Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy học giải toán có lời văn sách giáo khoa to...

Tài liệu Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy học giải toán có lời văn sách giáo khoa toán 4.

.PDF
61
268
101

Mô tả:

§Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” Lêi c¶m ¬n T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c b¹n ®ång nghiÖp. §Æc biÖt t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o chñ nhiÖm vµ häc sinh líp 4C tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy. Hy väng r»ng ®Ò tµi nµy sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp thiÕt thùc trong viÖc n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc m«n to¸n ë líp 4 nãi chung vµ n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 nãi riªng. KÝnh mong nhËn ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn ch©n t×nh cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó ®Ò tµi cña t«i hoµn thiÖn h¬n vµ ¸p dông ®¹t hiÖu qu¶ cao. H−ng Yªn, th¸ng 04 n¨m 2010 Ng−êi thùc hiÖn §ç ThÞ Kiªn §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -1- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” PhÇn i: PhÇn më ®Çu. I. Lý do chän ®Ò tµi. §Ó tiÕn kÞp thêi ®¹i, phôc vô kÞp thêi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®−a ®Êt n−íc v÷ng b−íc trªn con ®−êng héi nhËp víi thÕ giíi. V× vËy gi¸o dôc nãi chung vµ gi¸o dôc tiÓu häc nãi riªng ®· vµ ®ang trë thµnh mèi quan t©m lín cña toµn x· héi, lµ nhiÖm vô quèc s¸ch hµng ®Çu cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta. BËc tiÓu häc ®−îc coi lµ nÒn mãng cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. ChÊt l−îng gi¸o dôc phæ th«ng tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo kÕt qu¶ ®µo t¹o ë bËc tiÓu häc vµ v× thÕ mét trong nh÷ng môc tiªu cña gi¸o dôc tiÓu häc lµ trang bÞ cho häc sinh nh÷ng tri thøc c¬ b¶n ban ®Çu lµm c¬ së ®Ó häc tiÕp c¸c bËc häc cao h¬n. Nh÷ng ®æi míi cña môc tiªu gi¸o dôc ®· dÉn ®Õn sù thay ®æi tÊt yÕu cña néi dung gi¸o dôc vµ ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc. §æi míi ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc t¹o ®iÒu kiÖn c¸ thÓ ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t déng cña häc sinh, ng−êi gi¸o viªn ®ãng vai trß h−íng dÉn, ®iÒu khiÓn gióp häc sinh tù t×m tßi kiÕn thøc lµm sao ph¸t huy ®−îc trÝ lùc cña c¸c ®èi t−îng häc sinh. 1. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vÒ d¹y s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi trªn ph¹m vi toµn quèc nh»m ®¸p øng nhu cÇu gi¸o dôc hiÖn nay vµ theo kÞp xu h−íng ph¸t triÓn gi¸o dôc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi.To¸n häc víi t− c¸ch lµ mét khoa häc nghiªn cøu mét sè mÆt cña thÕ giíi hiÖn thùc kh¸ch quan, cã mét hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ ph−¬ng ph¸p nhËn thøc c¬ b¶n rÊt cÇn thiÕt cho ®êi sèng sinh ho¹t vµ lao ®éng. Nã cßn lµ ph−¬ng tiÖn, lµ c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó häc c¸c m«n häc kh¸c. §ång thêi nã gãp phÇn to lín vµo viÖc ph¸t triÓn t− duy logÝc, båi d−ìng vµ ph¸t triÓn c¸c thao t¸c trÝ tuÖ: trõu t−îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh. MÆt kh¸c, m«n to¸n cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn t− duy ®éc lËp, linh ho¹t s¸ng t¹o trong viÖc h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt cña con ng−êi lao ®éng míi x· héi chñ nghÜa. 2. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn s¸ch gi¸o khoa To¸n tiÓu häc trong c¸c tr−êng tiÓu häc hiÖn nay cßn nhiÒu khã kh¨n bÊt cËp. ViÖc triÓn khai thùc hiÖn ch−a ®−îc thèng nhÊt tõ trªn xuèng d−íi, tõ cÊp Bé ®Õn c¸c ®Þa ph−¬ng dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn ë mçi ®Þa ph−¬ng lµ kh¸c nhau kh«ng thèng nhÊt. ViÖc n¾m b¾t néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n tiÓu häc cßn ch−a ®Çy ®ñ, ch−a ®óng, ch−a tiÕp cËn ®−îc nh÷ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi. 3. M«n to¸n lµ m«n häc c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh TiÓu häc vµ cã sè l−îng tiÕt t−¬ng ®èi nhiÒu . ChÝnh v× vËy, m«n to¸n dµnh ®−îc mét sù ®Çu t− ®¸ng kÓ so víi nh÷ng m«n häc kh¸c vµ lµ m«n häc ®−îc häc sinh yªu thÝch. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc m¹ch kiÕn thøc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tr−êng TiÓu häc hiÖn nay cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n h¹n chÕ nh−: - ViÖc vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc cßn ®¬n ®iÖu, gi¸o viªn Ýt chó ý ®Õn sù ph¸t triÓn t− duy cña häc sinh. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -2- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” - C¸c gi¸o viªn cßn lóng tóng trong viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp khi d¹y c¸c d¹ng bµi cô thÓ trong m¹ch kiÕn thøc “ Gi¶i to¸n cã lêi v¨n” s¸ch gi¸o khoa to¸n 4 dÉn ®Õn häc sinh còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc nhËn d¹ng c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n, c¸c ph−¬ng ph¸p gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tõng d¹ng bµi cô thÓ, x©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i sao cho phï hîp. Víi nh÷ng lý do trªn, t«i ®· m¹nh d¹n lùa chän vµ nghiªn cøu ®Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa to¸n 4 ” . T«i hy väng ®Ò tµi khi ®−îc ®−a vµo ¸p dông thùc tÕ sÏ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn. II. Môc ®Ých nghiªn cøu. Víi ®Ò tµi nµy, môc ®Ých cña t«i ®i s©u vµo nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: 1. T×m hiÓu cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4. 2. T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4. 3. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n to¸n nãi chung vµ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4 nãi riªng. III. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn: - §äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu. - T×m hiÓu s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn, vë bµi tËp to¸n 4. - §äc tµi liÖu båi d−ìng gi¸o viªn thay s¸ch n¨m 2000. 2. Ph−¬ng ph¸p quan s¸t s− ph¹m. - Quan s¸t ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn trong d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4. - Quan s¸t vÒ viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n cña häc sinh líp 4. 3. Ph−¬ng ph¸p ®µm tho¹i. - Víi gi¸o viªn: Trao ®æi nh»m t×m hiÓu nhËn thøc cña hä vÒ cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n líp 4 nãi chung, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n nãi riªng. - Víi häc sinh: Nãi chuyÖn ch©n t×nh, cëi më víi c¸c em, t×m hiÓu nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c em th−êng gÆp khi gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n. 4. Ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm. - D¹y thùc nghiÖm mét sè giê nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p mµ ®Ò tµi ®−a ra. 5. Ph−¬ng ph¸p thèng kª sè liÖu, d÷ liÖu. Thèng kª sè liÖu thu ®−îc tõ thùc nghiÖm s− ph¹m, so s¸nh, ®èi chiÕu vµ rót ra kÕt luËn. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -3- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” IV. Tãm t¾t néi dung vµ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong ®Ò tµi. 1. Tãm t¾t néi dung cña ®Ò tµi: §Ò tµi gåm 4 ch−¬ng : - Ch−¬ng I: T×m hiÓu cÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4. - Ch−¬ng II: T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. - Ch−¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n to¸n nãi chung vµ d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4 nãi riªng. 2. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong ®Ò tµi. Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi lµ: - X¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ, vai trß cña m«n to¸n trong nhµ tr−êng TiÓu häc. - N¾m ®−îc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n nãi chung, néi dung ch−¬ng tr×nh vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n líp 4 nãi riªng. §Æc biÖt lµ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc m¹ch kiÕn thøc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. - §Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. V. TriÓn väng nghiªn cøu sau ®Ò tµi. Víi h−íng nghiªn cøu nµy, tiÕp theo t«i sÏ më réng ph¹m vi nghiªn cøu ®Ó nghiªn cøu ®Ò tµi: “T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc.” PhÇn II: PhÇn Néi dung. Ch−¬ng i: t×m hiÓu CÊu tróc néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4 I. môc tiªu ch−¬ng tr×nh to¸n 4. Ch−¬ng tr×nh to¸n 4 ë tr−êng TiÓu häc nh»m gióp häc sinh: 1. Cã c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vÒ sè häc: c¸c sè tù nhiªn, ph©n sè, c¸c ®¹i l−îng th«ng dông, mét sè yÕu tè ®¹i sè, h×nh häc, thèng kª ®¬n gi¶n. 2. Thùc hµnh c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh tÝnh, ®o l−êng, gi¶i to¸n nhiÒu øng dông thiÕt thùc trong ®êi sèng. 3. Gãp phÇn b−íc ®Çu ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy, kh¶ n¨ng suy luËn hîp lý vµ diÔn ®¹t ®óng ( nãi vµ viÕt, c¸ch ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, gÇn gòi trong cuéc sèng, kÝch thÝch trÝ t−ëng t−îng, g©y høng thó häc tËp to¸n, gãp phÇn h×nh thµnh b−íc ®Çu ph−¬ng ph¸p tù häc vµ lµm viÖc chñ ®éng linh ho¹t, s¸ng t¹o. II. CÊu tróc ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa to¸n 4. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -4- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” S¸ch gi¸o khoa To¸n 4 lµ tµi liÖu häc tËp chñ yÕu vÒ m«n To¸n cña häc sinh líp 4. S¸ch gi¸o khoa To¸n 4 ®−îc biªn so¹n, thö nghiÖm, ®iÒu chØnh, hoµn thiÖn ch−¬ng tr×nh, chuÈn kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña m«n To¸n ë líp 4. §©y lµ c¬ së quan träng ®Ó gi¸o viªn tiÕn hµnh d¹y häc, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. Theo ch−¬ng tr×nh m«n To¸n ë líp 4, néi dung s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 chia thµnh 175 tiÕt, hoÆc bµi thùc hµnh, luyÖn tËp, «n tËp. Mçi bµi th−êng ®−îc thùc hiÖn trong mét tiÕt häc, mçi tiÕt häc kÐo dµi trung b×nh 40 phót. Ch−¬ng tr×nh To¸n 4 ®−îc cÊu tróc theo 5 m¹ch kiÕn thøc sau ®©y: 1. Sè häc. 2. §¹i l−îng vµ ®o ®¹i l−îng 3. YÕu tè h×nh häc 4. YÕu tè thèng kª 5. Gi¶i to¸n. III. Néi dung ch−¬ng tr×nh to¸n 4. Néi dung ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 bao gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau: 1. Sè häc. a. Sè tù nhiªn – c¸c phÐp tÝnh vÒ sè tù nhiªn. - Líp triÖu: §äc, viÕt, so s¸nh c¸c sè ®Õn líp triÖu. Giíi thiÖu líp tØ. - TÝnh gi¸ trÞ c¸c biÓu thøc chøa ch÷ d¹ng: a + b ; a – b ; a x b ; a : b ; a + b + c ; ( a + b) x c. - Tæng kÕt vÒ sè tù nhiªn vµ hÖ thËp ph©n. - PhÐp céng vµ phÐp trõ c¸c sè cã ®Õn 5, 6 ch÷ sè, kh«ng nhí, cã nhí kh«ng qu¸ 3 lÇn. TÝnh chÊt giao ho¸n, tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp céng c¸c sè tù nhiªn. - PhÐp nh©n sè cã nhiÒu ch÷ sè víi sè cã kh«ng qu¸ 3 ch÷ sè, tÝch kh«ng qu¸ 6 ch÷ sè, tÝnh chÊt giao ho¸n, tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp nh©n, tÝnh chÊt ph©n phèi cña phÐp nh©n ®èi víi phÐp céng. - PhÐp chia c¸c sè cã nhiÒu ch÷ sè cho sè cã kh«ng qu¸ 3 ch÷ sè, th−¬ng kh«ng qu¸ 4 ch÷ sè. - DÊu hiÖu chia hÕt cho 2; 5; 9; 3. - TÝnh gi¸ trÞ biÓu thøc sè cã ®Õn 4 dÊu phÐp tÝnh ( cã dÊu ngoÆc hoÆc kh«ng). b. Ph©n sè – c¸c phÐp tÝnh vÒ ph©n sè. - Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ c¸c ph©n sè ®¬n gi¶n. §äc , viÕt vµ so s¸nh c¸c ph©n sè, ph©n sè b»ng nhau. - PhÐp céng , phÐp trõ ph©n sè cïng mÉu sè hoÆc kh¸c mÉu sè( møc ®é ®¬n gi¶n mÉu sè cña tæng hoÆc hiÖu kh«ng qu¸ 100 ). - Giíi thiÖu tÝnh chÊt giao ho¸n vµ tÝnh chÊt kÕt hîp cña phÐp céng c¸c ph©n sè. - PhÐp nh©n, phÐp chia ph©n sè: Quy t¾c nh©n ph©n sè víi ph©n sè ,nh©n ph©n sè víi sè tù nhiªn ( tr−êng hîp ®¬n gi¶n, mÉu sè cña tÝch cã kh«ng qu¸ 2 ch÷ sè). Quy t¾c chia ph©n sè cho ph©n sè, chia ph©n sè cho sè tù nhiªn. - TÝnh chÊt giao ho¸n vµ kÕt hîp cña phÐp nh©n ph©n sè. Nh©n mét tæng hai ph©n sè víi mét ph©n sè. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -5- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” - TÝnh gi¸ trÞ biÓu thøc cã kh«ng qu¸ 3 dÊu phÐp tÝnh víi c¸c ph©n sè d¹ng ®¬n gi¶n ( mÉu sè cã kh«ng qu¸ 2 sè). c. TØ sè. - Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ tØ sè. - Giíi thiÖu vÒ tØ lÖ b¶n ®å. 2. §¹i l−îng vµ ®o ®¹i l−îng. `- VÒ ®¹i l−îng khèi l−îng: Bæ sung c¸c ®¬n vÞ khèi l−îng: yÕn, t¹, tÊn, ®Òca-gam (dag), hÐc-t«-gam (hg). HÖ thèng thµnh b¶ng ®¬n vÞ ®o khèi l−îng. - VÒ ®¹i l−îng ®o thêi gian: Bæ sung c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian: Gi©y, thÕ kØ ( kÕt hîp víi c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian ®· häc tõ líp 1; 2; 3 ®Õn líp 4 ®· c¬ b¶n hoµn thiÖn vÒ d¹y häc c¸c ®¬n vÞ ®o thêi gian th«ng dông nh−: gi©y, phót, giê, ngµy, tuÇn lÔ, th¸ng, n¨m, thÕ kØ). Mèi quan hÖ gi÷ c¸c ®¬n vÞ, chñ yÕu lµ mèi quan hÖ gi÷a ngµy vµ giê; giê vµ phót, gi©y; thÕ kØ vµ n¨m; n¨m vµ th¸ng, ngµy. - VÒ ®¹i l−îng diÖn tÝch: Bæ sung mét sè ®¬n vÞ ®o diÖn tÝch: ®Ò-xi-mÐt vu«ng 2 (dm ), mÐt vu«ng (m 2 ), ki-l«- mÐt vu«ng ( km 2 ). Mèi quan hÖ gi÷a m 2 vµ cm 2 ; m 2 vµ km 2 . - Thùc hµnh ®æi c¸c ®¬n vÞ ®¹i l−îng ( cïng lo¹i), tÝnh to¸n víi c¸c sè ®o. Thùc hµnh ®o, tËp lµm trßn sè ®o vµ tËp −íc l−îng c¸c sè ®o. 3. C¸c yÕu tè h×nh häc. - Giíi thiÖu gãc nhän, gãc tï, gãc bÑt. - Giíi thiÖu hai ®−êng th¼ng vu«ng gãc, hai ®−êng th¼ng song song. - Thùc hµnh vÏ hai ®−êng th¼ng vu«ng gãc, hai ®−êng th¼ng song song. - VÏ h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng. - Giíi thiÖu h×nh b×nh hµnh, diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh. - Giíi thiÖu h×nh thoi, diÖn tÝch h×nh thoi. - GÊp , c¾t, ghÐp h×nh 4. C¸c yÕu tè thèng kª. - Giíi thiÖu b−íc ®Çu vÒ sè trung b×nh céng. - LËp b¶ng sè liÖu vµ nhËn xÐt b¶ng sè liÖu. - BiÓu ®å ( chñ yÕu lµ biÓu ®å cét), khai th¸c th«ng tin tõ biÓu ®å, xö lý th«ng tin tõ biÓu ®å. B−íc ®Çu g¾n d¹y häc biÓu ®å víi sè trung b×nh. 8. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n. - Gi¶i c¸c bµi to¸n cã ®Õn 2 hoÆc 3 b−íc tÝnh, cã sö dông ph©n sè. - Gi¶i to¸n vÒ “ T×m sè trung b×nh céng”. - Gi¶i to¸n vÒ “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã” - Gi¶i to¸n vÒ “ T×m hai sè khi biÕt tæng ( hoÆc hiÖu) vµ tØ sè cña hai sè ®ã” - Gi¶i to¸n cã néi dung h×nh häc. - Gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét sè”, bµi to¸n liªn quan ®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c nghiÖm..... ch−¬ng II. t×m hiÓu Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. I. Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -6- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” 1. Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. Néi dung chñ yÕu d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n trong m«n To¸n líp 4 bao gåm: TiÕp tôc gi¶i c¸c bµi to¸n ®¬n, to¸n hîp cã d¹ng ®· häc tõ líp 1; 2; 3 vµ ph¸t triÓn c¸c bµi to¸n ®ã ®èi víi c¸c phÐp tÝnh trªn ph©n sè vµ c¸c sè ®o ®¹i l−îng míi häc ë líp 4. §ång thêi To¸n 4®Ò cËp nh÷ng d¹ng bµi to¸n míi phï hîp víi giai ®o¹n “häc tËp s©u” cña häc sinh líp 4. Cô thÓ lµ: - Gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m sè trung b×nh céng” - Gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã” - Gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã ” - Gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt hiÖu vµ tØ sè cña hai sè ®ã ” - Gi¶i bµi to¸n cã néi dung h×nh häc. - Gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét sè”, bµi to¸n liªn quan ®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c nghiÖm….. 2. §Æc ®iÓm cña néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. Trong ch−¬ng tr×nh m«n To¸n tiÓu häc, néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®−îc x©y dùng nh− mét m¹ch kiÕn thøc xuyªn suèt tõ líp 1 ®Õn líp 5. M¹ch kiÕn thøc ®ã cã ®Æc ®iÓm chung cña c¶ ch−¬ng tr×nh, còng nh− cã ®Æc ®iÓm riªng ë tõng líp, ®Æc biÖt lµ ë líp 4, líp më ®Çu cña giai ®o¹n häc tËp s©u ë bËc tiÓu häc . Cã thÓ nªu ra mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nh− sau: - Néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 ®· kÕ thõa, bæ sung vµ ph¸t triÓn néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë c¸c líp 1, 2, 3. Ch¼ng h¹n, häc sinh tiÕp tôc häc gi¶i c¸c bµi to¸n b»ng mét phÐp tÝnh liªn quan ®Õn ý nghÜa cña c¸c phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia víi c¸c sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè hoÆc víi c¸c ph©n sè ( míi häc ë líp 4), c¸c bµi to¸n liªn quan ®Õn rót vÒ ®¬n vÞ....; tiÕp tôc gi¶i c¸c bµi to¸n chñ yÕu cã kh«ng qu¸ 3 b−íc tÝnh; lµm quen víi c¸c bµi to¸n gi¶i theo c¸c b−íc hoÆc “ c«ng thøc” gi¶i; ®−îc tiÕp cËn c¸c bµi to¸n ®a d¹ng ®ái hái c¸ch gi¶i ph¶i linh ho¹t, suy nghÜ s¸ng t¹o h¬n ( bµi to¸n liªn quan ®Õn biÓu ®å, bµi to¸n tr¾c nghiÖm...). - Trong to¸n 4, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n tiÕp tôc ph¸t triÓn theo ®Þnh h−íng t¨ng c−êng rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n ( ph©n tÝch bµi to¸n, t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong bµi to¸n vµ c¸ch tr×nh bµy bµi gi¶i trong bµi to¸n). Qua ®ã gióp häc sinh rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ( nãi vµ viÕt) vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng t− duy ( kh¶ n¨ng ph©n tÝch tæng hîp, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò...). Còng v× vËy, sè l−îng c¸c bµi to¸n khã ( cã c¸ch gi¶i phøc t¹p, nhiÒu b−íc tÝnh, nÆng vÒ “ ®¸nh ®è” häc sinh,...) gi¶m nhiÒu so víi tr−íc. - Trong m«n To¸n líp 4, néi dung d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ®−îc s¾p xÕp hîp lý, ®an xen, hç trî cho m¹ch kiÕn thøc h¹t nh©n sè häc vµ c¸c m¹ch kiÕn thøc kh¸c, phï hîp víi qu¸ tr×nh häc tËp c¸c m¹ch sè häc, h×nh häc, ®¹i l−îng vµ ®o ®¹i l−îng cña häc sinh. - Néi dung c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n trong To¸n 4 cã chÊt liÖu phong phó cËp nhËt víi thùc tiÔn vµ cã h×nh thøc thÓ hiÖn ®a d¹ng phong phó phï hîp víi häc sinh tiÓu häc, gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a d¹y phæ cËp víi d¹y cã ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -7- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” 3. Nh÷ng ®iÓm míi vÒ néi dung gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4. Néi dung gi¶i to¸n cã lêi v¨n trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 cã mét sè ®iÓm míi ®¸ng l−u ý nh− sau: - Gi¶m bít néi dung vÒ ®¹i l−îng tØ lÖ thuËn vµ ®¹i l−îng tØ lÖ nghÞch so víi s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 ch−¬ng tr×nh 165 tuÇn; 2 d¹ng to¸n nµy ®−îc giíi thiÖu vµ bæ sung trong To¸n 5. - Lµm râ h¬n cÊu tróc d¹ng to¸n vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i cña c¸c bµi to¸n “ øng dông tØ lÖ b¶n ®å” ( ®−a ra 2 d¹ng cÊu tróc râ rµng vµ ph−¬ng ph¸p gi¶i ng−îc nhau). - T¨ng c−êng h¬n c¸c yªu cÇu vÒ tr×nh bµy diÔn ®¹t, lËp luËn, suy luËn gi¶i quyÕt t×nh huèng thùc tiÔn ®¬n gi¶n ; nhiÒu bµi to¸n cã néi dung thiÕt thùc gÇn gòi h¬n trong ®êi sè sinh ho¹t hiÖn t¹i. - T¨ng c−êng mét sè bµi to¸n cã liªn quan tíi yÕu tè h×nh häc ( h×nh b×nh hµnh, h×nh thoi,...) - Gi¶m ®¸ng kÓ sè l−îng bµi to¸n cã lêi v¨n so víi s¸ch gi¸o khoa ch−¬ng tr×nh 165 tuÇn, tuy nhiªn ®a d¹ng vµ cã tÝnh cËp nhËt h¬n ( vÒ gi¸ c¶ sinh ho¹t; ho¹t ®éng thùc tiÔn; vÒ d¹ng bµi tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan). - §−a ra mét sè quy −íc vÒ viÖc tr×nh bµy bµi gi¶i cña c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n gióp gi¸o viªn dÔ thùc hiÖn. Ch¼ng h¹n: Quy −íc ®èi víi hai d¹ng to¸n: “ Tæng – TØ” vµ “ HiÖu – TØ” b¾t buéc tr×nh bµy tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng ®Ó tiÖn diÔn ®¹t cho häc sinh. C¸c d¹ng cßn l¹i kh«ng b¾t buéc häc sinh sö dông s¬ ®å tãm t¾t. 4. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n häc sinh cÇn ®¹t ®−îc khi häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4. - BiÕt tù tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸ch ghi ng¾n gän b»ng lêi hoÆc b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng, h×nh vÏ. - BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i c¸c bµi to¸n cã ®Õn 3 b−íc tÝnh, trong ®ã: + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m sè trung b×nh céng” + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã” + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã ” + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n vÒ: “T×m hai sè khi biÕt hiÖu vµ tØ sè cña hai sè ®ã ” + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i bµi to¸n cã néi dung h×nh häc. + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i mét sè bµi to¸n kh¸c: “ T×m ph©n sè cña mét sè”, bµi to¸n liªn quan ®Õn “ biÓu ®å”, øng dông “ tØ lÖ b¶n ®å”, to¸n tr¾c nghiÖm….. II. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4. A. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc c¸c d¹ng bµi cô thÓ cña s¸ch gi¸o khoa To¸n 4. §Þnh h−íng chung cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc To¸n 4 lµ d¹y häc trªn c¬ së tæ chøc vµ h−íng dÉn c¸c ho¹t ®éng, ho¹t ®éng tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -8- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” sinh. Cô thÓ lµ gi¸o viªn ph¶i tæ chøc, h−íng dÉn cho häc sinh ho¹t ®éng häc tËp víi sù trî gióp ®óng møc vµ ®óng lóc cña s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 vµ cña c¸c ®å dïng d¹y vµ häc to¸n, ®Ó tõng häc sinh ( hoÆc tõng nhãm häc sinh) tù ph¸t hiÖn vµ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc, tù chiÕm lÜnh néi dung häc tËp råi thùc hµnh, vËn dông c¸c néi dung ®ã theo n¨ng lùc c¸ nh©n cña häc sinh. To¸n 4 kÕ thõa vµ ph¸t huy c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n ®· sö dông trong giai ®o¹n c¸c líp 1; 2; 3. ®éng thêi t¨ng c−êng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc gióp häc sinh tù nªu c¸c nhËn xÐt, c¸c quy t¾c, c¸c c«ng thøc ë d¹ng kh¸i qu¸t cao h¬n( so víi líp 3). §©y lµ c¬ héi tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng lùc trõu t−îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ trong häc tËp m«n To¸n ë ®Çu giai ®o¹n c¸c líp 4 vµ 5; tiÕp tôc ph¸t triÓn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t vµ tËp suy luËn c¶u häc sinh theo môc tiªu cña m«n To¸n líp 4. 1. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc bµi míi. a. Gióp häc sinh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc. Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò cña bµi häc råi gióp häc sinh sö dông kinh nghiÖm cña b¶n th©n ( hoÆc kinh nghiÖm cña c¸c b¹n trong mét nhãm nhá ®Ó t×m mèi quan hÖ cña vÊn ®Ò ®ã víi kiÕn thøc ®· biÕt (®· ®−îc häc ë c¸c líp 1, 2, 3, hoÆc ®· tÝch luü trong ®êi sèng,…), tõ ®ã tù t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã. VÝ dô: Khi d¹y gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã.”, Gi¸o viªn cã thÓ h−íng dÉn häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò cña bµi häc nh− sau: - §−a ra bµi to¸n cô thÓ: Tæng cña hai sè lµ 70. HiÖu cña hai sè ®ã lµ 10. T×m hai sè ®ã? - Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh ph©n tÝch, tãm t¾t bµi to¸n b¾ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng: ? Sè lín: 10 70 Sè bÐ: ? Dùa vµo s¬ ®å trªn, h−íng dÉn häc sinh t×m ra c¸ch gi¶i theo c¸c b−íc sau: * C¸ch 1: + B−íc 1: T×m hai lÇn sè bÐ ( 70 – 10 = 60 ) + B−íc 2: T×m sè bÐ ( 60 : 2 = 30 ) + B−íc 3: T×m sè lín ( 30 + 10 = 40 hoÆc 70 – 30 = 40 ) * C¸ch 2: + B−íc 1: T×m hai lÇn sè lín ( 70 + 10 = 80 ) + B−íc 2: T×m sè lín ( 80 : 2 = 40 ) + B−íc 3: T×m sè bÐ ( 40 - 10 = 30 hoÆc 70 – 40 = 30 ) Gi¸o viªn l−u ý cho häc sinh: !) Khi tr×nh bµy bµi gi¶i , ë c¶ hai c¸ch cã thÓ gép b−íc 1 vµ b−íc 2 §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn -9- §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” C¸ch 1: Sè bÐ lµ: ( 70 – 10 ) : 2 = 30 C¸ch 2: Sè lín lµ: ( 70 + 10 ) : 2 = 40 !!) Sau khi t×m ®−îc mét sè cã hai c¸ch t×m sè cßn l¹i. !!!) Khi lµm bµi häc sinh cã thÓ lµm mét trong hai c¸ch nªu trªn. Tõ viÖc gi¶i quyÕt bµi to¸n cô thÓ trªn ,®· h×nh thµnh cho häc sinh ph−¬ng ph¸p chung ®Ó gi¶i bµi to¸n thuéc d¹ng: T×m hai sã khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã.” b. T¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cñng cè vµ vËn dông kiÕn thøc míi häc ngay sau khi häc bµi míi ®Ó häc sinh b−íc ®Çu chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. Trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4, sau phÇn bµi häc th−êng cã 3 bµi tËp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cñng cè kiÕn thøc míi häc qua thùc hµnh vµ b−íc ®Çu tËp vËn dông kiÕn thøc míi häc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong häc tËp hoÆc trong ®êi sèng. Hai bµi tËp ®Çu th−êng lµ bµi tËp thùc hµnh trùc tiÕp kiÕn thøc míi häc. Gi¸o viªn nªn tæ chøc, h−íng dÉn mäi häc sinh lµm bµi råi ch÷a bµi ngay t¹i líp. NÕu mçi bµi tËp cã nhiÒu “ bµi tËp nhá” ( ch¼ng h¹n: bµi tËp 1 cã c¸c bµi tËp phÇn a, b, c) Gi¸o viªn cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh lµm mét sè hoÆc toµn bé c¸c “bµi tËp nhá” ®ã råi ch÷a bµi ngay t¹i líp. Khi häc sinh ch÷a bµi, gi¸o viªn nªn nªu c©u hái ®Ó khi tr¶ lêi häc sinh ph¶i nh¾c l¹i kiÕn thøc míi häc nh»m cñng cè, ghi nhí kiÕn thøc ®ã. Bµi tËp thø 3 th−êng lµ bµi tËp thùc hµnh gi¸n tiÕp kiÕn thøc míi häc, häc sinh ph¶i tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò råi tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong bµi tËp. Ch¼ng h¹n, sau khi häc bµi: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”, häc sinh ®−îc thùc hµnh t×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã bµi tËp 1, bµi tËp 2 vµ bµi tËp 3 ( trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4). VÝ dô: Bµi 1: Tuæi bè vµ tuæi con céng l¹i ®−îc 58 tuæi. Bè h¬n con 38 tuæi. Hái bè bao nhiªu tuæi, con bao nhiªu tuæi? Tãm t¾t: ? tuæi Tuæi bè: 38 tuæi Tuæi con: 58 tuæi ? tuæi Bµi gi¶i Sè tuæi cña bè lµ: ( 58 + 38 ) : 2 = 48 ( tuæi) Sè tuæi cña con lµ: 48 – 38 = 10 ( tuæi) §¸p sè: Bè : 48 tuæi Con: 10 tuæi Cßn thêi gian th× gi¸o viªn cho häc sinh làm bµi tËp 4. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 10 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” Qu¸ tr×nh tù ph¸t hiÖn, tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi häc vµ cñng cè vËn dông kiÕn thøc míi sÏ gãp phÇn gióp häc sinh tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. 2. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp, luyÖn tËp chung, «n tËp, thùc hµnh. Ngoµi phÇn luyÖn tËp, thùc hµnh trong c¸c tiÕt d¹y häc bµi míi; s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 cßn cã c¸c tiÕt luyÖn tËp, luyÖn tËp chung, «n tËp, thùc hµnh ( gäi t¾t lµ c¸c bµi luyÖn tËp thùc hµnh). Môc tiªu chung cña d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp thùc hµnh lµ cñng cè kiÕn thøc häc sinh míi chiÕm lÜnh ®−îc, h×nh thµnh c¸c kü n¨ng thùc hµnh, tõng b−íc hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc míi häc, gãp phÇn ph¸t triÓn t− duy vµ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña häc sinh. C¸c bµi tËp trong c¸c bµi luyÖn tËp, thùc hµnh th−êng s¾p xÕp theo thø tù tõ dÔ ®Õn khã , tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ thùc hµnh vµ luyÖn tËp trùc tiÕp ®Õn vËn dông mét c¸ch tæng hîp vµ linh ho¹t h¬n. Gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc d¹y häc c¸c bµi luyÖn tËp, thùc hµnh nh− sau: a. Gióp häc sinh nhËn ra c¸c kiÕn thøc ®∙ häc hoÆc mét sè kiÕn thøc míi trong néi dung c¸c bµi tËp ®a d¹ng vµ phong phó. NÕu häc sinh tù ®äc ( ®äc thµnh tiÕng hoÆc ®äc thÇm) ®Ò bµi vµ tù nhËn ra ®−îc d¹ng bµi t−¬ng tù hoÆc c¸c kiÕn thøc ®· häc trong mèi quan hÖ cô thÓ cña néi dung bµi tËp th× tù häc sinh sÏ biÕt c¸ch lµm bµi. NÕu häc sinh nµo ch−a nhËn ra ®−îc d¹ng bµi t−¬ng tù hoÆc kiÕn thøc ®· häc trong bµi tËp th× gi¸o viªn nªn gióp häc sinh b»ng c¸ch h−íng dÉn, gîi ý ®Ó tù häc sinh nhí l¹i kiÕn thøc, c¸ch lµm ( hoÆc ®Ó häc sinh kh¸c gióp b¹n nhí l¹i), kh«ng nªn véi vµng lµm thay häc sinh. VÝ dô: Khi häc sinh gi¶i bµi to¸n liªn quan ®Õn tØ sè ( ch¼ng h¹n, T×m hai sè khi biÕt tæng ( hoÆc hiÖu ) vµ tØ sè cña hai sè ®ã) Gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh tù t×m hiÓu ®Ò bµi vµ tù tãm t¾t ®Ò bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng råi c¨n cø vµo s¬ ®å mµ nhí l¹i d¹ng bµi t−¬ng tù ®· häc vµ nhí l¹i c¸ch gi¶i còng nh− c¸ch tr×nh bµybµi gi¶i d¹ng bµi tËp nµy. b. Gióp häc sinh tù luyÖn tËp, thùc hµnh theo kh¶ n¨ng cña tõng häc sinh. - Gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh ph¶i lµm lÇn l−ît c¸c bµi tËp theo thø tù ®É s¾p xÕp trong s¸ch gi¸o khoa ( hoÆc do gi¸o viªn s¾p xÕp, lùa chän), kh«ng tù ý bá qua bµi tËp nµo, kÓ c¶ c¸c bµi tËp häc sinh cho lµ dÔ . - Kh«ng nªn b¾t häc sinh ph¶i chê ®îi nhau trong qu¸ tr×nh lµm bµi. Häc sinh lµm xong bµi tËp nµo nªn tù kiÓm tra( hoÆc nhê b¹n trong nhãm hoÆc nhê gi¸o viªn kiÓm tra) råi chuyÓn sang lµm bµi tËp tiÕp theo. c. T¹o ra sù hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c ®èi t−îng häc sinh. - Nªn cho häc sinh trao ®æi ý kiÕn trong nhãm nhá, trong c¶ líp vÒ c¸ch gi¶i hoÆc c¸c c¸ch gi¶i mét bµi tËp. Nªn khuyÕn khÝch häc sinh b×nh luËn vÒ c¸ch gi¶i cña b¹n, tù rót kinh nghiÖm ®Ó hoµn chØnh c¸ch gi¶i cña m×nh. - Sù hç trî gi÷a c¸c häc sinh trong nhãm, trong líp ph¶i gióp häc sinh tù tin vµo kh¶ n¨ng cña b¶n th©n; tù rót ra kinh nghiÖm vÒ c¸ch häc, c¸ch lµm bµi cña m×nh vµ tù ®iÒu chØnh, söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt ( nÕu cã) cña b¶n th©n. - CÇn gióp häc sinh nhËn ra r»ng: Hç trî gióp ®ì b¹n còng cã Ých cho b¶n th©n. Th«ng qua viÖc gióp ®ì b¹n, häc sinh cµng n¾m ch¾c, hiÓu s©u kiÕn thøc cña bµi häc, cµng cã ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn c¸c n¨ng lùc cña b¶n th©n. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 11 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” d. TËp cho häc sinh thãi quen tù kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ luyÖn tËp, thùc hµnh. - Gi¸o viªn nªn khuyÕn khÝch häc sinh tù kiÓm tra bµi ®· lµm ®Ó ph¸t hiÖn, ®iÒu chØnh, söa ch÷a nh÷ng sai sãt ( nÕu cã). - Trong mét sè tr−êng hîp, cã thÓ h−íng dÉn häc sinh tù ®¸nh gi¸ bµi lµm cña m×nh hoÆc cña b¹n b»ng ®iÓm sè råi b¸o c¸o víi gi¸o viªn. - KhuyÕn khÝch häc sinh tù nªu nh÷ng h¹n chÕ trong bµi lµm cña m×nh hoÆc cña b¹n vµ tù ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n ®iÒu chØnh. e. TËp cho häc sinh thãi quen t×m nhiÒu ph−¬ng ¸n vµ lùa chän ph−¬ng ¸n hîp lý nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña bµi tËp, kh«ng nªn tho¶ m∙n víi c¸c kÕt qu¶ ®∙ ®¹t ®−îc. B. C¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc m«n to¸n ë líp 4. 1. Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p. 1.1. B¶n chÊt Ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc kh«ng trùc tiÕp ®−a ra nh÷ng kiÕn thøc hoµn chØnh mµ sö dông mét hÖ thèng c©u hái ®Ó h−íng dÉn häc sinh suy nghÜ, lÇn l−ît tr¶ lêi tõng c©u hái, tõng b−íc tiÕn dÇn ®Õn kÕt luËn cÇn thiÕt, gióp häc sinh tù m×nh t×m ra kiÕn thøc míi. C¨n cø vµo tÝnh chÊt ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh, ng−êi ta ph©n biÖt thµnh c¸c d¹ng vÊn ®¸p t¸i hiÖn, vÊn ®¸p gi¶i thÝch minh ho¹ vµ vÊn ®¸p t×m tßi. - VÊn ®¸p t¸i hiÖn khi nh÷ng c©u hái cña gi¸o viªn ®Æt ra chØ yªu cÇu häc sinh nãi l¹i kiÕn thøc ®· biÕt. Lo¹i vÊn ®¸p nµy nªn h¹n chÕ sö dông, chØ nªn sö dông khi cÇn ®Æt mèi liªn hÖ gi÷a kiÕn thøc ®· häc víi kiÕn thøc s¾p häc hoÆc khi cñng cè kiÕn thøc v× míi häc. - VÊn ®¸p gi¶i thÝch minh ho¹ khi nh÷ng c©u hái cña gi¸o viªn ®−a ra cã kÌm theo c¸c vÝ dô minh ho¹ ( b»ng lêi hoÆc b»ng h×nh ¶nh trùc quan) nh»m gióp häc sinh dÔ hiÓu, dÔ ghi nhí. ViÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy cã gi¸ trÞ s− ph¹m cao h¬n nh−ng khã h¬n vµ ®ßi hái nhiÒu c«ng søc cña gi¸o viªn h¬n khi chuÈn bÞ hÖ thèng c¸c c©u hái thÝch hîp. - VÊn ®¸p t×m tßi ( hay vÊn ®¸p ph¸t hiÖn) khi gi¸o viªn sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó kÝch thÝch sù tranh luËn, trao ®æi ý kiÕn gi÷a gi¸o viªn víi häc sinh, häc sinh víi häc sinh. Th«ng qua ®ã häc sinh dÇn dÇn tiÕp cËn ®−îc kiÕn thøc míi. Trong vÊn ®¸p t×m tßi, trËt tù l«gÝc c¸c c©u hái ph¶i nh»m dÉn d¾t häc sinh tõng b−íc ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt sù vËt, quy luËt cña hiÖn t−îng, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc t×m tßi vµ lßng ham muèn hiÓu biÕt cña häc sinh. Sù thµnh c«ng cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc gîi më – vÊn ®¸p phô thuéc nhiÒu vµo viÖc x©y dùng hÖ thèng c©u hái gîi më thÝch hîp ( tÊt nhiªn cßn phô thuéc vµo nghÖ thuËt giao tiÕp, øng xö vµ dÉn d¾t cña gi¸o viªn. 1.2 Quy tr×nh thùc hiÖn. - B−íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu bµi häc vµ ®èi t−îng d¹y häc. X¸c ®Þnh nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc vµ nh÷ng kÜ n¨ng c¬ b¶n trong bµi häc vµ t×m c¸ch diÔn ®¹t c¸c néi dung nµy d−íi d¹ng c©u hái gîi ý, dÉn d¾t häc sinh. - B−íc 2: Dù kiÕn néi dung c¸c c©u hái, h×nh thøc hái, thêi ®iÓm ®Æt c©u hái ( ®Æt c©u hái chç nµo?), tr×nh tù cña c¸c c©u hái ( c©u hái tr−íc ph¶i lµm c¬ së cho §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 12 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” c¸c c©u hái tiÕp sau hoÆc ®Þnh h−íng suy nghÜ ®Ó häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò). Dù kiÕn néi dung c¸c c©u tr¶ lêi cña häc sinh, trong ®ã dù kiÕn nh÷ng “lç hæng” vÒ mÆt kiÕn thøc còng nh− nh÷ng khã kh¨n, sai lÇm phæ biÕn mµ häc sinh th−êng m¾c ph¶i. Dù kiÕn c©u nhËn xÐt hoÆc tr¶ lêi cña gi¸o viªn ®èi víi häc sinh. Ngoµi ra cÇn dù kiÕn nh÷ng c©u hái phô ®Ó tuú t×nh h×nh tõng ®èi t−îng cô thÓ mµ tiÕp tôc gîi ý , dÉn d¾t häc sinh. - B−íc 3: Gi¸o viªn sö dông hÖ thèng c©u hái dù kiÕn ( phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng lo¹i ®èi t−îng häc sinh) trong tiÕn tr×nh bµi d¹y vµ chó ý thu thËp th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa häc sinh. Gi¸o viªn chó ý rót kinh nghiÖm vÒ tÝnh râ rµng, chÝnh x¸c vµ trËt tù l«gÝc cña hÖ thèng c©u hái ®· ®−îc sö dông trong giê d¹y. 1.3 VÝ dô: Khi h−íng dÉn cho häc sinh gi¶i bµi to¸n: Tæng cña hai sè lµ 70. HiÖu cña hai sè ®ã lµ 10. T×m hai sè ®ã? ( To¸n 4 – trang 47), cã thÓ sö dông hÖ thèng c©u hái gîi ý nh− sau: - Hai sè ®· cho cã tæng b¨ng bao nhiªu? ( Hai sè ®· cho cã tæng lµ 70) - Hai sè cã tæng lµ 70. T×m hai sè ®ã? ( 35 vµ 35; 34 vµ 36; 33 vµ 38; 32 vµ 39 ;...; 1 vµ 69) - Cho hai sè b»ng nhau vµ cã tæng b»ng 70. T×m hai sè ®ã? ( 35 vµ 35) - NÕu sè lín bít ®i 10 th× ta ®−îc hai sè nh− thÕ nµo? ( Ta ®−îc hai sè b»ng nhau) - Tæng hai sè lµ 70. HiÖu hai sè ®ã lµ10. T×m hai sè ®ã? ( NÕu tæng lµ 70, bít ®i 10, råi chia cho 2 ta sÏ t×m ®−îc sè bÐ) - H·y nªu c¸ch gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña hai sè ®ã”? 2. Ph−¬ng ph¸p trùc quan. 2.1. B¶n chÊt: Sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan trong d¹y häc to¸n ë TiÓu häc nghÜa lµ gi¸o viªn tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh ho¹t ®éng trùc tiÕp trªn c¸c hiÖn t−îng, sù vËt cô thÓ ( h×nh vÏ, ®å vËt, hiÖn t−îng thùc tÕ xung quanh, ….) ®Ó tõ ®ã n¾m ®−îc kiÕn thøc kÜ n¨ng cña m«n To¸n. Ph−¬ng ph¸p trùc quan cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong d¹y häc to¸n ë TiÓu häc. Nã gióp häc sinh tÝch luü nh÷ng biÓu t−îng ban ®Çu cña c¸c ®èi t−îng to¸n häc,t¹o chç dùa cho qu¸ tr×nh suy nghÜ, tri gi¸c tiÕp theo ®ång thêi gióp häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc t− duy trõu t−îng vµ trÝ t−ëng t−îng. Sö dông tèt c¸c ph−¬ng tiÖn, ®å dïng d¹y häc ( cña häc sinh hoÆc ph−¬ng tiÖn biÓu diÔn cña gi¸o viªn) cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Èm b¶o thùc hiÖn hiÖu qu¶ tiÕn tr×nh ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng d¹y häc tÝch cùc. Tr−íc kia ®å dïng d¹y häc th−êng chØ dµnh cho gi¸o viªn dïng ®Ó minh ho¹ bæ sung nh÷ng kÕt luËn ®−îc nªu ra, häc sinh chØ quan s¸t ®Ó cñng cè niÒm tin vµo nh÷ng ®iÒu gi¸o viªn gi¶ng. Trong d¹y häc tÝch cùc hiÖn nay, vai trß cña ®å dïng d¹y häc ®· thay ®æi, då dïng d¹y häc chñ yÕu dïng cho häc sinh thùc hµnh vµ “ kh¸m ph¸” kiÕn thøc míi. V× vËy, t¨ng c−êng sö dông ph−¬ng tiÖn vµ ®å dïng d¹y häc lµ mét yÕu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi ng−êi gi¸o viªn. 2.2 Quy tr×nh thùc hiÖn. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 13 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” - B−íc 1: Tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng trùc tiÕp trªn c¸c ®å dïng trùc quan ( h×nh vÏ, ®å vËt, hiÖn t−îng cô thÓ…). Häc sinh tù lµm viÖc, tù ph¸t hiÖn ( víi sù hç trî cña gi¸o viªn), tõ ®ã h×nh thµnh kiÕn thøc míi ( h×nh thµnh c¸c c«ng thøc tÝnh, nhËn biÕt c¸c kÝ hiÖu to¸n häc,…) - B−íc 2: Cñng cè c¸c kiÕn thøc míi thu nhËn ®−îc th«ng qua c¸c bµi tËp vËn dông cã g¾n víi h×nh ¶nh trùc quan. - B−íc 3: LuyÖn tËp cñng cè kiÕn thøc, kÜ n¨ng th«ng qua c¸c bµi tËp trªn c¸c ®èi t−îng to¸n häc ( sè, h×nh häc, s¬ ®å, biÓu b¶ng….) mµ kh«ng kÌm theo c¸c h×nh ¶nh trùc quan. Lóc nµy häc sinh ®· cã thÓ lµm viÓc trùc tiÕp víi c¸c ®èi t−îng to¸n häc thuÇn tuý mµ kh«ng ph¶i dùa vµo c¸c h×nh ¶nh trùc quan ban ®Çu. 2.3 VÝ dô. Khi d¹y bµi “ DiÖn tÝch h×nh b×nh hµnh” ( d¹ng bµi to¸n cã lêi v¨n cã néi dung h×nh häc) - B−íc 1: Gi¸o viªn sö dông h×nh b×nh hµnh c¾t tõ giÊy mµu ®Ó nh¾c l¹i biÓu t−îng h×nh b×nh hµnh, dïng th−íc kÎ ®Ó vÏ h×nh gióp häc sinh nhËn biÕt kh¸i niÖm ®−êng cao trong h×nh b×nh hµnh. Sau ®ã tæ chøc cho häc sinh thao t¸c trªn ®å dïng lµ c¸c tê giÊy mµu, kÐo, hå d¸n ®Ó thùc hµnh c¾t ghÐp ( d¸n). Tõ ®ã häc sinh ®· t×m ra c¸ch ®−a viÖc tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh vÒ viÖc t×m diÖn tÝch h×nh ®· biÕt ( diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt). Tõ ®ã x©y dùng ®−îc quy t¾c vµ c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh lµ: DiÖn tÝch h×nh b×nh hµnh b»ng ®é dµi ®¸y nh©n víi chiÒu cao ( cïng ®¬n vÞ ®o) S=axh ( S lµ diÖn tÝch, a lµ ®é dµi ®¸y, h lµ chiÒu cao cña h×nh b×nh hµnh). - B−íc 2: Häc sinh thùc hµnh lµm bµi tËp 1 vµ bµi tËp 2 ( s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 – trang 104) cã g¾n víi h×nh vÏ h×nh b×nh hµnh vµ h×nh ch÷ nhËt ®Ó cñng cè kiÕn thøc vÒ tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh. Bµi 1: TÝnh diÖn tÝch mçi h×nh b×nh hµnh sau: 9 cm 5 cm 9 cm Bµi 2: TÝnh diÖn tÝch cña: a) H×nh ch÷ nhËt 4 cm 13 cm 7 cm b) H×nh b×nh hµnh §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 14 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” 5 cm 5 cm 10 cm 10 cm - B−íc 3: Häc sinh lµm bµi tËp 3 (s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 – trang 104) ®Ó luyÖn tËp cñng cè kiÕn thøc , kÜ n¨ng tÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh mµ kh«ng kÌm theo h×nh ¶nh trùc quan ( kh«ng vÏ h×nh b×nh hµnh nh− bµi tËp 1 vµ 2 ). Bµi 3: TÝnh diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh, biÕt: b) §é dµi ®¸y lµ 4dm, chiÒu cao lµ 34cm. c) §é dµi ®¸y 4m, chiÒu cao lµ 13 dm. 3. Ph−¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 3.1 B¶n chÊt: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong ®ã gi¸o viªn t¹o ra nh÷ng t×nh huèng s− ph¹m cã chøa vÊn ®Ò; tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, ho¹t ®éng tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; th«ng qua ®ã häc sinh chiÕm lÜnh tri thøc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vµ ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých häc tËp kh¸c. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ häc sinh ®−îc ®Æt vµo mét “ t×nh huèng cã vÊn ®Ò”. T×nh huèng cã vÊn ®Ò lµ t×nh huèng gîi ra cho häc sinh nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c em thÊy cÇn vµ cã kh¶ n¨ng v−ît qua, nh−ng kh«ng thÓ ngay lËp tøc, mµ ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh tÝch cùc suy nghÜ b»ng nç lùc vÒ trÝ tuÖ. 3.2 Quy tr×nh thùc hiÖn: - B−íc 1: Ph¸t hiÖn vÊn ®Ò. + Ph¸t hiÖn vÊn ®Ò tõ mét t×nh huèng gîi vÊn ®Ò ( th−êng do thÇy t¹o ra) + Gi¶i thÝch vµ chÝnh x¸c ho¸ t×nh huèng ( khi cÇn thiÕt) ®Ó hiÓu ®óng vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra. + Ph¸t biÓu vÊn ®Ò vµ ®Æt môc tiªu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã. - B−íc 2: V¹ch kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. + Ph©n tÝch, t×m hiÓu vÊn ®Ò, lµm râ mèi liªn hÖ gi÷a c¸i ®· biÕt vµ c¸i ph¶i t×m. + X¸c ®Þnh l−îc ®å gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - B−íc 3: Thùc hiÖn kÕ ho¹ch + TiÕn hµnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ®−a ra lêi gi¶i. - B−íc 4: §¸nh gi¸ kÕt qu¶, ph©n tÝch, khai th¸c lêi gi¶i. + KiÓm tra tÝnh hîp lý, tÝnh tèi −u cña lêi gi¶i. + §Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò míi cã liªn quan nhê xÐt t−¬ng tù, kh¸i qu¸t ho¸, lËt ng−îc vÊn ®Ò,… vµ gi¶i quyÕt nÕu cã thÓ. 3.3 VÝ dô: Khi d¹y gi¶i bµi to¸n: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã” gi¸o viªn cã thÓ tiÕn hµnh nh− sau: §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 15 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” - §−a ra bµi to¸n cô thÓ: “ Tæng cña hai sè lµ 96. TØ sè cña hai sè ®ã lµ 3 . 5 T×m hai sè ®ã?”. - Gi¸o viªn h−íng dÉn ph©n tÝch , tãm t¾t bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng: + Bµi to¸n cho biÕt g×? ( bµi to¸n cho biÕt tæng cña hai sè b¨ng 96, tØ sè cña hai sè ®ã b»ng 3 .) 5 + Bµi to¸n yªu cÇu t×m g×? ( Bµi to¸n yªu cÇu t×m hai sè ®ã.) + TØ sè cña hai sè ®ã b»ng 3 , cho chóng ta biÕt ®iÒu g×? ( NÕu sè bÐ lµ 3 5 phÇn th× sè lín lµ 5 phÇn nh− thÕ) Tãm t¾t: ? Sè bÐ: 96 Sè lín: ? - Dùa vµo s¬ ®å trªn, h−íng dÉn häc sinh t×m ra c¸ch gi¶i theo c¸c b−íc sau: + T×m tæng sè phÇn b»ng nhau ( 3 + 5 = 8). + T×m gi¸ trÞ cña mét phÇn ( 96 : 8 = 12). + T×m sè bÐ ( 12 x 3 = 36). + T×m sè lín ( 96 – 36 = 60 hoÆc 12 x 5 = 60). - H−íng dÉn häc sinh tr×nh bµy bµi gi¶i nh− sau: Gi¶i Tæng sè phÇn b»ng nhau lµ: 3 + 5 = 8 ( phÇn) Gi¸ trÞ cña mét phÇn lµ: 96 : 8 = 12 Sè bÐ lµ: 12 x 3 = 36 Sè lín lµ: 96 – 36 = 60 (hoÆc 12 x 5 = 60) §¸p sè: Sè bÐ: 36 Sè lín: 60 HoÆc cã thÓ tr×nh bµy gép l¹i lµ: Gi¶i Tæng sè phÇn b»ng nhau lµ: 3 + 5 = 8 ( phÇn) Sè bÐ lµ: §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 16 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” (96 : 8) x 3 = 36 Sè lín lµ: 96 – 36 = 60 (hoÆc 12 x 5 = 60) §¸p sè: Sè bÐ: 36 Sè lín: 60 - Tõ viÖc gi¶i quyÕt bµi to¸n cô thÓ trªn, ®· h×nh thµnh cho häc sinh ph−¬ng ph¸p chung ®Ó gi¶i bµi to¸n thuéc d¹ng: “ T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã” gåm c¸c b−íc sau: + B−íc 1: T×m tæng sè phÇn b»ng nhau. + B−íc 2: T×m gi¸ trÞ cña mét phÇn. + B−íc 3: T×m sè bÐ. + B−íc 4: T×m sè lín. 4. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c theo nhãm nhá. 4.1 B¶n chÊt Ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c lµ c¸ch d¹y häc trong ®ã gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng hîp t¸c víi nhau trong c¸c nhãm nhá ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò ®Æt ra, nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu häc tËp. 4.2 Quy tr×nh thùc hiÖn. - B−íc 1: Tæ chøc thµnh lËp c¸c nhãm. - B−íc 2: §Ò ra nhiÖm vô: Gi¸o viªn x¸c ®Þnh nhiÖm vô cña tõng nhãm vµ c¸ch tiÕn hµnh ho¹t ®éng cña c¸c nhãm ( trong tr−êng hîp tÊt c¶ c¸c nhãm ®Òu thùc hiÖn mét nhiÖm vô th× viÖc giao nhiÖm vô cã thÓ ®−a lªn b−íc 1). - B−íc 3: C¸c nhãm thùc hiÖn nhiÖm vô. - B−íc 4: C¸c ®¹i diÖn nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶, nhËn xÐt, bæ sung, ®¸nh gi¸. - B−íc 5: Ho¹t ®éng chung c¶ líp ( nÕu cÇn thiÕt), gi¸o viªn tæ chøc chèt l¹i c¸c kiÕn thøc míi xuÊt hiÖn, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng häc tËp cña c¸c nhãm. 4.3 VÝ dô: Khi d¹y häc sinh h×nh thµnh quy t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh thoi ( mét d¹ng to¸n cã lêi v¨n cã néi dung h×nh häc), cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh nh− sau: Gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh nghÜ ®Õn viÖc c¾t h×nh thoivµ ghÐp thµnh mét h×nh ®· biÕt c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch, tõ ®ã cã kh¶ n¨ng tÝnh ®−îc diÖn tÝch h×nh thoi khi biÕt ®é dµi hai ®−êng chÐo cña nã.C¶ líp tham gia th¶o luËn vµ thèng nhÊt c¸ch chia h×nh thoi ®É cho theo c¸c ®−êng chÐo. Gi¸o viªn chia líp thµnh c¸c nhãm nhá, mçi nhãm th¶o luËn t×m c¸ch l¾p ghÐp vµ ®−a ph−¬ng ¸n l¾p ghÐp cña m×nh. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c ph−¬ng ¸n l¾p ghÐp , gi¸o viªn gîi ý häc sinh x©y dùng c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh thoi. 5. Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp – thùc hµnh 5.1 B¶n chÊt: Ph−¬ng ph¸p thùc hµnh – luyÖn tËp lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong ®ã gi¸o viªn tæ chøc, h−íng dÉn häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh, th«ng qua ®ã §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 17 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng t×nh huèng cô thÓ cã liªn quan tíi c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· häc. Ph−¬ng ph¸p thùc hµnh - luyÖn tËp lµ mét ph−¬ng ph¸p th−êng dïng trong d¹y häc To¸n ë TiÓu häc nãi chung vµ d¹y häc To¸n 4 nãi riªng. Bëi ®Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh tiÓu häc mang nÆng tÝnh cô thÓ, vµ c¸c kiÕn thøc, kÜ n¨ng to¸n cã tÝnh trõu t−îng cao nªn c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng to¸n th−êng ®−îc h×nh thµnh th«ng qua thùc hµnh – luyÖn tËp. Ph¹m vi sö dông ph−¬ng ph¸p thùc hµnh – luyÖn tËp lµ phæ biÕn trong c¸c tiÕt d¹y häc c¸c bµi «n tËp thùc hµnh. 5.2 Quy tr×nh thùc hiÖn. - B−íc 1: §Ò ra nhiÖm vô: Gi¸o viªn x¸c ®Þnh nhiÖm vô thùc hµnh – luyÖn tËp. - B−íc 2:Tõng häc sinh (hoÆc c¸c nhãm häc sinh) thùc hiÖn nhiÖm vô. - B−íc 4: KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh – luyÖn tËp. - B−íc 5: Ho¹t ®éng chung c¶ líp ( nÕu cÇn thiÕt), gi¸o viªn tæ chøc chèt l¹i c¸c kiÕn thøc. 5.3 VÝ dô: Khi h−íng dÉn häc sinh gi¶i bµi to¸n: “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã”, sau tiÕt häc bµi míi ®Ó h×nh thµnh c¸ch gi¶i bµi to¸n d¹ng naú thÝ cã tiÕt luyÖn tËp ®Ó cñng cè l¹i kiÕn thøc vÒ gi¶i bµi to¸n “T×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ sè cña hai sè ®ã” Khi d¹y bµi luyÖn tËp, gi¸o viªn giao nhiÖm vô cho häc sinh lµm bµi tËp theo yªu cÇu s¸ch gi¸o khoa vµ tr×nh bµy vµo vë hoÆc trªn b¶ng líp, sau ®ã ®¸nh gi¸ nhËn xÕt kÕt qu¶ vµ cñng cè l¹i kiÕn thøc ®· häc. C . VËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc to¸n ®Ó d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4. Khi d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp, gi¸o viªn cÇn chó ý r»ng møc ®é yªu cÇu ®èi víi häc sinh còng ®−îc t¨ng dÇn theo nguyªn t¾c ®ång t©m. D¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n líp 4 trªn c¬ së «n tËp, bæ sung c¸c kÜ n¨ng gi¶i to¸n ë líp d−íi, ®iÒu quan träng lµ gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh n¾m v÷ng quy tr×nh 4 b−íc gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n lµ: B−íc 1: - T×m hiÓu kü ®Ò bµi. B−íc 2: - LËp kÕ ho¹ch gi¶i. B−íc 3: - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i. B−íc 4: - Ph©n tÝch kiÓm tra bµi gi¶i. Thùc tiÔn d¹y häc ®· kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña s¬ ®å gi¶i to¸n nµy. Do ®ã ng−êi gi¸o viªn cÇn n¾m râ bèn b−íc cña s¬ ®å trªn. B−íc 1: - T×m hiÓu kü ®Ò bµi: Tr−íc hÕt cÇn hiÓu c¸ch diÔn ®¹t b»ng lêi v¨n cña bµi to¸n. §Ó kiÓm tra viÖc häc sinh ®äc vµ hiÓu ®Ò bµi to¸n, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh nh¾c l¹i ®Ò bµi, §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 18 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” diÔn ®¹t nã b»ng ng«n ng÷ cña m×nh, nªu râ c¸i g× ®· cho, c¸i g× cÇn t×m, c¸i g× lµ ®iÒu kiÖn. CÇn cung cÊp cho häc sinh c¸c c¸ch tãm t¾t kh¸c nhau ®Ó c¸c em cã thÓ hiÓu ®Ò bµi mét c¸ch tËp trung h¬n. B−íc 2: - LËp kÕ ho¹ch gi¶i: §Ó lËp ®−îc kÕ ho¹ch gi¶i, Ýt nhÊt chóng ta ph¶i biÕt ®−îc trªn nh÷ng nÐt lín lµ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng phÐp tÝnh, nh÷ng suy luËn nµo ®Ó t×m ®−îc c¸i ch−a biÕt. Tõ khi hiÓu ®−îc ®Ò to¸n ®Õn lóc lËp ra mét kÕ ho¹ch gi¶i, con ®−êng cã thÓ dµi vµ quanh co. VËy mµ b−íc c¬ b¶n trong viÖc gi¶i bµi to¸n lµ ®Ò ra ®−îc ý cña kÕ ho¹ch gi¶i, ý nµy cã thÓ h×nh thµnh dÇn dÇn. §©y lµ lóc ho¹t ®éng t− duy diÔn ra hÕt søc tÝch cùc. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng t− duy chØ cã thÓ tiÕn hµnh ë chñ thÓ khi hä cã ®−îc mét vèn kiÕn thøc nµo ®ã. Khi lËp kÕ ho¹ch gi¶i, häc sinh ph¶i huy ®éng ®−îc nh÷ng kiÕn thøc thu nhËn trùc tiÕp tõ ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n cïng nh÷ng kiÕn thøc n»m trong kinh nghiÖm cña m×nh. TÊt nhiªn ë ®©y vai trß cña trÝ nhí lµ kh«ng nhá, song mét sù cè g¾ng ®¬n thuÇn cña trÝ nhí kh«ng ®ñ lµm n¶y sinh mét ý hay nÕu kh«ng nhí tíi mét sè sù viÖc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nh−: C¸ch gi¶i mét bµi to¸n t−¬ng tù mµ c¸c em ®· biÕt, biÕn ®æi bµi to¸n thµnh bµi to¸n phô mµ c¸c em ®· biÕt c¸ch gi¶i. §iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i cã mét hµnh ®éng trÝ tuÖ tiÕp theo hµnh ®éng tæ chøc kiÕn thøc, võa ph¶i kÕt nèi c¸c tri thøc kinh nghiÖm cã liªn quan ®Õn viÖc gi¶i to¸n víi viÖc xÐt c¸c ®iÒu kiÖn, d÷ kiÖn cña bµi to¸n. cã thÓ lµ sau nh÷ng lÇn thö, sau qu¸ tr×nh ph©n tÝch bµi tËp tr−íc ®ã th× ý sÏ xuÊt hiÖn mét c¸ch ®ét ngét, nh−ng ý xuÊt hiÖn lu«n lµ sù kÕt tinh c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch. B−íc 3: - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i: KÕ ho¹ch chØ v¹ch ra nh÷ng nÐt tæng qu¸t, cÇn ph¶i ®−a vµo vµ hoµn thiÖn nh÷ng chi tiÕt phï hîp víi nh÷ng nÐt tæng qu¸t ®ã. §ã chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i dÔ h¬n nhiÒu, so víi lËp kÕ ho¹ch gi¶i. Tuy nhiªn nã còng ®ßi hái ng−êi gi¶i ph¶i cã kh¶ n¨ng thiÕt lËp c¸c phÐp tÝnh, ®−a ra c¸c biÖn luËn phï hîp còng nh− cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ v× vËy cÇn kiªn nhÉn thö l¹i mçi b−íc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶i cho tíi khi tÊt c¶ ®Òu ®· râ rµng, kh«ng cßn m¶y may nghi ngê g× vÒ sù ®óng ®¾n cña tõng chi tiÕt. B−íc 4: - Ph©n tÝch, kiÓm tra lêi gi¶i. Nh×n l¹i c¸ch gi¶i t×m ra, kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch l¹i kÕt qu¶, con ®−êng ®· ®i lµ mét viÖc lµm rÊt bæ Ých ®Ó cñng cè kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kü n¨ng gi¶i c¸c bµi to¸n. §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 19 - §Ò tµi: “ T×m hiÓu néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i to¸n cã lêi v¨n s¸ch gi¸o khoa To¸n 4.” ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸ch gi¶i kh«ng chØ cã Ých trong bµi to¸n ®ang xÐt mµ quan träng h¬n lµ ®Ó nh×n thÊy mèi quan hÖ cña nãi víi nh÷ng bµi to¸n kh¸c vµ tõ ®ã cã thÓ rót ra nh÷ng kÕt luËn kh¸i qu¸t vÒ viÖc gi¶i mét lo¹i bµi tËp nµo ®ã. ViÖc lµm nµy rÊt cÇn thiÕt bëi v× viÖc gi¶i bµi tËp trong nhµ tr−êng kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n mµ lµ ph−¬ng tiÖn häc tËp. Quy tr×nh d¹y gi¶i mét bµi to¸n cã lêi v¨n ®−îc cô thÓ ho¸ trong d¹y gi¶i tõng d¹ng to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 nh− sau: 1. C¸c bµi to¸n ®¬n. 1.1 H−íng dÉn häc sinh nhËn d¹ng bµi to¸n. NÕu xÐt theo phÐp tÝnh ®−îc thùc hiÖn trong bµi gi¶i th× trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4 chØ cã 4 d¹ng to¸n ®¬n cã lêi v¨n ®ã lÇ; - Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh céng ( hai sè tù nhiªn hoÆc hai ph©n sè) - Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh trõ ( hai sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè hoÆc hai ph©n sè) - Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh nh©n ( hai sè tù nhiªn cã hai, ba ch÷ sè hoÆc hai ph©n sè) - Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh céng ( hai sè tù nhiªn hoÆc hai ph©n sè) Sau ®©y lµ b¶ng tãm t¾t c¸c d¹ng to¸n ®¬n trong s¸ch gi¸o khoa To¸n 4. C¸c bµi to¸n ®¬n Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh céng Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh trõ Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh nh©n a+b a, b lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè a-b a, b lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè axb a, b lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè 1 a c + b d a, b,c, d lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè a c b d a, b,c, d lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè a c x b d a, b,c, d lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè Gi¶i b»ng mét phÐp tÝnh chia a:b a, b lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè a c : b d a, b,c, d lµ sè tù nhiªn cã nhiÒu ch÷ sè .2 H−íng dÉn c¸ch gi¶i. - B−íc 1: T×m hiÓu néi dung bµi to¸n ®Ó biÕt ý nghÜa thùc tÕ vµ x¸c ®Þnh c¸ch tr×nh bµy bµi to¸n ®¬n. - B−íc 2: ViÕt phÐp tÝnh ra nh¸p vµ tÝnh thö. - B−íc 3: Tr×nh bµy bµi gi¶i gåm: Dßng 1: Bµi gi¶i §ç ThÞ Kiªn - Tr−êng TiÓu häc Liªn Ph−¬ng - TP H−ng Yªn - 20 -
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan