4/ Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Lµ mét mèi quan hÖ kinh tÕ, tÝn dông ng©n hµng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ. NhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nã cã vai trß kh¸ quan träng: 4.1/ TÝn dông ng©n hµng gãp phÇn thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn. Nhê cã nguån vèn tÝn dông cña ng©n hµng nªn c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn bæ sung vèn thiÕu hôt t¹m thêi hay më réng nguån vèn ®¶m b¶o ®îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b×nh thêng vµ cßn cã thÓ më réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, ¸p dông kü thuËt c«ng nghÖ míi t¨ng tÝnh c¹nh tranh. TÝn dông ®· gióp c¸c doanh nghiÖp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó duy tr× mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸ vµ tiªu dïng x· héi. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng t¨ng cêng, mçi quèc gia trë thµnh mét bé phËn cña thÞ trêng thÕ giíi, do ®ã tÝn dông ng©n hµng trªn lÜnh vùc tÝn dông quèc tÕ còng trë nªn quan träng gióp cho viÖc liªn kÕt chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c níc trªn thÕ giíi ®îc nhanh chãng, rót ng¾n thêi gian ph¸t triÓn. Nh vËy ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM ®· gãp phÇn thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh chãng ngay c¶ trong níc vµ quèc tÕ. 4.2/ TÝn dông ng©n hµng lµ c«ng cô tÝch tô vµ tËp trung vèn rÊt quan träng, tõ ®ã gióp cho viÖc tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. TÝn dông ng©n hµng tËp trung c¸c kho¶n tÝn dông nhá lÎ thµnh c¸c kho¶n vèn lín, t¹o kh¶ n¨ng ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh lín hiÖu qu¶ cao. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp còng nhê c¸c kho¶n tÝn dông mµ cã ®ñ vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt rót ng¾n thêi gian tÝch luü vèn. Tãm l¹i, tÝn dông ®· ®ãng vai trß tÝch cùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn cho s¶n xuÊt. Th«ng qua tÝn dông ng©n hµng c¸c doanh nghiÖp nhËn ®îc khèi lîng vèn bæ sung rÊt lín tõ ®ã t¨ng quy m« s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi thiÕt bÞ, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµm cho doanh nghiÖp lín ngµy cµng lín lªn, doanh nghiÖp nhá bÞ ph¸ s¶n do kh«ng c¹nh tranh næi, tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp nhá ph¶i liªn kÕt víi nhau t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nh vËy tÝn dông ®· gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt. 10 4.3/ TÝn dông ng©n hµng gióp cho viÖc ®iÒu hoµ nguån vèn gãp phÇn æn ®Þnh thÞ trêng tiÒn tÖ, ph¸t triÓn c©n ®èi c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Th«ng qua tÝn dông mµ nguån vèn dÞch chuyÓn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, lµm cho x· héi bít l·ng phÝ ë nh÷ng n¬i thõa vèn, gi¶m khã kh¨n ë n¬i thiÕu vèn, gióp cho viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶, gãp phÇn lµm cho tèc ®é lu©n chuyÓn hµng ho¸ vµ tiÒn vèn t¨ng lªn, t¹o sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu trong c¸c ngµnh. ViÖc ®iÒu hoµ nguån vèn, ®ång thêi th«ng qua khung l·i suÊt quy ®Þnh gióp cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ ®îc thùc hiÖn, ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ gãp phÇn æn ®Þnh tiÒn tÖ, vµ sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ. H¬n n÷a, th«ng qua tÝn dông ng©n hµng, ChÝnh phñ cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn hç trî ph¸t triÓn c¸c vïng, miÒn hay c¸c ngµnh then chèt, träng ®iÓm nhê vµo viÖc ®a ra c¸c u ®·i tÝn dông... do vËy ®· kÝch thÝch thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµo c¸c vïng, ngµnh träng ®iÓm trong diÖn u tiªn cña ChÝnh phñ, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o sù ph¸t triÓn c©n ®èi trong c¶ níc. 11 Ch¬ng II: c¸c yÕu tè c¬ b¶n ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM vµ biÓu hiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam. Cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM, bao gåm c¶ yÕu tè chñ quan vµ yÕu tè kh¸ch quan, nh: M«i trêng kinh doanh, m«i trêng ph¸p luËt, ®Þa bµn ho¹t ®éng... Tuy nhiªn trong ch¬ng nµy sÏ chØ ®Ò cËp vÒ mét sè yÕu tè chñ quan, b¶n th©n ng©n hµng kiÓm so¸t ®îc cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c NHTM, vµ t×nh tr¹ng cña chóng trong thùc tiÔn ë ViÖt Nam. I/ Quy tr×nh tÝn dông. Ho¹t ®éng cho vay lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ng©n hµng. Nã mang l¹i doanh thu vµ lîi nhuËn cho ng©n hµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn viÖc cho vay lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n, nã mang l¹i kh¸ nhiÒu rñi ro, bÊt tr¾c, v× vËy ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng nµy cã hiÖu qu¶ tÝch cùc th× cÇn ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn cho vay theo ®óng quy tr×nh thñ tôc ®· ®îc quy ®Þnh. Quy tr×nh cho vay ®èi víi c¸c ®èi tîng kh¸c nhau còng kh¸c nhau. Vµ ë ViÖt Nam cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ quy tr×nh cho vay ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông nh sau: 1/ H×nh thµnh kho¶n vay. §èi víi c¸ nh©n th× hÇu hÕt c¸c kho¶n vay ®îc b¾t ®Çu b»ng viÖc kh¸ch hµng xin vay vèn, hä ®Õn gÆp nh©n viªn ng©n hµng vµ ghi nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµo ®¬n xin vay. Trong trêng hîp cho vay kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp th× thêng b¾t ®Çu b»ng viÖc tiÕp xóc gi÷a c¸n bé tÝn dông vµ ®¹i diÖn c¸c h·ng. §©y chÝnh lµ c¬ héi ®Çu tiªn ®Ó c¸n bé ng©n hµng t×m hiÓu th«ng tin vÒ doanh nghiÖp vµ thuyÕt phôc hä vÒ mét kho¶n vay. 2/ Xö lý yªu cÇu vay vèn. Sau khi nhËn ®îc mét yªu cÇu vay vèn th× c¸n bé ng©n hµng cÇn xö lý yªu cÇu vay vèn nµy. Víi mét kh¸ch hµng c¸ nh©n th× anh ta cÇn tr¶ lêi ®Çy ®ñ c¸c c©u hái cña c¸n bé tÝn dông, qua ®ã c¸n bé cã thÓ t×m hiÓu vÒ môc ®Ých xin vay, tÝnh c¸ch vµ ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng sö dông vèn vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng qua ®ã cã thÓ chÊp nhËn hay tõ chèi kho¶n vay. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, c¸n bé tÝn dông ph¶i thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ doanh nghiÖp gåm c¸c th«ng tin vÒ qu¶n lý, hµnh chÝnh; th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, vÒ c¸ nh©n; th«ng tin vÒ kho¶n vay cña doanh nghiÖp. ViÖc thu thËp th«ng tin kh«ng chØ th«ng qua pháng vÊn, giÊy tê b¸o c¸o cña doanh nghiÖp mµ c¸n bé cßn ph¶i ®i xuèng tËn c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó quan s¸t, nghiªn cøu. Ngoµi ra cßn ph¶i ®iÒu tra thªm vÒ c¸c th«ng tin kh¸c cã liªn quan ®Æc biÖt lµ viÖc thùc thi c¸c quan hÖ tÝn dông tríc ®ã cña doanh nghiÖp th«ng qua tiÕp xóc víi c¸c chñ nî tríc ®ã. X¸c ®Þnh c¸c th«ng tin doanh nghiÖp ®· cung cÊp vµ kh¸m ph¸ c¸c th«ng tin míi cÇn thiÕt vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Sau khi ®· x¸c ®Þnh râ th× ng©n hµng cßn cã thÓ t vÊn cho kh¸ch hµng vay vèn vÒ sù hîp lý cña yªu cÇu vay vèn vµ cã thÓ gîi ý sù söa ®æi. 12 3/ §a ra quyÕt ®Þnh cho vay. Sau khi ®· tËp hîp ®Çy ®ñ th«ng tin tµi liÖu th× bé phËn ph©n tÝch tÝn dông sÏ tiÕn hµnh ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m x¸c ®Þnh xem dßng tiÒn vµ c¸c tµi s¶n dù phßng cña kh¸ch cã ®ñ hoµn tr¶ mãn vay hay kh«ng, sau ®ã sÏ chuÈn bÞ mét b¶n b¸o c¸o tãm t¾t cã kÌm theo kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Ó göi cho ngêi cã thÈm quyÒn xem xÐt. Tõ ®ã rót ra kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu trong yªu cÇu xin vay cña kh¸ch hµng. Sau khi ®· xem xÐt kho¶n vay, chÝnh s¸ch tÝn dông vµ môc ®Ých, môc tiªu cña ng©n hµng, c¸n bé ph¶i ®a ra mét quyÕt ®Þnh cã nªn cho vay hay kh«ng vµ doanh nghiÖp ph¶i ®îc th«ng b¸o ngay lËp tøc. NÕu yªu cÇu ®îc chÊp thuËn c¸n bé tÝn dông ph¶i trao cho ngêi vay danh môc c¸c chøng tõ cÇn thiÕt ®Ó ký kÕt kho¶n vay vµ ®a ra ngµy dù tÝnh ký kÕt. 4/ CÊu tróc kho¶n vay, ký kÕt kho¶n vay. Mét kho¶n vay cã cÊu tróc hoµn h¶o lµ kho¶n vay ®¸p øng ®îc nhu cÇu cô thÓ cña doanh nghiÖp ®ång thêi còng tho¶ m·n c¸c tiªu thøc tÝn dông cña ng©n hµng. CÊu tróc cña kho¶n vay gåm c¸c yÕu tè: l·i suÊt; thêi h¹n vµ lÞch hoµn tr¶; sù ®¶m b¶o; ngêi b¶o l·nh; c¸c h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t. C¸c yÕu tè nµy phô thuéc vµo sù ®µm ph¸n tháa thuËn gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp xin vay. Sau khi ®· ®¹t ®îc tho¶ thuËn vay vèn th× hai bªn cÇn x©y dùng mét hîp ®ång tÝn dông lµm sao cho phï hîp víi t×nh h×nh riªng biÖt cô thÓ vµ ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cña ng©n hµng. Vµ cuèi cïng lµ viÖc ký kÕt kho¶n vay. Tríc khi ký kÕt cÇn ph¶i chuÈn bÞ lËp ra mét danh môc kiÓm tra toµn bé c¸c chøng tõ tµi liÖu cÇn thiÕt, vµ ngµy ký kÕt ph¶i cã ®Çy ®ñ 2 bªn, vµ ®¶m b¶o c¶ 2 ®Òu ph¶i hiÓu cÆn kÏ giÊy tê vay vèn. ViÖc ký kÕt kho¶n vay ®îc qu¶n lý tèt sÏ cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy mèi quan hÖ lµm ¨n tèt gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. 5/ KiÓm so¸t kho¶n cho vay. Ký kÕt tÝn dông cha ph¶i lµ ®· kÕt thóc mét qu¸ tr×nh cho vay mµ ng©n hµng cßn ph¶i tiÕp tôc theo dâi kho¶n cho vay nµy ®Ó ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng sÏ thanh to¸n ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i nh ®· cam kÕt. Cßn víi c¸c kho¶n cho vay th¬ng m¹i lín c¸n bé tÝn dông ph¶i ®Õn vµ kiÓm tra c«ng viÖc kinh doanh cña kh¸ch hµng ®Þnh kú, ®ång thêi ph¶i tæ chøc qu¸ tr×nh kiÓm so¸t cÈn thËn vµ nghiªm tóc ®Ó ®¶m b¶o xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ ®îc tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh quan träng nhÊt ®èi víi kho¶n vay nh: ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh thanh to¸n, ®¸nh gi¸ chÊt lîng, t×nh tr¹ng cña tµi s¶n thÕ chÊp, ®¸nh gi¸ sù thay ®æi trong t×nh h×nh tµi chÝnh cña ngêi vay... TiÕn hµnh theo dâi thêng xuyªn h¬n ®èi víi nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò. KiÓm so¸t tÝn dông lµ rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng. Nã kh«ng chØ gióp c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ph¸t hiÖn ra nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò nhanh h¬n mµ cßn gióp x¸c ®Þnh ®îc vÊn ®Ò c¸c c¸n bé tÝn dông cã tu©n thñ ®óng chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng hay kh«ng. 6/ Xö lý kho¶n vay cã vÊn ®Ò. 13 MÆc dï ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý an toµn ¸p dông trong c¸c ch¬ng tr×nh cho vay song viÖc tån t¹i c¸c kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò lµ mét thùc tÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái, cã nghÜa lµ ngêi vay ®· kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n ®óng kÕ ho¹ch hay gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp ®· sôt gi¶m ®¸ng kÓ. Khi c¸n bé tÝn dông nhËn ra kho¶n vay cã vÊn ®Ò thêng th× c¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i liªn l¹c víi doanh nghiÖp ®Ó gi¸m s¸t kho¶n vay. NÕu ng©n hµng vµ doanh nghiÖp muèn söa ch÷a kho¶n vay th× ph¶i x¸c ®Þnh ®îc nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò vµ t×m ra gi¶i ph¸p, khi kÕ ho¹ch söa ch÷a ®· ®îc thiÕt lËp th× ng©n hµng ph¶i gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn mét c¸ch liªn tôc, doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o thêng xuyªn vµ c¶ 2 bªn cïng ph¶i quan t©m tÝch cùc vµ ph¶i thêng xuyªn thËn träng ph©n tÝch kÕt qu¶ cña ch¬ng tr×nh söa ch÷a. Vµ thêng th× ng©n hµng chØ tiÕn hµnh thñ tôc ph¸p lý ®Ó thu håi kho¶n nî vay sau khi ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chØnh söa mµ kh«ng cã hiÖu qu¶. 7/ Thu nî. Khi doanh nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n theo c¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång tÝn dông th× c¸n bé tÝn dông ph¶i lËp ngay mét kÕ ho¹ch thu nî, sau ®ã thËn träng c©n nh¾c v¹ch ra c¸c ph¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu ®ã. Thêng th× ng©n hµng thuyÕt phôc kh¸ch hµng tù ®éng b¸n tµi s¶n thÕ chÊp cña m×nh, nÕu kh«ng ®îc th× ng©n hµng sÏ tiÕn hµnh thu håi tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp vµ b¸n hoÆc cho thuª tµi s¶n nµy. ViÖc ng©n hµng xö lý vµ b¸n l¹i tµi s¶n lµm ®¶m b¶o ph¶i chó ý thùc hiÖn ®óng mäi ®iÒu kho¶n luËt ph¸p cã liªn quan, v× nÕu kh«ng ng©n hµng sÏ ph¶i cã nghÜa vô båi thêng thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi kh¸ch hµng. * §©y lµ mét quy tr×nh rÊt cô thÓ, nÕu thùc hiÖn tèt sÏ ®¶m b¶o sù an toµn ch¾c ch¾n trong viÖc cho vay. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam hiÖn nay viÖc ¸p dông nã cßn nhiÒu tån t¹i nh: thñ tôc, giÊy tê cßn rêm rµ, nhÊt lµ ®èi víi viÖc cho hé n«ng d©n vay, ®ã lµ nh÷ng mãn vay nhá lÎ, ®Þa bµn c tró cña ngêi vay ph©n t¸n, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, nhu cÇu vay vèn cao, vËy mµ hå s¬, quy tr×nh thñ tôc vay vèn cña hä l¹i rÊt phøc t¹p, g©y khã kh¨n cho ngêi d©n. Hay nh, viÖc tu©n thñ theo ®óng quy tr×nh cña c¸n bé tÝn dông hoÆc sù hîp t¸c cña kh¸ch hµng vay vèn trong viÖc cung cÊp th«ng tin, gi¸m s¸t... còng lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, do tr×nh ®é kÐm hay ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp khiÕn cho c¸n bé tÝn dông ®«i khi kh«ng thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, hay kh¸ch hµng kh«ng hîp t¸c khiÕn cho viÖc cho vay gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro lín. NhÊt lµ hiÖn nay vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi trong c¸c NHTM lµ rÊt lín, mét phÇn lµ do quy tr×nh thñ tôc cho vay kh«ng ®îc ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng nh quy ®Þnh, ®ång thêi biÖn ph¸p thu håi nî sau khi cho vay trong c¸c ng©n hµng còng cha ®îc x©y dùng tæ chøc tèt, v× vËy hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n tÝn dông lµ rÊt thÊp. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái c¸c c¸n bé tÝn dông khi cho vay cÇn ®¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ ®¶m b¶o c¸c bíc trong quy tr×nh cho vay mµ c¸c ng©n hµng ®Òu ®· cô thÓ hãa trong c¸c v¨n b¶n híng dÉn cña m×nh. II/ C¸c ph¬ng thøc tÝn dông. 14 Nh×n chung c¸c ph¬ng thøc cÊp tÝn dông cña NHTM cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. C¸c ng©n hµng m¹nh kh«ng chØ thÓ hiÖn ë chç cung øng mét khèi lîng tÝn dông to lín cho thÞ trêng mµ lµ ë chç ph¬ng thøc cÊp tÝn dông nh thÕ nµo. ë ViÖt Nam c¸c ph¬ng thøc cho vay cßn qu¸ nghÌo nµn, hÇu nh chØ b¸n ra nh÷ng g× mµ ng©n hµng cã chø kh«ng thËt quan t©m ®Õn c¸i mµ kh¸ch hµng cÇn, do ®ã kÐm søc hÊp dÉn vµ khã më réng tÝn dông. Trong QuyÕt ®Þnh sè 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/1998 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam vÒ viÖc "Ban hµnh quy chÕ cho vay cña c¸c Tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng" cã quy ®Þnh vÒ mét sè ph¬ng thøc cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nã quy ®Þnh tæ chøc tÝn dông tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng vÒ ph¬ng thøc cho vay phï hîp víi nhu cÇu sö dông vèn vay vµ kh¶ n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc kh¸ch hµng sö dông vèn vay theo mét trong c¸c ph¬ng thøc cho vay sau: 1. Cho vay tõng lÇn: Mçi lÇn vay vèn kh¸ch hµng vµ tæ chøc tÝn dông lµm thñ tôc vay vèn cÇn thiÕt vµ ký kÕt hîp ®ång tÝn dông. 2. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn mét h¹n møc tÝn dông duy tr× trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh hoÆc theo chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh. 3. Cho vay theo dù ¸n ®Çu t: Tæ chøc tÝn dông cho kh¸ch hµng vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ c¸c dù ¸n phôc vô ®êi sèng. 4. Cho vay hîp vèn: Mét nhãm tæ chøc tÝn dông cïng cho vay ®èi víi mét dù ¸n vay vèn hoÆc ph¬ng ¸n vay vèn cña kh¸ch hµng; trong ®ã, cã mét tæ chøc tÝn dông lµm ®Çu mèi dµn xÕp, phèi hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. ViÖc cho vay hîp vèn thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña quy chÕ nµy vµ quy chÕ ®ång tµi trî cña c¸c tæ chøc tÝn dông do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ban hµnh. 5. Cho vay tr¶ gãp: Khi vay vèn, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng x¸c ®Þnh vµ tho¶ thuËn sè l·i tiÒn vay ph¶i tr¶ céng víi sè nî gèc ®îc chia ra ®Ó tr¶ nî theo nhiÒu kú h¹n trong thêi h¹n cho vay, tµi s¶n mua b»ng vèn vay chØ thuéc së h÷u cña bªn vay khi tr¶ ®ñ nî gèc vµ l·i. 6. Cho vay theo h¹n møc tÝn dông dù phßng: Tæ chøc tÝn dông cam kÕt ®¶m b¶o s½n sµng cho kh¸ch hµng vay vèn trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. Tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng tho¶ thuËn thêi h¹n hiÖu lùc cña h¹n møc tÝn dông dù phßng, møc phÝ tr¶ cho h¹n møc tÝn dông dù phßng. 7. Cho vay th«ng qua nghiÖp vô ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông: Tæ chøc tÝn dông chÊp thuËn cho kh¸ch hµng ®îc sö dông sè vèn vay trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®Ó thanh to¸n tiÒn mua hµng ho¸, dÞch vô vµ rót tiÒn mÆt t¹i m¸y rót tiÒn tù ®éng hoÆc ®iÓm øng tiÒn mÆt lµ ®¹i lý cña tæ chøc tÝn dông. Khi cho vay ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông, tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ Ng©n hµng Nhµ níc vÒ ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ tÝn dông. 15 8. C¸c ph¬ng thøc cho vay kh¸c phï hîp víi quy ®Þnh cña Quy chÕ nµy vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña Ng©n hµng Nhµ níc. * Tuy nhiªn QuyÕt ®Þnh 324 cßn quy ®Þnh kh¸ chung chung, vµ ®èi víi c¸c NHTM viÖc ¸p dông cô thÓ nh thÕ nµo l¹i thuéc quyÒn híng dÉn cña mçi ng©n hµng, vµ tÊt nhiªn cã bao nhiªu ng©n hµng sÏ cã bÊy nhiªu v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c nhau quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c ph¬ng thøc cho vay. Nhng cã nh÷ng ®iÒu mµ c¸c NHTM l¹i kh«ng thÝch quy ®Þnh cô thÓ râ rµng trong v¨n b¶n v× nÕu thÕ sÏ bÞ m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hoÆc sÏ kh«ng cã chç "lïi" khi mµ quy ®Þnh cña ng©n hµng m×nh l¹i "chÆt" h¬n ng©n hµng b¹n do ®ã gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy qua thùc tiÔn ho¹t ®éng th× Ng©n hµng Nhµ níc nªn söa ®æi quy ®Þnh vÒ ph¬ng thøc cho vay theo híng cô thÓ ho¸ ®Ó thèng nhÊt ph¬ng thøc cho vay trong c¸c tæ chøc tÝn dông lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng tù quy ®Þnh dÉn ®Õn sù sai lÖch vÒ ph¬ng thøc cho vay vµ qu¶n lý vèn vay nh hiÖn nay. III/ L·i suÊt tÝn dông. Nh ta ®· biÕt l·i suÊt chÝnh lµ gi¸ cña quyÒn ®îc sö dông vèn mµ ngêi sö dông ph¶i tr¶ cho ngêi së h÷u nã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸i gi¸ ®ã sÏ quyÕt ®Þnh viÖc kh¸ch hµng cã vay hay kh«ng, do vËy nã ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng tÝn dông ng©n hµng. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ c«ng cô l·i suÊt trong ph¸t triÓn tÝn dông ta cÇn xem xÐt vÊn ®Ò sau: 1/Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng. 1.1/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. - L·i suÊt huy ®éng vèn < l·i suÊt cho vay. §iÒu nµy lµ ®¬ng nhiªn nã cho phÐp ®¶m b¶o tÝnh cã lîi nhuËn cña kinh doanh ng©n hµng, ®¶m b¶o cho c¸c NHTM kinh doanh cã l·i, tõ ®ã míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc. - L·i suÊt tÝn dông bao giê còng d¬ng (l·i suÊt thùc >0) vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. L·i suÊt thùc ph¶i >0 th× míi ®¶m b¶o cã l·i cho ng©n hµng, vµ tèi ®a b»ng suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n v× ng©n hµng còng lµ mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ. - L·i suÊt phi kinh tÕ lµ l·i suÊt cña tÝn dông nÆng l·i, nã rÊt cao so víi mÆt b»ng l·i suÊt tÝn dông b×nh thêng vµ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, do ®ã kho¶n vèn vay nµy kh«ng thÓ sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh mµ chØ sö dông víi môc ®Ých phi s¶n xuÊt. Nã hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña nguån vèn cho vay, kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña ngêi ®i vay vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ ho¹t ®éng cña mµng líi ng©n hµng. 1.2/ Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt tÝn dông theo luËt ®Þnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, th«ng thêng ng©n hµng trung ¬ng Ên ®Þnh thèng nhÊt mét khung l·i suÊt trong tõng thêi kú vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tù x¸c ®Þnh l·i suÊt riªng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. Ng©n hµng trung ¬ng x¸c ®Þnh l·i suÊt theo nguyªn t¾c sau: - Víi l·i suÊt huy ®éng vèn. + L·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n < l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n. 16 + L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ < l·i suÊt tiÒn göi cña d©n c. + L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c lµ cao nhÊt. - Víi l·i suÊt cho vay. + L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n < l·i suÊt cho vay dµi h¹n. + L·i suÊt cho vay c¸c ngµnh s¶n xuÊt < l·i suÊt cho vay c¸c ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay ®Õn h¹n < l·i suÊt c¸c kho¶n cho vay qu¸ h¹n. + L·i suÊt c¸c kho¶n cho vay u ®·i theo chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ lµ thÊp nhÊt. 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt. ë ®©y ta ph©n lo¹i l·i suÊt dùa theo c¸ch ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng tÝn dông. - Theo thêi h¹n tÝn dông th× cã l·i suÊt ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i l·i suÊt theo ®é dµi thêi gian mµ ng©n hµng cho c¸c t¸c nh©n vµ thÓ nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ vay. C¬ së cña nguyªn t¾c nµy lµ ë chç thêi gian cho vay vèn cµng dµi th× lîi nhuËn lµm ra cµng nhiÒu ®ång thêi tÝnh rñi ro mÊt vèn cµng cao do ®ã thêi h¹n cµng dµi th× gi¸ cña quyÒn sö dông vèn cµng cao. Do vËy, l·i suÊt cho vay dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay trung h¹n, l·i suÊt cho vay trung h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ nã cßn phô thuéc vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú cña mçi quèc gia. ChÝnh phñ dïng c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt x· héi hay chèng khñng ho¶ng kh«i phôc nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh ch¼ng h¹n, khi ®ã cÇn vèn cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¬ b¶n, kiÕn thiÕt nÒn s¶n xuÊt... do ®ã l·i suÊt trung, dµi h¹n cã khi l¹i thÊp h¬n so víi ng¾n h¹n. - XÐt theo tÝnh chÊt cña c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh th× cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau: l·i suÊt cho vay kinh doanh, l·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp, l·i suÊt cho vay tiªu dïng, l·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n. L·i suÊt cho vay kinh doanh lµ l·i suÊt ¸p dông cho c¸c lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh, vÒ mÆt lý thuyÕt th× l·i suÊt nµy thêng lµ thÊp nhÊt trong sè c¸c lo¹i l·i suÊt cho vay cña NHTM v× thêi h¹n thu håi vèn nhanh. L·i suÊt cho vay n«ng nghiÖp: thêng th× nã cao h¬n l·i suÊt s¶n xuÊt kinh doanh v× nã cã rñi ro kh¸ch quan lín (do biÕn ®éng cña khÝ hËu, thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, s©u bä, bÖnh tËt mµ con ngêi kh«ng kiÓm so¸t ®îc)vµ quy m« s¶n xuÊt l¹i nhá h¬n, vµ thêi gian thu håi vèn l©u h¬n (do tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp). L·i suÊt cho vay tiªu dïng: thêng cao h¬n c¸c l·i suÊt cho kho¶n vay kh¸c v× nã cã quy m« nhá, rñi ro nhiÒu vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî thÊp. L·i suÊt cho vay bÊt ®éng s¶n: l·i suÊt t¬ng ®èi cao do bÞ ¶nh hëng bëi kú h¹n vay, tû lÖ cho vay, nhu cÇu vÒ thanh kho¶n vµ tÝnh chÊt ®¶m b¶o hay b¶o hiÓm bëi mét c¬ quan kh¸c. 17 - Ngoµi ra cßn c¸c h×nh thøc l·i suÊt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tÝn dông cña nhµ níc nh: l·i suÊt th«ng thêng, l·i suÊt u ®·i, l·i suÊt qu¸ h¹n, l·i suÊt co d·n hoÆc l·i suÊt cøng. 3/ C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l·i suÊt. §èi víi c¸c NHTM th× ®Ó ®a ra møc l·i suÊt nµo cho tho¶ ®¸ng víi mçi kho¶n vay th× cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sÏ ¶nh hëng tíi l·i suÊt sau: - §iÒu kiÖn thÞ trêng tiÒn tÖ: nÕu nh ng©n hµng phô thuéc vµ kho¶n vèn huy ®éng díi d¹ng c¸c chøng chØ tiÒn göi mÖnh gi¸ lín hoÆc tiÒn vay ChÝnh phñ th× gi¸ vèn huy ®éng nã sÏ bÞ ¶nh hëng trùc tiÕp bëi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng tiÒn tÖ, h¬n n÷a thÞ trêng tiÒn tÖ l¹i quyÕt ®Þnh søc hÊp dÉn cña c¸c dù ¸n ®Çu t, do ®ã nã ¶nh hëng ®Õn l·i suÊt cho vay. - Rñi ro: cho vay lµ mét ho¹t ®éng lu«n mang tÝnh rñi ro, vµ l·i suÊt sÏ thay ®æi theo møc ®é rñi ro. Mãn vay cã kh¶ n¨ng rñi ro cµng cao, th× yªu cÇu l·i suÊt cµng lín vµ ngîc l¹i. - L·i suÊt cè ®Þnh vµ l·i suÊt cã thÓ ®iÒu chØnh: mét mãn vay kh«ng bÞ ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét thêi gian cµng dµi th× rñi ro do nh÷ng biÕn ®éng trong t¬ng lai cña ®iÒu kiÖn thÞ trêng tiÒn tÖ cµng lín nªn l·i suÊt cho vay yªu cÇu cµng cao. MÆc dï hÖ thèng l·i suÊt th¶ næi hay cã thÓ ®iÒu chØnh lµ kÐm hÊp dÉn theo quan ®iÓm cña mét sè doanh nghiÖp, hay cã thÓ t¹o ra mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ tÝnh to¸n ®èi víi ng©n hµng, nhng ch¾c ch¾n nã thÓ hiÖn lµ c¸ch tÝnh l·i suÊt tèt nhÊt cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. - C¸c chi phÝ ho¹t ®éng vµ qu¶n lý: §Ó ng©n hµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ng©n hµng ph¶i bá ra c¸c chi phÝ tiÒn l¬ng, tiÒn thuª vµ c¸c ph¬ng tiÖn... Do ®ã ng©n hµng ph¶i ®¹t ®îc møc lîi tøc ®ñ ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ nµy vµ cÇn ph¶i cã lîi nhuËn, t¨ng tÝch luü... v× vËy nã còng ¶nh hëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt. - Thêi h¹n hoµn tr¶: do trong thêi gian dµi sÏ cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng trong t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, hay gi¸ trÞ cña tµi s¶n b¶o ®¶m sÏ gi¶m sót, do ®ã rñi ro cµng lín yªu cÇu l·i suÊt cµng cao vµ ngîc l¹i, thêi h¹n ng¾n h¬n th× l·i suÊt sÏ thÊp h¬n. - C¹nh tranh: trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng ngµy cµng gay g¾t, ®Ó cã thÓ c¹nh tranh mçi ng©n hµng ph¶i ®a ra møc l·i suÊt hîp lý ®Ó võa ®¶m b¶o thu hót kh¸ch hµng võa ®¶m b¶o lîi nhuËn tèi u. - Ngoµi ra cßn mét sè nh©n tè kh¸c nh: c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc (chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch l·i suÊt...); sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, l¹m ph¸t; tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n... * HiÖn nay ë ViÖt Nam sau khi Nhµ níc chuyÓn sang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n tõ 2/8/2000 th× c¸c NHTM cã thÓ chñ ®éng linh ho¹t thay ®æi l·i suÊt cho phï hîp víi mçi trêng hîp cô thÓ, v× vËy ®· dÉn ®Õn hiÖn tîng c¹nh tranh l·i suÊt lµm l·i suÊt h¹ rÊt thÊp g©y ra nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc nh "ph¸ gi¸" l·i suÊt, g©y ¸p lùc cho c¸c ng©n hµng nhá, ®ång thêi m«i trêng ho¹t ®éng khã kh¨n...V× vËy c¸c NHTM muèn c¹nh tranh th× còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c lo¹i h×nh 18 cho vay vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l·i suÊt ®Ó cã thÓ ®a ra nh÷ng khung l·i suÊt c¸c lo¹i mét c¸ch ®óng ®¾n sao cho ®¶m b¶o ®îc hiÖu qu¶ tÝn dông, më réng tÝn dông ph¶i cã lîi nhuËn, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. IV/ ChÝnh s¸ch tÝn dông. Mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p quan träng nhÊt mµ mét ng©n hµng cã thÓ vËn dông ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c kho¶n cho vay cña nã tho¶ m·n ®îc nh÷ng tiªu chuÈn do c¸c c¬ quan qu¶n lý ng©n hµng ®Æt ra lµ thiÕt lËp mét chÝnh s¸ch cho vay b»ng v¨n b¶n. Mçi mét NHTM ®Òu x©y dùng cho m×nh mét chÝnh s¸ch tÝn dông riªng. Mét chÝnh s¸ch tÝn dông sÏ cung cÊp cho c¸n bé tÝn dông vµ c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng ®êng lèi chØ ®¹o cô thÓ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh cho vay vµ x©y dùng danh môc cho vay. CÊu tróc thùc tÕ cña danh môc cho vay sÏ ph¶n ¸nh nh÷ng g× mµ chÝnh s¸ch cho vay cña ng©n hµng ®Æt ra. NÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra th× ®ã lµ mét chÝnh s¸ch cho vay kh«ng hiÖu qu¶ vµ nªn xem xÐt l¹i. Th«ng thêng mét chÝnh s¸ch cho vay tèt gåm mét sè yÕu tè quan träng sau: - Mét tuyªn bè vÒ tiªu chuÈn ®èi víi danh môc cho vay cña ng©n hµng (vÝ dô nh nªu lªn c¸c ®Æc ®iÓm cña mét danh môc cho vay chÊt lîng cao nh lo¹i h×nh, thêi gian ®¸o h¹n, quy m« vµ chÊt lîng cña c¸c kho¶n cho vay). - Mét b¶n tiªu chuÈn chÊt lîng thÝch hîp ¸p dông cho toµn bé danh môc cho vay. C«ng bè møc giíi h¹n tèi ®a ®èi víi tæng d nî. - X¸c ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸n bé tÝn dông vµ ban thÈm ®Þnh tÝn dông. Giíi h¹n vÒ tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®îc giao vµ trong viÖc th«ng b¸o th«ng tin trong ph¹m vi phßng tÝn dông. - Nh÷ng thñ tôc vµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho viÖc chµo mêi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ ra quyÕt ®Þnh ®èi víi ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng. - Nh÷ng tµi liÖu ®îc yªu cÇu ph¶i kÌm theo ®¬n xin vay vµ ph¶i ®îc lu l¹i trong hå s¬ tÝn dông cña ng©n hµng (b¸o c¸o tµi chÝnh, tho¶ thuËn cam kÕt...). Nh÷ng híng dÉn vÒ viÖc tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸ vµ b¶o qu¶n tµi s¶n thÕ chÊp cho c¸c mãn vay. - Mét b¶n tr×nh bÇy vÒ chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay, c¸c kho¶n phÝ vµ thêi h¹n hoµn tr¶ mãn vay. - Miªu t¶ râ rµng thÞ trêng tÝn dông chÝnh cña ng©n hµng. - Miªu t¶ c¸c bíc cÇn ®îc tiÕn hµnh ®Ó ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch nh÷ng kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò... * Mét chÝnh s¸ch cho vay râ rµng sÏ mang l¹i nhiÒu lîi thÕ vµ thuËn lîi cho ng©n hµng. Nã híng dÉn cho ®éi ngò nh©n viªn tÝn dông c¸c thñ tôc, c¸c bíc ph¶i tu©n thñ vµ chØ râ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña hä. Nã gióp cho ng©n hµng híng tíi mét danh môc cho vay hiÖu qu¶, cã thÓ ®¹t nhiÒu môc tiªu nh t¨ng cêng kh¶ n¨ng sinh lîi, h¹n chÕ rñi ro vµ ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cña c¬ quan qu¶n lý. 19 §èi víi ViÖt Nam ®Ó phôc vô tèt cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông ®· vµ ®ang ®îc ®æi míi ®ång bé vµ h÷u hiÖu ®¸p øng c¸c yªu cÇu míi, t¹o bíc ®ét ph¸ trong viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån néi lùc vµ nguån lùc bªn ngoµi. §Ó nÒn kinh tÕ cã t¨ng trëng cao, chÝnh s¸ch tÝn dông cña c¸c ng©n hµng nªn tËp trung vµo viÖc më réng ®¸p øng c¸c nhu cÇu vay vèn cã hiÖu qu¶ víi ph¬ng ch©m kh«ng ®Ó c¸c dù ¸n ®Çu t cã hiÖu qu¶ bÞ thiÕu vèn. C¬ cÊu tÝn dông cÇn tiÕp tôc chuyÓn dÞch cã lîi cho ®Çu t vµ ph¸t triÓn, t¨ng cêng cho vay trung vµ dµi h¹n. Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng tÝn dông, gi¶m tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ nî khã ®ßi xuèng møc lµnh m¹nh theo tiªu chuÈn quèc tÕ, t¨ng vßng quay vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña x· héi. TiÕp tôc më réng ®èi tîng cho vay ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chó ý thÝch ®¸ng viÖc cho vay ®èi víi n«ng d©n vµ c¸c ®èi tîng chÝnh s¸ch gãp phÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, ®Þa ph¬ng. V/ Rñi ro tÝn dông. ë ViÖt Nam tõ khi chuyÓn sang nÒn c¬ chÕ thÞ trêng, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, tÝnh ®a d¹ng cña c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tÝn dông ®· t¹o nªn mét thÞ trêng tÝn dông phong phó vµ s«i ®éng. Nhng ®iÒu ®ã còng chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro cã thÓ xÈy ra víi c¸c ng©n hµng vµ nhÊt lµ rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông lµ t×nh tr¹ng ngêi ®i vay kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®îc hoÆc l·i hoÆc gèc hoÆc c¶ l·i vµ gèc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n. 1/ ¶nh hëng cña rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM. NÕu mét kho¶n vay nµo ®ã bÞ thÊt tho¸t, kh«ng thu håi ®îc, th× ng©n hµng ph¶i sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi göi tiÒn. V× vËy nÕu x¶y ra qu¸ nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông mµ ng©n hµng ph¶i dïng vèn cña m×nh ®Ó trang tr¶i cho c¸c kho¶n thÊt tho¸t nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn viÖc "xo¸ sæ" nh÷ng kho¶n thÊt tho¸t nµy n÷a vµ ng©n hµng cã thÓ bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cho ngêi göi tiÒn thËm chÝ dÉn ®Õn ph¸ s¶n. 2/ Nguyªn nh©n cña rñi ro tÝn dông. Rñi ro tÝn dông x¶y ra rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, nã cã thÓ do kh¸ch hµng mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî hay do hä cè ý ch©y ú, t×m c¸ch lõa ®¶o chiÕm ®o¹t vèn cña ng©n hµng. Nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông th× cã nhiÒu nhng ngêi ta thêng chia lµm 2 lo¹i nguyªn nh©n rñi ro xuÊt ph¸t tõ c¸c hµnh ®éng cã thÓ kiÓm so¸t vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t. - Nh÷ng nguyªn nh©n cã thÓ kiÓm so¸t: + QuyÕt ®Þnh cho vay sai lÇm tõ ban ®Çu do kh©u ph©n tÝch thu thËp th«ng tin kh«ng ®ñ hay sai lÇm, hoÆc viÖc x©y dùng ký kÕt hîp ®ång cã sù khã hiÓu thiÕu sãt. + Kh«ng nhËn ra c¸c dÊu hiÖu c¶nh b¸o. 20