§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
Lêi c¶m ¬n
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c b¹n ®ång nghiÖp. §Æc biÖt t«i xin bµy tá lßng
biÕt ¬n ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o chñ nhiÖm vµ häc sinh líp 4C tr−êng TiÓu häc Liªn
Ph−¬ng ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy.
Hy väng r»ng ®Ò tµi nµy sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp thiÕt thùc trong viÖc n©ng cao
chÊt l−îng d¹y häc m«n to¸n ë líp 4 nãi chung vµ n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc gi¶i
to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 nãi riªng.
KÝnh mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn ch©n t×nh cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp
®Ó ®Ò tµi cña t«i hoµn thiÖn h¬n vµ ¸p dông ®¹t hiÖu qu¶ cao.
H−ng Yªn, th¸ng 04 n¨m 2010
Ng−êi thùc hiÖn
§ç ThÞ Kiªn
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-1-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
PhÇn i: PhÇn më ®Çu.
I. Lý do chän ®Ò tµi.
§Ó tiÕn kÞp thêi ®¹i, phôc vô kÞp thêi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt n−íc ®−a ®Êt n−íc v÷ng b−íc trªn con ®−êng héi nhËp víi thÕ giíi. V× vËy
gi¸o dôc nãi chung vµ gi¸o dôc tiÓu häc nãi riªng ®· vµ ®ang trë thµnh mèi quan
t©m lín cña toµn x· héi, lµ nhiÖm vô quèc s¸ch hµng ®Çu cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta.
BËc tiÓu häc ®−îc coi lµ nÒn mãng cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. ChÊt l−îng gi¸o
dôc phæ th«ng tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo kÕt qu¶ ®µo t¹o ë bËc tiÓu häc vµ v× thÕ mét
trong nh÷ng môc tiªu cña gi¸o dôc tiÓu häc lµ trang bÞ cho häc sinh nh÷ng tri thøc
c¬ b¶n ban ®Çu lµm c¬ së ®Ó häc tiÕp c¸c bËc häc cao h¬n. Nh÷ng ®æi míi cña môc
tiªu gi¸o dôc ®· dÉn ®Õn sù thay ®æi tÊt yÕu cña néi dung gi¸o dôc vµ ph−¬ng ph¸p
gi¸o dôc. §æi míi ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc t¹o ®iÒu kiÖn c¸ thÓ ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc
nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t déng cña häc sinh, ng−êi gi¸o viªn ®ãng vai trß h−íng dÉn,
®iÒu khiÓn gióp häc sinh tù t×m tßi kiÕn thøc lµm sao ph¸t huy ®−îc trÝ lùc cña c¸c
®èi t−îng häc sinh.
1. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn chñ tr−¬ng
cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vÒ d¹y s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi trªn ph¹m vi toµn
quèc nh»m ®¸p øng nhu cÇu gi¸o dôc hiÖn nay vµ theo kÞp xu h−íng ph¸t triÓn gi¸o
dôc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi.To¸n häc víi t− c¸ch lµ mét khoa häc
nghiªn cøu mét sè mÆt cña thÕ giíi hiÖn thùc kh¸ch quan, cã mét hÖ thèng kiÕn
thøc c¬ b¶n vµ ph−¬ng ph¸p nhËn thøc c¬ b¶n rÊt cÇn thiÕt cho ®êi sèng sinh ho¹t vµ
lao ®éng. Nã cßn lµ ph−¬ng tiÖn, lµ c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó häc c¸c m«n häc kh¸c.
§ång thêi nã gãp phÇn to lín vµo viÖc ph¸t triÓn t− duy logÝc, båi d−ìng vµ ph¸t
triÓn c¸c thao t¸c trÝ tuÖ: trõu t−îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh.
MÆt kh¸c, m«n to¸n cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn t− duy ®éc lËp,
linh ho¹t s¸ng t¹o trong viÖc h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt cña con ng−êi lao ®éng míi
x· héi chñ nghÜa.
2. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn
s¸ch gi¸o khoa To¸n tiÓu häc trong c¸c tr−êng tiÓu häc hiÖn nay cßn nhiÒu khã
kh¨n bÊt cËp. ViÖc triÓn khai thùc hiÖn ch−a ®−îc thèng nhÊt tõ trªn xuèng d−íi, tõ
cÊp Bé ®Õn c¸c ®Þa ph−¬ng dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn ë mçi ®Þa ph−¬ng lµ kh¸c nhau
kh«ng thèng nhÊt. ViÖc n¾m b¾t néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n tiÓu
häc cßn ch−a ®Çy ®ñ, ch−a ®óng, ch−a tiÕp cËn ®−îc nh÷ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc
tÝch cùc, ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi.
3. M«n to¸n lµ m«n häc c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh TiÓu häc vµ cã sè l−îng tiÕt
t−¬ng ®èi nhiÒu . ChÝnh v× vËy, m«n to¸n dµnh ®−îc mét sù ®Çu t− ®¸ng kÓ so víi
nh÷ng m«n häc kh¸c vµ lµ m«n häc ®−îc häc sinh yªu thÝch. XuÊt ph¸t tõ thùc
tr¹ng viÖc d¹y vµ häc m¹ch kiÕn thøc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tr−êng TiÓu häc hiÖn
nay cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n h¹n chÕ nh−:
- ViÖc vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc cßn ®¬n ®iÖu, gi¸o viªn Ýt chó ý ®Õn sù
ph¸t triÓn t− duy cña häc sinh.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-2-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
- C¸c gi¸o viªn cßn lóng tóng trong viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï
hîp khi d¹y c¸c d¹ng bµi cô thÓ trong m¹ch kiÕn thøc “ Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” s¸ch
gi¸o khoa to¸n 4 dÉn ®Õn häc sinh còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc nhËn
d¹ng c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n, c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tõng d¹ng bµi
cô thÓ, x©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i sao cho phï hîp.
Víi nh÷ng lý do trªn, t«i ®· m¹nh d¹n lùa chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi: “ T×m
hiÓu néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n
cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa to¸n 4 ” .
T«i hy väng ®Ò tµi khi ®−îc ®−a vµo ¸p dông thùc tÕ sÏ kh¾c phôc ®−îc
nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn.
II. Môc ®Ých nghiªn cøu.
Víi ®Ò tµi nµy, môc ®Ých cña t«i ®i s©u vµo nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n
sau ®©y:
1. T×m hiÓu cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4.
2. T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4.
3. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n
to¸n nãi chung vµ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4 nãi riªng.
III. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.
1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn:
- §äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu.
- T×m hiÓu s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn, vë bµi tËp to¸n 4.
- §äc tµi liÖu båi d−ìng gi¸o viªn thay s¸ch n¨m 2000.
2. Ph−¬ng ph¸p quan s¸t s− ph¹m.
- Quan s¸t ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn trong d¹y häc gi¶i to¸n cã
lêi v¨n ë líp 4.
- Quan s¸t vÒ viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cña häc sinh líp 4.
3. Ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i.
- Víi gi¸o viªn:
Trao ®æi nh»m t×m hiÓu nhËn thøc cña hä vÒ cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh
vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n líp 4 nãi chung, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y
häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n nãi riªng.
- Víi häc sinh:
Nãi chuyÖn ch©n t×nh, cëi më víi c¸c em, t×m hiÓu nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c
em th−êng gÆp khi gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n.
4. Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm.
- D¹y thùc nghiÖm mét sè giê nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p mµ
®Ò tµi ®−a ra.
5. Ph−¬ng ph¸p thèng kª sè liÖu, d÷ liÖu.
Thèng kª sè liÖu thu ®−îc tõ thùc nghiÖm s− ph¹m, so s¸nh, ®èi chiÕu vµ rót
ra kÕt luËn.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-3-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
IV. Tãm t¾t néi dung vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong ®Ò tµi.
1. Tãm t¾t néi dung cña ®Ò tµi:
§Ò tµi gåm 4 ch−¬ng :
- Ch−¬ng I: T×m hiÓu cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa
to¸n 4.
- Ch−¬ng II: T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi
v¨n líp 4.
- Ch−¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n
to¸n nãi chung vµ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4 nãi riªng.
2. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong ®Ò tµi.
Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña ®Ò
tµi lµ:
- X¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ, vai trß cña m«n to¸n trong nhµ tr−êng TiÓu häc.
- N¾m ®−îc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc
m«n to¸n nãi chung, néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n líp 4
nãi riªng. §Æc biÖt lµ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc m¹ch kiÕn thøc gi¶i to¸n cã
lêi v¨n líp 4.
- §Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc gi¶i to¸n
cã lêi v¨n líp 4.
V. TriÓn väng nghiªn cøu sau ®Ò tµi.
Víi h−íng nghiªn cøu nµy, tiÕp theo t«i sÏ më réng ph¹m vi nghiªn cøu ®Ó
nghiªn cøu ®Ò tµi: “T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n
cã lêi v¨n ë tiÓu häc.”
PhÇn II: PhÇn Néi dung.
Ch−¬ng i: t×m hiÓu CÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh
s¸ch gi¸o khoa to¸n 4
I. môc tiªu ch−¬ng tr×nh to¸n 4.
Ch−¬ng tr×nh to¸n 4 ë tr−êng TiÓu häc nh»m gióp häc sinh:
1. Cã c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vÒ sè häc: c¸c sè tù nhiªn, ph©n sè, c¸c
®¹i l−îng th«ng dông, mét sè yÕu tè ®¹i sè, h×nh häc, thèng kª ®¬n gi¶n.
2. Thùc hµnh c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh tÝnh, ®o l−êng, gi¶i to¸n nhiÒu øng dông
thiÕt thùc trong ®êi sèng.
3. Gãp phÇn b−íc ®Çu ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy, kh¶ n¨ng suy luËn hîp lý vµ
diÔn ®¹t ®óng ( nãi vµ viÕt, c¸ch ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, gÇn
gòi trong cuéc sèng, kÝch thÝch trÝ t−ëng t−îng, g©y høng thó häc tËp to¸n, gãp phÇn
h×nh thµnh b−íc ®Çu ph−¬ng ph¸p tù häc vµ lµm viÖc chñ ®éng linh ho¹t, s¸ng t¹o.
II. CÊu tróc ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-4-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
S¸ch gi¸o khoa To¸n 4 lµ tµi liÖu häc tËp chñ yÕu vÒ m«n To¸n cña häc sinh
líp 4. S¸ch gi¸o khoa To¸n 4 ®−îc biªn so¹n, thö nghiÖm, ®iÒu chØnh, hoµn thiÖn
ch−¬ng tr×nh, chuÈn kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña m«n To¸n ë líp 4. §©y lµ c¬ së quan
träng ®Ó gi¸o viªn tiÕn hµnh d¹y häc, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc
sinh.
Theo ch−¬ng tr×nh m«n To¸n ë líp 4, néi dung s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 chia
thµnh 175 tiÕt, hoÆc bµi thùc hµnh, luyÖn tËp, «n tËp. Mçi bµi th−êng ®−îc thùc hiÖn
trong mét tiÕt häc, mçi tiÕt häc kÐo dµi trung b×nh 40 phót.
Ch−¬ng tr×nh To¸n 4 ®−îc cÊu tróc theo 5 m¹ch kiÕn thøc sau ®©y:
1. Sè häc.
2. §¹i l−îng vµ ®o ®¹i l−îng
3. YÕu tè h×nh häc
4. YÕu tè thèng kª
5. Gi¶i to¸n.
III. Néi dung ch−¬ng tr×nh to¸n 4.
Néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 bao gåm nh÷ng néi
dung c¬ b¶n sau:
1. Sè häc.
a. Sè tù nhiªn – c¸c phÐp tÝnh vÒ sè tù nhiªn.
- Líp triÖu: §äc, viÕt, so s¸nh c¸c sè ®Õn líp triÖu. Giíi thiÖu líp tØ.
- TÝnh gi¸ trÞ c¸c biÓu thøc chøa ch÷ d¹ng:
a + b ; a – b ; a x b ; a : b ; a + b + c ; ( a + b) x c.
- Tæng kÕt vÒ sè tù nhiªn vµ hÖ thËp ph©n.
- PhÐp céng vµ phÐp trõ c¸c sè cã ®Õn 5, 6 ch÷ sè, kh«ng nhí, cã nhí kh«ng qu¸
3 lÇn. TÝnh chÊt giao ho¸n, tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp céng c¸c sè tù nhiªn.
- PhÐp nh©n sè cã nhiÒu ch÷ sè víi sè cã kh«ng qu¸ 3 ch÷ sè, tÝch kh«ng qu¸ 6
ch÷ sè, tÝnh chÊt giao ho¸n, tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp nh©n, tÝnh chÊt ph©n phèi
cña phÐp nh©n ®èi víi phÐp céng.
- PhÐp chia c¸c sè cã nhiÒu ch÷ sè cho sè cã kh«ng qu¸ 3 ch÷ sè, th−¬ng kh«ng
qu¸ 4 ch÷ sè.
- DÊu hiÖu chia hÕt cho 2; 5; 9; 3.
- TÝnh gi¸ trÞ biÓu thøc sè cã ®Õn 4 dÊu phÐp tÝnh ( cã dÊu ngoÆc hoÆc kh«ng).
b. Ph©n sè – c¸c phÐp tÝnh vÒ ph©n sè.
- Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ c¸c ph©n sè ®¬n gi¶n. §äc , viÕt vµ so s¸nh
c¸c ph©n sè, ph©n sè b»ng nhau.
- PhÐp céng , phÐp trõ ph©n sè cïng mÉu sè hoÆc kh¸c mÉu sè( møc ®é ®¬n gi¶n
mÉu sè cña tæng hoÆc hiÖu kh«ng qu¸ 100 ).
- Giíi thiÖu tÝnh chÊt giao ho¸n vµ tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp céng c¸c ph©n sè.
- PhÐp nh©n, phÐp chia ph©n sè: Quy t¾c nh©n ph©n sè víi ph©n sè ,nh©n ph©n sè
víi sè tù nhiªn ( tr−êng hîp ®¬n gi¶n, mÉu sè cña tÝch cã kh«ng qu¸ 2 ch÷ sè). Quy
t¾c chia ph©n sè cho ph©n sè, chia ph©n sè cho sè tù nhiªn.
- TÝnh chÊt giao ho¸n vµ kÕt hîp cña phÐp nh©n ph©n sè. Nh©n mét tæng hai
ph©n sè víi mét ph©n sè.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-5-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
- TÝnh gi¸ trÞ biÓu thøc cã kh«ng qu¸ 3 dÊu phÐp tÝnh víi c¸c ph©n sè d¹ng
®¬n gi¶n ( mÉu sè cã kh«ng qu¸ 2 sè).
c. TØ sè.
- Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ tØ sè.
- Giíi thiÖu vÒ tØ lÖ b¶n ®å.
2. §¹i l−îng vµ ®o ®¹i l−îng.
`- VÒ ®¹i l−îng khèi l−îng: Bæ sung c¸c ®¬n vÞ khèi l−îng: yÕn, t¹, tÊn, ®Òca-gam (dag), hÐc-t«-gam (hg). HÖ thèng thµnh b¶ng ®¬n vÞ ®o khèi l−îng.
- VÒ ®¹i l−îng ®o thêi gian: Bæ sung c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian: Gi©y, thÕ kØ (
kÕt hîp víi c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian ®· häc tõ líp 1; 2; 3 ®Õn líp 4 ®· c¬ b¶n hoµn
thiÖn vÒ d¹y häc c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian th«ng dông nh−: gi©y, phót, giê, ngµy, tuÇn
lÔ, th¸ng, n¨m, thÕ kØ). Mèi quan hÖ gi÷ c¸c ®¬n vÞ, chñ yÕu lµ mèi quan hÖ gi÷a
ngµy vµ giê; giê vµ phót, gi©y; thÕ kØ vµ n¨m; n¨m vµ th¸ng, ngµy.
- VÒ ®¹i l−îng diÖn tÝch: Bæ sung mét sè ®¬n vÞ ®o diÖn tÝch: ®Ò-xi-mÐt vu«ng
2
(dm ), mÐt vu«ng (m 2 ), ki-l«- mÐt vu«ng ( km 2 ). Mèi quan hÖ gi÷a m 2 vµ cm 2 ;
m 2 vµ km 2 .
- Thùc hµnh ®æi c¸c ®¬n vÞ ®¹i l−îng ( cïng lo¹i), tÝnh to¸n víi c¸c sè ®o.
Thùc hµnh ®o, tËp lµm trßn sè ®o vµ tËp −íc l−îng c¸c sè ®o.
3. C¸c yÕu tè h×nh häc.
- Giíi thiÖu gãc nhän, gãc tï, gãc bÑt.
- Giíi thiÖu hai ®−êng th¼ng vu«ng gãc, hai ®−êng th¼ng song song.
- Thùc hµnh vÏ hai ®−êng th¼ng vu«ng gãc, hai ®−êng th¼ng song song.
- VÏ h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng.
- Giíi thiÖu h×nh b×nh hµnh, diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh.
- Giíi thiÖu h×nh thoi, diÖn tÝch h×nh thoi.
- GÊp , c¾t, ghÐp h×nh
4. C¸c yÕu tè thèng kª.
- Giíi thiÖu b−íc ®Çu vÒ sè trung b×nh céng.
- LËp b¶ng sè liÖu vµ nhËn xÐt b¶ng sè liÖu.
- BiÓu ®å ( chñ yÕu lµ biÓu ®å cét), khai th¸c th«ng tin tõ biÓu ®å, xö lý th«ng
tin tõ biÓu ®å. B−íc ®Çu g¾n d¹y häc biÓu ®å víi sè trung b×nh.
8. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n.
- Gi¶i c¸c bµi to¸n cã ®Õn 2 hoÆc 3 b−íc tÝnh, cã sö dông ph©n sè.
- Gi¶i to¸n vÒ “ T×m sè trung b×nh céng”.
- Gi¶i to¸n vÒ “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”
- Gi¶i to¸n vÒ “ T×m hai sè khi biÕt tæng ( hoÆc hiÖu) vµ tØ sè cña hai sè ®ã”
- Gi¶i to¸n cã néi dung h×nh häc.
- Gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét sè”, bµi to¸n liªn quan
®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c nghiÖm.....
ch−¬ng II. t×m hiÓu Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc
gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4.
I. Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-6-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
1. Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4.
Néi dung chñ yÕu d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n trong m«n To¸n líp 4 bao
gåm: TiÕp tôc gi¶i c¸c bµi to¸n ®¬n, to¸n hîp cã d¹ng ®· häc tõ líp 1; 2; 3 vµ ph¸t
triÓn c¸c bµi to¸n ®ã ®èi víi c¸c phÐp tÝnh trªn ph©n sè vµ c¸c sè ®o ®¹i l−îng míi
häc ë líp 4. §ång thêi To¸n 4®Ò cËp nh÷ng d¹ng bµi to¸n míi phï hîp víi giai
®o¹n “häc tËp s©u” cña häc sinh líp 4. Cô thÓ lµ:
- Gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m sè trung b×nh céng”
- Gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”
- Gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã ”
- Gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt hiÖu vµ tØ sè cña hai sè ®ã ”
- Gi¶i bµi to¸n cã néi dung h×nh häc.
- Gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét sè”, bµi to¸n liªn quan
®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c nghiÖm…..
2. §Æc ®iÓm cña néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4.
Trong ch−¬ng tr×nh m«n To¸n tiÓu häc, néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
®−îc x©y dùng nh− mét m¹ch kiÕn thøc xuyªn suèt tõ líp 1 ®Õn líp 5. M¹ch kiÕn
thøc ®ã cã ®Æc ®iÓm chung cña c¶ ch−¬ng tr×nh, còng nh− cã ®Æc ®iÓm riªng ë tõng
líp, ®Æc biÖt lµ ë líp 4, líp më ®Çu cña giai ®o¹n häc tËp s©u ë bËc tiÓu häc . Cã thÓ
nªu ra mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nh− sau:
- Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 ®· kÕ thõa, bæ sung vµ ph¸t
triÓn néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë c¸c líp 1, 2, 3. Ch¼ng h¹n, häc sinh
tiÕp tôc häc gi¶i c¸c bµi to¸n b»ng mét phÐp tÝnh liªn quan ®Õn ý nghÜa cña c¸c
phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia víi c¸c sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè hoÆc víi c¸c
ph©n sè ( míi häc ë líp 4), c¸c bµi to¸n liªn quan ®Õn rót vÒ ®¬n vÞ....; tiÕp tôc gi¶i
c¸c bµi to¸n chñ yÕu cã kh«ng qu¸ 3 b−íc tÝnh; lµm quen víi c¸c bµi to¸n gi¶i theo
c¸c b−íc hoÆc “ c«ng thøc” gi¶i; ®−îc tiÕp cËn c¸c bµi to¸n ®a d¹ng ®ái hái c¸ch
gi¶i ph¶i linh ho¹t, suy nghÜ s¸ng t¹o h¬n ( bµi to¸n liªn quan ®Õn biÓu ®å, bµi to¸n
tr¾c nghiÖm...).
- Trong to¸n 4, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n tiÕp tôc
ph¸t triÓn theo ®Þnh h−íng t¨ng c−êng rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n ( ph©n
tÝch bµi to¸n, t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong bµi to¸n vµ c¸ch tr×nh bµy bµi gi¶i
trong bµi to¸n). Qua ®ã gióp häc sinh rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ( nãi vµ viÕt) vµ
ph¸t triÓn kh¶ n¨ng t− duy ( kh¶ n¨ng ph©n tÝch tæng hîp, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò...).
Còng v× vËy, sè l−îng c¸c bµi to¸n khã ( cã c¸ch gi¶i phøc t¹p, nhiÒu b−íc
tÝnh, nÆng vÒ “ ®¸nh ®è” häc sinh,...) gi¶m nhiÒu so víi tr−íc.
- Trong m«n To¸n líp 4, néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®−îc s¾p xÕp
hîp lý, ®an xen, hç trî cho m¹ch kiÕn thøc h¹t nh©n sè häc vµ c¸c m¹ch kiÕn thøc
kh¸c, phï hîp víi qu¸ tr×nh häc tËp c¸c m¹ch sè häc, h×nh häc, ®¹i l−îng vµ ®o ®¹i
l−îng cña häc sinh.
- Néi dung c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n trong To¸n 4 cã chÊt liÖu phong phó cËp
nhËt víi thùc tiÔn vµ cã h×nh thøc thÓ hiÖn ®a d¹ng phong phó phï hîp víi häc sinh
tiÓu häc, gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a d¹y phæ cËp víi d¹y cã ph¸t triÓn n¨ng
lùc t− duy.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-7-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
3. Nh÷ng ®iÓm míi vÒ néi dung gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4.
Néi dung gi¶i to¸n cã lêi v¨n trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 cã mét sè ®iÓm
míi ®¸ng l−u ý nh− sau:
- Gi¶m bít néi dung vÒ ®¹i l−îng tØ lÖ thuËn vµ ®¹i l−îng tØ lÖ nghÞch so víi
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 ch−¬ng tr×nh 165 tuÇn; 2 d¹ng to¸n nµy ®−îc giíi thiÖu vµ bæ
sung trong To¸n 5.
- Lµm râ h¬n cÊu tróc d¹ng to¸n vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i cña c¸c bµi to¸n “ øng
dông tØ lÖ b¶n ®å” ( ®−a ra 2 d¹ng cÊu tróc râ rµng vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i ng−îc
nhau).
- T¨ng c−êng h¬n c¸c yªu cÇu vÒ tr×nh bµy diÔn ®¹t, lËp luËn, suy luËn gi¶i
quyÕt t×nh huèng thùc tiÔn ®¬n gi¶n ; nhiÒu bµi to¸n cã néi dung thiÕt thùc gÇn gòi
h¬n trong ®êi sè sinh ho¹t hiÖn t¹i.
- T¨ng c−êng mét sè bµi to¸n cã liªn quan tíi yÕu tè h×nh häc ( h×nh b×nh
hµnh, h×nh thoi,...)
- Gi¶m ®¸ng kÓ sè l−îng bµi to¸n cã lêi v¨n so víi s¸ch gi¸o khoa ch−¬ng
tr×nh 165 tuÇn, tuy nhiªn ®a d¹ng vµ cã tÝnh cËp nhËt h¬n ( vÒ gi¸ c¶ sinh ho¹t; ho¹t
®éng thùc tiÔn; vÒ d¹ng bµi tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan).
- §−a ra mét sè quy −íc vÒ viÖc tr×nh bµy bµi gi¶i cña c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n
gióp gi¸o viªn dÔ thùc hiÖn. Ch¼ng h¹n: Quy −íc ®èi víi hai d¹ng to¸n: “ Tæng –
TØ” vµ “ HiÖu – TØ” b¾t buéc tr×nh bµy tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng ®Ó tiÖn diÔn
®¹t cho häc sinh. C¸c d¹ng cßn l¹i kh«ng b¾t buéc häc sinh sö dông s¬ ®å tãm t¾t.
4. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n häc sinh cÇn ®¹t ®−îc khi häc gi¶i to¸n cã lêi
v¨n ë líp 4.
- BiÕt tù tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸ch ghi ng¾n gän b»ng lêi hoÆc b»ng s¬ ®å
®o¹n th¼ng, h×nh vÏ.
- BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i c¸c bµi to¸n cã ®Õn 3 b−íc tÝnh, trong ®ã:
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m sè trung b×nh céng”
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu
cña hai sè ®ã”
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè
cña hai sè ®ã ”
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt hiÖu vµ tØ sè
cña hai sè ®ã ”
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n cã néi dung h×nh häc.
+ BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét
sè”, bµi to¸n liªn quan ®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c
nghiÖm…..
II. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4.
A. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc c¸c d¹ng bµi cô thÓ cña s¸ch
gi¸o khoa To¸n 4.
§Þnh h−íng chung cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc To¸n 4 lµ d¹y häc trªn c¬ së tæ
chøc vµ h−íng dÉn c¸c ho¹t ®éng, ho¹t ®éng tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-8-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
sinh. Cô thÓ lµ gi¸o viªn ph¶i tæ chøc, h−íng dÉn cho häc sinh ho¹t ®éng häc tËp
víi sù trî gióp ®óng møc vµ ®óng lóc cña s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 vµ cña c¸c ®å dïng
d¹y vµ häc to¸n, ®Ó tõng häc sinh ( hoÆc tõng nhãm häc sinh) tù ph¸t hiÖn vµ tù gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc, tù chiÕm lÜnh néi dung häc tËp råi thùc hµnh, vËn dông
c¸c néi dung ®ã theo n¨ng lùc c¸ nh©n cña häc sinh.
To¸n 4 kÕ thõa vµ ph¸t huy c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n ®· sö dông trong
giai ®o¹n c¸c líp 1; 2; 3. ®éng thêi t¨ng c−êng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc
gióp häc sinh tù nªu c¸c nhËn xÐt, c¸c quy t¾c, c¸c c«ng thøc ë d¹ng kh¸i qu¸t cao
h¬n( so víi líp 3). §©y lµ c¬ héi tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng lùc trõu t−îng ho¸, kh¸i
qu¸t ho¸ trong häc tËp m«n To¸n ë ®Çu giai ®o¹n c¸c líp 4 vµ 5; tiÕp tôc ph¸t triÓn
kh¶ n¨ng diÔn ®¹t vµ tËp suy luËn c¶u häc sinh theo môc tiªu cña m«n To¸n líp 4.
1. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bµi míi.
a. Gióp häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc.
Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò cña bµi häc råi gióp häc
sinh sö dông kinh nghiÖm cña b¶n th©n ( hoÆc kinh nghiÖm cña c¸c b¹n trong mét
nhãm nhá ®Ó t×m mèi quan hÖ cña vÊn ®Ò ®ã víi kiÕn thøc ®· biÕt (®· ®−îc häc ë
c¸c líp 1, 2, 3, hoÆc ®· tÝch luü trong ®êi sèng,…), tõ ®ã tù t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò ®ã.
VÝ dô:
Khi d¹y gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã.”, Gi¸o
viªn cã thÓ h−íng dÉn häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò cña bµi häc nh− sau:
- §−a ra bµi to¸n cô thÓ: Tæng cña hai sè lµ 70. HiÖu cña hai sè ®ã lµ 10. T×m
hai sè ®ã?
- Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh ph©n tÝch, tãm t¾t bµi to¸n b¾ng s¬ ®å ®o¹n
th¼ng:
?
Sè lín:
10
70
Sè bÐ:
?
Dùa vµo s¬ ®å trªn, h−íng dÉn häc sinh t×m ra c¸ch gi¶i theo c¸c b−íc sau:
* C¸ch 1:
+ B−íc 1: T×m hai lÇn sè bÐ ( 70 – 10 = 60 )
+ B−íc 2: T×m sè bÐ ( 60 : 2 = 30 )
+ B−íc 3: T×m sè lín ( 30 + 10 = 40 hoÆc 70 – 30 = 40 )
* C¸ch 2:
+ B−íc 1: T×m hai lÇn sè lín ( 70 + 10 = 80 )
+ B−íc 2: T×m sè lín ( 80 : 2 = 40 )
+ B−íc 3: T×m sè bÐ ( 40 - 10 = 30 hoÆc 70 – 40 = 30 )
Gi¸o viªn l−u ý cho häc sinh:
!) Khi tr×nh bµy bµi gi¶i , ë c¶ hai c¸ch cã thÓ gép b−íc 1 vµ b−íc 2
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
-9-
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
C¸ch 1: Sè bÐ lµ: ( 70 – 10 ) : 2 = 30
C¸ch 2: Sè lín lµ: ( 70 + 10 ) : 2 = 40
!!) Sau khi t×m ®−îc mét sè cã hai c¸ch t×m sè cßn l¹i.
!!!) Khi lµm bµi häc sinh cã thÓ lµm mét trong hai c¸ch nªu trªn.
Tõ viÖc gi¶i quyÕt bµi to¸n cô thÓ trªn ,®· h×nh thµnh cho häc sinh ph−¬ng ph¸p
chung ®Ó gi¶i bµi to¸n thuéc d¹ng: T×m hai sã khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã.”
b. T¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cñng cè vµ vËn dông kiÕn thøc míi häc ngay
sau khi häc bµi míi ®Ó häc sinh b−íc ®Çu chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi.
Trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4, sau phÇn bµi häc th−êng cã 3 bµi tËp ®Ó t¹o ®iÒu
kiÖn cho häc sinh cñng cè kiÕn thøc míi häc qua thùc hµnh vµ b−íc ®Çu tËp vËn
dông kiÕn thøc míi häc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong häc tËp hoÆc trong ®êi sèng. Hai
bµi tËp ®Çu th−êng lµ bµi tËp thùc hµnh trùc tiÕp kiÕn thøc míi häc. Gi¸o viªn nªn tæ
chøc, h−íng dÉn mäi häc sinh lµm bµi råi ch÷a bµi ngay t¹i líp. NÕu mçi bµi tËp cã
nhiÒu “ bµi tËp nhá” ( ch¼ng h¹n: bµi tËp 1 cã c¸c bµi tËp phÇn a, b, c) Gi¸o viªn cã
thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh lµm mét sè hoÆc toµn bé c¸c “bµi tËp nhá” ®ã råi
ch÷a bµi ngay t¹i líp. Khi häc sinh ch÷a bµi, gi¸o viªn nªn nªu c©u hái ®Ó khi tr¶ lêi
häc sinh ph¶i nh¾c l¹i kiÕn thøc míi häc nh»m cñng cè, ghi nhí kiÕn thøc ®ã. Bµi
tËp thø 3 th−êng lµ bµi tËp thùc hµnh gi¸n tiÕp kiÕn thøc míi häc, häc sinh ph¶i tù
ph¸t hiÖn vÊn ®Ò råi tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong bµi tËp. Ch¼ng h¹n, sau khi häc bµi: “
T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”, häc sinh ®−îc thùc hµnh t×m hai sè
khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã bµi tËp 1, bµi tËp 2 vµ bµi tËp 3 ( trong s¸ch gi¸o
khoa To¸n 4).
VÝ dô:
Bµi 1: Tuæi bè vµ tuæi con céng l¹i ®−îc 58 tuæi. Bè h¬n con 38 tuæi. Hái bè
bao nhiªu tuæi, con bao nhiªu tuæi?
Tãm t¾t:
? tuæi
Tuæi bè:
38 tuæi
Tuæi con:
58 tuæi
? tuæi
Bµi gi¶i
Sè tuæi cña bè lµ:
( 58 + 38 ) : 2 = 48 ( tuæi)
Sè tuæi cña con lµ:
48 – 38 = 10 ( tuæi)
§¸p sè: Bè : 48 tuæi
Con: 10 tuæi
Cßn thêi gian th× gi¸o viªn cho häc sinh làm bµi tËp 4.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 10 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
Qu¸ tr×nh tù ph¸t hiÖn, tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc vµ cñng cè vËn dông
kiÕn thøc míi sÏ gãp phÇn gióp häc sinh tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi.
2. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp, luyÖn tËp chung, «n tËp, thùc
hµnh.
Ngoµi phÇn luyÖn tËp, thùc hµnh trong c¸c tiÕt d¹y häc bµi míi; s¸ch gi¸o
khoa To¸n 4 cßn cã c¸c tiÕt luyÖn tËp, luyÖn tËp chung, «n tËp, thùc hµnh ( gäi t¾t lµ
c¸c bµi luyÖn tËp thùc hµnh). Môc tiªu chung cña d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp thùc
hµnh lµ cñng cè kiÕn thøc häc sinh míi chiÕm lÜnh ®−îc, h×nh thµnh c¸c kü n¨ng
thùc hµnh, tõng b−íc hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc míi häc, gãp phÇn ph¸t triÓn t− duy vµ
kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña häc sinh. C¸c bµi tËp trong c¸c bµi luyÖn tËp, thùc hµnh
th−êng s¾p xÕp theo thø tù tõ dÔ ®Õn khã , tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ thùc hµnh vµ
luyÖn tËp trùc tiÕp ®Õn vËn dông mét c¸ch tæng hîp vµ linh ho¹t h¬n. Gi¸o viªn cã
thÓ tæ chøc d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp, thùc hµnh nh− sau:
a. Gióp häc sinh nhËn ra c¸c kiÕn thøc ®∙ häc hoÆc mét sè kiÕn thøc míi
trong néi dung c¸c bµi tËp ®a d¹ng vµ phong phó.
NÕu häc sinh tù ®äc ( ®äc thµnh tiÕng hoÆc ®äc thÇm) ®Ò bµi vµ tù nhËn ra
®−îc d¹ng bµi t−¬ng tù hoÆc c¸c kiÕn thøc ®· häc trong mèi quan hÖ cô thÓ cña néi
dung bµi tËp th× tù häc sinh sÏ biÕt c¸ch lµm bµi. NÕu häc sinh nµo ch−a nhËn ra
®−îc d¹ng bµi t−¬ng tù hoÆc kiÕn thøc ®· häc trong bµi tËp th× gi¸o viªn nªn gióp
häc sinh b»ng c¸ch h−íng dÉn, gîi ý ®Ó tù häc sinh nhí l¹i kiÕn thøc, c¸ch lµm (
hoÆc ®Ó häc sinh kh¸c gióp b¹n nhí l¹i), kh«ng nªn véi vµng lµm thay häc sinh.
VÝ dô: Khi häc sinh gi¶i bµi to¸n liªn quan ®Õn tØ sè ( ch¼ng h¹n, T×m hai sè
khi biÕt tæng ( hoÆc hiÖu ) vµ tØ sè cña hai sè ®ã) Gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh tù
t×m hiÓu ®Ò bµi vµ tù tãm t¾t ®Ò bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng råi c¨n cø vµo s¬ ®å
mµ nhí l¹i d¹ng bµi t−¬ng tù ®· häc vµ nhí l¹i c¸ch gi¶i còng nh− c¸ch tr×nh bµybµi
gi¶i d¹ng bµi tËp nµy.
b. Gióp häc sinh tù luyÖn tËp, thùc hµnh theo kh¶ n¨ng cña tõng häc sinh.
- Gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh ph¶i lµm lÇn l−ît c¸c bµi tËp theo thø tù ®É
s¾p xÕp trong s¸ch gi¸o khoa ( hoÆc do gi¸o viªn s¾p xÕp, lùa chän), kh«ng tù ý bá
qua bµi tËp nµo, kÓ c¶ c¸c bµi tËp häc sinh cho lµ dÔ .
- Kh«ng nªn b¾t häc sinh ph¶i chê ®îi nhau trong qu¸ tr×nh lµm bµi. Häc sinh
lµm xong bµi tËp nµo nªn tù kiÓm tra( hoÆc nhê b¹n trong nhãm hoÆc nhê gi¸o viªn
kiÓm tra) råi chuyÓn sang lµm bµi tËp tiÕp theo.
c. T¹o ra sù hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c ®èi t−îng häc sinh.
- Nªn cho häc sinh trao ®æi ý kiÕn trong nhãm nhá, trong c¶ líp vÒ c¸ch gi¶i
hoÆc c¸c c¸ch gi¶i mét bµi tËp. Nªn khuyÕn khÝch häc sinh b×nh luËn vÒ c¸ch gi¶i
cña b¹n, tù rót kinh nghiÖm ®Ó hoµn chØnh c¸ch gi¶i cña m×nh.
- Sù hç trî gi÷a c¸c häc sinh trong nhãm, trong líp ph¶i gióp häc sinh tù tin
vµo kh¶ n¨ng cña b¶n th©n; tù rót ra kinh nghiÖm vÒ c¸ch häc, c¸ch lµm bµi cña
m×nh vµ tù ®iÒu chØnh, söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt ( nÕu cã) cña b¶n th©n.
- CÇn gióp häc sinh nhËn ra r»ng: Hç trî gióp ®ì b¹n còng cã Ých cho b¶n
th©n. Th«ng qua viÖc gióp ®ì b¹n, häc sinh cµng n¾m ch¾c, hiÓu s©u kiÕn thøc cña
bµi häc, cµng cã ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn c¸c n¨ng lùc cña b¶n th©n.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 11 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
d. TËp cho häc sinh thãi quen tù kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ luyÖn tËp, thùc
hµnh.
- Gi¸o viªn nªn khuyÕn khÝch häc sinh tù kiÓm tra bµi ®· lµm ®Ó ph¸t hiÖn,
®iÒu chØnh, söa ch÷a nh÷ng sai sãt ( nÕu cã).
- Trong mét sè tr−êng hîp, cã thÓ h−íng dÉn häc sinh tù ®¸nh gi¸ bµi lµm
cña m×nh hoÆc cña b¹n b»ng ®iÓm sè råi b¸o c¸o víi gi¸o viªn.
- KhuyÕn khÝch häc sinh tù nªu nh÷ng h¹n chÕ trong bµi lµm cña m×nh hoÆc
cña b¹n vµ tù ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n ®iÒu chØnh.
e. TËp cho häc sinh thãi quen t×m nhiÒu ph−¬ng ¸n vµ lùa chän ph−¬ng ¸n
hîp lý nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi tËp, kh«ng nªn tho¶ m∙n víi c¸c kÕt qu¶
®∙ ®¹t ®−îc.
B. C¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n ë líp 4.
1. Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p.
1.1. B¶n chÊt
Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng trùc tiÕp ®−a ra nh÷ng
kiÕn thøc hoµn chØnh mµ sö dông mét hÖ thèng c©u hái ®Ó h−íng dÉn häc sinh suy
nghÜ, lÇn l−ît tr¶ lêi tõng c©u hái, tõng b−íc tiÕn dÇn ®Õn kÕt luËn cÇn thiÕt, gióp
häc sinh tù m×nh t×m ra kiÕn thøc míi.
C¨n cø vµo tÝnh chÊt ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh, ng−êi ta ph©n biÖt
thµnh c¸c d¹ng vÊn ®¸p t¸i hiÖn, vÊn ®¸p gi¶i thÝch minh ho¹ vµ vÊn ®¸p t×m tßi.
- VÊn ®¸p t¸i hiÖn khi nh÷ng c©u hái cña gi¸o viªn ®Æt ra chØ yªu cÇu häc sinh
nãi l¹i kiÕn thøc ®· biÕt. Lo¹i vÊn ®¸p nµy nªn h¹n chÕ sö dông, chØ nªn sö dông khi
cÇn ®Æt mèi liªn hÖ gi÷a kiÕn thøc ®· häc víi kiÕn thøc s¾p häc hoÆc khi cñng cè
kiÕn thøc v× míi häc.
- VÊn ®¸p gi¶i thÝch minh ho¹ khi nh÷ng c©u hái cña gi¸o viªn ®−a ra cã kÌm
theo c¸c vÝ dô minh ho¹ ( b»ng lêi hoÆc b»ng h×nh ¶nh trùc quan) nh»m gióp häc
sinh dÔ hiÓu, dÔ ghi nhí. ViÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy cã gi¸ trÞ s− ph¹m cao h¬n
nh−ng khã h¬n vµ ®ßi hái nhiÒu c«ng søc cña gi¸o viªn h¬n khi chuÈn bÞ hÖ thèng
c¸c c©u hái thÝch hîp.
- VÊn ®¸p t×m tßi ( hay vÊn ®¸p ph¸t hiÖn) khi gi¸o viªn sö dông hÖ thèng c©u
hái ®Ó kÝch thÝch sù tranh luËn, trao ®æi ý kiÕn gi÷a gi¸o viªn víi häc sinh, häc sinh
víi häc sinh. Th«ng qua ®ã häc sinh dÇn dÇn tiÕp cËn ®−îc kiÕn thøc míi.
Trong vÊn ®¸p t×m tßi, trËt tù l«gÝc c¸c c©u hái ph¶i nh»m dÉn d¾t häc sinh tõng
b−íc ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt sù vËt, quy luËt cña hiÖn t−îng, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc
t×m tßi vµ lßng ham muèn hiÓu biÕt cña häc sinh.
Sù thµnh c«ng cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc gîi më – vÊn ®¸p phô thuéc nhiÒu vµo
viÖc x©y dùng hÖ thèng c©u hái gîi më thÝch hîp ( tÊt nhiªn cßn phô thuéc vµo nghÖ
thuËt giao tiÕp, øng xö vµ dÉn d¾t cña gi¸o viªn.
1.2 Quy tr×nh thùc hiÖn.
- B−íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu bµi häc vµ ®èi t−îng d¹y häc. X¸c ®Þnh nh÷ng
®¬n vÞ kiÕn thøc vµ nh÷ng kÜ n¨ng c¬ b¶n trong bµi häc vµ t×m c¸ch diÔn ®¹t c¸c néi
dung nµy d−íi d¹ng c©u hái gîi ý, dÉn d¾t häc sinh.
- B−íc 2: Dù kiÕn néi dung c¸c c©u hái, h×nh thøc hái, thêi ®iÓm ®Æt c©u hái (
®Æt c©u hái chç nµo?), tr×nh tù cña c¸c c©u hái ( c©u hái tr−íc ph¶i lµm c¬ së cho
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 12 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
c¸c c©u hái tiÕp sau hoÆc ®Þnh h−íng suy nghÜ ®Ó häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò). Dù
kiÕn néi dung c¸c c©u tr¶ lêi cña häc sinh, trong ®ã dù kiÕn nh÷ng “lç hæng” vÒ mÆt
kiÕn thøc còng nh− nh÷ng khã kh¨n, sai lÇm phæ biÕn mµ häc sinh th−êng m¾c
ph¶i. Dù kiÕn c©u nhËn xÐt hoÆc tr¶ lêi cña gi¸o viªn ®èi víi häc sinh.
Ngoµi ra cÇn dù kiÕn nh÷ng c©u hái phô ®Ó tuú t×nh h×nh tõng ®èi t−îng cô thÓ mµ
tiÕp tôc gîi ý , dÉn d¾t häc sinh.
- B−íc 3: Gi¸o viªn sö dông hÖ thèng c©u hái dù kiÕn ( phï hîp víi tr×nh ®é
nhËn thøc cña tõng lo¹i ®èi t−îng häc sinh) trong tiÕn tr×nh bµi d¹y vµ chó ý thu
thËp th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa häc sinh.
Gi¸o viªn chó ý rót kinh nghiÖm vÒ tÝnh râ rµng, chÝnh x¸c vµ trËt tù l«gÝc cña
hÖ thèng c©u hái ®· ®−îc sö dông trong giê d¹y.
1.3 VÝ dô:
Khi h−íng dÉn cho häc sinh gi¶i bµi to¸n: Tæng cña hai sè lµ 70. HiÖu cña hai
sè ®ã lµ 10. T×m hai sè ®ã? ( To¸n 4 – trang 47), cã thÓ sö dông hÖ thèng c©u hái
gîi ý nh− sau:
- Hai sè ®· cho cã tæng b¨ng bao nhiªu? ( Hai sè ®· cho cã tæng lµ 70)
- Hai sè cã tæng lµ 70. T×m hai sè ®ã? ( 35 vµ 35; 34 vµ 36; 33 vµ 38; 32 vµ 39
;...; 1 vµ 69)
- Cho hai sè b»ng nhau vµ cã tæng b»ng 70. T×m hai sè ®ã? ( 35 vµ 35)
- NÕu sè lín bít ®i 10 th× ta ®−îc hai sè nh− thÕ nµo? ( Ta ®−îc hai sè b»ng
nhau)
- Tæng hai sè lµ 70. HiÖu hai sè ®ã lµ10. T×m hai sè ®ã? ( NÕu tæng lµ 70, bít ®i
10, råi chia cho 2 ta sÏ t×m ®−îc sè bÐ)
- H·y nªu c¸ch gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”?
2. Ph−¬ng ph¸p trùc quan.
2.1. B¶n chÊt:
Sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan trong d¹y häc to¸n ë TiÓu häc nghÜa lµ
gi¸o viªn tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh ho¹t ®éng trùc tiÕp trªn c¸c hiÖn t−îng, sù vËt
cô thÓ ( h×nh vÏ, ®å vËt, hiÖn t−îng thùc tÕ xung quanh, ….) ®Ó tõ ®ã n¾m ®−îc kiÕn
thøc kÜ n¨ng cña m«n To¸n.
Ph−¬ng ph¸p trùc quan cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong d¹y häc to¸n ë TiÓu häc.
Nã gióp häc sinh tÝch luü nh÷ng biÓu t−îng ban ®Çu cña c¸c ®èi t−îng to¸n häc,t¹o
chç dùa cho qu¸ tr×nh suy nghÜ, tri gi¸c tiÕp theo ®ång thêi gióp häc sinh ph¸t triÓn
n¨ng lùc t− duy trõu t−îng vµ trÝ t−ëng t−îng.
Sö dông tèt c¸c ph−¬ng tiÖn, ®å dïng d¹y häc ( cña häc sinh hoÆc ph−¬ng
tiÖn biÓu diÔn cña gi¸o viªn) cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Èm b¶o thùc hiÖn
hiÖu qu¶ tiÕn tr×nh ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc.
Tr−íc kia ®å dïng d¹y häc th−êng chØ dµnh cho gi¸o viªn dïng ®Ó minh ho¹ bæ
sung nh÷ng kÕt luËn ®−îc nªu ra, häc sinh chØ quan s¸t ®Ó cñng cè niÒm tin vµo
nh÷ng ®iÒu gi¸o viªn gi¶ng. Trong d¹y häc tÝch cùc hiÖn nay, vai trß cña ®å dïng
d¹y häc ®· thay ®æi, då dïng d¹y häc chñ yÕu dïng cho häc sinh thùc hµnh vµ “
kh¸m ph¸” kiÕn thøc míi. V× vËy, t¨ng c−êng sö dông ph−¬ng tiÖn vµ ®å dïng d¹y
häc lµ mét yÕu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi ng−êi gi¸o viªn.
2.2 Quy tr×nh thùc hiÖn.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 13 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
- B−íc 1: Tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng trùc tiÕp trªn c¸c ®å dïng trùc
quan ( h×nh vÏ, ®å vËt, hiÖn t−îng cô thÓ…). Häc sinh tù lµm viÖc, tù ph¸t hiÖn ( víi
sù hç trî cña gi¸o viªn), tõ ®ã h×nh thµnh kiÕn thøc míi ( h×nh thµnh c¸c c«ng thøc
tÝnh, nhËn biÕt c¸c kÝ hiÖu to¸n häc,…)
- B−íc 2: Cñng cè c¸c kiÕn thøc míi thu nhËn ®−îc th«ng qua c¸c bµi tËp
vËn dông cã g¾n víi h×nh ¶nh trùc quan.
- B−íc 3: LuyÖn tËp cñng cè kiÕn thøc, kÜ n¨ng th«ng qua c¸c bµi tËp trªn c¸c
®èi t−îng to¸n häc ( sè, h×nh häc, s¬ ®å, biÓu b¶ng….) mµ kh«ng kÌm theo c¸c h×nh
¶nh trùc quan. Lóc nµy häc sinh ®· cã thÓ lµm viÓc trùc tiÕp víi c¸c ®èi t−îng to¸n
häc thuÇn tuý mµ kh«ng ph¶i dùa vµo c¸c h×nh ¶nh trùc quan ban ®Çu.
2.3 VÝ dô.
Khi d¹y bµi “ DiÖn tÝch h×nh b×nh hµnh” ( d¹ng bµi to¸n cã lêi v¨n cã néi
dung h×nh häc)
- B−íc 1: Gi¸o viªn sö dông h×nh b×nh hµnh c¾t tõ giÊy mµu ®Ó nh¾c l¹i biÓu
t−îng h×nh b×nh hµnh, dïng th−íc kÎ ®Ó vÏ h×nh gióp häc sinh nhËn biÕt kh¸i niÖm
®−êng cao trong h×nh b×nh hµnh. Sau ®ã tæ chøc cho häc sinh thao t¸c trªn ®å dïng
lµ c¸c tê giÊy mµu, kÐo, hå d¸n ®Ó thùc hµnh c¾t ghÐp ( d¸n). Tõ ®ã häc sinh ®· t×m
ra c¸ch ®−a viÖc tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh vÒ viÖc t×m diÖn tÝch h×nh ®· biÕt (
diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt). Tõ ®ã x©y dùng ®−îc quy t¾c vµ c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch
h×nh b×nh hµnh lµ:
DiÖn tÝch h×nh b×nh hµnh b»ng ®é dµi ®¸y nh©n víi chiÒu cao ( cïng ®¬n vÞ
®o)
S=axh
( S lµ diÖn tÝch, a lµ ®é dµi ®¸y, h lµ chiÒu cao cña h×nh b×nh hµnh).
- B−íc 2: Häc sinh thùc hµnh lµm bµi tËp 1 vµ bµi tËp 2 ( s¸ch gi¸o khoa
To¸n 4 – trang 104) cã g¾n víi h×nh vÏ h×nh b×nh hµnh vµ h×nh ch÷ nhËt ®Ó cñng cè
kiÕn thøc vÒ tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh.
Bµi 1: TÝnh diÖn tÝch mçi h×nh b×nh hµnh sau:
9 cm
5 cm
9 cm
Bµi 2: TÝnh diÖn tÝch cña:
a) H×nh ch÷ nhËt
4 cm
13 cm
7 cm
b) H×nh b×nh hµnh
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 14 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
5 cm
5 cm
10 cm
10 cm
- B−íc 3: Häc sinh lµm bµi tËp 3 (s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 – trang 104) ®Ó
luyÖn tËp cñng cè kiÕn thøc , kÜ n¨ng tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh mµ kh«ng kÌm
theo h×nh ¶nh trùc quan ( kh«ng vÏ h×nh b×nh hµnh nh− bµi tËp 1 vµ 2 ).
Bµi 3: TÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh, biÕt:
b) §é dµi ®¸y lµ 4dm, chiÒu cao lµ 34cm.
c) §é dµi ®¸y 4m, chiÒu cao lµ 13 dm.
3. Ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
3.1 B¶n chÊt:
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong ®ã gi¸o viªn t¹o ra nh÷ng
t×nh huèng s− ph¹m cã chøa vÊn ®Ò; tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh ph¸t hiÖn vÊn ®Ò,
ho¹t ®éng tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; th«ng qua ®ã häc sinh
chiÕm lÜnh tri thøc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vµ ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých häc tËp kh¸c.
§Æc tr−ng c¬ b¶n cña d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ häc sinh ®−îc ®Æt vµo mét
“ t×nh huèng cã vÊn ®Ò”. T×nh huèng cã vÊn ®Ò lµ t×nh huèng gîi ra cho häc sinh
nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c em thÊy cÇn vµ cã kh¶ n¨ng v−ît qua, nh−ng kh«ng thÓ
ngay lËp tøc, mµ ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh tÝch cùc suy nghÜ b»ng nç lùc vÒ trÝ tuÖ.
3.2 Quy tr×nh thùc hiÖn:
- B−íc 1: Ph¸t hiÖn vÊn ®Ò.
+ Ph¸t hiÖn vÊn ®Ò tõ mét t×nh huèng gîi vÊn ®Ò ( th−êng do thÇy t¹o ra)
+ Gi¶i thÝch vµ chÝnh x¸c ho¸ t×nh huèng ( khi cÇn thiÕt) ®Ó hiÓu ®óng vÊn ®Ò
®−îc ®Æt ra.
+ Ph¸t biÓu vÊn ®Ò vµ ®Æt môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã.
- B−íc 2: V¹ch kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
+ Ph©n tÝch, t×m hiÓu vÊn ®Ò, lµm râ mèi liªn hÖ gi÷a c¸i ®· biÕt vµ c¸i ph¶i
t×m.
+ X¸c ®Þnh l−îc ®å gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
- B−íc 3: Thùc hiÖn kÕ ho¹ch
+ TiÕn hµnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ®−a ra lêi gi¶i.
- B−íc 4: §¸nh gi¸ kÕt qu¶, ph©n tÝch, khai th¸c lêi gi¶i.
+ KiÓm tra tÝnh hîp lý, tÝnh tèi −u cña lêi gi¶i.
+ §Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò míi cã liªn quan nhê xÐt t−¬ng tù, kh¸i qu¸t ho¸, lËt
ng−îc vÊn ®Ò,… vµ gi¶i quyÕt nÕu cã thÓ.
3.3 VÝ dô:
Khi d¹y gi¶i bµi to¸n: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã” gi¸o
viªn cã thÓ tiÕn hµnh nh− sau:
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 15 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
- §−a ra bµi to¸n cô thÓ: “ Tæng cña hai sè lµ 96. TØ sè cña hai sè ®ã lµ
3
.
5
T×m hai sè ®ã?”.
- Gi¸o viªn h−íng dÉn ph©n tÝch , tãm t¾t bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng:
+ Bµi to¸n cho biÕt g×? ( bµi to¸n cho biÕt tæng cña hai sè b¨ng 96, tØ sè cña
hai sè ®ã b»ng
3
.)
5
+ Bµi to¸n yªu cÇu t×m g×? ( Bµi to¸n yªu cÇu t×m hai sè ®ã.)
+ TØ sè cña hai sè ®ã b»ng
3
, cho chóng ta biÕt ®iÒu g×? ( NÕu sè bÐ lµ 3
5
phÇn th× sè lín lµ 5 phÇn nh− thÕ)
Tãm t¾t:
?
Sè bÐ:
96
Sè lín:
?
- Dùa vµo s¬ ®å trªn, h−íng dÉn häc sinh t×m ra c¸ch gi¶i theo c¸c b−íc sau:
+ T×m tæng sè phÇn b»ng nhau ( 3 + 5 = 8).
+ T×m gi¸ trÞ cña mét phÇn ( 96 : 8 = 12).
+ T×m sè bÐ ( 12 x 3 = 36).
+ T×m sè lín ( 96 – 36 = 60 hoÆc 12 x 5 = 60).
- H−íng dÉn häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i nh− sau:
Gi¶i
Tæng sè phÇn b»ng nhau lµ:
3 + 5 = 8 ( phÇn)
Gi¸ trÞ cña mét phÇn lµ:
96 : 8 = 12
Sè bÐ lµ:
12 x 3 = 36
Sè lín lµ:
96 – 36 = 60
(hoÆc 12 x 5 = 60)
§¸p sè: Sè bÐ: 36
Sè lín: 60
HoÆc cã thÓ tr×nh bµy gép l¹i lµ:
Gi¶i
Tæng sè phÇn b»ng nhau lµ:
3 + 5 = 8 ( phÇn)
Sè bÐ lµ:
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 16 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
(96 : 8) x 3 = 36
Sè lín lµ:
96 – 36 = 60
(hoÆc 12 x 5 = 60)
§¸p sè: Sè bÐ: 36
Sè lín: 60
- Tõ viÖc gi¶i quyÕt bµi to¸n cô thÓ trªn, ®· h×nh thµnh cho häc sinh ph−¬ng
ph¸p chung ®Ó gi¶i bµi to¸n thuéc d¹ng: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai
sè ®ã” gåm c¸c b−íc sau:
+ B−íc 1: T×m tæng sè phÇn b»ng nhau.
+ B−íc 2: T×m gi¸ trÞ cña mét phÇn.
+ B−íc 3: T×m sè bÐ.
+ B−íc 4: T×m sè lín.
4. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c theo nhãm nhá.
4.1 B¶n chÊt
Ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c lµ c¸ch d¹y häc trong ®ã gi¸o viªn tæ chøc cho
häc sinh ho¹t ®éng hîp t¸c víi nhau trong c¸c nhãm nhá ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò
®Æt ra, nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu häc tËp.
4.2 Quy tr×nh thùc hiÖn.
- B−íc 1: Tæ chøc thµnh lËp c¸c nhãm.
- B−íc 2: §Ò ra nhiÖm vô: Gi¸o viªn x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña tõng nhãm vµ
c¸ch tiÕn hµnh ho¹t ®éng cña c¸c nhãm ( trong tr−êng hîp tÊt c¶ c¸c nhãm ®Òu thùc
hiÖn mét nhiÖm vô th× viÖc giao nhiÖm vô cã thÓ ®−a lªn b−íc 1).
- B−íc 3: C¸c nhãm thùc hiÖn nhiÖm vô.
- B−íc 4: C¸c ®¹i diÖn nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶, nhËn xÐt, bæ sung, ®¸nh gi¸.
- B−íc 5: Ho¹t ®éng chung c¶ líp ( nÕu cÇn thiÕt), gi¸o viªn tæ chøc chèt l¹i
c¸c kiÕn thøc míi xuÊt hiÖn, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng häc tËp cña c¸c nhãm.
4.3 VÝ dô:
Khi d¹y häc sinh h×nh thµnh quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh thoi ( mét d¹ng to¸n
cã lêi v¨n cã néi dung h×nh häc), cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh nh− sau:
Gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh nghÜ ®Õn viÖc c¾t h×nh thoivµ ghÐp thµnh mét
h×nh ®· biÕt c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch, tõ ®ã cã kh¶ n¨ng tÝnh ®−îc diÖn tÝch h×nh thoi
khi biÕt ®é dµi hai ®−êng chÐo cña nã.C¶ líp tham gia th¶o luËn vµ thèng nhÊt c¸ch
chia h×nh thoi ®É cho theo c¸c ®−êng chÐo. Gi¸o viªn chia líp thµnh c¸c nhãm nhá,
mçi nhãm th¶o luËn t×m c¸ch l¾p ghÐp vµ ®−a ph−¬ng ¸n l¾p ghÐp cña m×nh.
Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c ph−¬ng ¸n l¾p ghÐp , gi¸o viªn gîi ý häc sinh x©y
dùng c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh thoi.
5. Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp – thùc hµnh
5.1 B¶n chÊt:
Ph−¬ng ph¸p thùc hµnh – luyÖn tËp lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong ®ã gi¸o
viªn tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh, th«ng qua ®ã
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 17 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng t×nh huèng cô thÓ cã liªn quan tíi c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®·
häc.
Ph−¬ng ph¸p thùc hµnh - luyÖn tËp lµ mét ph−¬ng ph¸p th−êng dïng trong
d¹y häc To¸n ë TiÓu häc nãi chung vµ d¹y häc To¸n 4 nãi riªng. Bëi ®Æc ®iÓm nhËn
thøc cña häc sinh tiÓu häc mang nÆng tÝnh cô thÓ, vµ c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng to¸n cã
tÝnh trõu t−îng cao nªn c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng to¸n th−êng ®−îc h×nh thµnh th«ng
qua thùc hµnh – luyÖn tËp.
Ph¹m vi sö dông ph−¬ng ph¸p thùc hµnh – luyÖn tËp lµ phæ biÕn trong c¸c tiÕt
d¹y häc c¸c bµi «n tËp thùc hµnh.
5.2 Quy tr×nh thùc hiÖn.
- B−íc 1: §Ò ra nhiÖm vô: Gi¸o viªn x¸c ®Þnh nhiÖm vô thùc hµnh – luyÖn
tËp.
- B−íc 2:Tõng häc sinh (hoÆc c¸c nhãm häc sinh) thùc hiÖn nhiÖm vô.
- B−íc 4: KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh – luyÖn tËp.
- B−íc 5: Ho¹t ®éng chung c¶ líp ( nÕu cÇn thiÕt), gi¸o viªn tæ chøc chèt l¹i
c¸c kiÕn thøc.
5.3 VÝ dô:
Khi h−íng dÉn häc sinh gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña
hai sè ®ã”, sau tiÕt häc bµi míi ®Ó h×nh thµnh c¸ch gi¶i bµi to¸n d¹ng naú thÝ cã tiÕt
luyÖn tËp ®Ó cñng cè l¹i kiÕn thøc vÒ gi¶i bµi to¸n “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè
cña hai sè ®ã”
Khi d¹y bµi luyÖn tËp, gi¸o viªn giao nhiÖm vô cho häc sinh lµm bµi tËp theo
yªu cÇu s¸ch gi¸o khoa vµ tr×nh bµy vµo vë hoÆc trªn b¶ng líp, sau ®ã ®¸nh gi¸
nhËn xÕt kÕt qu¶ vµ cñng cè l¹i kiÕn thøc ®· häc.
C . VËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n ®Ó d¹y häc
gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4.
Khi d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp, gi¸o viªn cÇn chó ý r»ng møc ®é yªu cÇu ®èi
víi häc sinh còng ®−îc t¨ng dÇn theo nguyªn t¾c ®ång t©m. D¹y häc gi¶i to¸n cã lêi
v¨n líp 4 trªn c¬ së «n tËp, bæ sung c¸c kÜ n¨ng gi¶i to¸n ë líp d−íi, ®iÒu quan
träng lµ gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh n¾m v÷ng quy tr×nh 4 b−íc gi¶i mét bµi to¸n cã
lêi v¨n lµ:
B−íc 1: - T×m hiÓu kü ®Ò bµi.
B−íc 2: - LËp kÕ ho¹ch gi¶i.
B−íc 3: - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i.
B−íc 4: - Ph©n tÝch kiÓm tra bµi gi¶i.
Thùc tiÔn d¹y häc ®· kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña s¬ ®å gi¶i to¸n nµy. Do ®ã
ng−êi gi¸o viªn cÇn n¾m râ bèn b−íc cña s¬ ®å trªn.
B−íc 1: - T×m hiÓu kü ®Ò bµi:
Tr−íc hÕt cÇn hiÓu c¸ch diÔn ®¹t b»ng lêi v¨n cña bµi to¸n. §Ó kiÓm tra viÖc
häc sinh ®äc vµ hiÓu ®Ò bµi to¸n, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh nh¾c l¹i ®Ò bµi,
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 18 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
diÔn ®¹t nã b»ng ng«n ng÷ cña m×nh, nªu râ c¸i g× ®· cho, c¸i g× cÇn t×m, c¸i g× lµ
®iÒu kiÖn.
CÇn cung cÊp cho häc sinh c¸c c¸ch tãm t¾t kh¸c nhau ®Ó c¸c em cã thÓ hiÓu
®Ò bµi mét c¸ch tËp trung h¬n.
B−íc 2: - LËp kÕ ho¹ch gi¶i:
§Ó lËp ®−îc kÕ ho¹ch gi¶i, Ýt nhÊt chóng ta ph¶i biÕt ®−îc trªn nh÷ng nÐt lín lµ
ph¶i thùc hiÖn nh÷ng phÐp tÝnh, nh÷ng suy luËn nµo ®Ó t×m ®−îc c¸i ch−a biÕt. Tõ
khi hiÓu ®−îc ®Ò to¸n ®Õn lóc lËp ra mét kÕ ho¹ch gi¶i, con ®−êng cã thÓ dµi vµ
quanh co. VËy mµ b−íc c¬ b¶n trong viÖc gi¶i bµi to¸n lµ ®Ò ra ®−îc ý cña kÕ ho¹ch
gi¶i, ý nµy cã thÓ h×nh thµnh dÇn dÇn. §©y lµ lóc ho¹t ®éng t− duy diÔn ra hÕt søc
tÝch cùc. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng t− duy chØ cã thÓ tiÕn hµnh ë chñ thÓ khi hä cã
®−îc mét vèn kiÕn thøc nµo ®ã. Khi lËp kÕ ho¹ch gi¶i, häc sinh ph¶i huy ®éng ®−îc
nh÷ng kiÕn thøc thu nhËn trùc tiÕp tõ ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n cïng nh÷ng kiÕn thøc
n»m trong kinh nghiÖm cña m×nh. TÊt nhiªn ë ®©y vai trß cña trÝ nhí lµ kh«ng nhá,
song mét sù cè g¾ng ®¬n thuÇn cña trÝ nhí kh«ng ®ñ lµm n¶y sinh mét ý hay nÕu
kh«ng nhí tíi mét sè sù viÖc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nh−: C¸ch gi¶i mét bµi to¸n
t−¬ng tù mµ c¸c em ®· biÕt, biÕn ®æi bµi to¸n thµnh bµi to¸n phô mµ c¸c em ®· biÕt
c¸ch gi¶i. §iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i cã mét hµnh ®éng trÝ tuÖ tiÕp theo hµnh ®éng tæ
chøc kiÕn thøc, võa ph¶i kÕt nèi c¸c tri thøc kinh nghiÖm cã liªn quan ®Õn viÖc gi¶i
to¸n víi viÖc xÐt c¸c ®iÒu kiÖn, d÷ kiÖn cña bµi to¸n. cã thÓ lµ sau nh÷ng lÇn thö,
sau qu¸ tr×nh ph©n tÝch bµi tËp tr−íc ®ã th× ý sÏ xuÊt hiÖn mét c¸ch ®ét ngét, nh−ng
ý xuÊt hiÖn lu«n lµ sù kÕt tinh c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch.
B−íc 3: - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i:
KÕ ho¹ch chØ v¹ch ra nh÷ng nÐt tæng qu¸t, cÇn ph¶i ®−a vµo vµ hoµn thiÖn
nh÷ng chi tiÕt phï hîp víi nh÷ng nÐt tæng qu¸t ®ã. §ã chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn kÕ
ho¹ch gi¶i.
Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i dÔ h¬n nhiÒu, so víi lËp kÕ ho¹ch gi¶i. Tuy nhiªn nã
còng ®ßi hái ng−êi gi¶i ph¶i cã kh¶ n¨ng thiÕt lËp c¸c phÐp tÝnh, ®−a ra c¸c biÖn
luËn phï hîp còng nh− cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ v× vËy cÇn kiªn nhÉn thö
l¹i mçi b−íc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i cho tíi khi tÊt c¶ ®Òu ®· râ rµng, kh«ng cßn
m¶y may nghi ngê g× vÒ sù ®óng ®¾n cña tõng chi tiÕt.
B−íc 4: - Ph©n tÝch, kiÓm tra lêi gi¶i.
Nh×n l¹i c¸ch gi¶i t×m ra, kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch l¹i kÕt qu¶, con ®−êng ®· ®i lµ
mét viÖc lµm rÊt bæ Ých ®Ó cñng cè kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kü n¨ng gi¶i c¸c bµi to¸n.
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 19 -
§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n
s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.”
ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸ch gi¶i kh«ng chØ cã Ých trong bµi to¸n ®ang xÐt mµ quan
träng h¬n lµ ®Ó nh×n thÊy mèi quan hÖ cña nãi víi nh÷ng bµi to¸n kh¸c vµ tõ ®ã cã
thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn kh¸i qu¸t vÒ viÖc gi¶i mét lo¹i bµi tËp nµo ®ã.
ViÖc lµm nµy rÊt cÇn thiÕt bëi v× viÖc gi¶i bµi tËp trong nhµ tr−êng kh«ng ph¶i
lµ môc ®Ých tù th©n mµ lµ ph−¬ng tiÖn häc tËp.
Quy tr×nh d¹y gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n ®−îc cô thÓ ho¸ trong d¹y gi¶i
tõng d¹ng to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 nh− sau:
1. C¸c bµi to¸n ®¬n.
1.1 H−íng dÉn häc sinh nhËn d¹ng bµi to¸n.
NÕu xÐt theo phÐp tÝnh ®−îc thùc hiÖn trong bµi gi¶i th× trong s¸ch gi¸o khoa
To¸n 4 chØ cã 4 d¹ng to¸n ®¬n cã lêi v¨n ®ã lÇ;
- Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh céng ( hai sè tù nhiªn hoÆc hai ph©n sè)
- Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh trõ ( hai sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè hoÆc hai ph©n sè)
- Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh nh©n ( hai sè tù nhiªn cã hai, ba ch÷ sè hoÆc hai ph©n
sè)
- Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh céng ( hai sè tù nhiªn hoÆc hai ph©n sè)
Sau ®©y lµ b¶ng tãm t¾t c¸c d¹ng to¸n ®¬n trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.
C¸c bµi to¸n ®¬n
Gi¶i b»ng mét
phÐp tÝnh céng
Gi¶i b»ng mét
phÐp tÝnh trõ
Gi¶i b»ng mét
phÐp tÝnh nh©n
a+b
a, b
lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷
sè
a-b
a, b
lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷
sè
axb
a, b
lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷
sè
1
a c
+
b d
a, b,c,
d lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷ sè
a c
b d
a, b,c,
d lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷ sè
a c
x
b d
a, b,c,
d lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷ sè
Gi¶i b»ng mét
phÐp tÝnh chia
a:b
a, b
lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷
sè
a c
:
b d
a, b,c,
d lµ sè
tù
nhiªn
cã
nhiÒu
ch÷ sè
.2 H−íng dÉn c¸ch gi¶i.
- B−íc 1: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n ®Ó biÕt ý nghÜa thùc tÕ vµ x¸c ®Þnh c¸ch
tr×nh bµy bµi to¸n ®¬n.
- B−íc 2: ViÕt phÐp tÝnh ra nh¸p vµ tÝnh thö.
- B−íc 3: Tr×nh bµy bµi gi¶i gåm:
Dßng 1:
Bµi gi¶i
§ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn
- 20 -
- Xem thêm -