Tài liệu Tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện phổ yên, thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN XUÂN KHƢƠNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN PHỔ YÊN, THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Thái Quốc Thái Nguyên, năm 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào tại Việt Nam. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và thông tin trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 25 tháng 8 năm 2012 Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Khƣơng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài “Tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Phổ Yên, Thái Nguyên”, tôi đã nhận được hướng dẫn giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể; tôi xin chân trọng lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban giám hiệu nhà trường, phòng quản lý sau đại học, các thày cô giáo khoa sau đại học cùng tất cả các thày cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh – Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Đặc biệt xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Phạm Thái Quốc người đã hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện, Phòng Thống kê huyện Phổ Yên và đặc biệt là tập thể ban lãnh đạo và nhân viên Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Phổ Yên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, ngày 25 tháng 8 năm 2012 Tác giả luận văn Nguyễn Xuân Khƣơng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Mục tiêu và tình hình nghiên cứu ............................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 4 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu…………………………………...4 5. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH ............................................................................................................ 6 1.1. Tín dụng ngân hàng thương mại ............................................................ 6 1.1.1 Một số khái niệm về tín dụng ngân hàng thương mại ..................... 6 1.1.2. Phân loại tín dụng............................................................................ 8 1.1.2.1. Căn cứ vào thời gian sử dụng vốn ........................................... 8 1.1.2.2. Căn cứ vào biện pháp bảo đảm tiền vay .................................. 8 1.1.2.3. Căn cứ vào hình thức cho vay .................................................. 9 1.1.2.4. Căn cứ vào mức độ rủi ro ......................................................... 9 1.2. Vai trò của Tín dụng Ngân hàng trong việc phát triển kinh tế hộ sản xuất kinh tại nông thôn ................................................................................ 10 1.3. Các nguyên tắc và điều kiện cấp tín dụng hộ sản xuất kinh doanh ..... 20 1.3.1. Các nguyên tắc cấp tín dụng hộ sản xuất kinh doanh ................... 20 1.3.2. Các điều kiện cấp tín dụng hộ sản xuất kinh doanh ...................... 20 1.4. Quy trình cấp tín dụng hộ sản xuất kinh doanh của ngân hàng thương mại ............................................................................................................... 21 1.5. Chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh. ...................................... 25 1.5.1. Quan niệm về chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh: ........ 25 1.5.2. Vai trò của việc nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh ....................................................................................................... 27 1.5.3. Rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng..................................... 28 1.5.3.1. Khái niệm, các nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ............ 28 1.5.3.2. Quản lý rủi ro tín dụng ........................................................... 29 1.5.4. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh. ................................................................................................................. 32 1.5.4.1. Chỉ tiêu định tính: .................................................................. 32 1.5.3.2. Các chỉ tiêu định lượng. ......................................................... 33 1.5.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng Ngân hàng ........ 36 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.5.5.1. Nhóm nhân tố từ phía Ngân hàng .......................................... 36 1.5.5.2. Nhóm nhân tố từ phía khách hàng ......................................... 38 1.5.5.3. Nhóm nhân tố môi trường ...................................................... 39 1.5.5.4. Nhóm nhân tố môi trường pháp lý ......................................... 40 1.6. Kinh tế hộ sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. ............. 40 1.6.1.Khái niệm hộ sản xuất kinh doanh ................................................. 40 1.6.2. Đặc điểm của kinh tế hộ sản xuất kinh doanh. ............................. 41 1.6.3. Vai trò của kinh tế hộ trong nền kinh tế thị trường....................... 43 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 45 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra .............................................................. 45 2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 45 2.2.1. Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử..................... 45 2.2.2. Phương pháp thống kê và phân tích số liệu thống kê ..................... 46 2.2.3. Phương pháp đánh giá dựa trên các lý luận kinh tế cơ bản của lĩnh vực Ngân hàng – Tài chính ...................................................................... 47 2.2.4. Phương pháp phỏng vấn. ............................................................... 47 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................... 47 Chƣơng 3: ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN. .................. 50 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Phổ Yên ............................ 50 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 50 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................. 50 3.1.3. Những thuận lợi, khó khăn cho hoạt động của Ngân hàng ........... 51 3.1.3.1. Thuận lợi ................................................................................ 51 3.1.3.2. Khó khăn ................................................................................ 52 3.2. Những vấn đề về chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên ........................................ 53 3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của NHNo&PTNT Phổ Yên .. 53 3.2.2. Những đơn vị hoạt động cạnh tranh trên địa bàn .......................... 54 3.2.2.1. Về nguồn vốn ......................................................................... 54 3.2.2.2. Về sử dụng vốn ...................................................................... 55 3.2.3. Hoạt động của NHNo&PTNT huyện Phổ Yên ............................. 56 3.2.3.1. Hoạt động huy động vốn ........................................................ 57 3.2.3.2. Hoạt động tín dụng ................................................................. 59 3.2.3.3. Những hoạt động khác của NHNo&PTNT huyện Phổ Yên . 63 Ngoài hoạt động huy động vốn và cho vay NHNo&PTNT Phổ Yên còn thực hiện các hoạt động khác đó là .............................................. 63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 3.2.3.4. Phân tích các chỉ tiêu và nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng ............................................................................................................. 64 3.3. Chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại NHNo&PTNT huyện Phổ Yên, Thái Nguyên. ............................................................................... 67 3.3.1. Cơ sở pháp lý cho vay hộ sản xuất kinh doanh. ........................... 67 3.3.2 Quy mô cho vay hộ sản xuất kinh doanh. ...................................... 69 3.3.3 Cơ cấu cho vay hộ sản xuất kinh doanh......................................... 69 3.3.4 Kết quả cho vay, thu nợ hộ sản xuất kinh doanh tại NHNo Phổ Yên. ......................................................................................................... 69 3.4. Đánh giá chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên, Thái nguyên ........... 71 3.4.1. Chỉ tiêu định tính ........................................................................... 71 3.4.2. Các Chỉ tiêu định lượng. ............................................................... 72 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN PHỔ YÊN ............... 84 4.1. Mục tiêu, định hướng nâng cao chất lượng cho vay đối với Hộ sản xuất kinh doanh của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên trong những năm tới ............................................................................ 84 4.1.1 Một số mục tiêu chủ yếu, chiến lược phát triển đến năm 2015 .... 84 4.1.2 Mục tiêu, chiến lược phát triển ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên đến năm 2015 ..................................... 85 4.1.2.1. Phương hướng ....................................................................... 87 4.1.2.2. Các giải pháp chính ............................................................... 87 4.2. Những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên. ................................ 88 4.2.1. Giải pháp trước mắt....................................................................... 88 4.2.2. Các giải pháp lâu dài ..................................................................... 94 4.3. Một số kiến nghị: ................................................................................. 96 4.3.1. Kiến nghị đối với Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam ................................................................................................. 96 4.3.2. Kiến nghị với Nhà nước (Chính phủ): .......................................... 97 4.3.3. Kiến nghị với chính quyền địa phương......................................... 98 KẾT LUẬN .................................................................................................... 99 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung ABbank Ngân hàng thương mại cổ phần An Bình BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư phát triển CBTD Cán bộ tín dụng HSXKD Hộ sản xuất kinh doanh NH Ngân hàng NHNo&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn NHNN Ngân hàng nhà nước NHNo Ngân hàng nông nghiệp NHTM Ngân hàng thương mại PGD Phòng giao dịch SXKD Sản xuất kinh doanh TDNH Tín dụng ngân hàng TCKT Tổ chức kinh tế TMCP Thương mại cổ phần Trđ Triệu đồng Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần công thương VNĐ Đơn vị tiền Việt Nam Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Hoạt động cơ bản của NHNo&PTNT huyện Phổ yên giai đoạn 2009-2011…………………………………………………... 56 Bảng 3.2: Cơ cấu nguồn vốn giai đoạn 2009-2011…………………… 57 Bảng 3.3: Tỷ trọng nguồn vốn giai đoạn 2009-2011………………….. 58 Bảng 3.4: Kết cấu dư nợ qua các năm giai đoạn 2009-2011………….. 59 Bảng 3.5: Cơ cấu dư nợ theo ngành kinh tế giai đoạn 2009-2011…….… 60 Bảng 3.6: Kết quả dư nợ của hộ và cá nhân giai đoạn 2009-2011……. 61 Bảng 3.7: Cơ cấu cho vay – thu nợ - dư nợ các thành phần kinh tế giai đoạn 2009-2011…………………………………………………… 62 Bảng 3.8: Tình hình cho vay – thu nợ - dư nợ giai đoạn 2009-2011.......... 63 Bảng 3.9: Cơ cấu thời hạn giữa nguồn vốn và sử dụng vốn giai đoạn 2009-2011 ……………………………………………………. 65 Bảng 3.10: Cơ cấu dư nợ theo nhóm nợ giai đoạn 2009-2011…………... 66 Bảng 3.11: Phân tích nợ xấu theo nguyên nhân giai đoạn 2009-2011…… 67 Bảng 3.12: Kết quả cho vay thu nợ hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011 ………………………………….........……………. 70 Bảng 3.13: Doanh số cho vay, thu nợ bình quân hộ SXKD giai đoạn 2009-2011………………………………………………...... 73 Bảng 3.14: Vòng quay vốn tín dụng hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011………………………………………………..... Bảng 3.15: Hiệu suất sử dụng vốn hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011………………………………………………….. Bảng 3.16: Tỷ lệ thu nợ hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011…... 74 75 76 Bảng 3.17: Tỷ lệ dư nợ trung dài hạn hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011……………………………………………………………... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 77 viii Bảng 3.18: Tăng trưởng cho vay hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011…………………………………………………… 77 Bảng 3.19: Tỷ lệ nợ xấu cho vay hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011…………………………………………………… 78 Bảng 3.20: Cơ cấu lợi nhuận cho vay hộ sản xuất kinh doanh giai đoạn 2009-2011…………………………………………………... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 79 ix DANH MỤC CÁC BIỂU, SƠ ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ thị phần nguồn vốn trên địa bàn huyện Phổ Yên 54 Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ thị phần sử dụng vốn trên địa bàn huyện Phổ Yên 55 Sơ đồ 1.1: Quy trình cấp tín dụng…………………………………... 22 Sơ đồ 3.2: Cơ cấu bộ máy tổ chức NHNo&PTNT Huyện Phổ Yên 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền kinh tế nước ta đã có những chuyển biến sâu sắc, căn bản và toàn diện sau khi thực hiện công cuộc chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Với sự khuyến khích phát triển mọi thành phần kinh tế của Đảng và Nhà Nước đã tạo động lực lớn cho sự phát triển kinh tế xã hội. Cùng với sự ra đời và phát triển của nhiều loại hình kinh tế khác, lúc này kinh tế hộ đã thực sự khẳng định được mình. Sự phát triển của kinh tế hộ sản suất kinh doanh đã mang lại những kết quả to lớn cho nền kinh tế nói chung và lĩnh vực nông nghiệp nông thôn nói riêng. Một thành tựu quan trọng phải kể đến là từ một nước phải nhập khẩu lương thực, giờ đây Việt Nam đã trở thành một trong những nước có sản lượng gạo xuất khẩu lớn trên thế giới. Trong tình hình thực tế hiện nay, hộ sản xuất kinh doanh là đơn vị kinh tế quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Do đó phát triển kinh tế hộ sản xuất kinh doanh là yêu cầu cần thiết trong giai đoạn phát triển kinh tế trước mắt và trong tương lai. Một trong những yếu tố quan trọng cần thiết cho quá trình phát triển kinh tế hộ là sự trợ giúp về vốn của các Ngân hàng thương mại. Với tư cách là người bạn đồng hành của Nông nghiệp và nông thôn, trong những năm qua, NHNo&PTNT Việt Nam với màng lưới của mình đã và đang là kênh chuyển tải vốn chủ yếu đến hộ sản suất kinh doanh, góp phần tạo công ăn việc làm giúp nông dân làm giàu chính đáng bằng sức lao động của mình. Tuy nhiên do tính chất phức tạp của hoạt động này món vay nhỏ lẻ, chi phí nghiệp vụ cao, địa bàn hoạt động rộng nên việc cho vay hộ sản xuất gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, thực tế hiện nay nhiều chi nhánh NHNo gặp khó khăn trong hoạt động tín dụng đối với loại hình này, chất lượng tín dụng còn nhiều vấn đề chưa tốt. NHNo&PTNT huyện Phổ Yên cũng không tránh khỏi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 những khó khăn này khi mà khách hàng có quan hệ với Ngân hàng đa số là hộ nông dân (chiếm tỷ lệ trên 90% trong tổng số khách hàng). Với phương châm tín dụng phải “an toàn, hiệu quả, chất lượng”. Vì tín dụng đối với nền kinh tế là rất quan trọng, kinh tế có phát triển ngoài các yếu tố về môi trường, pháp luật, phải có vốn đầu tư vào SXKD mới tạo ra sản phẩm hàng hoá. Vốn tín dụng phải đầu tư có chọn lọc mới tạo ra hiệu quả. Do đó chất lượng tín dụng quyết định đến hiệu quả SXKD và đảm bảo sự phát triển bền vững. Đối với hoạt động ngân hàng ở vùng nông thôn hiện nay của ngành Ngân hàng nói chung và của NHNo Phổ Yên nói riêng đó là cho vay phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn là chủ yếu. Nguồn thu chính của Ngân hàng là thu từ hoạt động tín dụng chiếm trên 90% tổng thu nhập. Do đó, chất lượng tín dụng có bảo đảm tốt thì mới tạo thu nhập đảm bảo đời sống cho cán bộ nhân viên, đồng thời đảm bảo sự phát triển an toàn, bền vững cho NHNo. Từ nhận thức đó cùng với kiến thức đã học và qua thời gian công tác tại NHNo&PTNT huyện Phổ Yên kết hợp với vấn đề chất lượng tín dụng hiện nay rất được chú trọng quan tâm. Với mong muốn tìm hiểu và đóng góp một vài ý kiến về vấn đề này, vì vậy tôi đã chọn đề tài “Tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên, Thái Nguyên”. 2. Mục tiêu và tình hình nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu để tìm ra giải pháp nhằm nâng cao chất hoạt động tín dụng hộ sản xuất kinh doanh của NHNo&PTNT huyện Phổ Yên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Nghiên cứu làm rõ một số khía cạnh lý luận liên quan đến tín dụng ngân hàng thương mại và chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 - Phân tích thực trạng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại NHNo&PTNT huyện Phổ Yên, Thái Nguyên; - Bước đầu đánh giá và đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng No&PTNT huyện Phổ Yên, Thái Nguyên. 2.3. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về hoạt động tín dụng và vai trò của tín dụng đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội cho đến nay đã có nhiều công trình, bài viết tiêu biểu được công bố, đăng tải như: - “Tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đối với nông hộ ở tỉnh Quảng Nam", Luận văn Thạc sỹ Kinh tế của Đoàn Ngọc Vinh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2006. - “Giải pháp tín dụng ngân hàng góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn trên địa bàn tỉnh Nghệ An”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế của Phan Xuân Sinh, Học viện Ngân hàng, 2006. - “Đẩy mạnh tín dụng ngân hàng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn”, PGS, TS Đỗ Tất Ngọc, Tạp chí Tài chính tiền tệ, số 1, tháng 4/2010. Những công trình đó, các tác giả đã tiếp cận hoạt động tín dụng của Ngân hàng No&PTNT từ nhiều giác độ khác nhau, cụ thể: nâng cao chất lượng tín dụng để phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá; tín dụng cho kinh tế nông nghiệp nông thôn nói chung; tín dụng cho phát triển làng nghề; tín dụng cho kinh tế tư nhân… giải pháp mà các tác giả đưa ra về cơ bản nhằm phát triển tín dụng, qua đó thúc đẩy nông nghiệp, nông thôn phát triển. Tuy vậy, mỗi nghiên cứu với lí do khác nhau chỉ tập trung cho mục đích riêng và phương pháp áp dụng các nghiên cứu này không giống nhau. Vì thế, việc sử dụng những kết quả nghiên cứu có sẵn này cho mục đích xây dựng chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn ở mỗi địa bàn riêng còn gặp nhiều khó khăn. Vấn đề nâng cao chất lượng tín dụng đối với hộ sản xuất kinh doanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 những “tế bào” của nền kinh tế, một đòn bẩy quan trọng về vốn cho thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn và nhất là riêng cho địa bàn huyện Phổ Yên- tỉnh Thái Nguyên thì chưa có công trình nào nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã chú trọng việc kế thừa, chọn lọc những ý tưởng liên quan đến đề tài, nhằm tìm hiểu sâu hơn, đề xuất các giải pháp nâng cáo chất lượng tín dụng của Ngân hàng No&PTNT đối với hộ nông dân nói riêng và hộ sản xuất kinh doanh nói chung được sâu sát, phù hợp hơn với điều kiện thực tế trên địa bàn huyện Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Hoạt động tín dụng hộ sản xuất kinh doanh của NHNo&PTNT Phổ Yên; - Một số khách hàng có quan hệ tín dụng với NHNo&PTNT Phổ Yên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài đề cập tới tín dụng của Ngân hàng thương mại đối với phát triển lĩnh vực kinh tế nông nghiệp và nông thôn - Thực tiễn hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT trên địa bàn huyện Phổ Yên giai đoạn từ 2009 - 2011. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu - Nêu được một số khía cạnh lý luận cơ bản về tín dụng ngân hàng thương mại, chất lượng tín dụng. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt ®éng tín dụng, chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại NHNo&PTNT huyện Phổ Yên, Thái Nguyên - Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của NHNo&PTNT huyện Phổ Yên trong giai đoạn tới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận cho tín dụng hộ sản xuất kinh doanh Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Đánh giá chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 4: Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Phổ Yên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT KINH DOANH 1.1. Tín dụng ngân hàng thƣơng mại 1.1.1 Một số khái niệm về tín dụng ngân hàng thương mại Tín dụng là một phạm trù kinh tế tồn tại và phát triển qua nhiều hình thái kinh tế - xã hội và có nhiều quan điểm khác nhau tuỳ theo từng cấp độ nghiên cứu. Theo giáo trình “Nghiệp vụ kinh doanh ngân hàng nâng cao” của Học viện Ngân hàng thì tín dụng là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ người sở hữu sang người sử dụng để sau một thời gian sẽ thu hồi một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu. Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ giữa một bên là ngân hàng, còn một bên là các cá nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác và các pháp nhân trong nền kinh tế quốc dân, trong đó: - Cá nhân được hiểu là chủ thể độc lập tham gia các quan hệ dân sự khi có đầy đủ năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự. - Hộ gia đình được hiểu là bao gồm các thành viên có quan hệ huyết thống, có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy định là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự thuộc các lĩnh vực này. - Tổ hợp tác được hình thành trên cơ sở hợp đồng hợp tác có chứng thực của Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn của từ ba cá nhân trở lên, cùng đóng góp tài sản, công sức để thực hiện những công việc nhất định, cùng hưởng lợi và cùng chịu trách nhiệm là chủ thể trong các quan hệ dân sự. - Một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện: được thành lập hợp pháp; có cấu tổ chức chặt chẽ; có tài sản độc lập với cá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập. - Ngân hàng là một doanh nghiệp được thành lập theo các quy định của Pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán và các dịch vụ ngân hàng khác. Vì vậy, Ngân hàng cũng có đầy đủ các điều kiện là một pháp nhân. Bản chất của tín dụng là quan hệ vay mượn có hoàn trà cả vốn và lãi sau một thời gian nhất định, là quan hệ chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng vốn, là quan hệ bình đẳng và hai bên cùng có lợi. Trong nền kinh tế hàng hoá có nhiều loại hình tín dụng như: Tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng, tín dụng nhà nước, tín dụng chính sách,... Các loại tín dụng đều có những điểm chung và khác biệt như sau: - Tín dụng thương mại là loại tín dụng rất phổ biến trong tín dụng quốc tế, là loại tín dụng giữa các nhà doanh nghiệp cấp cho nhau vay, không có sự tham gia của ngân hàng hoặc cũng có thể hiểu là loại tín dụng được cấp bằng hàng hóa dịch vụ chứ không phải bằng tiền. - Tín dụng ngân hàng cũng mang bản chất chung của quan hệ tín dụng nói chung. Đó là quan hệ tin cậy lẫn nhau trong vay và cho vay giữa các ngân hàng, tổ chức tín dụng với các doanh nghiệp và các cá nhân, được thực hiện dưới hình thức tiền tệ và theo nguyên tắc hoàn trả và có lãi. - Tín dụng nhà nước là quan hệ tín dụng giữa Nhà nước với dân cư hoặc chủ thể kinh tế khác, trong đó Nhà nước là người đi vay vốn. Tín dụng Nhà nước được thực hiện thông qua hai hình thức: Trái phiếu Chính phủ và Trái phiếu địa phương. - Tín dụng chính sách cũng là một dạng của tín dụng ngân hàng tuy nhiên điểm khác biệt là Nhà nước dùng nguồn vốn Ngân sách Nhà nước, vốn vay, vốn tài trợ... và đứng ra uỷ thác thông qua một ngân hàng chức năng (NHCSXH) hay một NHTM để cho vay cụ thể do Nhà nước quy định (hộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 nghèo, doanh nghiệp công ích, doanh nghiệp xuất nhập khẩu chiến lược...) với lãi suất thường thấp hơn lãi suất của các NHTM (phần chênh lệch lãi suất Nhà nước sẽ cấp bù bằng Ngân sách Nhà nước). 1.1.2. Phân loại tín dụng 1.1.2.1. Căn cứ vào thời gian sử dụng vốn Phân chia theo thời gian có ý nghĩa quan trọng đối với ngân hàng vì thời gian liên quan mật thiết đến tính an toàn và sinh lợi của tín dụng cũng như khả năng hoàn trả của khách hàng, vì thế phân thành: - Tín dụng ngắn hạn: từ 1 năm trở xuống. Tín dụng ngắn hạn thường được áp dụng cho vay các nhu cầu vốn lưu động cho sản xuất kinh doanh. - Tín dụng trung hạn: từ trên 1 năm đến 5 năm, loại hình này được dùng để tài trợ cho các nhu cầu đầu tư tài sản cố định như: phương tiện vận tải, máy móc, trang thiết bị, cây trồng vật nuôi lâu năm.... - Tín dụng dài hạn: trên 5 năm. Công trình xây dựng như: nhà ở, nhà xưởng, sân bay, cầu đường, dây chuyền máy móc có giá trị lớn, có thời gian sử dụng lâu dài.... được xem xét cấp tín dụng dài hạn. 1.1.2.2. Căn cứ vào biện pháp bảo đảm tiền vay Nếu căn cứ vào tính chất bảo đảm an toàn của khoản vay, có thể chia tín dụng thành hai loại: - Tín dụng có tài sản bảo đảm: Khoản vay có thể được thế chấp bằng một lượng tài sản có thể chuyển đổi thành tiền của chính bên vay hoặc bên thứ ba như: may móc, gia súc, hàng hoá, sản phẩm, bất động sản, hay thậm chí chính tài sản hình thành từ vốn vay.... - Tín dụng không có tài sản bảo đảm: Các khoản vay không có tài sản bảo đảm được xem xét cấp cho các khách hàng có uy tín, có tín nhiệm, khách hàng làm ăn thường xuyên có lãi, tình hình tài chính lành mạnh, có lịch sử quan hệ tín dụng tốt với các ngân hàng hoặc các khoản cho vay theo chỉ thị của Chính phủ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 1.1.2.3. Căn cứ vào hình thức cho vay - Chiết khấu thương phiếu và các loại giấy tờ có giá, theo đó ngân hàng ứng trước tiền cho khách hàng tương ứng với giá trị của thương phiếu hoặc giấy tờ có giá trừ đi phần chênh lệch thu nhập dự tính đem lại cho ngân hàng khi ngân hàng trở thành chủ sở hữu của thương phiếu và các giấy tờ có giá chưa đến hạn. - Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong những khoảng thời gian xác định. - Bảo lãnh là việc ngân hàng cam kết thực hiện các nghĩa vụ tài chính thay khách hàng của mình trong trường hợp khách hàng thực hiện không đúng nghĩa vụ cam kết với các bên đối tác khác. - Cho thuê tài chính là việc ngân hàng bỏ tiền mua tài sản để cho khách hàng thuê theo những thoả thuận nhất định về trả tiền thuê và có thoả thuận xử lý tài sản khi hết hạn hợp đồng thuê. 1.1.2.4. Căn cứ vào mức độ rủi ro Để phân loại theo tiêu thức này, ngân hàng cần nghiên cứu xây dựng các mức độ rủi ro theo mức độ từ thấp đến cao cho các khoản mục tài sản bao gồm cả nội và ngoại bảng, trên cơ sở đó có biện pháp phòng ngừa và trích lập dự phòng tổn thất kịp thời. - Tín dụng lành mạnh: các khoản tín dụng có khả năng thu hồi cao. - Tín dụng có vấn đề: các khoản tín dụng có dấu hiệu không lành mạnh như khách hàng chậm tiêu thụ hàng hoá, tiến độ thực hiện kế hoạch chậm, khách hàng chịu rủi ro, thiên tai.... - Các khoản nợ đủ tiêu chuẩn và cần chú ý là các khoản nợ tốt hoặc bị quá hạn thời gian ngắn nhưng khách hàng có kế hoạch khắc phục tốt. - Các khoản nợ xấu: là các khoản nợ quá hạn thời gian dài, khả năng trả nợ rất kém, khách hàng chây ì không trả nợ, có khả năng mất vốn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 10 - Các khoản nợ khó đòi: là các khoản nợ mà ngân hàng đã sử dụng quỹ dự phòng rủi ro để xử lý và được hạch toán theo dõi ngoại bảng. 1.2. Vai trò của Tín dụng Ngân hàng trong việc phát triển kinh tế hộ sản xuất kinh tại nông thôn Ngân hàng đóng một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá. đối với Nhà nước thì Ngân hàng là một công cụ đắc lực, hữu hiệu trong quản lý kinh tế. Đối với các doanh nghiệp, các cá nhân thì tín dụng Ngân hàng là nguồn tài trợ cho sự thiếu hụt tạm thời về vốn sản xuất. Đặc biệt trong cơ chế quản lý mới hiện nay, Nhà nước đã giao quyền sử dụng đất lâu dài cho từng hộ sản xuất kinh doanh, mỗi hộ sản xuất kinh doanh giờ đây đã trở thành một hộ kinh tế tự chủ, phải tự tính toán mức chi phí bỏ ra và khả năng thu nhập, xác định mức vốn cần đầu tư cho sản xuất, khả năng vốn tự có, số vốn cần phải đi vay. Do đó trong nền kinh tế thị trường, tín dụng Ngân hàng có vai trò rất lớn đối với kinh tế hộ sản xuất kinh doanh đó là: Đáp ứng yêu cầu về vốn cho hộ sản xuất kinh kinh doanh phát triển kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, tại một thời điểm nhất định, hiện tượng thừa, thiếu vốn thường xảy ra đối với các tổ chức kinh tế nói chung và đối với hộ sản xuất nói riêng. Hoạt động đầu tư tín dụng Ngân hàng cho hộ sản xuất kinh doanh đã góp phần điều hoà vốn trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân, đáp ứng nhu cầu vốn cho hộ sản xuất, tạo điều kiện cho quá trình sản xuất được liên tục tránh tình trạng lao động không có việc làm do thiếu đối tượng và công cụ lao động. Khi nền kinh tế chuyển đổi từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường thì nhu cầu trao đổi hàng hoá giữa hộ sản xuất kinh doanh trong cùng một vùng hay giữa các vùng với nhau đã tạo ra tăng đáng kể, các hộ sản xuất từ lúc chỉ sản xuất các loại nông sản phẩm theo kiểu tự cấp, tự túc thì giờ đây chuyển sang sản xuất kinh doanh các loại sản phẩm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn