Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tìm hiểu một số làng nghề thủ công truyền thóng ở quỳnh lưu nghệ an...

Tài liệu Tìm hiểu một số làng nghề thủ công truyền thóng ở quỳnh lưu nghệ an

.DOC
63
120
136

Mô tả:

Trêng ®¹i häc vinh Khoa lÞch sö ----------***--------- nguyÔn c«ng s¬n Khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc T×m hiÓu mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu - NghÖ An Chuyªn ngµnh lÞch sö v¨n hãa Líp 46B (Khãa 2005 - 2009) Gi¸o viªn híng dÉn: ThS. NguyÔn ThÞ Hµ Vinh - 2009 0 Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu nµy b¶n th©n t«i lu«n lu«n nhËn ®îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c« gi¸o híng dÉn Th.S NguyÔn ThÞ Hµ cïng c¸c thÇy c« trong khoa lÞch sö trêng §¹i häc Vinh. Víi sù nç lùc, cè g¾ng hÕt m×nh cña b¶n th©n vµ sù ®éng viªn khÝch lÖ cña gia ®×nh, b¹n bÌ ®· gióp t«i hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Qua ®©y t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c« gi¸o híng dÉn cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa lÞch sö vµ xin göi ®Õn thÇy c« lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt. V× thêi gian vµ nguån t liÖu cã h¹n, v¶ l¹i b¶n th©n cßn lµ mét sinh viªn tËp nghiªn cøu khoa häc, ®©y lµ c«ng tr×nh thö th¸ch bíc ®Çu cña m×nh nªn ch¾c ch¾n ®Ò tµi cßn nhiÒu thiÕu sãt, t¸c gi¶ mong nhËn ®îc c¸c ý kiÕn ®ãng gãp cña quý thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Vinh, th¸ng 5 n¨m 2009 T¸c gi¶ NguyÔn C«ng S¬n Môc lôc Trang A. Më ®Çu 1 1. Lý do chän ®Ò tµi 1 2. LÞch sö vÊn ®Ò 3 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ®Ò tµi 4 4. Nguån tµi liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5 5. Bè côc cña ®Ò tµi 5 B. Néi dung 6 Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 6 1.1. VÞ trÝ ®Þa lý vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cña Quúnh Lu 6 1.2. §Æc ®iÓm cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng 9 1.2.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 9 1.2.2. §Æc ®iÓm cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng 10 1.3. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 11 Ch¬ng 2: Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 16 2.1. NghÒ chÕ biÕn níc m¾m truyÒn thèng ë lµng Phó Lîi - x· Quúnh DÞ 16 2.1.1. Nguån gèc h×nh thµnh 16 2.1.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn 17 2.1.3. Quy tr×nh kü thuËt chÕ biÕn níc m¾m truyÒn thèng ë lµng nghÒ Phó Lîi 24 2.1.4. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña nghÒ chÕ biÕn níc m¾m ë lµng nghÒ Phó Lîi 28 2.2. Lµng nghÒ méc d©n dông vµ mü nghÖ Phó NghÜa - x· Quúnh NghÜa 33 2.2.1. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh lµng nghÒ 33 2.2.2. Mét sè c«ng tr×nh do ngêi thî lµng nghÒ tu t¹o vµ x©y dùng 2.2.3. C¸c s¶n phÈm mü nghÖ - d©n dông Ch¬ng 3: Gi¸ trÞ vµ c«ng t¸c b¶o tån, ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 3.1. Nh÷ng gi¸ trÞ cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng 3.1.1. Gi¸ trÞ kinh tÕ 3.1.2. Gi¸ trÞ x· héi 3.1.3. Gi¸ trÞ v¨n ho¸ 3.2. Thùc tr¹ng vµ c«ng t¸c b¶o tån, ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 3.2.1. Thùc tr¹ng cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 3.2.2. B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng: vÊn ®Ò thiÕt thùc cña x· héi KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 35 42 52 52 52 54 55 56 56 59 63 66 A. Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Cã con ngêi lµ cã lao ®éng. NghÒ thñ c«ng truyÒn thèng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ra ®êi, ph¸t triÓn cña con ngêi. Ngay tõ xa xa, c¸c thÕ hÖ cha «ng ®· biÕt ®Õn nghÒ thñ c«ng, tríc hÕt nh»m môc ®Ých phôc vô cho nhu cÇu cña cuéc sèng ®êi thêng, g¾n víi qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi, dÇn dÇn do nhu cÇu cña cuéc sèng còng nh sù tiÕn bé cña x· héi, c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cña d©n téc, cña mçi miÒn quª trªn d¶i ®Êt ViÖt Nam. Tr¶i qua qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn, nghÒ thñ c«ng ®· ®i vµo tiÒm thøc cña mçi ngêi d©n ViÖt Nam, nã trë nªn gÇn gòi th©n quen, lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong cuéc sèng ®êi thêng. H¬n n÷a khi nghiªn cøu sù ph¸t triÓn kinh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi cña mét ®Êt níc, sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nghiªn cøu ®Õn nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë mçi lµng quª ViÖt Nam. Trong xu thÕ quèc tÕ ho¸ toµn cÇu nh hiÖn nay, khi mµ nÒn c«ng nghiÖp níc ta cha ph¸t triÓn cao th× nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trë thµnh nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. MÆt kh¸c c¸c s¶n phÈm tõ c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cßn lµ nh÷ng mÆt hµng ®¹i diÖn cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh giao lu, héi nhËp víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ó ph¸t huy nh÷ng thÕ m¹nh vµ tËn dông nh÷ng nguån nguyªn liÖu s½n cã trong tù nhiªn nh»m ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ßi hái chóng ta ph¶i ph¸t huy nh÷ng ngµnh nghÒ thñ c«ng ë c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng trªn ®Êt níc ta. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng lÇn thø 7 (kho¸ VII) ®· nªu: “Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cña tõng vïng më thªm nh÷ng ngµnh nghÒ míi, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n”. [24,63] T¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII (6/1996) còng nªu lªn: “CÇn ph¶i ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ thñ c«ng vµ c¸c nghÒ míi bao gåm: tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu…… [25,87]. Quúnh Lu vèn lµ m¶nh ®Êt cã ®Çy ®ñ c¶ 3 yÕu tè “thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hoµ” nªn ®· nhanh chãng tiÕp nhËn vµ vËn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh÷ng ngµnh nghÒ vµ lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Tõ bao ®êi nay Quúnh 1 Lu vÉn lµ mét trong nh÷ng trung t©m s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng thñ c«ng truyÒn thèng cña tØnh NghÖ An, do vËy mµ Quúnh Lu thùc sù ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña toµn tØnh. Lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu còng cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn cho ®Õn hiÖn nay c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu vÉn ®îc duy tr× vµ ngµy cµng ph¸t triÓn, gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn cña lÞch sö NghÖ An nãi riªng vµ lÞch sö d©n téc nãi chung. Mét sè nghµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu ®· thùc sù trë thµnh “träng t©m” trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña huyÖn vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín ®ã lµ: nghÒ chÕ biÕn níc m¾m ë lµng Phó Lîi - x· Quúnh DÞ, lµng nghÒ méc d©n dông vµ mü nghÖ Phó NghÜa - x· Quúnh NghÜa. Cho ®Õn ngµy nay, viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng thùc sù phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt níc còng nh xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. §iÒu nµy còng nh»m môc ®Ých ®Ó kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ ®Ých thùc cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Víi tÊm lßng cña mét ngêi con sinh ra vµ lín lªn trªn m¶nh ®Êt Quúnh Lu, t«i mong muèn gãp thªm mét phÇn bÐ nhá vµo viÖc t×m hiÓu nghiªn cøu qu¸ tr×nh ra ®êi, ph¸t triÓn vµ kü thuËt s¶n xuÊt cña mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu còng nh gi¸ trÞ cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ - x· héi ®Þa ph¬ng. Tõ nh÷ng lÝ do trªn t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “T×m hiÓu mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu - NghÖ An“ lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. 2. LÞch sö vÊn ®Ò Nãi vÒ c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë níc ta nãi chung vµ ë Quúnh Lu nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n, phøc t¹p bëi nh÷ng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cho ®Õn nay cã khi cßn hoÆc cã khi ®· mÊt ®i, céng thªm vµo ®ã lµ do sù biÕn ®éng cña lÞch sö ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Tuy nhiªn còng cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Trong t¹p chÝ nghiªn cøu lÞch sö, sè 5/1999 cã bµi viÕt cña Lª ThÞ TuyÕt V©n “Mét sè vÊn ®Ò vÒ lµng nghÒ thñ c«ng ë n íc ta hiÖn nay”, cã nªu lªn ®«i nÐt vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña lµng nghÒ vµ sù ®an xen gi÷a c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng víi sù h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ míi. 2 Trong cuèn “Lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ViÖt Nam” (1998) cña Bïi V¨n Vîng, Nhµ xuÊt b¶n V¨n ho¸ d©n téc - Hµ Néi, ®· giíi thiÖu nhiÒu nhãm lµng nghÒ trªn mäi miÒn ®Êt níc trong ®ã cã NghÖ An, ®ång thêi còng nªu lªn nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ. Qua ®ã, chóng ta thÊy ®îc mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng ë c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng. Trong cuèn “Kû yÕu héi th¶o vÒ c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng”, xuÊt b¶n 1995 vµ ®Æc biÖt lµ cuéc héi th¶o “B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ViÖt Nam - tiÕn tr×nh lÞch sö vµ ®Þnh híng” (1998). §©y lµ tËp kû yÕu héi th¶o Quèc tÕ do Bé c«ng nghiÖp vµ tæ chøc UNIDO (Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn Hîp Quèc) phèi hîp tæ chøc. Héi th¶o tËp trung ®i s©u nghiªn cøu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn lµng nghÒ vµ ®a ra mét sè nhËn xÐt mang tÝnh dù b¸o vÒ nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Trong cuèn “T×m hiÓu khoa häc kü thuËt trong lÞch sö ViÖt Nam” (1979), nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi - Hµ Néi, cã bµi: “Vµi nÐt vÒ kü thuËt thñ c«ng cæ truyÒn cña d©n téc” cña Ph¹m V¨n KÝnh, giíi thiÖu vÒ kü thuËt s¶n xuÊt mét sè nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cæ xa cña ngêi ViÖt bao gåm kü thuËt chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm, kü thuËt dÖt, kü thuËt s¶n xuÊt hµng tiªu dïng… Tuy nhiªn, gi÷a c¸c vïng miÒn vÉn cã sù kh¸c nhau ®ã chÝnh lµ sù kh¸c nhau vÒ tay nghÒ, tr×nh ®é vµ ãc s¸ng t¹o cña nghÖ nh©n trong kü thuËt s¶n xuÊt cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Trong cuèn: “NghÒ, lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng NghÖ An” cña Ninh ViÕt Giao (chñ biªn), nhµ xuÊt b¶n NghÖ An, ®· giíi thiÖu qu¸ tr×nh ra ®êi, ph¸t triÓn nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë NghÖ An vµ ®Ò cËp ®Õn nhiÒu lµng nghÒ næi tiÕng ë NghÖ An, trong ®ã cã nhiÒu lµng nghÒ thuéc Quúnh Lu. Nh×n chung c¸c cuèn s¸ch vµ tµi liÖu nãi trªn míi nªu lªn mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ c¸c ngµnh nghÒ vµ kü thuËt s¶n xuÊt mét sè ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë níc ta chø cha ®i s©u khai th¸c nÐt riªng, nÐt ®Æc s¾c ë mçi ®Þa ph¬ng t¹o thµnh bÝ quyÕt lµng nghÒ. 3. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi Nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ “T×m hiÓu mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu - NghÖ An”, ®Ó thÊy ®îc mét sè thµnh tùu vÒ kinh tÕ, khoa häc kü thuËt cña níc ta nãi chung, cña Quúnh Lu nãi riªng trong ®iÒu kiÖn 3 lÞch sö lóc bÊy giê. Tõ ®ã nh»m rót ra nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trªn ®Þa bµn huyÖn Quúnh Lu. Víi môc ®Ých ®ã kho¸ luËn tríc tiªn ®Ò cËp ®Õn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn ngµnh nghÒ thñ c«ng ë Quúnh Lu. Träng t©m nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu, tõ ®ã thÊy ®îc quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt còng nh gi¸ trÞ cña nã ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp ®Êt níc. Qua ®ã mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh nh÷ng thµnh tùu vµ kü thuËt s¶n xuÊt hµng ho¸ thñ c«ng cña nh©n d©n Quúnh Lu lµ mét bíc tiÕn bé trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta lóc bÊy giê. 4. Nguån tµi liÖu vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy chóng t«i ®· dùa trªn mét sè nguån tµi liÖu sau ®©y: Tµi liÖu thµnh v¨n bao gåm: Lµ c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (t¹i c¸c §¹i héi VII, VIII), c¸c Kû yÕu héi th¶o trong níc vµ quèc tÕ, c¸c cuèn s¸ch viÕt vÒ c¸c ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng cña d©n téc, c¸c kÕ ho¹ch - b¸o c¸o ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c nguån tµi liÖu liªn quan kh¸c. Tµi liÖu ®iÒn d·: C¸c cuéc trao ®æi víi nh÷ng ngêi cao niªn, nh÷ng nghÖ nh©n cña lµng nghÒ hiÖn nay cßn sèng hoÆc hËu duÖ cña nh÷ng nghÖ nh©n xa hiÖn ®ang tiÕp tôc lµm nghÒ. §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy chóng t«i ®· sö dông c¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu: ph¬ng ph¸p lÞch sö, ph¬ng ph¸p l«gic. Ngoµi ra chóng t«i cßn sö dông c¸c ph¬ng ph¸p chuyªn ngµnh nh kh¸i qu¸t, so s¸nh, ®èi chiÕu, ph©n tÝch, tæng hîp… kÕt hîp tµi liÖu thµnh v¨n víi t liÖu ®iÒn d· ®Ó ®¶m b¶o c¬ së khoa häc trong ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. 5. Bè côc cña kho¸ luËn Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Tµi liÖu tham kh¶o, Phô lôc, Néi dung cña kho¸ luËn ®îc tr×nh bµy trong 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu Ch¬ng 2: Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu Ch¬ng 3: Gi¸ trÞ vµ c«ng t¸c b¶o tån, ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 4 B- Néi dung Ch¬ng 1 Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 1.1. VÞ trÝ ®Þa lý vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cña Quúnh Lu Quúnh Lu n»m ë phÝa B¾c tØnh NghÖ An. Tuy lµ huyÖn ®ång b»ng nhng cã rõng nói, cã biÓn. DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 60.706 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt dïng vµo n«ng nghiÖp lµ 15.427,64 ha. D©n sè tÝnh ®Õn n¨m 2007 lµ 360.000 ngêi. Quúnh Lu lµ mét huyÖn ®ång b»ng t¬ng ®èi réng, cã täa ®é ®Þa lý: Cùc B¾c 19022'12" vÜ ®é b¾c, cùc Nam: 1900'15" vÜ ®é B¾c, cùc T©y: 1605'15" ®«ng kinh tuyÕn, cùc §«ng: 105047'50" ®«ng kinh tuyÕn. Quúnh Lu cã ®êng biªn giíi dµi 122 km, trong ®ã ®êng biªn giíi ®Êt liÒn 88 km vµ 34 km ®êng bê biÓn. Kho¶ng c¸ch tõ huyÖn lþ lµ ThÞ trÊn CÇu Gi¸t ®Õn TØnh lþ lµ Thµnh phè Vinh kho¶ng 60 km. PhÝa B¾c huyÖn Quúnh Lu gi¸p huyÖn TØnh Gia (Thanh Hãa), cã chung ®Þa giíi kho¶ng 24 km víi ranh giíi tù nhiªn lµ khe níc l¹nh. PhÝa nam vµ t©y nam Quúnh Lu gi¸p víi huyÖn DiÔn Ch©u vµ huyÖn Yªn Thµnh víi ranh giíi kho¶ng 31 km. Vïng phÝa nam cña huyÖn Quúnh Lu cã chung khu vùc ®ång b»ng víi huyÖn DiÔn Ch©u vµ Yªn Thµnh. PhÝa t©y huyÖn Quúnh Lu gi¸p huyÖn NghÜa §µn víi ranh giíi kho¶ng 33 km ®îc h×nh thµnh mét c¸ch tù nhiªn b»ng c¸c d·y nói kÐo dµi liªn tôc mµ gi÷a chóng cã nh÷ng ®Ìo thÊp t¹o ra nh÷ng con ®êng nèi liÒn 2 huyÖn víi nhau. PhÝa ®«ng huyÖn Quúnh Lu gi¸p biÓn ®«ng. MÆc dï kh«ng ®îc u ®·i vÒ mÆt ®Êt ®ai, song thiªn nhiªn ®· phó cho Quúnh Lu cã s¬n thñy h÷u t×nh. Kh¸ch bé hµnh ®i trªn ®êng thiªn lý b¾c nam, dï ngoµi vµo hay trong ra, qua ®Êt Quúnh Lu, sÏ thÊy phÝa t©y vµ phÝa b¾c nói non trïng ®iÖp, hßn thÊp hßn cao, khi Èn khi hiÖn trong lµn m©y tr¾ng. Ng¾m c¶nh phÝa §«ng sÏ thÊy nh÷ng ngän nói ®¸ nhá ®øng ch¬ v¬ gi÷a ®ång ruéng, ®iÓm xuyÕt cho c¶nh chÝ Quúnh Lu thªm khèi h×nh, mµu s¾c. Quúnh Lu cã nhiÒu ngän nói: Nói Trô H¶i, nói Bµo §ét, nói Tïng LÜnh ... bªn c¹nh ®ã th× Quúnh Lu cßn cã nhiÒu s«ng, cöa biÓn lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giao th«ng ®êng thñy ph¸t triÓn, víi c¸c s«ng nh: S«ng Thai, s«ng Hoµng Mai ... 5 §Æc biÖt Quúnh Lu n»m ë khu vùc nhiÖt ®íi, nhng l¹i ë miÒn biÓn nªn thêng nhËn ®îc 3 luång giã: Giã mïa §«ng B¾c n»m s©u trong lôc ®Þa l¹nh lÏo cña vïng Sibia vµ M«ng Cæ, tõng ®ît thæi qua Trung Quèc vµ vÞnh B¾c Bé trµn vÒ, bµ con gäi lµ giã B¾c. Giã mïa T©y Nam ë tËn vÞnh B¨nggan trµn qua lôc ®Þa, luån qua c¸c d·y Trêng S¬n, thæi sang mµ nh©n d©n thêng gäi lµ giã Lµo, nhng chÝnh lµ giã T©y kh« nãng. Giã mïa §«ng Nam m¸t mÎ tõ biÓn ®«ng thæi vµo nh©n d©n gäi lµ giã nåm. Nh×n chung khÝ hËu Quúnh Lu chia lµm 2 mïa râ rÖt, mïa nãng tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 d¬ng lÞch, mïa l¹nh tõ th¸ng 11 n¨m tríc ®Õn th¸ng 4 d¬ng lÞch n¨m sau. VÒ mïa nãng, nhiÖt ®é trung b×nh 30 0c, cã ngµy lªn tíi 400c; vÒ mïa l¹nh thêng cã giã mïa §«ng B¾c, Ýt ma. Víi mét ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn nh vËy th× chóng ta cã thÓ thÊy r»ng Quúnh Lu lµ m¶nh ®Êt kh«ng ®îc thiªn nhiªn u ®·i nh c¸c huyÖn kh¸c trong tØnh. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trong huyÖn. Vïng ven biÓn bao gåm c¸c x· tõ Quúnh Léc ®Õn Quúnh Thä gåm cã 13 x·. PhÇn lín c¸c x· ®Òu n»m lät gi÷a kªnh D©u víi biÓn §«ng. Kªnh D©u ch¶y theo chiÒu B¾c Nam gÇn nh song song víi bê biÓn nèi s«ng Hoµng Mai víi s«ng Ngäc §Ó. C¸c x· n»m bªn kªnh nµy vµ kÒ mÐp níc, nh©n d©n Quúnh Lu gäi lµ vïng B·i Ngang. Vïng ven biÓn Quúnh Lu nh võa nãi trªn lµ do c¸t, ®Êt bån vµ vá c¸c loµi nhuyÔn thÓ, nãi chung lµ trÇm tÝch cña biÓn båi tô, nªn ®é mµu mì cã bÞ h¹n chÕ. Tuy lµ vïng nhá hÑp, song ®Þa h×nh còng kh¸ phøc t¹p, thÊp dÇn vÒ phÝa ®«ng, ®é chªnh tõ t©y xuèng ®«ng trung b×nh 4 m, cã chç 6 m so víi mÆt níc biÓn. Víi ®é chªnh Êy l¹i ®Êt c¸t, nªn ®ång ruéng dÔ bÞ xãi mßn, lµm cho viÖc c¶i t¹o ®Êt vµ canh t¸c gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Êt ë ®©y, thµnh phÇn ®¹m l©n, kali ®Òu kÐm, lîng mïn nghÌo. Tuy thÕ ®Êt ë ®©y vÉn cã 2 lo¹i, ®Êt c¸t pha vµ ®Êt sÐt. §Êt c¸t pha phÇn lín ë c¸c x· B·i Ngang, ë ®©y nh©n d©n trång lóa lèc vµo mïa vô, ngoµi ra trång khoai ng«, kª, ®Ëu, l¹c, võng. N¬i ®Êt sÐt nh©n d©n trång lóa. Vïng ®ång b»ng bao gåm 18 x·, b¾t ®Çu tõ x· Mai Hïng kÐo tíi x· Quúnh DiÔn. §©y lµ vïng ®Êt b»ng ph¼ng, kh¸ mµu mì do sù båi tô cña c¸c lo¹i trÇm tÝch biÓn vµ do sù c¶i t¹o thêng xuyªn cña con ngêi. ChÝnh v× thÕ mµ vïng nµy trë thµnh vùa thãc cña c¶ huyÖn Quúnh Lu. Ngoµi lóa lµ chñ yÕu, nh©n d©n cßn trång khoai, ng«, ®Ëu, l¹c, võng. Tõ ngµy cã níc s«ng N«ng 6 Giang tõ §« L¬ng ch¶y vÒ vµ c¸c ®Ëp kªnh tíi tiªu, n¨ng suÊt c©y trång ë vïng nµy ®· n©ng cao tr«ng thÊy. §©y lµ vïng trung t©m kinh tÕ, v¨n hãa, chÝnh trÞ cña huyÖn. Vïng ®åi nói, vïng nµy kh«ng chØ bao gåm c¸c x· phÝa t©y mµ cßn mét sè x· phÝa b¾c huyÖn Quúnh Lu. §©y lµ vïng ®Êt thuËn lîi cho trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp nh chÌ, mÝa... ngoµi ra cßn trång c¸c lo¹i c©y cã h¹t nh TrÈu, Së. Do ®åi nói vµ ®Þa h×nh bÞ chia c¾t m¹nh, song vïng nµy cã kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch canh t¸c, ph¸t triÓn m¹nh ch¨n nu«i, ®iÒu hßa d©n sè vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ n«ng nghiÖp. Nh vËy víi sù ®a d¹ng cña ®Æc ®iÓm tù nhiªn ®· t¹o cho Quúnh Lu mét nÒn kinh tÕ ®a d¹ng, phï hîp víi tÝnh chÊt cña c d©n ph¬ng §«ng. Trong ®ã n«ng nghiÖp trång lóa níc vÉn ®ãng vai trß chñ ®¹o. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã th× cßn cã nh÷ng lµng nghÒ thñ c«ng nghiÖp ®îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn, bæ sung vµo nguån thu nhËp vµ n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cho ngêi d©n. Bëi vËy cho nªn, c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu lu«n ®îc c¸c cÊp chÝnh quyÒn quan t©m, ®îc lu truyÒn vµ b¶o tån còng nh ph¸t huy tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c, tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. 1.2. §Æc ®iÓm cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu 1.2.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng vèn xuÊt hiÖn sím trong lÞch sö d©n téc ta nãi chung vµ trong lÞch sö Quúnh Lu nãi riªng. Trong sè nh÷ng lµng nghÒ thñ c«ng ®ang hiÖn diÖn, nhiÒu lµng nghÒ ®· h×nh thµnh tõ xa, ®îc truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c vµ thêng ®îc gäi lµ nh÷ng lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp tõ hµng ngµn n¨m tríc ®©y, nhiÒu nghÒ thñ c«ng ®· ra ®êi t¹i c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam, viÖc h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ b¾t ®Çu tõ nh÷ng nghÒ ban ®Çu ®îc c d©n tranh thñ lµm lóc n«ng nhµn, nh÷ng lóc kh«ng ph¶i lµ mïa vô chÝnh. Bëi lÏ tríc ®©y kinh tÕ cña ngêi ViÖt Cæ chñ yÕu sèng dùa vµo viÖc trång lóa níc mµ nghÒ trång lóa kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã viÖc. Th«ng thêng chØ nh÷ng ngµy ®Çu vô hay nh÷ng ngµy cuèi vô th× ngêi n«ng d©n míi cã viÖc lµm nhiÒu, vÊt v¶ nh: Cµy bõa, cÊy, lµm cá, cho ®Õn gÆt lóa, ph¬i kh« ... cßn nh÷ng ngµy cßn l¹i th× nhµ n«ng rÊt nhµn h¹, rÊt Ýt viÖc ®Ó lµm. Tõ ®ã nhiÒu ngêi ®· b¾t ®Çu t×m kiÕm thªm c«ng viÖc phô ®Ó lµm nh»m môc ®Ých 7 ban ®Çu lµ c¶i thiÖn b÷a ¨n vµ nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu hµng ngµy, vÒ sau lµ t¨ng thªm thu nhËp cho gia ®×nh. Theo thêi gian, nhiÒu nghÒ phô ban ®Çu ®· thÓ hiÖn vai trß to lín cña nã, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho c d©n. Nh viÖc lµm ra c¸c ®å dïng b»ng m©y, tre phôc vô sinh ho¹t hay ®å ®ång, ®å s¾t phôc vô s¶n xuÊt. NghÒ phô tõ chç chØ phôc vô nhu cÇu riªng ®· trë thµnh hµng hãa ®Ó trao ®æi, ®· mang l¹i lîi Ých kinh tÕ to lín cho ngêi d©n vèn tríc ®©y chØ tr«ng chê vµo c¸c vô lóa. Tõ chç chØ mét vµi nhµ trong lµng lµm, nhiÒu gia ®×nh kh¸c còng häc lµm theo, nghÒ tõ ®ã mµ lan réng ra ph¸t triÓn trong c¶ lµng, hay nhiÒu lµng gÇn nhau. Vµ còng chÝnh nhê nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau do c¸c nghÒ thñ c«ng ®em l¹i mµ trong mçi lµng b¾t ®Çu cã sù ph©n hãa. NghÒ ®em l¹i lîi Ých nhiÒu th× ph¸t triÓn m¹nh dÇn, ngîc l¹i nh÷ng nghÒ mµ hiÖu qu¶ thÊp hay kh«ng phï hîp víi lµng th× dÇn bÞ mai mét. Tõ ®ã b¾t ®Çu h×nh thµnh nªn nh÷ng lµng nghÒ chuyªn s©u vµo mét nghÒ duy nhÊt nµo ®ã nh: Lµng m©y tre ®an, lµng méc ... ë Quúnh Lu, c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng mÆc dï cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn gièng nhau, tuy nhiªn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng nµy cã sù biÕn ®éng theo thêi gian, ®Ó råi tõ ®ã mµ c¸c lµng nghÒ ë Quúnh Lu kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ cña m×nh trong ®êi sèng còng nh trong x· héi. 1.2.2. §Æc ®iÓm cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng Quúnh Lu lµ mét huyÖn ®ång b»ng t¬ng ®èi réng, trªn ®Þa bµn Quúnh Lu hiÖn nay cã tíi h¬n mÊy chôc lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Trong ®ã cã nhiÒu lµng nghÒ næi tiÕng kh«ng chØ ë trong vïng mµ cßn næi tiÕng ra c¸c huyÖn vµ c¸c tØnh l©n cËn: NghÒ chÕ biÕn níc m¾m ë Quúnh DÞ, méc d©n dông vµ mü nghÖ ë Phó NghÜa... ChÝnh nhê nh÷ng lµng nghÒ nµy vµ s¶n phÈm cña nã ®· gãp phÇn t« thªm vÎ ®Ñp còng nh nÐt riªng cho huyÖn Quúnh Lu. Tr¶i qua nh÷ng bíc th¨ng trÇm cña lÞch sö, sù biÕn ®éng cña x· héi, kh«ng Ýt lµng nghÒ ë Quúnh Lu ®· dÇn dÇn mai mét, råi mÊt ®i nhng hÖ qu¶ cña nã lµ sù ra ®êi cña c¸c lµng nghÒ kh¸c. ë Quúnh Lu bªn c¹nh nh÷ng lµng nghÒ cã tuæi nghÒ mÊy n¨m l¹i ®©y th× vÉn ®ang cßn tån t¹i nhiÒu lµng nghÒ cã tuæi nghÒ hµng tr¨m n¨m nh nghÒ méc d©n dông vµ mü nghÖ Phó NghÜa, nghÒ chÕ biÕn níc m¾m Quúnh DÞ... Nh÷ng lµng nghÒ nµy trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh ®· t¹o ra ®îc nh÷ng gi¸ trÞ vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n 8 hãa v« cïng quan träng gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ Quúnh Lu ngµy mét ph¸t triÓn ®i lªn. Nh÷ng s¶n phÈm t¹o ra tõ c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu nã ®· chøng tá ®îc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o tr×nh ®é kü thuËt cao còng nh lµ ph¶n ¸nh ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn c d©n Quúnh Lu. Mét ®Æc ®iÓm n÷a cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung ®ã lµ t¹o ®îc viÖc lµm ngay cho c¶ ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é thÊp, n©ng cao thu nhËp cho ngêi d©n, gãp phÇn quan träng vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n thóc ®Èy viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo xu híng tÝch cùc, gi¶m dÇn lao ®éng trong n«ng nghiÖp, t¨ng sè lao ®éng tham gia lµm viÖc trong c¸c lµng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. HiÖn nay, ®îc sù quan t©m chØ ®¹o cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn h¬n. Bªn c¹nh ®ã th× mét sè lµng nghÒ cßn vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh tiªu thô s¶n phÈm. Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n nµy sÏ dÇn dÇn ®îc kh¾c phôc trong thêi gian tíi ®Ó ®a quª h¬ng Quúnh Lu ph¸t triÓn s¸nh ngang víi c¸c huyÖn kh¸c trong tØnh. 1.3. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë Quúnh Lu NghÒ thñ c«ng truyÒn thèng g¾n liÒn víi nhu cÇu cña con ngêi, bëi vËy cßn sù tån t¹i cña con ngêi lµ cßn nghÒ thñ c«ng ho¹t ®éng. Do ®ã nã chÞu sù t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè sau ®©y: Tríc hÕt ®ã lµ nhu cÇu cña con ngêi vÒ hµng thñ c«ng truyÒn thèng. Nhu cÇu nµy rÊt lín vµ hÕt søc ®a d¹ng, thêi nµo còng cã, kh«ng bao giê chÊm døt bëi v× nã g¾n liÒn víi cuéc sèng cña mçi con ngêi, kh«ng chØ ®ã lµ ®êi sèng sinh ho¹t nh ¨n, mÆc, ë ... mµ ®ã còng lµ nhu cÇu t©m linh. §©y lµ nhu cÇu thiÕt yÕu xuyªn suèt chiÒu dµi lÞch sö. MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt ®· t¸c ®éng s©u s¾c tíi qu¸ tr×nh phôc håi vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Tuy vËy c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng võa ph¶i tiÕp cËn víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt võa ph¶i t¹o ra sù tinh tÕ trong kü thuËt vµ kinh nghiÖm truyÒn thèng. ChÝnh v× vËy mµ c¸c s¶n phÈm cña c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng lu«n gi÷ ®îc chç ®øng trong lßng ngêi tiªu dïng vµ ngµy cµng ®îc sö dông réng r·i trong x· héi. 9 Nh vËy cã nhu cÇu vÒ hµng thñ c«ng, tÊt ph¶i cã s¶n xuÊt hµng thñ c«ng truyÒn thèng. Nhu cÇu cµng lín, cµng bÒn v÷ng th× viÖc s¶n xuÊt ë c¸c lµng nghÒ cµng æn ®Þnh, cµng ph¸t triÓn l©u dµi. Ngîc l¹i mét khi nh÷ng mÆt hµng thñ c«ng kh«ng cßn ngêi tiªu dïng a chuéng, mÕn mé nÕu kh«ng kÞp thêi thay ®æi s¶n phÈm th× nghÒ thñ c«ng ®ã khã cã thÓ tån t¹i vµ ®øng v÷ng trong x· héi ®îc. Tr×nh ®é cña nghÖ nh©n vµ ®éi ngò thî lµnh nghÒ còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. CÇn ph¶i thÊy ®îc r»ng, vai trß cña nghÖ nh©n vµ nh÷ng thî lµnh nghÒ cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Kh«ng cã nghÖ nh©n th× kh«ng cã nghÒ, hoÆc Ýt nhÊt lµ kh«ng cã th¬ng hiÖu lín trong x· héi. ChÝnh tµi n¨ng cña c¸c nghÖ nh©n víi “®«i tay vµng” cña hä ®· t¹o nªn nh÷ng s¶n phÈm quý gi¸ vµ ®éc ®¸o, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng chØ cã gi¸ trÞ vÒ mÆt vËt chÊt mµ cßn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt v¨n hãa, sèng m·i víi thêi gian gãp phÇn lµm vÎ vang cho quª h¬ng ®Êt níc, t¹o nªn nÐt riªng, nÐt ®éc ®¸o vµ truyÒn thèng cho quª h¬ng. ChÝnh nghÖ nh©n, ngêi thî c¶ lµ nh©n tè hµng ®Çu cho sù tån t¹i cña c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, ®· t¹o ra nh÷ng nhãm thî mµ tríc hÕt lµ con ch¸u hä, nh÷ng ngêi trong gia ®×nh, råi nh÷ng ngêi trong lµng. Cø nh vËy c¸c nghÖ nh©n ®· t¹o ra mét ®éi ngò thî lµnh nghÒ ngay t¹i lµng xãm cña m×nh. Nh÷ng nghÖ nh©n vµ ®éi ngò thî lµnh nghÒ hä cã thÓ tiÕn hµnh c«ng viÖc cña m×nh tõ kh©u mua nguyªn vËt liÖu, chÕ biÕn nguyªn liÖu vµ cuèi cïng lµ tæ chøc tiªu thô c¸c s¶n phÈm hµng hãa cña m×nh. Bëi vËy mµ hä cã vai trß hÕt søc quan träng, to lín ®èi víi nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trong viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng nghÖ nh©n vµ bÝ quyÕt nghÒ nghiÖp. §ång thêi chÝnh hä cßn lµ nh÷ng ngêi cã kü thuËt vµ kinh nghiÖm l©u ®êi, ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®éc ®¸o cã kü thuËt cao. V× thÕ cho nªn nghÖ nh©n vµ ®éi ngò thî lµnh nghÒ lµ nh©n tè quan träng ®Ó nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Ngîc l¹i mét khi kh«ng cã ®éi ngò thî lµnh nghÒ th× nghÒ nghiÖp còng kh«ng cßn n÷a. §Æc biÖt yÕu tè ®Þa lý - m«i trêng cña lµng nghÒ còng cã t¸c ®éng rÊt lín, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh thµnh vµ ®¶m b¶o sù tån t¹i, ph¸t triÓn l©u dµi ®è víi nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Th«ng thêng nh÷ng n¬i cã nghÒ thñ c«ng ph¸t triÓn thêng tËp trung ë c¸c lµng x·, chÝnh v× thÕ mµ nã rÊt thuËn tiÖn vÒ giao th«ng thñy bé, gÇn nguån nguyªn liÖu. Quúnh Lu lµ mét huyÖn 10 ®ång b»ng ven biÓn, ®Êt ®ai b»ng ph¼ng, hÖ thèng giao th«ng ®êng bé vµ ®êng thñy l¹i rÊt ph¸t triÓn. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nguyªn liÖu bu«n b¸n víi c¸c vïng kh¸c. §Æc biÖt ®ã lµ sù quy tô cña c¸c nghµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Ngoµi nh÷ng yÕu tè trªn th× mét yÕu tè kh¸c n÷a còng cã t¸c ®éng ®Õn nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ®ã chÝnh lµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®èi víi c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng trªn ph¬ng diÖn c¶ níc th× do tÝnh ®Æc thï cña mçi ®Þa ph¬ng do ®ã mçi ®Þa ph¬ng ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng ®Ó nh»m x©y dùng va ph¸t triÓn lµng nghÒ. NghÞ quyÕt 06 NQ/T¦ ngµy 8/8/2001 cña Ban chÊp hµnh tØnh §¶ng bé vÒ viÖc ph¸t triÓn ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµng nghÒ tØnh NghÖ An giai ®o¹n 2001 - 2005 cã tÝnh ®Õn n¨m 2010 vµ quyÕt ®Þnh sè 3465 Q§ - UB ngµy 23/9/2002 cña Uû ban nh©n d©n tØnh NghÖ An vÒ viÖc phª duyÖt ®Ò ¸n thùc hiÖn nghÞ quyÕt 06/NQT¦ cña Ban chÊp hµnh §¶ng bé tØnh. Thùc hiÖn nghÞ quyÕt sè 07 cña Ban chÊp hµnh huyÖn ñy Quúnh Lu khãa 24. Thùc hiÖn ®Ò ¸n cña ñy ban nh©n d©n huyÖn vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp giai ®o¹n 2003 - 2005 cã tÝnh ®Õn 2010. Riªng lµng nghÒ méc d©n dông vµ mü nghÖ Phó NghÜa - x· Quúnh NghÜa, nhê nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî lµng nghÒ cña nhµ níc vµ ®Þa ph¬ng mµ lµng nghÒ ®· nhanh chãng ®¹t ®îc nh÷ng thµnh qu¶ cao. C¸c chÝnh s¸ch cña Trung ¬ng NghÞ quyÕt sè 134/N§ - CP ngµy 9-6-2004 cña chÝnh phñ vÒ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n. Th«ng t liªn tÞch sè 36/2005/TTLT BTC - BCN cña Bé tµi chÝnh vµ Bé c«ng nghiÖp ngµy 16/5/2005 híng dÉn viÖc qu¶n lý vµ sö dông kinh phÝ sù nghiÖp kinh tÕ ®èi víi ho¹t ®éng khuyÕn c«ng. Th«ng t 03/0502005/TT - BCN cña Bé c«ng nghiÖp ngµy 23/6/2005 híng dÉn thùc hiÖn mét sè néi dung cña nghÞ ®Þnh 134/2004 N§ - CP ngµy 9/6/2004 cña ChÝnh phñ vÒ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n. NghÞ ®Þnh 66/2006/N§ - CP cña ChÝnh phñ ngµy 7/7/2006 vÒ ph¸t triÓn nghµnh nghÒ ë n«ng th«n. ChÝnh s¸ch cña tØnh NghÖ An 11 QuyÕt ®Þnh sè 82/2004/ Q§ - UBND ngµy 2/8/2004 cña Uû ban nh©n d©n tØnh vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp, nghÒ vµ lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh. QuyÕt ®Þnh sè 109/2004/Q§ - UBND ngµy 29/10/2004 cña Uû ban nh©n d©n tØnh vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lÝ, sö dông quü khuyÕn n«ng. C¸c chÝnh s¸ch cña lµng nghÒ ®· ®îc hëng Hç trî 20.000.000 ®ång lµm ®êng cÊp phèi ®Ó x©y dùng lµng nghÒ, tÆng thëng 30.000.000 ®ång ®¹t danh hiÖu lµng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §îc hç trî ®µo t¹o nghÒ cho 75 lao ®éng tham gia, hç trî kinh phÝ x©y dùng ®êng nhùa lµng nghÒ dµi 2 km gi¸ trÞ 1,2 tû ®ång. Tõ ®ã thÊy r»ng c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc còng nh cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®· t¹o cho lµng nghÒ cã mét bé mÆt khëi s¾c vµ tiÕp tôc ®a lµng nghÒ ngµy cµng ph¸t triÓn cao h¬n. Nh vËy, ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn còng nh m«i trêng thÓ chÕ - chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ níc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh vµ trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®èi víi c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. Sù t¸c ®éng nµy ®· ¶nh híng lín ®Õn sù ph¸t triÓn hng thÞnh hay suy yÕu cña lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. 12 Ch¬ng 2 Qu¸ TR×NH RA §êI Vµ PH¸T TRIÓN CñA mét sè lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ë quúnh lu 2.1. NghÒ chÕ biÕn níc n¾m truyÒn thèng ë lµng Phó Lîi - X· Quúnh DÞ 2.1.1. Nguån gèc h×nh thµnh Phó Lîi lµ mét lµng gåm hai xãm, xãm Phó Lîi 1 vµ xãm Phó Lîi 2, n»m däc theo bê s«ng Hoµng Mai, mét m¶nh ®Êt vèn chËt hÑp, ®Çy khã kh¨n, trë ng¹i mµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng mÊy u ®·i cho vïng ®Êt nµy. ThÕ nhng ë n¬i Êy tõ thêi B¾c Thuéc, c¸ch ®©y kho¶ng 200 n¨m, ngêi d©n n¬i ®©y ®· tù lËp cho m×nh mét nghÒ - nghÒ lµm níc m¾m, mµ ®Õn nay nã trë thµnh nguån thu nhËp chÝnh cho ®êi sèng cña ngêi d©n lµng Phó Lîi. Tríc kia n¬i ®©y vèn lµ mét gß ®Êt trèng gi¸p biÓn, ngêi d©n ë kh¾p mäi n¬i tõ DiÔn Ch©u (DiÔn Ngäc, DiÔn V¹n, DiÔn Kim), Nghi Léc, Thanh Ho¸, héi tô vÒ ®©y ®Þnh c sinh sèng t¹o nªn lµng Phó Lîi ngµy nay, hä sèng chñ yÕu dùa vµo nghÒ ®¸nh b¾t h¶i s¶n gÇn bê, víi ph¬ng tiÖn hÕt søc th« s¬. §iÒu kiÖn tù nhiªn ®· ban tÆng cho vïng ®Êt nµy nh÷ng thuËn lîi to lín, vèn lµ vïng gi¸p biÓn, vïng biÓn l¾m sinh vËt phï du, nhiÒu lo¹i h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ giµu lîng ®¹m, nh c¸ hè, c¸ thu, c¸ ngõ, c¸ chim, ®Æc biÖt lµ c¸ c¬m, lµ c¸c lo¹i c¸ phï hîp nhÊt cho ng d©n trong lµng lµm nghÒ chÕ biÕn níc m¾m. Bëi thÕ tõ rÊt sím ngêi d©n tõ kh¾p mäi n¬i ®· héi tô vÒ ®©y lÊy nghÒ ®¸nh b¾t h¶i s¶n lµm nghÒ chÝnh, mµ tríc ®©y ngêi ta quen gäi lµ “d©n v¹n chµi”. Cuéc sèng cña hä g¾n bã víi biÓn c¶, víi nh÷ng ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t th« s¬, ®¸nh b¾t gÇn bê. Ban ®Çu h¶i s¶n ®¸nh b¾t ®îc mét phÇn ®em vÒ phôc vô cho gia ®×nh, mét phÇn ®em b¸n hoÆc trao ®æi trong lµng trong x· lÊy thùc phÈm vµ hµng tiªu dïng cho gia ®×nh, dÇn dÇn h¶i s¶n ®¸nh b¾t ®îc ngµy cµng nhiÒu ®em dïng trong gia ®×nh vµ tiªu thô trong lµng, trong x· kh«ng hÕt, hä ®em ph¬i kh« vµ muèi phôc vô cho gia ®×nh m×nh. Ban ®Çu chØ mét, hai gia ®×nh lµm, víi mét vµi v¹i nhá. Cuéc sèng nay ®©y mai ®ã trªn s«ng, trªn biÓn quÇn quËt quanh n¨m nhng vÉn kh«ng ®ñ sèng, trong khi sè h¶i s¶n mµ hä ®¸nh b¾t ®ù¬c l¹i d thõa, tiªu thô kh«ng hÕt. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã nhiÒu ngêi d©n trong lµng ®· ®i kh¾p n¬i ®Õn c¸c vïng ven biÓn häc nghÒ lµm níc m¾m, tiªu biÓu nh cô Hoµng §øc Ph¬n, cô lµ ngêi ®Çu tiªn trong lµng ra C¸t H¶i - H¶i Phßng häc nghÒ lµm níc m¾m, vÒ truyÒn l¹i cho con ch¸u vµ nhiÒu hé gia ®×nh trong lµng. 13 BiÓn kh¬i ®· tÆng cho ngêi d©n n¬i ®©y nguån h¶i s¶n phong phó ®a d¹ng, cïng víi c¸i kh¾t khe cña giã t©y nam, tëng chõng nh ®ã lµ sù kh¾t khe cña tù nhiªn ®èi víi lµng quª Phó Lîi. ThÕ nhng nh÷ng ngêi d©n n¬i ®©y ®· vît lªn mäi khã kh¨n, lîi dông c¸i n¾ng, c¸i giã kh¾t khe ®ã ®Ó sèng b»ng nghÒ lµm níc m¾m. Cã lÏ còng chÝnh v× c¸i kh¾t khe ®ã tëng chõng nh ®e do¹ cuéc sèng cña con ngêi n¬i ®©y l¹i rÌn luyÖn con ngêi n¬i ®©y cøng cái h¬n vµ ®©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµm cho níc m¾m ë ®©y th¬m ngon thËm chÝ cßn ngon h¬n c¶ nh÷ng n¬i mµ hä ®· tõng ®Õn häc nghÒ. 2.1.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn LÞch sö cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm vµ nghÒ lµm níc m¾m ë lµng Phó Lîi cïng cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm nhÊt ®Þnh: Thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Lµng Phó Lîi lµ mét gß ®Êt næi, n»m ven s«ng Hoµng Mai, ngay tõ thêi kú nµy ngêi d©n ë kh¾p n¬i héi tô vÒ ®©y sinh sèng, chñ yÕu dùa vµo ®¸nh b¾t h¶i s¶n gÇn bê, cuéc sèng g¾n bã víi s«ng, biÓn, mµ tríc ®©y ngêi ta thêng gäi lµ nh÷ng ngêi d©n “v¹n chµi”. H¶i s¶n ®¸nh b¾t ®îc tiªu thô kh«ng hÕt, ®Ó tËn dông s¶n phÈm d thõa, hä ®· ®em muèi lµm níc m¾m. Tuy nhiªn thêi kú nµy níc m¾m lµm ra chñ yÕu ®Ó phôc vô cho gia ®×nh chØ míi mét sè Ýt gia ®×nh lµm, níc m¾m cha ph¶i lµ nghÒ chÝnh nu«i sèng gia ®×nh, v× thÕ cã thÓ xem ®©y lµ thêi kú h×nh thµnh ph«i thai cña nghÒ lµm níc m¾m ë lµng Phó Lîi. Sèng trªn m¶nh ®Êt hÑp, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng s¶n xuÊt, ngêi d©n n¬i ®©y chñ yÕu dùa vµo ®¸nh b¾t h¶i s¶n ven bê. Tõ thêi Ph¸p thuéc nghÒ lµm níc m¾m ®· h×nh thµnh ph«i thai, ®Õn thêi kú nµy nhiÒu ng d©n lµng Phó Lîi ®· ®i kh¾p c¸c n¬i ®Õn c¸c vïng ven biÓn häc nghÒ lµm níc m¾m nh ë C¸t H¶i - H¶i Phßng, vÒ lµm níc m¾m, v× vËy ®Õn thêi kú nµy nghÒ lµm níc m¾m míi thùc sù h×nh thµnh ë lµng Phó Lîi, ë thêi kú nµy s¶n phÈm níc m¾m lµm ra kh«ng chØ ®Ó phôc vô cho gia ®×nh mµ cßn ®em trao ®æi bu«n b¸n trong lµng x·, c¸c hé gia ®×nh trong lµng g©y dùng tu bæ ®îc mét sè c¬ së vËt chÊt. Cuéc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m giµnh ®îc th¾ng lîi cha ®îc bao l©u, th× Ph¸p quay trë l¹i x©m lîc níc ta. ChiÕn tranh ®· tµn ph¸ tÊt c¶ nh÷ng c¬ së vËt chÊt ban ®Çu cña ng d©n Phó Lîi, lùc lîng ®¸nh b¾t h¶i s¶n chñ yÕu lµ thanh niªn trai tr¸ng ra chiÕn trêng, bëi vËy nguån nguyªn liÖu h¶i s¶n dïng ®Ó lµm 14 níc m¾m thiÕu trÇm träng, nghÒ lµm níc m¾m ë ®©y kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt. Thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü Ngµy 10/10/1954 qu©n Ph¸p rót lui hÕt khái MiÒn B¾c, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p dµnh th¾ng lîi. Tuy nhiªn Ph¸p võa rót khái MiÒn B¾c th× ®Õ quèc Mü l¹i tiÕn hµnh x©m lîc níc ta, b»ng viÖc thiÕt lËp chÝnh quyÒn ph¶n ®éng ë MiÒn Nam ViÖt Nam, ®Êt níc bÞ chia c¾t thµnh hai miÒn víi hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau. Trong hoµn c¶nh ®ã §¶ng, Nhµ níc ta ®· ®Ò ra nhiÖm vô cho c¶ hai miÒn. MiÒn B¾c ®· hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n tiÕn lªn x©y dùng x· héi chñ nghÜa vµ hËu ph¬ng v÷ng ch¾c cho tiÒn tuyÕn lín MiÒn Nam. Cßn ë MiÒn Nam do cha hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n, nªn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ nh©n d©n hoµn thµnh sù nghiÖp thèng nhÊt níc nhµ lµ tiÒn tuyÕn lín. Trong hoµn c¶nh ®ã nh©n d©n Lµng Phó Lîi cïng nh©n d©n c¶ níc, võa kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt th¬ng chiÕn tranh, võa lµ hËu ph¬ng v÷ng ch¾c cung cÊp søc ngêi cña cho tiÒn tuyÕn ë MiÒn Nam. Nhê vËy mµ ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, nhÊt lµ nghÒ lµm níc m¾m truyÒn thèng, dÇn dÇn ®îc kh«i phôc trë l¹i. Ngµy 22/10/1958 m« h×nh Hîp t¸c x· khai th¸c h¶i s¶n thµnh lËp ë lµng Phó Lîi. §©y lµ mét mèc quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho nghÒ lµm níc m¾m ë ®©y cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, mäi ngêi trong lµng cïng ®¸nh b¾t h¶i s¶n, cïng chÕ biÕn trong Hîp T¸c X· h¨ng h¸i, nh÷ng tia hy väng míi thÓ hiÖn râ trªn nÐt mÆt cña mçi ng d©n lµng Phó Lîi. Díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, c¸c ngµnh c¸c cÊp, ng d©n Phó Lîi võa h¨ng h¸i ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, nhê vËy mµ n¨m 1962 -1963 Phó Lîi ®îc c«ng nhËn lµ “l¸ cê ®Çu” trong phong trµo ®¸nh c¸ ë MiÒn B¾c. Nh÷ng ngêi cã tµi cã c«ng nh: Cô Lôc, Cô Hµ, Cô TÊn, Cô Thêng... lµ nh÷ng ngêi ®i tiªn phong trong nghÒ lµm níc m¾m ë lµng nµy. BÞ thÊt b¹i trong chiÕn lîc chiÕn tranh ®¬n ph¬ng, Mü tiÕp tôc ®a ra c¸c chiÕn lîc chiÕn tranh kh¸c: ChiÕn tranh ®Æc biÖt, chiÕn tranh côc bé, chiÕn lù¬c ViÖt Nam ho¸ chiÕn tranh. C¸c chiÕn lîc chiÕn tranh ®ã, ®Æc biÖt sù kiÖn ngµy 5/8/1964 ®Õ quèc Mü leo thang ®¸nh ph¸ MiÒn B¾c, träng ®iÓm ®¸nh ph¸ lµ: S«ng Gianh, CÇu Long Biªn, CÇu Hµm Rång... trong ®ã cã C¶ng Cên gÇn lµng Phó Lîi 15 còng lµ träng ®iÓm bÞ ®¸nh ph¸ ¸c liÖt, bëi vËy lµng Phó Lîi bÞ thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ tµi s¶n nghiªm träng. Trong hoµn c¶nh khã kh¨n ®ã nh©n d©n lµng Phó Lîi cïng nh©n d©n MiÒn B¾c vµ nh©n d©n c¶ níc võa tiÕp tôc s¶n xuÊt kh«i phôc kinh tÕ hµn g¾n viÕt th¬ng chiÕn tranh, võa chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i, võa chi viÖn cho c¸ch m¹ng MiÒn Nam. Ng d©n Phó Lîi tiÕp tôc b¸m trô lÊy lµng ®Ó ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n vµ nghÒ lµm níc m¾m vÉn tiÕp tôc ®îc duy tr×, víi tinh thÇn c¬ng quyÕt “mét tÊc kh«ng ®i mét li kh«ng rêi”, gãp phÇn cïng c¶ níc hoµn thµnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü. Tõ n¨m 1975 ®Õn nay Sau khi cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü kÕt thóc c¶ níc bíc vµo thêi kú thèng nhÊt ®Êt níc, chèng thï trong giÆc ngoµi, kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt th¬ng chiÕn tranh. NghÒ lµm níc m¾m truyÒn thèng ë lµng Phó Lîi l¹i cã ®iÒu kiÖn kh«i phôc vµ ph¸t triÓn trë l¹i. Tuy nhiªn sau khi chiÕm toµn bé nh÷ng c¬ së vËt chÊt: tµu, thuyÒn, chum, v¹i... mµ ng d©n lµng Phó Lîi g©y dùng, kh«i phôc ®îc tõ thêi kú ®Çu sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p thµnh c«ng hÇu nh kh«ng cßn g×, nhiÒu ngêi trong lµng hy sinh trong chiÕn trêng. Lóc nµy qu©n Mü rót khái MiÒn Nam nhng hai miÒn Nam B¾c vÉn hai chÕ ®é chÝnh trÞ kh¸c nhau, bëi vËy nhiÖm vô lóc nµy lµ ph¶i hoµn thµnh thèng nhÊt ®Êt níc, l¹i ph¶i tiÕp tôc ®¬ng ®Çu víi c¸c cuéc chiÕn tranh biªn giíi: ChiÕn tranh biªn giíi T©y Nam, chiÕn tranh biªn giíi PhÝa B¾c… vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong, ngoµi níc. V× thÕ ë thêi kú ®Çu sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü nghÒ lµm níc m¾m ë lµng Phó Lîi kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tËp trung ph¸t triÓn. Tõ n¨m 1986 sau khi hoµn thµnh thèng nhÊt ®Êt níc, c¸c cuéc chiÕn tranh biªn giíi kÕt thóc th¾ng lîi, c¶ níc ®i lªn Chñ nghÜa x· héi. §¶ng, Nhµ níc ®· ®Ò ra ®êng lèi ®æi míi, kinh tÕ c¸ thÓ hé gia ®×nh ®îc khuyÕn khÝch vµ u tiªn ph¸t triÓn. NÕu nh tríc n¨m 1986 kinh tÕ c¸ thÓ kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ bao cÊp, th× nay kinh tÕ c¸ thÓ ®îc khuyÕn khÝch, cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, phï hîp víi t©m lý nguyÖn väng cña nh©n d©n, mäi ngêi phÊn khëi tÝch cùc lao ®éng s¶n xuÊt. N¨m 1999 mét bíc ®ét ph¸ vÒ nghÒ nghiÖp ë lµng Phó Lîi, ®ã lµ nhiÒu §¶ng viªn ®· nhanh chãng m¹nh d¹n thay ®æi c¬ chÕ cò, theo ®êng lèi c¬ chÕ míi. NhiÒu §¶ng viªn trong lµng tríc kia hä vèn lµ nh÷ng chiÕn sÜ bé ®éi giái ë chiÕn trêng, th× nay khi chiÕn tranh kÕt thóc, ®Êt níc bíc vµo thêi kú ®æi 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng