Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn më ®Çu
§Êt níc ta tr¶i qua mét thêi gian dµi chiÕn tranh gian khæ ¸c liÖt l¹i b¾t tay
ngay vµo c«ng cuéc x©y dùng CNXH. Trong qu¸ tr×nh kh«i phôc vµ ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ ®i lªn tõ ®ãi nghÌo l¹c hËu. Do ®ã kh«ng tr¸nh khái t tëng chñ quan
nãng véi vµ nh÷ng sai lÇm. §ã lµ thêi kú nÒn kinh tÕ níc ta ë t×nh tr¹ng kÕ ho¹ch
ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp.
Sím nhËn thøc ®îc nh÷ng sai lÇm trong ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ
Nhµ níc ë nh÷ng n¨m tríc. V× vËy ®· v¹ch ra ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn vµ triÖt
®Ó mµ träng t©m lµ ®æi míi kinh tÕ ®îc v¹ch ra ë §¹i héi VI, ®îc tiÕp tôc ph¸t
triÓn t¹i §¹i héi VII lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Trong ®ã sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®îc x¸c ®Þnh lµ chiÕn lîc ph¸t triÓn l©u dµi trong
c«ng cuéc ®æi míi, theo ®Þnh híng XHCN.
Sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ cña níc ta hiÖn nay
cã sù ®an xen t¸c ®éng m©u thuÉn kh«ng kÐm phÇn gay g¾t. §øng trªn ph¬ng
diÖn triÕt häc, cÇn nh×n nhËn râ mÆt thèng nhÊt vµ ®èi lËp gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú qu¸ ®é lªn XHCN. Ph©n tÝch ®Ó tõ ®ã
®a ra ph¬ng híng gi¶i quyÕt tÝch cùc cho vÊn ®Ò nµy.
§©y còng chÝnh lµ lý do em chän ®Ò tµi:
"Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay"
Bµi viÕt sau sÏ lÇn lít ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn t¸c ®éng cña quy luËt, ph©n
tÝch mÆt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay.
I.
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay.
1.
Thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
Nh chóng ta ®· biÕt, tr¶i qua mét thêi gian dµi ®Êt níc ta ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ quèc d©n víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp. C¬ chÕ bao cÊp
®· cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng ë níc ta, hoµn thµnh
c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ, gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt ®Êt níc, ®a c¶ níc
tiÕn lªn CNXH. Trong suèt mét thêi gian dµi ®ã c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung,
bao cÊp cßn cã nh÷ng ®iÓm tån t¹i.
Thø nhÊt: C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®îc thiÕt lËp dùa trªn c¬ së cña chÕ ®é
c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thø hai: Nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý th«ng qua hÖ thèng mÖnh lÖnh
hµnh chÝnh ®îc ph¸t ra tõ mét trung t©m vµ ®îc biÓu hiÖn ë hÖ thèng ch»ng chÞt ë
c¸c chØ tiªu mang tÝnh ph¸p lÖnh tõ trªn giao xuèng c¸c ®¬n vÞ c¬ cë.
Thø ba: Nhµ níc can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp
vµ hîp t¸c x· vµ c¸c tæ chøc s¶n xuÊt dÉn ®Õn c¸c d¬nh nghiÖp võa kh«ng cã
quyÒn tù chñ trong kinh doanh, võa kh«ng bÞ rµng buéc vÒ kÕt qu¶ kinh doanh
Thø t: nhµ níc thùc hiÖn 1 c¬ chÕ bao cÊp trµn lan th«ng qua chÕ ®é cung
cÊp vµ cÊp ph¸t ng©n s¸ch mµ kh«ng cã rµng buéc vÒ mÆt vËt chÊt
Thø n¨m: KÕ ho¹ch gi¸ trÞ hÇu nh kh«ng ®îc tÝnh tíi.TiÒn tÖ lµ mét c«ng cô
n¨ng ®éng nhÊt trong qu¶n lý kinh tÕ kh«ng ®îc coi träng ®óng møc.ThËm chÝ
®ång tiÒn cßn bÞ g¸n tiÕng xÊu lµ nguån gèc cña bÊt c«ng trong x· héi
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm ë trªn c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung quan liªu bao cÊp
®· kh«ng tr¸nh khái kÕt qu¶ lµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. Lîi Ých ngêi lao ®éng
cha ®îc quan t©m ®óng møc. KÕt qu¶ lµ sù khñng ho¶ng kinh tÕ,chÝnh trÞ …
§øng tríc t×nh h×nh ®ã ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ níc ta ph¶i cã chñ tr¬ng chØ
®¹o ®æi míi toµn diÖn mµ träng t©m lµ ®æi míi kinh tÕ.
2.
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi vµ tån t¹i nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay.
2.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi vµ tån t¹i nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta.
Tõ §¹i héi VI(1986) ®¶ng ta ®· ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n nh÷ng tån t¹i,®ång thêi
ph©n tÝch nh÷ng sai lÇm vÒ chñ quan duy ý chÝ trong nh÷ng n¨m thùc hiÖn c¬
chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp.Tõ ®ã §¶ng ta ®· khëi xíng sù
nghiÖp ®æi míi toµn diÖn mµ träng t©m lµ ®æi míi kinh tÕ -"Ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ
trêng, ®i ®«i víi t¨ng cêng qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN". Néi
dung nµy tiÕp tôc ®îc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi VII vµ VIII.
Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn xuÊt ph¸t tõ:
Thø nhÊt: Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn míi phï hîp víi thùc
tr¹ng cña lùc lîng s¶n xuÊt cha ®ång ®Òu
Thø hai: ChØ cã ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chóng ta míi cã
kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò viÖc lµm trªn ®Êt níc chóng ta. Trong ®iÒu kiÖn
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®ã, khai th¸c vµ tËn dông tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ mét trong
nh÷ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng.
Thø ba: ChØ cã ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chóng ta míi huy
®éng ®îc mäi tiÒm n¨ng vÒ vèn, kü thuËt vµ tiÒm n¨ng vÒ con ngêi.
Qua sù ph©n tÝch trªn cho thÊy nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i ë níc ta
lµ tÊt yÕu kh¸ch quan vµ mang l¹i nhiÒu lîi Ých to lín trong thêi kú qu¸ ®é.
2.2 Thµnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi.
§Ó chØ râ ®îc tÝnh ®óng ®¾n, s¸ng suèt vÒ ®êng lèi chØ ®¹o cña §¶ng vµ
Nhµ níc trong thêi kú ®æi míi kinh tÕ. Trong bµi viÕt nµy xin nªu ra mét sè
thµnh tùu næi bËt vÒ kinh tÕ trong 10 n¨m ®æi míi (1986 - 1995).
Thø nhÊt: Tõ mét nÒn kinh tÕ hÇu nh kh«ng cã t¨ng trëng tríc nh÷ng n¨m
1986, ®· ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh ®Æc biÖt 5 n¨m (1991
-1995) lÇn ®Çu tiªn hoµn thµnh vît møc môc tiªu kinh tÕ 5 n¨m. TÝnh chung 5
n¨m, GDP t¨ng trëng hµng n¨m 3,9%. NhÞp ®é t¨ng trëng GDP 1991: 6% 1992:
8,6% 1993: 8,1% 1994: 8,8% 1995: 9,5% còng trong 5 n¨m (1991 -1995) n«ng
nghiÖp t¨ng 4,5%, c«ng nghiÖp t¨ng 13,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 20%. Tõ
n¨m 1991, s¶n xuÊt kh«ng chØ ®¸p øng ®îc tiªu dïng mµ cßn dµnh mét phÇn ®Ó
tÝch luü 1991: 10,1% 1992: 13,8% 1993: 14,8% 1994: 17%.
Bíc ®Çu cã tÝch luü trong néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tríc n¨m 1968, thu
nhËp quèc d©n s¶n xuÊt míi ®¸p øng 80% thu nhËp quèc d©n sö dông kh«ng cã
tÝch luü, phÇn th©m hôt 20%.
Thø hai: K×m chÕ vµ ®Èy lïi ®îc n¹n siªu l¹m ph¸t. Trong n¨m
1986 - 1988 n¹n l¹m ph¸t t¨ng víi 3 con sè gi¶m xuèng cßn 2 con sè trong
khi ®ã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao
ChØ tiªu
n¨m
1986
1987
1988
1993 1994 1995
T¨ng trëng
4
3,9
5,1
8,1
8,8
9,5
L¹m ph¸t
774,7 223,1 393,8
5,2
14,4 12,7
HiÖn nay ®ång tiÒn ViÖt Nam, t¨ng gi¸ vµ æn ®Þnh. Tû lÖ ®Çu t níc ngoµi
vµo ViÖt Nam t¨ng, c¬ cÊu c¸c nghµnh kü thuËt cã thay ®æi theo híng tiÕn bé.
Thø ba: C¬ cÊu nghµnh kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo híng tiÕn bé. Tû
träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¬ b¶n trong GDP t¨ng 22,6%(1990) lªn
30,3%(1995), tû träng dÞch vô tõ 38,6% lªn 42,5%, tû träng n«ng nghiÖp gi¶m
40,6%(1990) xuèng 36,2% (1994).
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh×n chung bé mÆt cña ®Êt níc thay ®æi h¼n, ®óng nh nhËn xÐt cña Giªnathan
H Hot¬n (Gi¸o s viÖn ph¸t triÓn quèc tÕ Havít (Mü))"ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu
thµnh tùu ®¸ng kinh ng¹c..., ®· thùc hiÖn ®îc nh÷ng bíc chuyÓn to l¬n nhanh h¬n c¶
Trung Quèc(theo Vain,1993) cã hiÓu qu¶ cao h¬n c¶ Nga vµ §«ng ¢u vµo cïng thêi
®iÓm"( C¸c c¸ch kinh tÕ ë ViÖt Nam: bøc tranh tæng qu¸t trang 33).
II.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i trong thêi kú qu¸ ®é ë
ViÖt Nam
Trªn c¬ së xem xÐt l¹i qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ ë níc ta qua viÖc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn cña §¶ng vµ Nhµ níc trong nhiÖm kú §¹i héi VI ®Õn §¹i héi VIII, §¶ng ta
x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay nh sau:
1. Kinh tÕ nhµ níc
2. Kinh tÕ hîp t¸c mµ nßng cèt lµ c¸c hîp t¸c x·
3. Kinh tÕ t b¶n nhµ níc
4. Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ
5. Kinh tÕ t b¶n t nh©n
1.
Kinh tÕ nhµ níc:
Thµnh phÇn kinh tÕ nµy n¾m gi÷ nh÷ng m¹ch m¸u kinh tÕ vµ c«ng nghÖ then chèt.
2.
Kinh tÕ tËp thÓ:
Thµnh phÇn kinh tÕ nµy kh«ng ngõng ®îc cñng cè vµ më réng, bæ xung cho
kinh tÕ quèc doanh.
3.
Kinh tÕ t b¶n nhµ níc:
Thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng sö dông
vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý cña c¸c nhµ t b¶n.
4.
Kinh tÕ c¸c thÓ tiÓu chñ:
Thµnh phÇn kinh tÕ nµy dùa trªn h×nh thøc së h÷u c¸ thÓ vÒ t liÖu s¶n xuÊt
vµ lao ®éng cña b¶n th©n.
5.
Kinh tÕ t b¶n t nh©n:
Thµnh phÇn kinh tÕ nµy dùa trªn h×nh thøc së h÷u t nh©n, t b¶n chñ nghÜa vÒ
t liÖu s¶n xuÊt vµ quan hÖ bãc lét ngêi.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
III. TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ tån t¹i ë níc ta hiÖn nay.
1.
TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp theo quan ®iÓm duy
vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin.
a) Kh¸i niÖm
Quy luËt m©u thuÉn lµ quy luËt quan träng nhÊt cña phÐp biÖn chøng lµ h¹t
nh©n cña phÐp biÖn chøng, nã v¹ch ra nguån gèc bªn trong cña vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn. Tríc hÕt m©u thuÉn ®îc kh¼ng ®Þnh lµ mét hiÖn tîng mang tÝnh kh¸ch quan
vµ phæ biÕn. §Ó hiÓu râ néi dung cña quy luËt, trong bµi viÕt nµy ta sÏ nªu lªn
nh÷ng t¸c ®éng cña nã trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú hiÖn nay cô thÓ lµ sù
thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
Tríc hÕt ta ph¶i biÕt kh¸i niÖm " ®èi lËp " trong quy luËt m©u thuÉn lµ sù
kh¸i qu¸t nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh híng tr¸i ngîc nhau trong
mét chØnh thÓ lµm nªn sù vËt vµ hiÖn tîng.
VËy kh¸i niÖm "thèng nhÊt" trong quy luËt m©u thuÉn cã gnhÜa lµ hai mÆt
®èi lËp liªn hÖ víi nhau, rµng buéc nhau vµ quy ®Þnh lÉn nhau, mÆt nµy lÊy mÆt
kia lµm tiÒn ®Ò cho m×nh tån t¹i.
b) Néi dung quy luËt
Ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh kh«ng cã sù vËt, hiÖn tîng nµo l¹i kh«ng cã m©u
thuÉn.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m©u thuÉn, khi cuéc ®Êu tranh cña c¸c mÆt
®èi lËp trë nªn quyÕt liÖt nªn cã ®iÒu kiÖn chÝn muåi, tÊt yÕu dÉn ®Õn "sù chuyÓn
ho¸ cuèi cïng" vµ khi ®ã m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi
ra ®êi thay thÕ. Sù vËt míi lµ thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp míi. Do ®ã, cã
m©u thuÉn míi, qu¸ tr×nh lÆp ®i lÆp l¹i kh«ng ngõng lµm cho con ®êng ph¸t triÓn
diÔn ra liªn tôc, ngµy cµng cao.
Quy luËt m©u thuÉn cßn v¹ch râ: bÊt cø sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp
cô thÓ nµo còng ®Òu cã tÝnh t¹m thêi t¬ng ®èi, ®ã chÝnh lµ tr¹ng th¸i ®øng im t¬ng ®èi cña sù vËt. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cã tÝnh chÊt tuyÖt ®èi.
2.
TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn
nay.
2.1. TÝnh thèng nhÊt
Trong thùc tiÔn, chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é gåm
nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
v× vËy gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã mét sù thèng nh©t, hîp t¸c, ®an xen bæ
xung cho nhau ®Ó cïng ph¸t triÓn. C¸c ®iÓm thèng nhÊt ®ã thÓ hiÖn:
Thø nhÊt: C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña nh÷ng quy
luËt chung cña nÒn kinh tÕ mang b¶n chÊt XHCN, cïng ho¹t ®éng vµ híng tíi
môc tiªu chung cña xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc
d©n
Thø hai: ThÕ giíi hiÖn nay ®ang cã sù m©u thuÉn gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ
sù ph¸t triÓn x· héi nãi chung. RÊt nhiÒu quèc gia t b¶n khi t¨ng trëng kinh tÕ ®·
kÌm theo khñng ho¶ng x· héi vÒ ®¹o lý vµ ®êi sèng tinh thÇn. T¨ng trëng kinh tÕ
kh«ng cã môc ®Ých tù th©n mµ nh»m ph¸t triÓn x· héi, ph¸t triÓn con ngêi. Ph¸t
triÓn kinh tÕ mµ lµm suy ®åi ®¹o ®øc, th× lµm sao kinh ttÐ cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn
liªn tôc.Yªu cÇu kh¸ch quan cña cuéc sèng hiÖn ®¹i ®Æt ra t¨ng trëng kinh tÕ
ph¶i ®i víi tiÕn bé x· héi, tiÕn bé x· héi lµ kÕt qu¶ nhng còng lµ ®éng lùc, yÕu tè
néi t¹i cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thø ba: Ngµy nay t¨ng trëng kinh tÕ ®ßi hái ph¶i ®i ®«i víi b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. T¨ng trëng kinh tÕ kiÓu chñ nghÜa t b¶n võa qua d· tµn ph¸ m«i trêng, m«i sinh. §ã lµ mèi nguy hiÓm lín ®e do¹ sù t¨ng trëng kinh tÕ. Hµng lo¹t
hiÖn tîng nh hiÖu øng nhµ kÝnh, enino, enina vµ hµng lo¹t c¸c hiÖn tîng kh¸c.
T¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng hiÖn nay chØ cã thÓ ®i liÒn theo nã lµ sù gi÷ g×n, b¶o
vÖ m«i trêng.
ThÕ giíi còng ®ang ®Æt vÊn ®Ò t¨ng trëng kinh tÕ víi sù ph¸t triÓn lµnh
m¹nh cña hÖ thèng chÝnh trÞ cña mçi quèc gia. Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt còng ®åi hái quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn kÞp, giai cÊp cÇm quyÒn ph¶i ph¸t huy ®îc quyÒn d©n chñ cña ®¹i ®a sè c¸c thµnh viªn trong x· héi. §iÒu nµy lµm quan
hÖ mËt thiÕt víi viÖc lµm lµnh m¹nh hÖ thèng chÝnh trÞ, kh¾c phôc c¸c c¨n bÖnh
phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c quèc gia lµ tham nhòng, lòng ®o¹n cña giíi tµi phiÖt.
Ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tÝnh æn ®Þnh, tiÕn tíi mét x· héi c«ng b»ng v¨n minh
th× cÇn ph¶i cã mét " nh¹c trëng" hay mét " träng tµi " ®Ó chØ huy dÉn d¾t, ®¶m
b¶o tÝnh thèng nhÊt, b×nh ®¼ng trªn s©n ch¬i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
Trong lÞch sö, §¶ng céng s¶n lµ lùc lîng l·nh ®¹o duy nhÊt ë níc ta, kh«ng
mét thÕ lùc nµo cã thÓ c¹nh tranh ®îc. C¬ng lÜnh, ®êng lèi cña §¶ng ®îc nhµ níc
qu¸n triÖt thÕ chÕ ho¸ thµnh hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ®Ó tÊt c¶ mäi tÇng líp nh©n
d©n, mäi tæ chøc, c¸ nh©n trong x· héi ph¶i thi hµnh.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§¶ng l·nh ®¹o th«ng qua nhµ níc. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nhµ níc bao
giê còng do nguyªn nh©n kinh tÕ.
BÊt kú mét ho¹t ®éng nµo cña Nhµ níc ®Òu thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù vËn
®éng cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh sù l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng, kÕt hîp sù qu¶n lý
®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc t¹o ra mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, thèng nhÊt gióp c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn trong m«i trêng hîp t¸c, cïng híng tíi môc
tiªu chung ®a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN.
2.2. Sù ®Êu tranh
§øng trªn quan ®iÓm cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng cô thÓ lµ quy luËt
m©u thuÉn, ph©n tÝch sù ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn
nay.
MÆt m©u thuÉn thø nhÊt: §ã lµ sù m©u thuÉn dùa trªn sù kh¸c nhau vÒ lîi
Ých kinh tÕ. §øng ®Çu mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ. XuÊt ph¸t tõ
lîi Ých kh¸c nhau gi÷a c¸c chñ thÓ mµ thµnh phÇn kinh tÕ cã lîi Ých kh¸c nhau,
chóng m©u thuÉn, c¹nh tranh víi nhau t¹o thµnh ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn.
Chóng ta ®Òu biÕt ®éng lùc bªn trong thóc ®Èy toµn bé sù ho¹t ®éng cña con ngêi chÝnh lµ nhu cÇu. Nhng nhu cÇu thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng kh«ng ph¶i trùc
tiÕp mµ th«ng qua lîi Ých.
XÐt ë gãc ®é chñ thÓ bªn c¹nh lîi Ých c¸c nh©n, lîi Ých tËp thÓ cßn cã lîi Ých
cña gia ®×nh, dßng hä, giai cÊp, d©n téc, quèc gia vµ lîi Ých nh©n lo¹i. Lîi Ých c¸
nh©n kh«ng bao giê t¸ch khái lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Song nh÷ng lîi Ých
Êy chØ thùc hiÖn ®îc vai trß ®éng lùc cña m×nh th«ng qua lîi Ých c¸ nh©n.
Nh trªn ®· ph©n tÝch, lîi Ých c¸ nh©n lµ ®éng lùc trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ nhÊt,
th«i thóc chñ thÓ ho¹t ®éng. MÆt kh¸c, ®øng ®»ng sau mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ
c¸c chñ thÓ. ChÝnh v× vËy, cã nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau nªn c¸c thµnh phÇn cã sù
m©u thuÉn, c¹nh tranh. Thùc cÊt c¸c nhµ kinh tÕ ®Òu kh¼ng ®Þnh c¹nh tranh lµ
®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Do søc Ðp c¹nh tranh, c¸c nhµ s¶n xuÊt buéc ph¶i
t×m c¸ch sö dông hîp lý nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó ®¹t ®îc môc
tiªu chiÕn lîc ®Ò ra.
M©u thuÉn thø hai: §ã lµ sù ®Êu tranh mÉu thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ vµ ®îc chia thµnh hai lo¹i m©u thuÉn. §ã lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ mµ mÉu thuÉn gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét thµnh phÇn kinh tÕ.
Trong bµi viÕt nµy ta xem xÐt c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ m©u thuÉn gi÷a mét bªn lµ kinh
tÕ quèc doanh, kinh tÕ t b¶n nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ víi mét bªn lµ tÝnh tù ph¸t
t s¶n, tiÓu t s¶n cña kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ.
M©u thuÉn gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét thµnh phÇn kinh tÕ b¾t
nguån tõ sù mÊt c©n ®èi, vi ph¹m hîp ®ång, quan hÖ thanh to¸n, chiÕm dông vèn
cña nhau.
Vµo n¨m 1982 Micheal Petter ®· ®a ra kh¸i niÖm c¹nh tranh më réng, theo
®ã c¹nh tranh trong mét nghµnh c«ng nghiÖp phô thuéc vµo n¨m lùc lîng: cã ®èi
thñ c¹nh tranh tiÒm n¨ng, s¶n phÈm thay thÕ, ngêi cung øng, kh¸ch hµng, vµ c¸c
®èi thñ c¹nh tranh trong nghµnh.
Th«ng thêng, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh thêng kh«ng cã cïng sù lùa chän chiÕn
lîc, sù kh¸c biÖt dùa trªn hai ph¬ng diÖn c¬ b¶n lµ u thÕ c¹nh tranh vµ môc tiªu
chiÕn lîc.
¦u thÕ c¹nh tranh ®îc hiÓu nh lµ nh÷ng ®Æc tÝnh hoÆc nh÷ng th«ng sè cña
s¶n phÈm nhê ®ã s¶n phÈm cã ®îc tÝnh u viÖt, sù tréi h¬n so víi s¶n phÈm cña
c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trùc tiÕp. Nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng th«ng sè nµy cã thÓ
thay ®æi vµ chóng g¾n liÒn víi s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô
nªn tÝnh u viÖt ®ã mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi. TÝnh u viÖt t¬ng ®èi cña mét doanh
nghiÖp cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau nhng cã thÓ tËp hîp c¸c
nh©n tè thµnh hai nhãm c¬ b¶n theo nguån gèc cña u thÕ c¹nh tranh ®ã lµ u thÕ
vÒ chi phÝ vµ u thÕ vÒ ph©n biÖt ho¸ s¶n phÈm.
Mét doanh nghiÖp cã u thÕ chi phÝ lín (cßn gäi lµ u thÕ c¹nh tranh bªn
trong). Khi tÝnh u viÖt cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn träng viÖc lµm chñ chi phÝ s¶n
xuÊt, chi phÝ qu¶n lý hoÆc trong viÖc qu¶n lý s¶n phÈm. Sù lµm chñ nµy ®em l¹i
gi¸ trÞ cho nhµ s¶n xuÊt, b»ng c¸ch t¹o ra s¶n phÈm cã gi¸ thµnh thÊp h¬n so víi
gi¸ thµnh cña ®èi thñ c¹nh tranh,vÒ c¬ b¶n ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i thêng
xuyªn xem xÐt l¹i tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng vÒ c«ng nghÖ vµ tæ chøc qu¶n lý cña
m×nh. Doanh nghiÖp nµo quan t©m triÖt ®Ó tíi yÕu tè ®ã th× doanh nghiÖp ®ã sÏ
cã u thÕ c¹nh tranh bªn trong cao.
Doanh nghiÖp ®îc xem lµ cã u thÕ c¹nh tranh kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm (cßn
gäi lµ u thÕ c¹nh tranh bªn ngoµi).¦u thÕ c¹nh tranh nµy t¹o ra cho c«ng ty mét
thø quyÒn ®ã lµ " quyÒn lùc thÞ trêng ". ChiÕn lîc nµy chñ yÕu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc
Marketing cña c¸c doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ tho¶ m·n tèt h¬n nh÷ng
mong muèn cña ngêi mua nh÷ng s¶n phÈm cßn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña x·
héi.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Bªn c¹nh ®ã cßn cã sù ®Êu tranh víi nhau trong môc tiªu chiÕn lîc. Môc
tiªu chiÕn lîc cña mét c«ng ty ®îc biÓu hiÖn ë ý ®Þnh cña c«ng ty trong viÖc khai
th¸c u thÕ c¹nh tranh cña m×nh hoÆc lµ trªn toµn bé hoÆc phÇn lín c¸c ®o¹n thÞ
trêng hoÆc trªn mét ®o¹n thÞ trêng h¹n chÕ.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay kh«ng chØ m©u thuÉn vÒ mÆt lîi
Ých kinh tÕ, lîi Ých c¸ nh©n gi÷a c¸c chñ thÕ kinh tÕ mµ chóng cßn m©u thuÉn bëi
vai trß cña mçi thµnh phÇn kinh tÕ lµ kh¸c nhau.
Kinh tÕ nhµ níc: Vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy chñ yÕu lµ ®Þnh
híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn
Kinh tÕ hîp t¸c: Kinh tÕ hîp t¸c n¶y sinh tõ nhu cÇu vµ lîi Ých cña viÖc phèi
hîp nh÷ng nç lùc chung cña nh÷ng ngêi lao ®éng th«ng qua con ®êng liªn kÕt tù
nguyÖn, ph¸t huy søc m¹nh céng ®ång.
Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ: Bao gåm nh÷ng ®¬n vÞ, nh÷ng tæ chøc kinh tÕ dùa
vµo vèn vµ søc lao ®éng cña chÝnh chñ thÓ ®ã lµ chñ yÕu. Kinh tÕ c¸c thÓ cã vÞ trÝ
rÊt quan träng trong nhiÒu ngµnh nghÒ
Kinh tÕ t b¶n t nh©n: Cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn ®· x¸c nhËn mÆc
dï míi ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ kh«i phôc trong thêi gian gÇn ®©y.
Kinh tÕ t b¶n nhµ níc: Sù ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy kh«ng chØ
gãp phÇn ®Èy nhanh sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng s¶n xuÊt mµ cßn lµ
sù "giao thoa" gi÷a kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ thÕ giíi.
Nãi tãm l¹i mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã mét vai trß nhÊt ®Þnh trong nÒn kinh
tÕ, tÊt c¶ ®Òu ®ãng gãp vµo sù t¨ng trëng vµ ®i lªn cña nÒn kinh tÕ nhµ níc, song
gi÷a chóng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn ®Êu tranh nhiÒu khi gay g¾t vµ
phøc t¹p trong néi bé tõng nghµnh gi÷a c¸c vïng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Ph©n c«ng lao ®éng cã t¸c dông rÊt to lín nã lµ ®ßn bÈy cña sù ph¸t triÓn
c«ng nghÖ vµ n¨ng suÊt lao ®éng. VÊn ®Ò ph©n c«ng lao ®éng x· héi cã liªn quan
chÆt chÏ tíi viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. X· héi ho¸ c¶ XHCN s¶n xuÊt
cÇn ®îc xem xÐt trªn c¶ 3 mÆt cña qu¸ tr×nh kinh tÕ-x· héi(quan hÖ së h÷u vµ d÷
liÖu s¶n xuÊt), kinh tÕ vµ kü thuËt hay c«ng nghÖ (lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¬ së vËt
chÊt), kinh tÕ vµ tæ chøc( quan hÖ tæ chøc qu¶n lý nÒn s¶n xuÊt).
Níc ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH nªn ph¸t triÓn theo híng x· héi
ho¸ s¶n xuÊt theo ®Þnh híng XHCN lµ c¸ch gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng m©u
thu©n lµm t¨ng tÝnh thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. X· héi ho¸ s¶n xuÊt
lµ sù liªn kÕt nhiÒu qu¸ tr×nh riªng lÎ thµnh qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, ë d¹ng
chung nhÊt x· héi ho¸ s¶n xuÊt biÓu hiÖn ë sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tª sang c¬ chÕ míi, viÖc nhËn
thøc râ nh÷ng mÆt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ rÊt
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thiÕt thùc. Qua ®ã ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý, ph¶i h×nh thµnh mét " hµnh
lang ph¸p lý" râ rµng vµ liªn tôc duy tr× ®éng viªn ®îc nh÷ng ngêi ch¹y ®ua c¸c
t¸c nh©n kinh tÕ míi. Cïng víi chÕ ®é së h÷u ph¶i lµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó vËn hµnh
toµn bé nªn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng XHCN vµ tiÕn lªn h¬n n÷a. C«ng
thøc chÕ ®é qu¶n lý + c¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ níc sÏ lµ m« h×nh míi vÒ chñ
nghÜa x· héi níc ta trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. X©y
dùng mét chÕ ®é x· héi víi d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh,
kinh tÕ æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c lµ môc tiªu mµ chóng ta ®ang híng tíi.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
KÕt luËn
Chñ nghÜa t b¶n víi hai h×nh thøc së h÷u nhµ níc vµ së h÷u t nh©n. Chóng
ta theo lý tëng céng s¶n chñ nghÜa mong muèn x©y dùng mét chÕ ®é së h÷u duy
nhÊt lµ së hò toµn d©n. Nhng ®Ó ®i tíi ®ã loµi ngêi ph¶i ®i qua mét bíc qu¸ ®é lµ
x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi hai h×nh thøc së h÷u chñ yÕu lµ së h÷u toµn d©n
( thùc chÊt lµ së h÷u nhµ níc vµ së h÷u tËp thÓ ). TiÕp tôc ®i vµo thùc tÕ ®Ó qu¸
®é ®i lªn CNXH, V-Lªnin ®· ®Ò xuÊt chÕ ®é t b¶n nhµ níc trong chÝnh s¸ch kinh
tÕ míi, ®ång thêi còng lµm xuÊt hiÖn mét t¸c nh©n kinh tÕ míi ®ã lµ thµnh phÇn
kinh tÕ t b¶n nhµ níc.
Nh vËy trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn CNXH, mét mÆt chÕ ®é së h÷u ®· ®îc
®a d¹ng ho¸, xuÊt hiÖn h×nh thøc ®an xen vÒ chÕ ®é së h÷u mÆt kh¸c còng thÊy
râ nÐt n¨m thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ c¸
thÓ, kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ t b¶n nhµ níc. §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao sù tån
t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay lµ tÊt yÕu vµ
kh¸ch quan.
Xin trÝch ý kiÕn cña nguyªn thñ tíng Vâ V¨n KiÖt " chÝnh s¸ch kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng vµ Nhµ níc ta sÏ trë thµnh mét yÕu tè phôc vô ®¾c
lùc cho chiÕn lîc ®uæi b¾t ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu " chóng ta kh¼ng
®Þnh, kiªn tr× ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ h¬n n÷a cßn hy
väng vµo nã ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a níc ta vµ c¸c níc trªn thÕ giíi. ViÖt
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong c¬ chÕ thÞ trêng gi÷a chóng cã sù
thèng nhÊt nhng tÊt yÕu kh«ng tr¸ch khái sù ®Êu tranh, m©u thuÉn. C¸c lo¹i m©u
thuÉn ®ã diÔn biÕn kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p, tån t¹i t¸c ®éng lÉn nhau trong
suèt c¶ thêi kú qu¸ ®é.
§Ó gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nµy tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý cña
Nhµ níc XHCN. Tríc hÕt, ph¶i t¨ng tÝnh thèng nhÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
th× ph¶i lµm cho sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng trong hÖ thèng ph©n c«ng
kh«ng diÔn ra tù ph¸t mµ diÔn ra 1 c¸ch tù gi¸c, c¸c yÕu tè ®iÒu tiÕt cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cïng chiÒu, cïng híng víi yÕu tè
®iÒu tiÕt c¬ b¶n. MÊu chèt lµ sù kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých kinh tÕ, tríc hÕt lµ c¸c
thµnh phÇn trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ph¸p luËt kinh tÕ cña Nhµ níc.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi cam kÕt
Em xin cam ®oan bµi viÕt nµy lµ sù vËn dông kiÕn thøc em ®¨ häc trªn líp
vµ tham kh¶o tµi liÖu chø kh«ng hÒ sao chÐp tõ bµi kh¸c.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
PhÇn më ®Çu..................................................................................................1
I.
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay.....................1
1. Thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.........................................................1
2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi vµ tån t¹i nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay...........................................................2
II. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i trong thêi kú
qu¸ ®é ë ViÖt Nam..................................................................................4
1. Kinh tÕ nhµ níc:.........................................................................................5
2. Kinh tÕ tËp thÓ:...........................................................................................5
3. Kinh tÕ t b¶n nhµ níc:................................................................................5
4. Kinh tÕ c¸c thÓ tiÓu chñ:.............................................................................5
5. Kinh tÕ t b¶n t nh©n:..................................................................................5
III. TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ tån t¹i ë níc ta hiÖn nay.................................................5
1. TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp theo quan ®iÓm
duy vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin...........................................5
2. TÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta
hiÖn nay......................................................................................................6
KÕt luËn
.....................................................................................................12
13