Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tìm hiểu và ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy hoá học thcs...

Tài liệu Tìm hiểu và ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy hoá học thcs

.DOC
43
102
109

Mô tả:

môc lôc Néi dung PhÇn thø nhÊt : Nh÷ng vÊn ®Ò chung I. LÝ do chän ®Ò tµi II. §èi tîng nghiªn cøu III. Môc ®Ých nghiªn cøu IV. §iÓm míi cña vÊn ®Ò PhÇn thø hai: C¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi I. Qu¸ tr×nh d¹y häc II. Ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc PhÇn thø ba: øng dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo mét sè t×nh huèng gi¶ng d¹y m«n ho¸ häc THCS PhÇn thø t: Mét sè gi¸o ¸n sö dông c¸c ph ¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc PhÇn thø n¨m: KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Trang 3 3 3 3 4 5 16 26 50 51 PhÇn thø nhÊt Nh÷ng vÊn ®Ò chung I – LÝ do chän ®Ò tµi: Trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n íc, nÒn gi¸o dôc quèc d©n cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ – x· héi. nghÞ quyÕt trung ¬ng §¶ng lÇn thø IV ®· chØ râ “… gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ ®éng lùc thóc ®Èy vµ lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ – x· héi, x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n íc…” §Ó thùc hiÖn quan ®iÓm trªn, Héi nghÞ lÇn thø IV cña Ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng kho¸ VII vÒ viÖc tiÕp tôc ®æi míi sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®· chØ râ: “ §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, bËc häc. kÕt hîp tèt häc víi hµnh häc tËp víi lao ®éng s¶n xuÊt, thùc nghiÖm vµ NCKH, g¾n nhµ tr êng vµ x· héi, ¸p dông ph ¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i ®Ó båi d ìng cho häc sinh n¨ng lùc s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quÕt vÊn ®Ò, do ®ã ®Æt ra nhiÖm vô cho ngµnh gi¸o dôc ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó ®µo t¹o con ng êi cã ®ñ kh¶ n¨ng sèng vµ lµm viÖc theo yªu cÇu cña cuéc c¸ch m¹ng lín cña thêi ®¹i: C¸ch m¹ng truyÒn th«ng, c«ng nghÖ th«ng tin, c¸ch m¹ng c«ng nghÖ. mét trong nh÷ng sù ®æi míi gi¸o dôc lµ ®æi míi ph ¬ng ph¸p d¹y häc theo h íng ho¹t ®éng ho¸ ngêi häc, trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc th× lÊy häc sinh lµm trung t©m. theo h íng nµy gi¸o viªn ®ãng vai trß tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn häc sinh chiÕm lÜng tri thøc, tù lùc ho¹t ®éng t×m tßi ®Ó dµnh kiÕn thøc míi. Trong sù ®æi míi nµy kh«ng ph¶i chóng ta lo¹i bá ph ¬ng ph¸p truyÒn thèng mµ cÇn t×m ra nh÷ng yÕu tè tÝch cùc, s¸ng t¹o trong tõng ph ¬ng ph¸p ®Ó thõa kÕ vµ ph¸t triÓn nh÷ng ph ¬ng ph¸p ®ã cÇn sö dông s¸ng t¹o c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp, thuyÕt tr×ng nªu vÊn ®Ò, ®µm tho¹i ¬rixtic, trong d¹y häc ho¸ häc THCS viÖc t¨ng c êng sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu kÕt hîp víi thÝ nghiÖm ho¸ häc còng lµ ph ¬ng híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo h íng tÝch cùc ho¸ ngêi häc. §Ó sö dông s¸ng t¹o c¸c ph¬ng ph¸p nµy vÊn ®Ò ®µo t¹o vµ båi d ìng gi¸o viªn lµ nhiÖm vô quan träng lµ mét c¸n bé trùc tiÕp gi¶ng d¹y, t«i nhËn thÊy cÇn gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao ph ¬ng ph¸p d¹y häc cña b¶n th©n vµ ®ång nghiÖp. V× vËy t«i chän ®Ò tµi “Tìm hiểu và ứng dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy hoá học THCS ”. II - §èi tîng nghiªn cøu: - C¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. - C¸c bµi d¹y trong ch¬ng tr×nh ho¸ häc THCS. III – Môc ®Ých nghiªn cøu: - T×m hiÓu c¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi. - T×m hiÓu c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc - øng dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc ®ã vµo c¸c bµi gi¶ng m«n ho¸ häc ë THCS. - §a ra nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ trong gi¶ng d¹y häc m«n ho¸ häc IV – §iÓm míi cña vÊn ®Ò: - ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo gi¶ng d¹y cho ch ¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi c¶i c¸ch. PhÇn thø hai c¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi I – Qu¸ tr×nh d¹y häc: Qu¸ tr×nh d¹y häc nãi chung, qu¸ tr×nh d¹y häc ho¸ häc nãi riªng ®· lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña nhiÒu nhµ gi¸o dôc – lÝ luËn d¹y häc. Gi¸o s nguyÔn Ngäc Quang ®· x¸c ®Þnh: Häc lµ qu¸ tr×nh tù gi¸c, tÝch cùc, tù lùc chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khoa häc d íi sù ®iÒu khiÓn s ph¹m cña gi¸o viªn, chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khoa häc lµ môc ®Ých cña ho¹t ®éng häc. Häc sinh sÏ thu nh©n kiÕn thøc tõ kho tµng v¨n hãc x· héi cña nh©n lo¹i thµnh nÒn häc vÊn riªng cho b¶n th©n, Nh vËy qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh kh¸i niÖm thµnh c«ng sÏ ®¹t ® îc 3 môc ®Ých d¹y häc: TrÝ dôc, ph¸t triÓn t duy, gi¸o dôc. VÒ cÊu tróc ho¹t ®éng häc cã 2 chøc n¨ng thèng nhÊt víi nhau lµ sù tiÕp thu th«ng tin d¹y cña thÇy vµ qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh kh¸i niÖm mét c¸ch tù gi¸c, tÝch cùc tù lùc cña m×nh. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých chiÕm lÜnh khoa häc mét c¸ch tù gi¸c tÝch cùc th× ngêi häc cÇn cã ph¬ng ph¸p lÜnh héi khoa häc, ph ¬ng ph¸p chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khoa häc. C¸c ph ¬ng ph¸p ®ã lµ: M« t¶, gi¶i thÝch vµ vËn dông kh¸i niÖm khoa häc. Chøc n¨ng lÜnh héi cña ho¹t ®éng häc cã liªn hÖ chÆt chÏ vµ chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña ho¹t ®éng d¹y cña ng êi gi¸o viªn. Ho¹t ®éng d¹y lµ sù ®iÒu khiÓn tèi u qu¸ tr×nh häc sinh chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khoa häc, trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn cña m×nh ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh nhËn thøc cña häc sinh. Nh vËy môc ®Ých cña cña ho¹t ®éng d¹y lµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khoa häc cña häc sinh. §Ó ®¹t ® îc môc ®Ých nµy ho¹t ®éng d¹y cã hai chøc n¨ng liªn hÖ chÆt chÏ, th©m nhËp vµo nhau, sinh thµnh ra nhau ®ã lµ truyÒn ®¹t th«ng tin häc vµ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc, chøc n¨ng ®iÒu khiÓn ho¹t déng häc ® îc thùc hiÖn th«ng qua sù truyÒn ®¹t th«ng tin. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc lµ sù ho¹t ®éng céng ®ång – hîp t¸c gi÷a c¸c chñ thÓ trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Sù céng t¸c cña c¸c chñ thÓ nµy lµ: thÇy víi c¸c thÓ trß, trß víi trß trong nhãm, thÇy víi nhãm trß … Sù t¬ng t¸c céng ®ång - hîp t¸c gi÷a d¹y vµ häc nµy sÏ lµ yÕu tè duy tr× vµ ph¸t triÓn chÊt lîng d¹y häc. nh vËy muèn cã qu¸ tr×nh d¹y häc tèi u ph¶i xuÊt ph¸t tõ l«gÝc cña kh¸i niÖm khoa häc vµ l«gÝc lÜnh héi cña häc sinh, thiÕt kÕ c«ng nghÖ d¹y häc hîp lÝ, tæ chøc tèi u ho¹t ®éng d¹y häc céng ®ång – hîp t¸c, b¶o ®¶m liªn hÖ nghÞch ®Ó cuèi cïng lµm cho häc sinh tù gi¸c tÝch cùc, tù lùc chiÕm lÜnh kh¸i niÖm khao häc, ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy s¸ng t¹o vµ cïng víi nÐt ®Æc thï cña m«n häc sÏ gióp cho viÖc n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc c¸c m«n häc trong nhµ tr êng phæ th«ng. VËy ®Ó lµm tèt vai trß truyÒn ®¹t, ®iÒu khiÓn trong d¹y häc ng êi gi¸o viªn cÇn sö dông ph¬ng ph¸p d¹y häc nh thÕ nµo? II – Ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc : 1 – B¶n chÊt, cÊu tróc vµ ®Æc ®iÓm ph ¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc: XuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm ph ¬ng ph¸p nhËn thøc khoa häc c¸c nhµ lý luËn d¹y häc ho¸ häc ®· xem xÐt b¶n chÊt, cÊu tróc, chøc n¨ng, hiÖu qu¶ cña c¸c ph¬ng ph¸p ®· cã, x©y dùng vµ hÑ thè ph©n lo¹i mét c¸ch khoa häc vµ s¸ng t¹o nh÷ng ph ¬ng ph¸p míi b»ng c¸ch chuyÓn ho¸ tõ nh÷ng ph¬ng ph¸p nhËn thøc cña c¸c khoa häc kh¸c (ph ¬ng ph¸p d¹y häc b»ng gr¸p, algoirit, m« h×nh ho¸, b»ng t×nh huèng m« pháng …). VËy ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc lµ g×? Ph¬ng ph¸p d¹y ho¸ häc cã thÓ lµ c¸ch thøc ho¹t ®éng céng t¸c cã môc ®Ých gi÷a thÇy vµ trß, trong ®ã thèng nhÊt sù ®iÒu khiÓn cña thÇy vµ sù bÞ ®iÒu khiÓn, tù ®iÒu khiÓn cña trß nh»m cho trß chiÕm lÜnh kh¸i niÖm ho¸ häc. Nh v©y ph¬ng ph¸p d¹y häc bao gåm ph ¬ng ph¸p d¹y vµ ph¬ng ph¸p häc lµ 2 ph©n hÖ ®éc lËp nh ng t¬ng t¸c chÆt chÏ vµ thêng xuyªn víi nhau. Ph¬ng ph¸p d¹y häc cã hiÖu nghiÖm nhÊt lµ c¸ch thøc tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc sao cho ®¶m b¶o ®ång thêi 3 phÐp biÖn chøng: - Gi÷a d¹y vµ häc. - Gi÷a truyÒn ®¹t vµ ®iÒu khiÓn trong d¹y häc. - Gi÷a lÜnh héi vµ tù ®iÒu khiÓn. Kh«ng cã ph¬ng ph¸p v¹n n¨ng chung cho mäi ho¹t ®éng, øng víi mçi môc ®Ých nµo ®ã lµ cã mét ph ¬ng ph¸p thÝch hîp. v× vËy tÝnh cã môc dÝch cña ph¬ng ph¸p lµ nÐt ®Æc tr ng c¬ b¶n næi bËt cña nã. Ngoµi tÝnh môc ®Ých ph¬ng ph¸p cßn chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña néi dung. Néi dung nµo ph¬ng ph¸p ®ã, kh«ng cã ph¬ng ph¸ v¹n n¨ng øng víi néi dung. Sù thèng nhÊt cña néi dung víi ph ¬ng ph¸p ®îc thÓ hiÖn ë l«gÝc ph¸t triÓn cña ®èi tîng nghiªn cøu v× vËy viÖc lùa chän ph ¬ng ph¸p d¹y häc cho mét m«n häc cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña m«n häc ®ã, néi dung cô thÓ cña nã ®Ó lùa chän c¸c ph ¬ng ph¸p thÝch hîp. Ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc thùc chÊt lµ th«ng qua sö lÝ s ph¹m ®Ó chuyÓn ph¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc thµnh ph ¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc. Nh vËy muèn t×m hiÓu nh÷ng nÐt ®Æc tr ng cña ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc ta cÇn n¾m v÷ng nÐt b¶n chÊt cña b¶n th©n ph ¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc. Ho¸ häc lµ mét m«n khoa häc thùc nghiÖm vµ lÝ thuyÕt, ®Æc tr ng nµy quyÕt ®Þnh b¶n chÊt cña ph ¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc. B¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc lµ sù kÕt hîp thùc nghiÖm khoa häc vµ t duy lÝ thuyÕt, ®Ò cao vai trß cña gi¶ thuyÕt, häc thuyÕt, ®Þnh luËt ho¸ häc dïng lµm tuyªn ®o¸n khoa häc. Ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc ph¶i tu©n heo nh÷ng quy luËt chung cña ph¬ng ph¸p d¹y häc ®ång thêi ph¶n ¸nh ® îc ph¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc. V× vËy ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc cã nh÷ng nÐt ®Æc tr ng riªng ®ã lµ ph¬ng ph¸p truyÒn ®¹t cã lËp luËn trªn c¬ së thÝ nghiÖm – trùc quan, nghÜa lµ cã sù kÕt hîp thèng nhÊt ph ¬ng ph¸p thùc nghiÖm – thùc hµnh víi t duy kh¸i niÖm. Khi b¾t ®Çu d¹y ho¸ häc ph¶i xuÊt ph¸t tõ trùc quan sinh ®éng ®Ó ®i ®Õn h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm trõu t îng cña ho¸ häc, cµng lªn líp cao th× cµng ph¶i cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh sö dông kh¸i niÖm nh c«ng cô cña t duy. Nh vËy viÖc d¹y häc ho¸ häc ph¶i sö dông hÖ thèng ph ¬ng ph¸p cã kÕt hîp biÖn chøng thÝ nghiÖm – thùc hµnh víi t duy lÝ luËn, vËn dông m« h×nh trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh kiÕn thøc ho¸ häc. Trong qu¸ tr×nh sö dông ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc, gi¸o viªn ph¶i chó ý ®Õn quy luËt chuyÓn ph¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc cña c¸c nhµ b¸c häc th«ng qua xö lÝ lÝ luËn d¹y häc ®Ó biÕn thµnh ph ¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc cña häc sinh. §ång thêi cÇn chó ý tíi mÆt kh¸c quan vµ chñ quan cña ph ¬ng ph¸p th× míi cã hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông. 2- Nh÷ng ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc c¬ b¶n: Ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc rÊt ®a d¹ng vµ ngµy cµng ® îc s¸ng t¹o thªm trong thùc tiÔn gi¶ng d¹y. Trong gi¶ng d¹y ho¸ häc chóng ta còng cÇn b¾t kÞp trµo l u ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc, chÊm døt t×nh tr¹ng d¹y vµ häc theo lèi gi¸o ®iÒu kh«ng cã thÝ nghiÖm, kh«ng cã ®å dïng trùc quan. Trong gi¶ng d¹y ho¸ häc ë tr êng phæ th«ng gi¸o viªn th êng c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc c¬ b¶n nh : ThuyÕt tr×nh, trùc quan, ®µm tho¹i ¬rixtic, nghiªn cøu, nªu vÊn ®Ò ¬rixtic. Ta h·y xem xÐt ®Æc ®iÓm b¶n chÊt, cÊu tróc cña c¸c ph¬ng ph¸p c¬ b¶n nµy. a – Ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh: Ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh ®îc sö dông phæ biÕn khi nghiªn cøu tµi liÖu míi. D¹ng ®¬n gi¶n nhÊt lµ th«ng b¸o t¸i hiÖn. Ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh th«ng b¸o t¸i hiÖn cho phÐp thÇy truyÒn ®¹t kiÕn thíc t¬ng ®èi khã, trõu tîng vµ phøc t¹p chøa ®ùng nh÷ng th«ng tin mµ trß kh«ng tù dµnh lÊy ® îc, ph¬ng ph¸p cho phÐp tr×nh bµy mét m« h×nh mÉu cña t duy l«gÝc, cña c¸ch ®Ò cËp vµ lÝ gi¶i ho¸ häc, c¸ch dïng ng«n ng÷ ®Ó ®¹t mét vÊn ®Ò ho¸ häc sao cho chÝnh x¸c, râ rµng mµ xóc tÝch. Nãi c¸ch kh¸c ph ¬ng ph¸p nµy gióp cho trß cã mét m« h×nh mÉu cña t duy ho¸ häc qua ®ã mµ gióp ph¸t triÓn trÝ tuÖ. §Æc ®iÓm c¬ b¶n , næi bËt cña ph ¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh th«ng b¸o t¸i hiÖn cã tÝnh chÊt th«ng b¸o lêi gi¶ng cña thÇy vµ tÝnh chÊt t¸i hiÖn sau khi lÜnh héi cña trß. M« h×nh cña ph¬ng ph¸p : Néi dung Häc sinh Gi¸o viªn Qua s¬ ®å trªn ta thÊy gi¸o viªn t¸c ®éng vµo ®èi t îng nghiªn cøu(néi dung) lÇn lît th«ng b¸o cho häc sinh kÕt qu¶ t¸c ®éng ®ång thêi gi¸o viªn trùc tiÕp ®iÒu khiÓn luång th«ng tin ®Õn häc sinh, cßn häc sinh tiÕp nh©n th«ng tin ®ã mµ kh«ng cÇn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®èi tîng, hä chØ nghe, nh×n vµ t duy theo lêi gi¶ng cña thÇy vµ ghi chÐp. Nh÷ng kiÕn thøc ®Õn häc sinh theo ph ¬ng ph¸p nay nh ®· ®îc chuÈn bÞ s½n ®Ó trß thu nhËn. Ph¬ng ph¸p nµy chØ cho phÐp häc sinh ®¹t ®Õn tr×nh ®é t¸i hiÖn cña sù lÜnh héi mµ th«i, sù ho¹t ®éng cña trß t ¬ng ®èi thô ®éng. LÝ luËn kh¼ng ®Þnh ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh vÉn lµ ph ¬ng ph¸p th«ng dông tuy nhiªn hiÖu qu¶ cña nã sÏ ® îc t¨ng lªn râ rÖt khi ta thay ®æi tÝnh chÊt th«ng b¸o t¸i hiÖn cña nã b»ng tÝnh chÊt nªu vÊn ®Ò ¬rixtic.Trong gi¶ng d¹y ho¸ häc ngoµi viÖc nghiªn cøu nh÷ng hiÖn t îng ho¸ häc cßn cÇn rÌn kÜ n¨ng thùc hµnh, thÝ nghiÖm gi÷ vai trß c¬ b¶n trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy trong nhµ tr êng. b – Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm trong gi¶ng d¹y ho¸ häc: ThÝ nghiÖm lµ m« h×nh ®¹i diÖn cho hiÖn thùc kh¸ch quan nã lµ c¬ së, ®iÓm xuÊt ph¸t cho qu¸ tr×nh häc tËp, nhËn thøc cña häc sinh, tõ ®Ëy xuÊt hÖn qu¸ tr×nh nËn thøc c¶m tÝnh cña trß. ThÝ nghiÖm do gi¸o viªn tr×nh bµy sÔ lµ mÉu mùc vÒ thao t¸c cho häc sinh häc tËp mµ b¾t tr íc, sau ®ã lµm thÝ nghiÖm häc sinh häc ® îc c¸ch thøc lµm thÝ nghiÖm, thÝ nghiÖm cßn lµ cÇu nèi gi÷a lÝ thuyÕt vµ thùc tiÔn, lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ tÝnh ch©n thùc cña kiÕn th c, hç trî ®¾c lùc cho t duy s¸ng t¹o vµ nã lµ ph¬ng tiÖn duy nhÊt gióp h×nh thµnh ë häc sinh kÜ n¨ng, kÜ x¶o thùc hµnh vµ t duy kü thuËt. ThÝ nghiÖm cã thÓ ®îc sö dông trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh d¹y häc. ThÝ nghiÖm biÓu diÔn cña gi¸o viªn ® îc dïng trong c¸c kh©u nghiªn cøu tµi liÖu míi, hoµn thiÖn kiÕn thøc vµ c¶ kh©u kiÓm tra, ThÝ nghiÖm cña häc sinh còng ® îc dïng ë c¸c kh©u trªn cña qu¸ tr×nh d¹y häc, nã gióp cho häc sinh tù lùc cao trong qu¸ tr×nh lÜnh héi kiÕn thøc. Trong bµi gi¶ng thÝ nghiÖm lµ ph ¬ng tiÖn trùc quan, lµ nguån kiÕn thøc ®Ó ngêi gi¸o viªn cã thÓ kÕt hîp víi c¸c ph ¬ng ph¸p kh¸c trong qu¸ t×nh gi¶ng d¹y nh ®µm tho¹i víi häc sinh qua hiÖn t îng cña thÝ nghiÖm ho¸ häc. c – Ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i: §µm tho¹i thùc chÊt lµ ph ¬ng ph¸p mµ trong ®ã thÇy ®Æt ra mét hÖ thèng c©u hái ®Ó trß lÇn l ît tr¶ lêi, ®ång thêi ®Ó trao ®æi qua l¹i víi nhau hay víi thÇy. Qua hÖ thèng c©u hái, c©u tr¶ lêi trß lÜnh héi ® îc néi dung bµi häc. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña sù nhËn thøc cña häc sinh ph ¬ng ph¸p ®µm tho¹i cã nh÷ng nhãm c¬ b¶n sau: - §µm tho¹i t¸i hiÖn, ®µm tho¹i gi¶i thÝch minh ho¹, ®µm tho¹i ¬rixtic: Trong c¸c ph¬ng ph¸p trªn th× ph ¬ng ph¸p ®µm tho¹i ¬rixtic lµ ® îc chó ý vµ vËn dông nhiÒu trong gi¶ng d¹y: B¶n chÊt cña ®µm tho¹i ¬rixtic lµ ph ¬ng ph¸p trong ®ã thÇy tæ chøc trao ®æi kÓ c¶ lµ tranh luËn, gi÷a thÇy víi c¶ líp, cã khi gi÷a trß víi nhau, th«ng qua ®ã mµ ®¹t ® îc môc ®Ých d¹y häc. HÖ thèng c©u hái cña thÇy mang tÝnh nªu vÊn ®Ò ¬rixtic ®Ó buéc trß lu«n lu«n ë tr¹ng th¸i cã vÊn ®Ò, c¨ng th¼ng trÝ tuÖ vµ tù lùc t×m lêi gi¶i ®¸p. HÖ thèng c©u hái – lêi ®¸p mang tÝnh chÊt nªu vÊn ®Ò t¹o nªn néi dung trÝ dôc chñ yÕu cña bµi häc lµ nguån kiÕn thøc vµ lµ mÉu mùc cña c¸ch gi¶ quyÕt mét vÊn ®Ò nhËn thøc. Nh vËy th«ng qua ph¬ng ph¸p nµy trß kh«ng nh÷nh lÜnh héi ® îc c¶ néi dung trÝ dôc mµ cßn häc ® îc c¶ ph¬ng ph¸p nhËn thøc vµ c¸ch diÔn ®¹t t tëng b»ng ng«n ng÷ nãi. Trong ph¬ng ph¸p nµy hÖ thèng c©u hái cña thÇy gi÷ vai trß chØ ®¹o cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi chÊt l îng lÜnh héi cña c¶ líp, dÉn d¾t häc trß b»ng nh÷ng c©u hái liªn tiÕp, xÕp theo mét l«gÝc chÆt chÏ cã dông ý cña thÇy. HÖ thèng c©u hái cña thÇy võa lµ kim chØ nam, võa lµ b¸nh l¸i h íng t duy cña trß ®i theo mét l«gÝc hîp lÝ, nã kÝch thÝch c¸ tÝnh tÝch cùc t×m tßi, trÝ tß mß khoa häc vµ c¶ sù ham muèn gi¶i ®¸p vÊn ®Ò. VÒ sù tæ chøc ho¹t ®éng d¹y vµ häc cña thÇy vµ cña trß trong ph ¬ng ph¸p nµy cã thÓ tiÕn hµnh theo c¸c ph ng ¸n sau: - Ph¬ng ¸n thø nhÊt: ThÇy ®Æt ra hÖ thèng nhiÒu c©u hái riªng rÏ råi chØ ®Þnh häc sinh tr¶ lêi. Mçi häc sinh tr¶ lêi mét c©u hái, nguån th«ng tin cho c¶ líp sÏ lµ tæ hîp c¸c c©u hái cïng víi nh÷ng lêi ®¸p t ¬ng øng, cuèi cïng gi¸o viªn hÖ thèng nhÊn m¹nh kiÕn thøc thu ® îc th«ng qua cuéc ®µm tho¹i. - Ph¬ng ¸n thø hai: ThÇy ®Æt ra cho c¶ líp mét c©u hái chÝng th êng cã kÌm theo nh÷ng gîi ý, nh÷ng híng dÉn cã liªn quan tíi c©u hái chÝnh, ng êi sau l¹i bæ sung vµ hoµn chØnh thªm c©u tr¶ lêi cña ng êi tríc vµ cø nh thÕ cho ®Õn khi thÇy thÊy r»ng tæ hîp c¸c c©u tr¶ lêi cñ häc trß ®· bao gåm ®óng vµ ®ñ lêi gi¶i tæng qu¸t cña c©u hái ban ®Çu th× míi th«i. - Ph¬ng ¸n thø ba: ThÇy nªu c©u hái chÝnh, kÌm theo nh÷ng gîi ý nh»m tæ chøc cho c¶ líp tranh luËn hoÆc ®Æt ra nh÷ng c©u hái gîi ý cho nhau ®Ó gióp nhau gi¶i ®¸p. C©u hái chÝnh do thÇy nªu ra th êng chøa ®ùng yÕu tè kÝch thÝch tranh luËu. VÝ dô: nã chøa ®ùng m©u thuÉn d íi d¹ng nghÞch lÝ, hoÆc nã v¹ch ra nhiÒu ph ng ¸n gi¶i quyÕt ph¶i lùa chän. §øng tr íc nh÷ng c©u hái thuéc lo¹i nµy, häc sinh ®· v« h×nh ®øng vÒ nh÷ng phe ®èi lËp nhau, mçi phe bªnh vùc mét ý kiÕn cña m×nh vµ b¸c bá ý kiÕn cña bªn kia mét c¸ch cã së khoa häc, cuèi cïng lµ lêi ®¸p cña häc sinh rÊt lóng tóng khi x©y dùng lªn lêi tæng kÕt cuéc tranh luËn, v× tÝnh chÊt kh¸i qu¸t vµ phª ph¸n cña nã, cho nªn ng êi thÇy ph¶i ®a ra c©u hái phô gîi ý, hç trî cho trß tù lùc ®i tíi kÕt luËn, sau ®ã bao giê ng êi thÇy còng ph¶i tæng kÕt l¹i c©u tæng kÕt ®ã vµ v¹ch râ u, nhîc ®iÓm cña ý kiÕn mçi phe råi ®a ra kÕt luËn cña mét ngêi träng tµi, ë ®©y lµ c©u hái chÝnh kÌm theo sù kÝch thÝch tranh luËn, b¶n th©n néi dung sù tranh luËn vµ lêi gi¶i ®¸p tæng kÕt, ph ¬ng ph¸p nµy chñ yÕu dïng trong xemine. §Ó ph¸t huy tÝnh tù lùc, s¸ng t¹o, kÜ n¨ng trong häc tËp cña häc sinh trong gi¶ng d¹y ho¸ häc cßn sö dông ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu, ta h·y xÐt b¶n chÊt, cÊu tróc l«gÝc cña ph ¬ng ph¸p nµy: d- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: B¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p ®îc thÓ hiÖn: Ngêi gi¸o viªn nªu lªn ®Ò tµi nghiªn cøu, gi¶i thÝch râ môc ®Ých cÇn ®¹t tíi, cã thÓ v¹ch ra ph ¬ng híng nghiªn cøu, híng dÉn tµi liÖu tham kh¶o råi tæ chøc cho häc sinh tù lùc nghiªn cøu tµi liÖu ®ã, trong qu¸ tr×nh nµy ng êi gi¸o viªn theo dâi vµ gióp ®ì häc sinh khi cÇn thiÕt. M« h×nh cña ph¬ng ph¸p : Néi dung Häc sinh Gi¸o viªn Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cã cÊu tróc l«gÝc, c¸c b íc tiÕn hµnh cô thÓ, cÊu tróc cña ph¬ng ph¸p gåm 4 giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n l¹i chia thµnh mét sè bíc nhÊt ®Þnh : Giai ®o¹n 1: §Þnh híng nghiªn cøu, giai ®o¹n nµy ® îc thùc hiÖn b»ng 2 bíc: §Æt vÊn ®Ò vµ ph¸t biÓu vÊn ®Ò - Khi ®Æt vÊn ®Ò gi¸o viªn th«ng b¸o vÒ ®Ò tµi nghiªn cøu, nªu ra môc ®Ých chung cña viÖc nghiªn cøu, h×nh thµnh ®éng c¬ ban ®Çu. - Trong khi ph¸t biÓu vÊn ®Ò ng êi gi¸o viªn nªu ra nh÷ng c©u hái cô thÓ. Nh÷ng vÊn ®Ò bé phËn cÇn gi¶i quyÕt cña ®Ò tµi, g©y høng thó, nhu cÇu nh©n thøc cña häc sinh. Giai ®o¹n 2: LËp kÕ ho¹ch, giai ®oan naþ thùc hiÖn c¸c b íc ®Ò xuÊt gi¶ thuyÕt. Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh dù ®o¸n nh÷ng ph ¬ng ¸n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nªu ra, lËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt t ¬ng øng víi c¸c gi¶ thuyÕt. Giai ®o¹n nµy ® îc coi lµ giai ®o¹n dù ®o¸n khoa häc, lµm viÖc víi thÝ nghiÖm, t duy rÊt quan träng ®Ó häc sinh t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Giai ®o¹n3: Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i, ® îc thùc hiÖn ë c¸c bíc thùc hiÖn c¸c ph¬ng ¸n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nªu ra ë trªn ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i, t ¬ng øng víi mçt gi¶ thuyÕt nªu ra ta thùc hiÖn mét kÕ ho¹ch gi¶i vµ cã sù nhËn xÐt ®¸nh gi¸ c¸ch lµm ®ã. NÕu x¸c ®Þnh gi¶ thuyÕt lµ ®óng ta chuyÓn sang b íc ph¸t biÓu kÕt luËn vµ c¸ch gi¶i. NÕu phñ nhËn gi¶ thuyÕt th× quay trë l¹i b íc 3, x©y dùng l¹i gi¶ thuyÕt vµ c¸ch gi¶i kh¸c. Giai ®o¹n 4: kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ cuèi cïng ( kÕt luËn). - ThÓ nghiÖm øng dông kÕt luËn cña kÕ ho¹ch gi¶i, ta kÕt thóc viÖc nghiªn cøu. Khi ®Ò tµi ® îc gi¶i quyÕt chän vÑn. nÕu sau khi gi¶i quyÕt ®Ò tµi ta thÊy xuÊt hiÖn vÊn ®Ò míi th× tuú theo møc ®é cña nã mµ chuyÓn lªn giai ®o¹n ®Çu. VËy cã thÓ vËn dông ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu kÕt hîp víi thÝ nghiÖm sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ giê ho¸ häc ë tr êng THCS. §Æt vÊn ®Ò Gd1 Ph¸t biÓu vÊn ®Ò §Ò xuÊt gi¶ thuyÕt Gd2 LËp kÕ ho¹ch gi¶i theo gi¶ thuyÕt Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i Gd3 §¸ng gi¸ vÒ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch X¸c nhËn gi¶ thuyÕt Phñ nhËn gi¶ thuyÕt KÕt luËn vÒ lêi gi¶i Gd4 KiÓm tra vµ kÕt §Ò xuÊt vÊn ®Ò míi thóc S¬ ®å algorit cña ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Nh vËy c¸c ph¬ng ph¸p c¬ b¶n hiÖn nay ®îc sö dông trong gi¶ng d¹y ho¸ häc ë THCS, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cã t¸c dông tèt trong viÖc tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh, nã th êng ®îc sö dông víi thÝ nghiÖm ho¸ häc vµ ho¹t ®éng theo nhãm. Ho¹t ®éng theo nhãm ® îc thùc hiÖn khi nhãm häc sinh nghiªn cøu thÝ nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn vÒ mét kiÕn thøc ho¸ häc nµo ®ã, th¶o luËn t×m ra lêi gi¶i, mét nhËn xÐt, mét kÕt luËn nµo ®ã hoÆc cïng thùc hiÖn mét nhiÖm vô gi¸o viªn giao cho. Ngµy nay lÝ luËn d¹y häc ®ang nghiªn cøu t×m ra nh÷ng tiÕp cËn míi trong viÖc d¹y häc sinh c¸ch häc hiÖn ®¹i ®¶m b¶o trong khi d¹y häc sinh gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ cña m«n ho¸ häc, th× h×nh thµnh ë c¸c em nh÷ng ph¬ng ph¸p kh¸i qu¸t vµ hiÖn ®¹i cña ho¹t ®éng t duy vµ thùc hµnh, nh÷ng c¸ch thøc chung trong viÖc tiÕp cËn vÊn ®Ò, kÜ n¨ng t×m tßi gi¶i ph¸p cho mçi t×nh huèng míi. Tøc lµ d¹y häc sinh ph ¬ng ph¸p kh¸i qu¸t cña t duy, ®¹t tr×nh ®é s¸ng t¹o cña sù lÜnh héi, cã kh¶ n¨ng vËn dông sù hiÓu biÕt vµo nh÷ng t×nh huèng míi ch a quen biÕt, trong gi¶ng d¹y ho¸ häc cã thÓ sö dông ph ¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò ¬rixtic ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých d¹y häc sinh t duy kh¸i qu¸t – s¸ng t¹o. e – Ph¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò - ¬rixtic (d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò): NÐt ®Æc trng c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p nµy lµ sù lÜnh héi tri thøc th«ng qua ®Æt vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò. B¶n chÊt cña d¹y häc nªu vÊn ®Ò lµ gi¸o viªn ®Æt ra tr íc häc sinh c¸c v©ns ®Ò khoa hoc më ra cho c¸c em nh÷ng con ® êng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã D¹y häc nªu vÊn ®Ò - ¬rixtic lµ mét tæ hîp ph ¬ng ph¸p d¹y häc phøc t¹p, tøc lµ mét tËp hîp nhiÒu ph ¬ng ph¸p d¹y häc liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ, trong ®ã ph¬ng ph¸p x©y dùng bµi to¸n ¬rixtic gi÷ vai trß trung t©m chñ ®¹o, g¾n bã ph¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c trong mét hÖ thèng toµn vÑn. Nh vËy ph¬ng ph¸p x©y dùng bµi to¸n ¬rixtic (t¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò) gi÷ trung t©m, chñ ®¹o cßn sö dông c¸c ph ¬ng ph¸p d¹y häc quen thuéc: ThÝ nghiÖm nghiªn cøu. Ph¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò - ¬rixtic cã nÐt c¬ b¶n sau; Gi¸o viªn ®Æt ra tríc häc sinh mét lo¹t nh÷ng bµi to¸n chøa ®ùng nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸i ®· biÕt víi c¸i cÇn ph¶i t×m nh ng chóng ®îc cÊu tróc l¹i mét c¸ch s ph¹m, gäi lµ bµi to¸n nªu vÊn ®Ò ¬rixtic. Häc sing tiÕp nhËn m©u huÉn cña bµi to¸n ¬rixtic nh m©u thuÉn cña néi t©m m×nh vµ ®îc ®Æt vµo t×nh huèng cã vÊn ®Ò, tøc lµ tr¹ngth¸i cã nhu cÇu bªn trong bøc thiÕt muèn gi¶i quyÕt b»ng ® îc bµi to¸n ®ã. Trong c¸ch gi¶i vµ c¸ch tæ chøc gi¶i bµi to¸n ¬rixtic mµ häc sinh lÜnh héi mét c¸ch tù gi¸c vµ tÝch cùc c¶ kiÕn thøc, c¶ c¸ch thøc gi¶i vµ do ®ã cã ® îc niÒm vui síng cña sù nhËn thøc s¸ng t¹o. Bµi to¸n nªu vÊn ®Ò - ¬rixtic trong gi¶ng d¹y ho¸ häc ® îc x©y dùng b»ng c¸c kiÓu c¬ b¶n: T×nh huèng nghÞch lý, t×nh huèng bÕ t¾c, t×nh huèng lùa chän vµ t×nh huèng nh©n qu¶, cã nh÷ng vÊn ®Ò trong ho¸ häc nhÊt lµ trong lÜn vùc ®Þnh luËt vµ häc thuyÕt chñ ®¹o cã thÓ chøa ®ùng ®ång thêi c¶ 4 t×nh huèng trªn. Khi häc sinh tù lùc thùc hiÖn toµn bé quy tr×nh cña d¹y häc nªu vÊn ®Ò. §ã lµ ph ¬ng ph¸p nghiªn cøu ¬rixtic. Nh vËy viÖc thùc hiÖn nã trong gi¶ng d¹y tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng cña gi¸o viªn - tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh mµ chän møc ®é nµo cho thÝch hîp, khi ®ã hiÖu qu¶ cña ph ¬ng ph¸p míi ®îc ph¸t huy. Tãm l¹i viÖc sö dông ph ¬ng ph¸p d¹y häc thÕ nµo tuú thuéc vµo néi nung cÇn truyÒn ®¹t - vèn kiÕn thøc - kh¶ n¨ng tæ chøc ®iÒu khiÓn cña gi¸o viªn vµ kh¶ n¨ng t duy lÜnh héi kiÕn thøc cña häc sinh. trong lÝ luËn d¹y häc ®ang cã xu híng ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc theo h íng ho¹t ®éng ho¸ ngêi häc víi kh¸i niÖm “LÊy ngêi häc lµm trung t©m”. Trong qu¸ tr×ng t×n hiÓu b¶n chÊt c¸c ph ¬ng ph¸p d¹y häc ho¸ häc, néi dung ch¬ng tr×nh ho¸ häc THCS, t©m sinh lÝ häc sinh líp 8 – 9 vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh chóng t«i nhËn thÊy r»ng sö dông tèt vµ cã hiÖu qu¶ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu kÕt hîp víi ph ¬ng ph¸p thÝ nghiÖm vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò (nªu vÊn ®Ò ¬rixtic) trong gi¶ng d¹y ho¸ häc THCS th× sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ cña giê d¹y theo h íng ho¹t ®éng ho¸ ngíi häc, ®©y còng lµ 2 ph ¬ng ph¸p ®îc u tiªn khi gi¶ng d¹y ho¸ häc THCS hiÖn nay. PhÇn thø ba øng dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo gi¶ng d¹y m«n ho¸ häc THCS I – Ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm ho¸ häc: Sö dông thÝ nghiÖm ®Ó d¹y häc tÝch cùc lµ ph ¬ng ph¸p ®Æc thï cña c¸c m«n khao häc thùc nghiÖm trong ®ã nhÊt lµ m«n ho¸ häc. Trong tr êng THCS sö dông thÝ nghiÖm ®Ó d¹y häc tÝch cùc ® îc thùc hiÖn theo nh÷ng c¸ch sau: - ThÝ nghiÖm ®Ó nªu vÊn ®Ò hoÆc lµm xuÊt hhiÖn vÊn ®Ò. - ThÝ nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra: thÝ nghiÖm nghiªn cøu, thÝ nghiÖm kiÓm tra gi¶ thuyÕt hay dù ®o¸n. - ThÝ nghiÖm chøng minh cho vÊn dÒ ®· ® îc kh¼ng ®Þnh. - ThÝ nghiÖm thùc hµnh: cñng cè lÝ thuyÕt, rÌn kÜ n¨ng thôc hµnh. - ThÝ nghiÖm trong bµi tËp thùc nghiÖm. Ph¬ng ph¸p d¹y häc sö dông thÝ nghiÖm ® îc sö dông trong phÇn lín c¸c bµi trong ch¬ng tr×nh ho¸ häc THCS. Mét sè bµi sö dông ph¬ng ph¸p thÝ nghiÖm: * Líp 8 - Bµi 1. Më §Çu M«n Ho¸ Häc. - Bµi 2. ChÊt. - Bµi 12. Sù biÕn ®æi chÊt. - Bµi 15. §Þng luËt b¶o toµn khèi l îng. - Bµi 24. TÝnh chÊt ho¸ häc cña oxi. - Bµi 31. TÝnh chÊt – øng dông cña hidro. * Líp 9 Trong ch¬ng tr×nh ho¸ häc líp 9 th× th× thÝ nghiÖm ho¸ häc ® îc sö dông trong hÇu hÕt c¸c bµi, VÝ dô: - Bµi 1. TÝnh chÊt ho¸ häc cña oxÝt - kh¸i qu¸t vÒ sù ph©n lo¹i oxÝt - Bµi 3. TÝnh chÊt ho¸ häc cña axÝt. - Bµi 7. TÝnh chÊt ho¸ häc cña baz¬. - Bµi 9. TÝnh chÊt ho¸ häc cña muèi. - Bµi 16. TÝnh chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i. - Bµi 17. D·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i. - Bµi 36. Metan - Bµi 37. Etilen. - Bµi 38. Axtilen - Bµi 39. Benzen. - Bµi 44. Rîu etylÝc. - Bµi 45. AxÝt axetÝc. Ngoµi ra cßn dïng trong tÊt c¶ c¸c bµi thùc hµnh. VÝ dô; Sö dông thÝ nghiÖm khi d¹y bµi “ TÝnh chÊt ho¸ häc cña hi®ro” líp 8. Tªn thÝ nghiÖm:Hi®r« t¸c dông víi ®ång(II)oxÝt. Ho¹t ®éng cña gi¸o Ho¹t ®éng cña häc sinh viªn Nghiªn cøu thÝ nghiÖm, rót ra hi®ro khö ®ång (II)oxÝt t¹o Môc ®Ých thµnh ®ång kim lo¹i vµ n íc, tõ ®ã vµ mét sè thÝ nghiÖm thÝ nghiÖm kh¸c kh¸i qu¸t ho¸ ®îc hi®r« khö mét sè oxÝt lim lo¹i t¹o thµnh kim lo¹i vµ níc. H·y quan s¸t h×nh5.2 Quan s¸t h×nh vÏ, m« t¶ dông cô vµ Dông cô cho biÕt dông cô c¸ch l¾p ®Æt dông cô vµ l¾p ®Æt ®Ó thÝ nghiÖm chÝnh vµ t¸c dông cña tiÕn hµnh thÝ nghiÖm chóng Ph¶n øng ho¸ häc cã x¶y ra, hiÖn Dù ®o¸n tîng . Quan s¸t häc sinh Häc sinh thùc hiÖn thÝ nghiÖm: Thùc hiÖn lµm thÝ nghiÖm - §iÒu chÕ H 2 tõ Zn vµ dung dÞch thÝ nghiÖm HCl ®Æc. H·y quan s¸t thµnh XuÊt hiÖn chÊt r¾n mÇu ®á, thµnh HiÖn tîng èng nghiÖm, sù thay èng nghiÖm bÞ mê ®i vµ cã nh÷ng thÝ nghiÖm ®æi mÇu s¾c cña chÊt giät níc trong èng nghiÖm. r¾n. Gi¶i thÝch ChÊt r¾n mÇu ®á cã Kim lo¹i ®ång cã mÇu ®á, h¬i n íc t¹o thµnh ngng tô thµnh níc láng. hiÖn tîng, thÓ lµ chÊt nµo? viÕt PTHH PTHH: CuO + H 2  Cu + H 2 O H·y rót ra nhËn xÐt Hi®ro ®· chiÕm oxi cña CuO, t¹o Rót ra qua thÝ nghiÖm nµy? thµnh kim lo¹i Cu vµ n íc. H 2 lµ nhËn xÐt chÊt khö. VÝ dô trªn lµ vËn dông møc ®é cao nhÊt, tuú thuéc vµo néi dung bµi häc vµ ®iÒu kiªn c¬ së vËt chÊt mµ sö dông c¸c møc phï hîp. VÝ dô: Sö dông thÝ nghiÖm khi d¹y bµi “Mét sè oxit quan träng” líp 9 Trong bµi nµy nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm ®Ó chøng minh tÝnh chÊt ho¸ häc cña Caxioxit møc ®é nµy t ¬ng ®èi tÝch cùc bëi v× nh÷ng tÝnh chÊt ho¸ häc cña caxioxit häc sinh ®· biÕt. II – Ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i ¬rixtic: Trong ph¬ng ph¸p nµy th× hÖ thèng c©u hái cña thÇy gi÷ vai trß chñ ®¹o. HÖ thèng c©u hái – vÊn ®Ò ph¶i ®îc lùa chän vµ s¾p xÕp hîp lÝ, c©u hái cã néi dung râ rµng vµ dÔ hiÓu, chÝnh x¸c, hîp tr×nh ®é cña häc sinh. Sè lîng vµ tÝnh phøc t¹p cña c©u hái còng nh møc ®é ph©n chia c©u hái ®ã thµnh nh÷ng c©u hái nhá phô thuéc chñ yÕu vµo: - TÝnh phøc t¹p cña vÊn ®Ò nghiªn cøu - Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña häc sinh, kÜ n¨ng, kÜ x¶o cña häc sinh tham gia c¸c bµi vÊn ®¸p t×m tßi. * Quy tr×nh vÊn ®¸p t×m tßi ë líp: §©y lµ quy tr×nh ®îc ¸p dông phæ biÕn vµ cã hiÖu qu¶ cao, vµ cÇn lµm cho quy tr×nh trë thµnh thãi quen cña líp: - Gi¸o viªn nªu c©u hái cho c¶ líp, yªu cÇu häc sinh suy nghÜ chuÈn bÞ tr¶ lêi (tuyÖt ®èi kh«ng chØ ®Þnh tr íc häc sinh tr¶ lêi). - C¶ líp suy nghÜ 1 ®Õn 2 phót. - Gi¸o viªn chØ ®Þnh mét häc sinh tr¶ lêi. - Gi¸o viªn vµ c¶ líp nghe phÇn tr¶ lêi cña häc sinh. - C¸c häc sinh kh¸c nhËn xÐt vÒ ý kiÕn tr¶ lêi cña häc sinh ® îc chØ ®Þnh ph¸t biÓu. - Gi¸o viªn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ kÕt luËn. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông nhiÒu trong ch ¬ng tr×nh ho¸ häc THCS vµ ®îc kÕt hîp víi nhiÒu ph¬ng ph¸p tÝch cùc kh¸c. VÝ dô .Bµi “TÝnh chÊt cña Oxi” (líp 8): *C©u hái chÝnh: - Oxi cã thÓ t¸c dông víi c¸c chÊt kh¸c kh«ng? T¸c dông m¹nh hay yÕu? *C©u hái phô: - NhËn xÐt hiÖn tîng trong thÝ nghiÖm lu huúnh ch¸y trong kh«ng khÝ vµ trong lä ®ùng oxi? - So s¸nh c¸c hiªn t îng lu huúnh ch¸y trong kh«ng khÝ vµ ch¸y trong khÝ oxi? VÝ dô .Bµi 25 “TÝnh chÊt cña phi kim” (líp 9): *C©u hái chÝnh: - Phi kim cã nh÷ng tÝnh chÊt ho¸ häc nµo? * C©u hái phô: - NhËn xÐt hiÖn tîng khi khÝ hi®ro ch¸y trong khÝ clo? - HiÖn tîng mÇu vµng lôc cña khÝ clo chuyÓn thµnh kh«ng mµu, quú tÝm biÕn thµnh ®á? VÝ dô. Bµi 17 “D·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i ” (líp9): ë bµi nµy gi¸o viªn cã thÓ ¸p dông ph ¬ng ¸n nªu hÖ thèng c©u hái riªng rÏ (theo ph¬ng ¸n thø nhÊt) - Yªu cÇu häc sinh lµm c¸c thÝ nghiÖm ho¸ häc råi ®Æt ra c©u hái. - Qua thÝ nghiÖm 1 ta thÊy ®é ho¹t ®éng cña Fe so víi Cu nh thÕ nµo? - Qua thÝ nghiÖm 2 ta thÊy ®é ho¹t ®éng cña Al so víi Fe nh thÕ nµo? - Qua thÝ nghiÖm 3 ta thÊy kh¶ n¨ng ®Èy hi®ro ra khái axÝt cña Fe so víi Cu nh thÕ nµo? - Qua c¸c thÝ nghiÖm (1), (2), (3), (4) ta s¾p xÕp ®é m¹nh cña kim lo¹i ®· xÐt theo thø tù gi¶m dÇn nh thÕ nµo? Mét sè bµi gi¶ng cã thÓ ¸p dông ph ¬ng ph¸p nµy: * Líp 8: - Bµi 1. Më ®Çu m«n ho¸ häc - Bµi 2. ChÊt - Bµi 12 Sù biÕn ®æi chÊt - Bµi 24 TÝnh chÊt cña oxi - Bµi 28 Kh«ng khi – sù ch¸y - Bµi 31 TÝnh chÊt – øng dông cña hi®ro - Bµi 33 §iÒu chÕ khÝ hi®ro – ph¶n øng thÕ * Líp 9: - Bµi 12 Mèi quan hÖ gi÷a c¸c hîp chÊt v« c¬ - Bµi 17 D·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kin lo¹i - Bµi 18 Nh«m - Bµi 19 S¾t - Bµi 25 TÝnh chÊt cña phi kim - Bµi 31 S¬ lîc vÒ b¶ng tuÊn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc III – Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: §©y lµ ph¬ng ph¸p thêng ®îc dïng ®i kÌm víi ph ¬ng ph¸p thÝ nghiÖm th× sÏ cã hiÖu qu¶ cao, ph ¬ng ph¸p nµy ®îc c¸c gi¸o viªn ¸p dông t¬ng ®èi phæ biÕn trong c¸c bµi d¹y. Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn 2 ®iÒu kiÖn sau: - Trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c ®èi t îng kh¸c nhau häc sinh cã thÓ ®éc lËp ë mét møc ®é ®¸ng kÓ kh¸m ph¸ ra sù kiÖn khoa häc mµ em ch a biÕt - Trªn c¬ së c¸c sù kiÖn ®· biÕt häc sinh cã thÓ ®éc lËp ë møc ®é ®¸ng kÓ tiÕn hµnh kh¸i qu¸t ho¸ khoa häc mµ em ch a biÕt. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong c¸c bµi mang tÝnh nghiªn cøu tµi liÖu míi (TÝnh chÊt ho¸ häc cña chÊt, ®Þnh luËt ho¸ häc …) C¸c vÝ dô cô thÓ: VÝ dô 1: Khi tiÕn hµnh ph¶n øng thÕ trong phÇn ®iÒu chÕ hi®ro. ta dïng thÝ nghiÖm Zn t¸c dông víi axit HCl lµm nguån kiÕn thøc. Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò: Ta xem xÐt ph¶n øng cña Zn víi axÝt HCl x¶i ra nh thÕ nµo? cã gièng ph¶n øng ho¸ hîp ta ®· nghiªn cøu ? Trªn c¬ së 2 chÊt t¸c dông víi nhau c¸c em h·y dù ®o¸n ph¶n øng x¶y ra nh thÕ nµo? Gi¶ thuyÕt 1: Zn + HCl  ZnCl 2 + H 2 Zn ®Èy H 2 ra khái ph©n tö axÝt Gi¶ thuyÕt 2: Zn + HCl  Cl 2 Zn ®Èy H 2 ra khái ph©n tö axÝt Gi¶ thuyÕt 3 Zn kÕt hîp víi ph©n tö axÝt t¹o chÊt míi theo ph¶n øng ho¸ hîp. - Híng dÉn häc sinh kiÓm nghiÖm tõng gi¶ thuyÕt nãi trªn b»ng lÝ thuyÕt. nÕu x¶y ra theo gi¶ thuyÕt 1 th× thu ® îc chÊt khÝ kh«ng mÇu, kh«ng mïi, nhÑ. - NÕu x¶y ra theo gi¶ thuyÕt 2 ta sÏ thu ® îc chÊt khÝ mÇu vµng lôc, mïi h¾c, nÆng h¬n kh«ng khÝ. - NÕu x¶y ra theo gi¶ thuyÕt 3 ta sÏ thu ® îc mét chÊt, kh«ng t¹o ra chÊt khÝ. - Sau khi híng dÉn häc sinh kiÓm nghiÖm b»ng lÝ thuyÕt, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm kiÓm chøng vµ yªu cÇu häc sinh quan s¸t s¶n phÈm vµ x¸c nhËn gi¶ thuyÕt ®óng. - Ta cho häc sinh tiÕn hµnh tiÕp c¸c thÝ nghiÖm kiÓm nghiÖm gi¶ thuyÕt nµy: Cho Fe t¸c dông víi dung dÞch H 2 SO 4 lo·ng hoÆc Al t¸c dông víi dung dÞch HCl …. IV- Ph¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò - ¬rixtic (d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò): D¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ ph¬ng ph¸p ®îc khuyÕn khÝch sö dông nhiÒu trong viÖc ®æi míi ph ¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay, d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong bé m«n ho¸ häc bao gåm c¸c bíc sau: * B1. §Æt vÊn ®Ò: - T¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò (x©y dùng bµi to¸n ¬rixtic). - Ph¸t biÓu vµ nhËn d¹ng vÊn ®Ò n¶y sinh. - Ph¸t biÓu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. * B2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: - X©y dùng c¸c gi¶ thuyÕt. - LËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - Thùc hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, kiÓm tra c¸c gi¶ thuyÕt b»ng c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. * B3. KÕt luËn: - Th¶o luËn c¸c kÕt qu¶ thu ®îc vµ ®¸nh gi¸. - Kh¼ng ®Þnh hay b¸c bá gi¶ thuyÕt ®· nªu. - Ph¸t biÓu kÕt luËn. - §Ò xuÊt vÊn ®Ò míi. Trong ph¬ng ph¸p nµy ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o t¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò : - §iÒu quan träng ngêi gi¸o viªn ph¶i v¹ch ra ® îc nh÷ng ®iÒu cha biÕt, chØ ra c¸i míi trong mèi quan hÖ víi c¸i ®· biÕt, víi vèn cò. - T×nh huèng ®Æt ra ph¶i kÝch thÝch, g©y ® îc høng thó nhËn thøc ®èi víi häc sinh. - T×nh huèng ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng cña häc sinh. -C©u hái cña gi¸o viªn ph¶i chøa ®ùng m©u thuÉn nh©n thøc (cã mét hay vµi khã kh¨n, ®ßi hái häc sinh ph¶i t duy, huy déng kiÕn thøc ®· cã. C©u hái ph¶i chøa ®ùng ph ¬ng híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn gi¶ thiÕt, g©y xóc c¶n m¹nh ®èi víi häc sinh khi nhËn ra m©u thuÉn nhËn thøc cã liªn quan tíi vÊn ®Ò.) Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông trong c¸c bµi nghiªn cøu tÝnh chÊt míi hoÆc tÝnh chÊt riªng cña chÊt mµ tÝnh chÊt chung cña lo¹i chÊt ®ã kh«ng cã, cô thÓ: * líp 8 - Bµi 12. Sù biÕn ®æi cña chÊt - Bµi 15. §Þnh luËt b¶o toµn khèi l îng - Bµi 24. TÝnh chÊt cña oxi - Bµi 31. TÝnh chÊt – øng dông cña hi®ro * líp 9 - Bµi 3. TÝnh chÊt ho¸ häc cña axit - Bµi 4. Mét sè axit quan träng - Bµi 7. TÝnh chÊt ho¸ häc cña baz¬ - Bµi 9. TÝnh chÊt ho¸ häc cña muèi - Bµi 16. TÝnh chÊt ho¸ häc cña kim lo¹i - Bµi 17. D·y ho¹t ®éng ho¸ häc cña kim lo¹i - Bµi 18. Nh«m - Bµi 25. TÝnh chÊt ho¸ häc cña phi kim - Bµi 35. CÊu t¹o ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬ - Bµi 37. Etilen - Bµi 39. Benzen - Bµi 44. Rîu etylic Méi sè vÝ dô cô thÓ: VÝ dô 1:Bµi 15 “ §Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng” líp 8 VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: Khi cho dung dÞch Bari clorua ph¶n øng víidung dÞch Natri sunphat th× khèi l îng sau ph¶n øng thay ®æi nh thÕ nµo? C¸c ho¹t déng cña gi¸o vªn vµ häc sinh nh thÕ nµo? - Häc sinh nªu gi¶ thiÕt. - Häc sinh kiÓm tra gi¶ thiÕt b»ng thÝ nghiÖm . - Häc sinh kÕt luËn. VÝ dô 2: Bµi 24 “ TÝnh chÊt ho¸ häc cña oxi”- líp 8 VÊn ®Ò ®Æt ra :- Oxi cã t¸c dông trùc tiÕp víi c¸c kim lo¹i t¹o thµnh oxÝt kh«ng?
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan