Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường tiểu họ...

Tài liệu Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường tiểu học khu vực thị xã phúc yên vĩnh phúc (2014)

.PDF
74
310
144

Mô tả:

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC ------------------------------------ NGUYỄN THỊ NHUNG TÌM HIỂU THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH KHỐI 1 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TIỂU HỌC KHU VỰC THỊ XÃ PHÚC YÊN - VĨNH PHÚC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục học Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Th.S DOÃN NGỌC ANH HÀ NỘI - 2014 LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới cô Doãn Ngọc Anh, người đã hướng dẫn giúp đỡ tận tình cho tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài này. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và tập thể giáo viên các trường Tiểu học: trường Tiểu học Đồng Xuân, trường Tiểu học Xuân Hòa, trường Tiểu học Trưng Nhị đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Do thời gian và trình độ nhận thức còn hạn chế nên không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và các bạn sinh viên để đề tài của tôi được hoàn chỉnh hơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Sinh viên Nguyễn Thị Nhung LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi. Những kết quả thu được là hoàn toàn chân thực và chưa có trong đề tài nghiên cứu nào. Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Nhung MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài .................................................................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài ................................................................................ 3 4. Khách thể nghiên cứu .................................................................................................. 4 5. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................................. 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu............................................................................... 4 7. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................... 4 8. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 4 9. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 4 10. Kế hoạch nghiên cứu ................................................................................................. 5 11. Nội dung của đề tài .................................................................................................... 5 PHẦN NỘI DUNG ......................................................................................................... 6 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN .................................................................................. 6 1.1 Một số vấn đề về đạo đức ........................................................................................ 6 1.2 Một số vấn đề về giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học .............................. 9 1.2.1 Một số khái niệm về đạo đức và giáo dục đạo đức ....................................... 9 1.2.2 Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học .................... 9 1.2.3. Vai trò của nhà trường Tiểu học trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh ...................................................................................................................................... 11 1.2.4 Nhiệm vụ và nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học .............. 12 1.2.5 Những nguyên tắc giáo dục hướng tới việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học...................................................................................................................... 15 1.2.6 Những phương pháp giáo dục hướng tới việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học...................................................................................................................... 20 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN THỰC TRẠNG VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH KHỐI 1 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TIỂU HỌC KHU VỰC THỊ XÃ PHÚC YÊN- VĨNH PHÚC ......................... 23 2.1. Thực trạng ................................................................................................................. 23 2.1.1 Khảo sát thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1........................ 23 2.1.2 Kết quả khảo sát .................................................................................................... 24 2.2 Nguyên nhân của thực trạng.................................................................................. 39 CHƢƠNG 3. NHỮNG BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH KHỐI 1 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TIỂU HỌC KHU VỰC THỊ XÃ PHÚC YÊN - VĨNH PHÚC ....................................................................................... 42 3.1 Nâng cao hiểu biết và năng lực giáo dục của mỗi giáo viên khối 1 ............ 42 3.2 Tìm hiểu về tâm lý lứa tuổi học sinh................................................................... 43 3.3 Chú ý đến mục tiêu giáo dục nói chung, giáo dục tiểu học nói riêng ......... 44 3.4 Giáo dục đạo đức thông qua quá trình dạy học môn đạo đức....................... 44 3.5 Giáo dục đạo đức thông qua việc tổ chức các hoạt động giáo dục .............. 48 3.6 Vận động mọi người cùng tham gia vào quá trình giáo dục học sinh ........ 55 3.7 Đầu tư kinh phí cho các hoạt động giáo dục ..................................................... 57 3.8 Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục ở học sinh. ........ 58 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 59 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 62 PHỤ LỤC............................................................................................................................. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Xã hội càng phát triển con người càng phải hoàn thiện, một con người hoàn thiện về nhân cách là con người không chỉ có tài mà cần phải có cả đức. Nhân cách của con người muốn được xây dựng và phát triển cần bắt đầu ngay từ khi mới sinh ra và đặc biệt là trong giai đoạn ngồi trên ghế nhà trường. Có thể nói, việc hình thành và phát triển các phẩm chất đạo đức, tri thức cho thế hệ trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, đây cũng là một trong những nhiệm vụ của nhà trường nói riêng, của ngành giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là một mặt của hoạt động giáo dục nhằm xây dựng cho trẻ những tính cách nhất định và bồi dưỡng cho các em những quy tắc hành vi thể hiện trong thái độ với những người xung quanh. Đạo đức của con người mới xã hội chủ nghĩa không chỉ là thành phần quan trọng về cơ bản của giáo dục mà là mục đích của toàn bộ công tác giáo dục thế hệ trẻ. Trong giáo dục không những có kiến thức mà phải có đạo đức. Vì vậy, công tác giáo dục trước tiên phải đặt chăm lo bồi dưỡng đạo đức cho học sinh, coi đó là cái căn bản, cái gốc cho sự phát triển nhân cách. Hồ Chí Minh đã nói: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và cần thiết” [8-tr261]. Công cuộc đổi mới xã hội hiện nay ở nước ta cũng nhằm tiếp tục nhân đạo hóa các quan hệ giữa người và người, giữa người và môi trường sống, làm cho những nguyên tắc của nền đạo đức mới được khẳng định trong các chính sách và chủ trương, trong các hoạt động và quan hệ xã hội. Đồng thời chính sự nghiệp đổi mới cũng đòi hỏi xuất hiện những con người có phẩm chất đạo đức đầy đủ để đưa sự nghiệp đó tiến lên đúng hướng và thu được nhiều kết quả. Thái độ đặc biệt coi trọng nhân cách đã được Hồ Chủ Tịch dạy: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. 1 Người Việt Nam từ xưa đã có biết bao truyền thống tốt đẹp. Song cũng thật đáng buồn là hiện nay chất lượng đạo đức đang bị suy giảm xuống trông thấy. Theo nghị quyết Hội nghị TW2- Đại hội VIII đã nêu “Đặc biệt đáng lo ngại là một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lí tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp về tương lai bản thân và đất nước” [11-tr4]. Ngoài xã hội thì xuất hiện nhiều tiêu cực, tệ nạn xã hội gia tăng và tràn lan khắp mọi nơi. Có những gia đình cha mẹ mải chạy theo cơn lốc xoáy của kinh tế thị trường, bị cuốn theo tiền tài danh vọng mà quên đi trách nhiệm giáo dục con cái và chính sự thiếu quan tâm giáo dục của gia đình làm cho chúng trở thành những đứa con bất hiếu, đạo đức bị giảm sút. Trước thực trạng đó giáo dục đạo đức càng trở nên cần thiết và quan trọng. Lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh có nói: “Hiền dữ phải đâu là tính sẵn Phần nhiều do giáo dục mà nên”. Chính vì vậy, mọi nhà trường tiến bộ, nhân đạo, dân chủ, hướng về tương lai nhất thiết phải coi trọng và ngày càng làm tốt hơn việc bồi dưỡng đạo đức mới cho thế hệ trẻ đang lớn lên và tiến hành ngay từ bậc tiểu học. Quan trọng hơn nữa bậc học tiểu học là bậc học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách của con người. Đặc biệt học sinh lớp 1 là lớp đầu tiên của bậc học này, đây là thời điểm đánh dấu bước ngoặc quan trọng trong cuộc sống và phát triển tâm lí. Các em phải tham gia mọi hoạt động trong học tập cũng như trong các hoạt động giao tiếp. Muốn các em có đạo đức tốt người giáo viên phải uốn nắn, rèn giũa cho các em ngay từ khi bước chân vào ngưỡng cửa nhà trường. Nếu ngay từ lớp 1 được rèn rũa một cách nghiêm túc và có hiệu quả thì ở các lớp sau các em sẽ là những học sinh có đạo đức tốt, tạo bước đi vững chắc cho các em trong việc học tập ở các lớp trên và tạo tiền đề cho việc rèn luyện, phấn đấu thành người công dân có ích cho đất nước sau này. 2 Với tư cách là một sinh viên sư phạm, là một giáo viên tiểu học tương lai nên tôi chọn đề tài: “Tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường tiểu học khu vực thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc” nhằm nâng cao hiểu biết chuyên môn nghiệp vụ, phục vụ cho công tác giảng dạy sau này. Do thời gian có hạn nên phạm vi nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở một số trường Tiểu học khu vực Thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài Bàn về giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học có nhiều tác giả đã đề cập đến: Lưu Thu Thủy - “Giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua trò chơi. Lưu Thu Thủy - “Đổi mới phương pháp dạy học đạo đức ở tiểu học”. Nguyễn Thị Thanh Thủy - “Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp”. Hà Thế Ngữ - “Một số vấn đề về phương pháp giáo dục đạo đức và giáo dục môn đạo đức ở cấp I”. Đã có nhiều chương trình nghiên cứu về vấn đề này nhưng các đề tài đó chỉ dừng lại ở mức độ chung chung mà chưa đi sâu cụ thể vào một khối lớp nào đó, cũng chưa có tác giả nào đưa ra các giải pháp giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 tại một số trường khu vực Thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc. Chính vì vậy tôi đã mạnh dạn viết về vấn đề này. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài Phát hiện ra thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 của một số trường Tiểu học khu vực Thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc hiện nay và nguyên nhân dẫn đến thực trạng. Trên cơ sở đó đưa ra những biện pháp nhằm khắc phục thực trạng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học. 3 4. Khách thể nghiên cứu Quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường khu vực Thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc 5. Đối tƣợng nghiên cứu Thực trạng giáo dục đạo đức 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Do thời gian có hạn nên phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu thực trạng và đưa ra biện pháp khắc phục ở 3 trường khu vực Thị xã Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc: Tiểu học Đồng Xuân, Tiểu học Xuân Hòa, Tiểu học Trưng Nhị. 7. Giả thuyết khoa học Việc giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường Tiểu học khu vực Thị xã Phúc Yên chưa được đảm bảo tốt. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó là do đội ngũ giáo viên nhà trường chưa có biện pháp triệt để để khắc phục thực trạng này. Nếu sử dụng các biện pháp giáo dục thì hiệu quả, chất lượng giáo dục đạo đức sẽ được nâng cao. 8. Nhiệm vụ nghiên cứu 8.1 Tìm hiểu cơ sở lí luận 8.2 Tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân của thực trạng 8.3 Đề xuất giải pháp 9. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp đọc sách - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi - Phương pháp phỏng vấn sâu - Phương pháp quan sát - Phương pháp trò chuyện 4 - Phương pháp thống kê toán học 10. Kế hoạch nghiên cứu - Tháng 10- 11/ 2013 nhận đề tài và hoàn thành đề cương - Tháng 12- 1/2014 tìm hiểu cơ sở lí luận - Tháng 2- 3/2014 tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân thực trạng - Tháng 4/2014 tổng kết số liệu - Tháng 5/2014 đưa ra biện pháp khắc phục và hoàn thành đề tài. 11. Nội dung của đề tài PHẦN MỞ ĐẦU PHẦN NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở lí luận Chương 2: Thực trạng và nguyên nhân thực trạng việc giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường Tiểu học khu vực Thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc Chương 3: Những biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh khối 1 ở một số trường Tiểu học khu vực Thị xã Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5 PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN 1.1 M ột số vấn đề về đạo đức Đạo đức là cái “gốc” của mỗi con người, vì vậy, giáo dục đạo đức là việc làm quan trọng và cần thiết trong việc hình thành nhân cách toàn diện. “Có tài mà không có đức là người vô dụng; có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”(Hồ Chí Minh). Đạo đức là một bộ phận quan trọng trong các hình thái ý thức xã hội. Theo quan điểm Mac-xit: “Đạo đức là hệ thống các quy tắc chuẩn mực của đời sống xã hội và hành vi của con người. Nó quy định nghĩa vụ của người này với người khác, nghĩa vụ của con người đối với xã hội nguồn”. Đạo đức là một trong những hình thái sớm của ý thức xã hội, bao gồm những chuẩn mực xã hội điều chỉnh hành vi của con người trong quan hệ với người khác và với cộng đồng (quan hệ gia đình, bạn bè, hàng xóm, giai cấp, dân tộc). Đạo đức được thể hiện ở các quan hệ về thiện/ác, lòng nhân ái, lương tâm, danh dự, hạnh phúc, lẽ công bằng về những điều cần phải làm, nên làm, được hay không được làm,… Căn cứ vào những chuẩn mực đó, người ta đánh giá hành vi của mỗi người và của chính mình. Tuy chuẩn mực đạo đức không được ghi thành văn bản pháp quy có tính chất bắt buộc mỗi người phải thực hiện, nhưng vẫn được mọi người thực hiện do sự thôi thúc của lương tâm cá nhân và dư luận xã hội. Đạo đức ra đời và phát triển là do nhu cầu xã hội phải điều tiết mối quan hệ giữa các cá nhân, phải điều tiết hoạt động chung của con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. 6 Đạo đức là sự phản ánh tồn tại xã hội nhất định, phản ánh các quan hệ xã hội. Vì vậy, trong xã hội có giai cấp, đạo đức có tính giai cấp. “Xã hội nào thì đạo đức ấy”. Đạo đức của xã hội ta là đạo đức xã hội chủ nghĩa. Đạo đức được xây dựng trên cơ sở một xã hội không có người bóc lột người, trên cơ sở có sự kết hợp thỏa đáng giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội. Các hình thái kinh tế xã hội thay thế nhau, nhưng xã hội giữ lại những điều kiện sinh hoạt, những kiến thức chung. Do vậy đạo đức cũng có tính chất kế thừa nhất định. Cụ thể, mọi thời đại đều lên án cái ác, cái tàn bạo, tham lam, hèn nhát,… và đều khen ngợi cái thiện, sự độ lượng, khiêm tốn. Xã hội càng tiến bộ, quan hệ giữa người với người càng mang tính nhân đạo hơn. Việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là hình thành cho các em lòng nhân ái mang bản sắc con người Việt Nam; Yêu quê hương đất nước hòa bình, công bằng bác ái, kính trên nhường dưới, đoàn kết với mọi người,… Có ý thức về bổn phận của mình đối với người thân, đối với bạn bè, đối với cộng đồng và môi trường sống. Tôn trọng và thực hiện đúng pháp luật, các quy định của nhà trường, khu dân cư, sống hồn nhiên, mạnh dạn, tự tin, trung thực. Biết cách tự phục vụ, biết cách học tập, vận dụng làm được một số việc trong gia đình. Trong quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh, chúng ta phải hình thành cho các em những thói quen chuẩn mực đạo đức cụ thể là: Lòng kính yêu ông bà, cha mẹ, kính trọng thầy giáo, cô giáo, quý mến bạn bè, giúp đỡ bạn khi gặp khó khăn; thật thà dũng cảm trong học tập, lao động; lòng biết ơn những người có công với đất nước… Những thói quen này, những đức tính này thực hiện theo các chuẩn mực đạo đức nhân đạo của loài người là các yếu tố tạo thành nền tảng để hình thành và phát triển nhân cách đạo đức mới. Những thói quen hành vi đạo đức này không đơn thuần là những hành động ứng xử có được do lặp lại bằng luyện tập trong nhiều tình huống quen thuộc. 7 Đó phải là những hành động ứng xử chịu sự kích thích của những động cơ đạo đức đúng đắn. Như vậy phẩm chất đạo đức của thế hệ trẻ, sự ứng xử này được hình thành do trẻ rèn luyện những thói quen đạo đức, tình cảm đạo đức, kiến thức đạo đức. Vì vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là cung cấp cho trẻ những biểu tượng và khái niệm đạo đức, bồi dưỡng xúc cảm và tình cảm đạo đức, rèn luyện kỹ năng và thói quen đạo đức. Trường học là nơi trẻ em hình thành và phát triển nhân cách toàn diện nhất. Ở trường các em được đón nhận sự quan tâm dạy bảo của thầy cô giáo, sự giúp đỡ của bạn bè và được sống trong tập thể lớp, các em có điều kiện phát triển trí tuệ và năng khiếu của bản thân. Đến trường các em không chỉ được học các môn học mà còn được rèn luyện, được tham gia nhiều hoạt động tập thể phù hợp với lứa tuổi, vui và bổ ích. Hoạt động học và hoạt động giáo dục là hai mặt quan hệ chặt chẽ, hữu cơ nhau, thúc đẩy lẫn nhau cùng phát triển trong quá trình phát triển chung của trẻ. Có thể nói trường học là vườn ươm cho những tài năng tương lai của đất nước. Muốn nâng cao chất lượng toàn diện ở nhà trường Tiểu học thì mọi kỉ cương, nề nếp phải chặt chẽ, nghiêm túc. Các hoạt động trong nhà trường phải đồng bộ, tạo nên bộ máy nhịp nhàng đều tay, tạo được phong trào thi đua trong nhà trường thực sự có hiệu quả và chất lượng cao. Học sinh lớp 1 là lớp học đầu tiên của cấp học đầu tiên, lớp học tạo nên nền móng tốt cho những năm học sau. K.D.Usinxki- nhà giáo dục Nga (cũ) đã nói: “Tính tình con người ta hơn lúc nào hết được hình thành vào những năm đầu của cuộc đời và những gì đã nằm trong tính tình ấy vào những năm đầu đó sẽ bám chắc và trở thành bản chất thứ hai của con người”[1-tr99]. Từ thực tiễn cho thấy nếu giáo viên chủ nhiệm làm tốt công tác xây dựng và rèn luyện ý thức đạo đức tốt thì sẽ có tác dụng rất lớn cho việc thực hiện các chỉ tiêu giáo dục, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 8 1.2 Một số vấn đề về giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học 1.2.1 Một số khái niệm về đạo đức và giáo dục đạo đức 1.2.1.1 Đạo đức - Theo quan điểm Mac-xit: “Đạo đức là hệ thống các quy tắc chuẩn mực của đời sống xã hội và hành vi của con người. Nó quy định nghĩa vụ của người này với người khác, nghĩa vụ của con người đối với xã hội nguồn”. - Theo Hồ Chí Minh: Đạo đức có thể được định nghĩa theo các khía cạnh sau: + Nghĩa rộng: Đạo đức là hình thái ý thức xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc và làm giàu tính người trong các quan hệ xã hội, kể cả trong các quan hệ chính trị, tư tưởng. + Nghĩa hẹp: Đạo đức là các qui tắc, chuẩn mực dùng điều chỉnh hành vi con người trong quan hệ giữa người với người trong hoạt động sống. + Nghĩa rất hẹp: Đó là hành vi đạo đức, hành vi đạo đức là hành động cá nhân thể hiện quan niệm của cá nhân về nghĩa vụ đối với xã hội và đối với người khác, thể hiện lương tâm hoặc bổn phận cá nhân trong những hoàn cảnh đặc thù không lặp lại. 1.2.1.2 Giáo dục đạo đức Giáo dục đạo đức nói chung là quá trình tác động một cách tích cực, có hệ thống đến nhận thức, thái độ và hành vi của con người nhằm hình thành và phát triển tính tự giác, ý thức trách nhiệm ở trẻ. 1.2.2 Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học Chúng ta có thể nhận thấy mục đích của toàn bộ công tác giáo dục đạo đức thế hệ trẻ trong giáo dục là không những có kiến thức phổ thông mà phải có đạo đức cách mạng - đạo đức của con người mới xã hội chủ nghĩa. Vị trí, tầm quan trọng của giáo dục đạo đức từ xưa đến nay đã được nhiều nhà giáo dục, nhiều triết gia, nhiều học giả quan tâm và khẳng định: “Đạo đức như gốc 9 của cây, ngọn nguồn của sông suối, sức mạnh của con người, sức mạnh mới gánh được mạnh và đi được xa”. Theo Hồ Chí Minh: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn, cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân” [9-tr252-253]. Cho nên công tác giáo dục trước hết phải chăm lo bồi dưỡng đạo đức cho người học, coi đó là cái gốc cho sự phát triển nhân cách. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là quá trình tác động từ nhiều con đường làm cho nhân cách học sinh phát triển đúng về mặt đạo đức, tạo cơ sở để các em có hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức trong mối quan hệ của các cá nhân với bản thân, với người khác và xã hội. Kết quả của quá trình giáo dục đạo đức là học sinh có được phẩm chất đạo đức tốt đẹp, bền vững, có hiểu biết để ứng xử đúng trong các mối quan hệ cụ thể. Học sinh có thể làm được những gì ở tương lai điều đó còn phụ thuộc vào nhiều nhân tố quan trọng như: các biện pháp giáo dục của nhà trường, của xã hội, ý thức tự giác và đạo đức của mỗi học sinh. Giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học là vấn đề cần thiết, trước hết về vị trí của trẻ em trong tương lai nước nhà, làm cho các em trở thành những người công dân tốt, đủ phẩm chất và năng lực trí tuệ để gánh vác vận mệnh dân tộc. Đó là nhiệm vụ chính trị hàng đầu của nhà trường nói chung và của trường Tiểu học nói riêng. Có rất nhiều cách giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học nhưng trường Tiểu học có thể là nơi làm tốt công tác giáo dục đạo đức và mang lại hiệu quả cao. Như đã biết, học sinh tiểu học dễ dàng học được điều tốt và cũng dễ dàng nhiễm điều xấu. Nếu ngay từ bậc học này không có sự đầu tư cho giáo dục đạo đức thì rất khó cho việc hình thành nhân cách con người sau này. Chính vì thế môn học đạo đức trong nhà trường Tiểu học có nhiệm vụ cung cấp những tri thức cơ bản ban đầu về phẩm chất đạo đức con người và rèn luyện những hành vi ứng xử theo các chuẩn mực đạo đức xã hội. 10 Đặc biệt đối với học sinh lớp 1 thì việc giáo dục đạo đức cho các em càng quan trọng hơn nữa. Người xưa có câu: Uốn cây từ thuở còn non Dạy con từ lúc hãy còn trẻ thơ Do đặc điểm tâm sinh lý của học sinh các lớp đầu cấp còn chịu nhiều ảnh hưởng trực tiếp từ phía thầy cô, gia đình và bạn bè. Tính tự chủ, độc lập còn thấp, các em thường làm theo những gì người lớn làm do vậy đây sẽ là thời điểm giáo dục hiệu quả nhất. Tương lai, sự trường tồn và phát triển của mỗi dân tộc, mỗi đất nước luôn phụ thuộc vào thế hệ trẻ. Nếu ngay từ lớp 1 các em được rèn rũa một cách nghiêm túc thì ở các lớp sau các em cũng sẽ là những người có đạo đức tốt tạo bước đi vững chắc cho các em trong việc rèn luyện và học tập ở các lớp trên cũng như ngoài xã hội để trở thành người công dân có ích cho đất nước sau này - những con người có trình độ văn hóa, khoa học, nhanh nhạy, nhạy bén đáp ứng được nhu cầu của xã hội hiện đại. Nói chung giáo dục đạo đức có vị trí và vai trò quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Không chỉ bồi dưỡng nhận thức về chuẩn mực đạo đức xã hội, mà chủ yếu góp phần hình thành và phát huy những phẩm chất cần thiết của con người với hành vi cao đẹp đầy tính nhân văn. 1.2.3. Vai trò của nhà trường Tiểu học trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh - Làm cho học sinh tiểu học nhận thấy rằng cần làm cho hành vi ứng xử của mình phù hợp với lợi ích của xã hội, giúp cho các em lĩnh hội các lý tưởng đạo đức, các nguyên tắc đạo đức, các chuẩn mực đạo đức để đảm bảo sự phù hợp đó. - Bồi dưỡng tình cảm đạo đức tích cực và bền vững các phẩm chất ý chí (thật thà, dũng cảm, kỷ luật, kiên trì…) để đảm bảo cho hành vi đạo đức luôn luôn nhất quán với yêu cầu đạo đức. 11 - Rèn luyện thói quen hành vi đạo đức, làm cho chúng trở thành bản tính tự nhiên của cá nhân và duy trì lâu bền các thói quen đó để ứng xử đúng đắn. - Giáo dục văn hóa ứng xử thể hiện sự tôn trọng và quý trọng lẫn nhau của con người, bảo quản tính nhân đạo, trình độ thẩm mĩ cao của các quan hệ cá nhân trong cuộc sống. - Việc bồi dưỡng tình cảm đạo đức và rèn luyện thói quen hành vi đạo đức là nhằm hình thành bản lĩnh đạo đức vững vàng cho học sinh. 1.2.4 Nhiệm vụ và nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học “Giáo dục đạo đức là một bộ phận cực kì quan trọng của quá trình sư phạm đặc biệt là ở Tiểu học. Nó nhằm hình thành những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức cho học sinh tiểu học, giúp các em biết ứng xử đúng đắn qua các mối quan hệ đạo đức hàng ngày” [2-tr96]. Có thể nói nhân cách học sinh tiểu học được thể hiện trước hết qua bộ mặt đạo đức. Điều này thể hiện qua những thái độ, hành động, việc làm đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè, qua thái độ với học tập, rèn luyện hàng ngày của các em… Ở Tiểu học, quá trình giáo dục đạo đức nhằm vào việc hình thành các chuẩn mực hành vi, phẩm chất đạo đức vững chắc. Vì vậy quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh là quá trình thực hiện ba nhiệm vụ: giáo dục ý thức đạo đức; giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức; giáo dục hành vi, thói quen đạo đức. Nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học được thể hiện qua nội dung cụ thể của việc thực hiện các nhiệm vụ đó. 1.2.4.1 Giáo dục ý thức đạo đức “Giáo dục ý thức đạo đức là quá trình hình thành ở học sinh những tri thức cơ bản, cần thiết về các chuẩn mực hành vi đạo đức, trên cơ sở đó bước đầu hình thành niềm tin đạo đức cho các em. Các chuẩn mực hành vi này cần được xây dựng từ các phẩm chất đạo đức - lòng yêu nước, lòng nhân ái, lòng 12 yêu lao động, tinh thần tập thể, tính kỷ luật. Chúng phản ánh các mối quan hệ hàng ngày của các em” [2-tr97]. Đó là: - Quan hệ cá nhân với xã hội: tôn kính Quốc kì, Quốc ca, kính yêu Bác Hồ; tự hào về đất nước, con người Việt Nam; biết ơn những thương binh, liệt sĩ, các chiến sĩ quân đội công an; yêu quê hương, làng xóm, phố phường của mình; yêu mến và tự hào về trường lớp; giữ gìn về môi trường sống xung quanh; bảo vệ các di tích lịch sử - văn hóa do cha ông ta để lại… - Quan hệ cá nhân với công việc, lao động: chăm chỉ, kiên trì, vượt khó trong học tập, tích cực tham gia các công việc lao động khác nhau. - Quan hệ cá nhân với những người xung quanh: yêu quý, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, quan tâm, giúp đỡ anh chị em trong gia đình; kính trọng và biết ơn thầy cô giáo; tôn trọng, giúp đỡ đoàn kết với bạn bè; quan tâm giúp đỡ hàng xóm láng giềng, phụ nữ, cụ già, em nhỏ, người tàn tật… - Quan hệ cá nhân với tài sản xã hội, tài sản của người khác: tôn trọng, giữ gìn, bảo vệ tài sản của nhà trường, của xã hội và của người khác…. - Quan hệ cá nhân với thiên nhiên: bảo vệ, giữ gìn môi trường tự nhiên xung quanh nơi học, nơi chơi, nơi qua lại - bảo vệ cây trồng, cây xanh có ích, vật nuôi, động vật có ích, diệt trừ động vật có hại, tiết kiệm bảo vệ nguồn nước, tài nguyên thiên nhiên… - Quan hệ cá nhân với bản thân: khiêm tốn, thật thà, trung thực, bạo dạn… 1.2.4.2 Giáo dục thái độ, tình cảm đạo đức Đời sống tinh thần của con người nói chung, của trẻ em nói riêng sẽ trở nên khô khan, trống rỗng nếu không biết yêu, ghét, không có cảm xúc mà thờ ơ với những người xung quanh. Ngược lại, những người có tình cảm đạo đức chân chính họ dễ dàng hòa nhập với cuộc sống xung quanh và có đời sống tinh thần phong phú… Vì vậy, giáo dục đạo đức là một nhiệm vụ hết sức quan trọng nhưng rất khó khăn, tinh tế. 13 “Giáo dục thái độ tình cảm đạo đức là quá trình hình thành ở học sinh những thái độ đúng đắn liên quan đến các chuẩn mực hành vi và từ đó hình thành tình cảm đạo đức bền vững cho các em” [2-tr98]. Đối với học sinh tiểu học cần giáo dục những thái độ, tình cảm được thể hiện ở các nhóm như: + Kính yêu, biết ơn ông bà, cha mẹ, yêu quý anh chị em; tôn trọng yêu mến bạn bè; kính trọng biết ơn thầy cô giáo, tôn trọng những người xung quanh… + Kính yêu Bác Hồ, tôn kính Quốc kì, Quốc ca; biết ơn thương binh, liệt sĩ, bộ đội; yêu trường, mến lớp, yêu quê hương, làng xóm… + Chăm học, chăm làm việc trường, việc lớp, yêu lao động… + Yêu thiên nhiên, môi trường sống xung quanh + Lòng tự trọng, khiêm tốn, trung thực + Ủng hộ, đồng tình, tán thành với những việc làm tốt, phù hợp với những chuẩn mực đạo đức. Lên án, phê phàn chê cười những hành động sai trái, có hại cho người khác… 1.2.4.3 Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức Giáo dục hành vi, thói quen đạo đức là tổ chức cho học sinh lặp đi lặp lại nhiều lần những thao tác, hành động đạo đức trong học tập, sinh hoạt, trong cuộc sống nhằm có được những hành vi đạo đức đúng đắn, từ đó có thói quen đạo đức bền vững. Ở Tiểu học cần hình thành cho học sinh những thói quen đạo đức căn bản như: + Giúp đỡ ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình bằng những việc làm vừa sức. + Hành vi lễ phép với người lớn. + Giúp đỡ những người xung quanh. 14 + Tham gia các hoạt động nhân đạo để giúp đỡ những người gặp khó khăn, hoạn nạn, các phong trào đền ơn đáp nghĩa ở địa phương. + Bảo vệ trường lớp, tài sản công cộng, giữ gìn đồ đạc của người khác. + Tham gia các công việc giữ gìn bảo vệ thiên nhiên. 1.2.5 Những nguyên tắc giáo dục hướng tới việc giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học 1.2.5.1 Khái niệm “Nguyên tắc giáo dục tiểu học là những luận điểm cơ bản có tính quy luật của lí luận giáo dục tiểu học có vai trò định hướng, chỉ đạo toàn quá trình giáo dục tiểu học nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả giáo dục và từ đó đạt được mục đích giáo dục tiểu học đã đề ra” [2-tr38]. Các nguyên tắc giáo dục bản thân nó không phải là những quy luật của quá trình giáo dục mà các nguyên tắc giáo dục chỉ là những luận điểm cơ bản phản ánh trong nó những quy luật của quá trình giáo dục. Những quy luật của quá trình giáo dục là những mối quan hệ bền vững và tất yếu giữa các nhân tố cấu trúc của quá trình giáo dục. 1.2.5.2 Hệ thống các nguyên tắc giáo dục * Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích Nguyên tắc này đòi hỏi giáo dục phải hướng vào mục đích mà chúng ta lựa chọn. Lấy đó làm cơ sở, phương pháp luận cho mọi hoạt động của chủ thể và khách thể trong quá trình giáo dục. - Muốn đảm bảo nguyên tắc này trong quá trình giáo dục hay trước khi tiến hành giáo dục chúng ta phải ý thức đúng được mục đích. - Luôn lấy mục đích làm cơ sở để lựa chon nội dung, phương pháp, phương tiện, các hình thức tổ chức giáo dục. Để đảm bảo những mục đích này, trong giáo dục, nhà giáo dục nên quan tâm: 15
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng