Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tiểu luận giải pháp hoàn thiện và phát triển thị trường chứng khoán ở việt nam...

Tài liệu Tiểu luận giải pháp hoàn thiện và phát triển thị trường chứng khoán ở việt nam

.DOC
49
136
130

Mô tả:

PhÇn më ®Çu Së chøng kho¸n ®Çu tiªn trªn thÕgiíi ®îc thµnh lËp n¨m 1531 t¹i thµnh phè Anvers (thuéc níc BØ). KÓ tõ ®ã ®Õn nay ®· gÇn 500 n¨m, thuËt ng÷ “ThÞ trêng chøng kho¸n” ®îc mäi ngêi biÕt ®Õn vµ phæ biÕn réng r·i ë nhiÒu quèc gia. ThÞ trêng chøng kho¸n ®· ®îc thiÕt lËp ë hÇu hÕt c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ cã thÓ nãi thÞ trêng chøng kho¸n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kh«ng mét quèc gia nµo cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mµ kh«ng cã sù hiÖn diÖn cña thÞ trêng chøng kho¸n. ë ViÖt Nam, sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n ®îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ®a vµo vËn hµnh Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i TP Hå ChÝ Minh ngµy 20-7-2000, vµ thùc hiÖn phiªn giao dÞch ®Çu tiªn vµo ngµy 28-7-2000. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Õn nay ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®· h¬n bèn n¨m vµ ®· chøng tá sù xuÊt hiÖn cña nã lµ cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi cña níc ta. Tuy nhiªn ®ang trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn nªn thêi gian qua bªn c¹nh nh÷ng dÊu hiÖu kh¶ quan vÉn xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp cÇn cã thêi gian ®Ó kh¾c phôc. Lµ sinh viªn chuyªn ngµnh Ng©n hµng- Tµi chÝnh, viÖc t×m hiÓu thÞ trêng chøng kho¸n lµ cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn. V× vËy, trong qu¸ tr×nh häc tËp ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam” ®îc em lùa chän t×m hiÓu. Bµi viÕt nµy em chia lµm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ thÞ trêng chøng kho¸n. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng t×nh h×nh ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam hiÖn nay. Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam Bµi viÕt ®îc thùc hiÖn víi sù híng dÉn cña c« gi¸o NguyÔn Thuú D¬ng. RÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 1 Sinh viªn §Æng ThÞ Mai Anh 2 Ch¬ng 1:Lý luËn chung vÒ thÞ trêng chøng kho¸n 1.1 Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña thÞ trêng chøng kho¸n 1.1.1 C¸c quan ®iÓm vÒ thÞ trêng chøng kho¸n. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) vµ thÞ trêng vèn lµ mét, chØ lµ tªn gäi kh¸c nhau cña mét kh¸i niÖm: ThÞ trêng t b¶n (Capital Market). NÕu xÐt vÒ mÆt néi dung, th× thÞ trêng vèn biÓu hiÖn c¸c quan hÖ b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh mua b¸n c¸c chøng kho¸n. TTCK lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi, lµ h×nh thøc giao dÞch vèn cô thÓ. Do ®ã, c¸c thÞ trêng nµy kh«ng thÓ t¸ch rêi, ph©n biÖt nhau mµ cïng thèng nhÊt vµ cïng ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi cña thÞ trêng t b¶n. Quan ®iÓm thø hai cña c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng: “TTCK ®îc ®Æc trng bëi thÞ trêng vèn chø kh«ng ph¶i lµ ®ång nhÊt lµ mét”. Nh vËy theo quan ®iÓm nµy TTCK vµ thÞ trêng vèn lµ kh¸c nhau, trong ®ã TTCK chØ giao dÞch, mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n nh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty. C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, kh«ng thuéc ph¹m vi cña TTCK. Quan ®iÓm thø ba, dùa trªn nh÷ng g× quan s¸t ®îc t¹i ®a sè c¸c së giao dÞch chøng kho¸n l¹i cho r»ng “ ThÞ trêng chøng kho¸n lµ thÞ trêng cæ phiÕu”, hay lµ n¬i mua b¸n c¸c phiÕu cæ phÇn ®îc c¸c c«ng ty ph¸t hµnh ra ®Ó huy ®éng vèn. Theo quan ®iÓm nµy, TTCK ®îc ®Æc trng bëi thÞ trêng mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh mang l¹i quyÒn tham gia së h÷u. 1.1.2 Kh¸i niÖm TTCK ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi c¸c lo¹i chøng kho¸n. Chøng kho¸n ®îc hiÓu lµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ hay bót to¸n ghi sæ, nã cho phÐp chñ sá h÷u cã quyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp vµ tµi s¶n cña tæ chøc 3 ph¸t hµnh hoÆc quyÒn së h÷u. C¸c quyÒn yªu cÇu nµy cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c lo¹i chøng kho¸n, tuú theo tÝnh chÊt së h÷u cña chóng. C¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n cã thÓ diÔn ra trªn thÞ trêng s¬ cÊp (Primary Market) hay thÞ trêng thø cÊp (Secondary Market), t¹i së giao dÞch (Stock exchange) hay thÞ trêng chøng kho¸n phi tËp trung (Over The Counter Market), ë thÞ trêng giao ngay (Spot Market) hay thÞ trêng cã kú h¹n (Future Market). C¸c quan hÖ mua b¸n trao ®æi nµy lµm thay ®æi chñ së h÷u cña chøng kho¸n, vµ nh vËy, thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña t b¶n, chuyÓn tõ t b¶n së h÷u sang t b¶n kinh doanh. 1.1.3 B¶n chÊt cña TTCK ThÞ trêng chøng kho¸n kh«ng gièng víi c¸c thÞ trêng hµng ho¸ th«ng thêng kh¸c v× hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt lµ quyÒn së h÷u vÒ t b¶n. Lo¹i hµng ho¸ nµy còng cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Nh vËy, cã thÓ nãi, b¶n chÊt cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ thÞ trêng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña vèn ®Çu t mµ ë ®ã, gi¸ c¶ cña chøng kho¸n chøa ®ùng th«ng tin vÒ chi phÝ vèn hay gi¸ c¶ cña vèn ®Çu t. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ h×nh thøc ph¸t triÓn bËc cao cña nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. 1.2 Vai trß vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK 1.1.2 Vai trß cña TTCK a) Vai trß cña TTCK §èi víi nhµ ®Çu t: Khi thÞ trêng chøng kho¸n cha ra ®êi, viÖc ®Çu t cña c¸c nhµ ®Çu t bÞ bã hÑp trong ph¹m vi ®Çu t trùc tiÕp hoÆc cho vay. §iÒu ®ã ®îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó khi TTCK xuÊt hiÖn víi viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c ph¬ng thøc ®Çu t. MÆt kh¸c, TTCK lµ mét bíc ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao ®· t¹o lËp cho c¸c nhµ ®Çu t mét m«i trêng kinh doanh hiÖn ®¹i, gióp c¸c nhµ ®Çu t thÓ hiÖn tr×nh ®é kinh doanh cña m×nh, ®ång thêi còng 4 b¾t buéc c¸c nhµ kinh doanh ph¶i tù trau dåi hiÓu biÕt, cã vèn kiÕn thøc kinh tÕ nhÊt ®Þnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp: §Ó huy ®éng vèn, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ cã hai kªnh huy ®éng lµ ®i vay vµ ph¸t hµnh chøng kho¸n. C¸c chøng kho¸n mµ doanh nghiÖp ph¸t hµnh chØ cã thÓ vËn ®éng trªn TTCK. §iÒu ®ã cho thÊy vai trß v« cïng to lín cña TTCK ®èi víi doanh nghiÖp trong viÖc huy ®éng vèn vµ ®a d¹ng h×nh thøc huy ®éng vèn. Khi ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn TTCK doanh nghiÖp ®· t¹o nªn mét th¬ng hiÖu chÝnh thøc cho m×nh, ®îc c¸c nhµ ®Çu t vµ c«ng chóng biÕt ®Õn. NÕu nh gi¸ chøng kho¸n cña doanh nghiÖp æn ®Þnh vµ ë møc cao th× ®iÒu ®ã gióp cho viÖc cñng cè h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng. MÆt kh¸c, TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¸ch biÖt gi÷a së h÷u vµ qu¶n lý doanh nghiÖp. Khi quy m« cña doanh nghiÖp t¨ng lªn, m«i trêng kinh doanh trë nªn phøc t¹p h¬n, nhu cÇu vÒ qu¶n lý chuyªn tr¸ch t¨ng theo. TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕt kiÖm vèn vµ chÊt x¸m, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. §èi víi nÒn kinh tÕ vµ ChÝnh phñ: TTCK lµ n¬i huy ®éng vèn vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Nã t¹o c¬ héi cho chÝnh phñ huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh mµ kh«ng t¹o ¸p lùc vÒ l¹m ph¸t, ®ång thêi t¹o c¸c c«ng cô cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña chÝnh phñ. TTCK ®îc coi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ (cã thÓ dù b¸o), cã xu híng ®i tríc mét bíc trong chu kú kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh kinh doanh cã thÓ ®a ra c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp. MÆt kh¸c, TTCK cßn lµ cÇu nèi gi÷a thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc tÕ. b) Nhîc ®iÓm cña TTCK 5 Gi¸ c¶ cña chøng kho¸n ph¶i trùc tiÕp do hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh ngiÖp quyÕt ®Þnh.Tuy nhiªn,do yÕu tè ®Çu c¬ chøng kho¸n t¸c ®éng lªn gi¸ chøng kho¸n lµm gi¸ chøng kho¸n tªn thÞ trêng biÕn ®éng t¨ng mét c¸ch gi¶ t¹o, g©y lªn sù kÐm hiÖu qu¶ trªn thÞ trêng. Mét h¹n chÕ kh¸c cña TTCK chÝnh lµ hµnh vi mua b¸n néi gi¸n cña c¸c c¸ nh©n lîi dông vÞ trÝ c«ng viÖc cña m×nh ®Ó mua hoÆc b¸n cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty ®ã vµ lµm gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty trªn thÞ trêng biÕn ®éng nh»m trôc lîi cho m×nh. Nh÷ng nhîc ®iÓm kh¸c cña TTCK nh lµ phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c vµ sai lÖch vÒ c«ng ty, th«n tÝnh lòng ®o¹n c«ng ty th«ng qua mua b¸n cæ phiÕu kh«ng qua së giao dÞch lµ nh÷ng h×nh thøc cha bÞ c¸c chÕ tµi ph¸p luËt xö lý nghiªm kh¾c. 1.2.2 Nguyªn t¾c cña TTCK Nguyªn t¾c trung gian: Nguyªn t¾c nµy cã nghÜa lµ c¸c giao dÞch chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ trêng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t kh«ng mua trùc tiÕp cña c¸c nhµ ph¸t hµnh mµ mua tõ nh÷ng nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ trêng thø cÊp, th«ng qua c¸c nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh, c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua, b¸n, chøng kho¸n gióp kh¸ch hµng, hoÆc kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng víi nhau qua viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trªn tµi kho¶n cña m×nh. Nguyªn t¾c ®Êu gi¸: ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ trêng hoµn toµn do c¸c nhµ m«i giíi thùc hiÖn th«ng qua th¬ng lîng ®Êu gi¸ gi÷a nh÷ng ngêi m«i giíi cÇn mua vµ nh÷ng nhêi moi giíi cÇn b¸n. Gi¸ chøng kho¸n ®îc x¸c ®Þnh khi hai bªn mua vµ b¸n ®· thèng nhÊt, kh«ng ai cã thÓ can thiÖp vµo sù t¸c déng qua l¹i cña sè cung vµ cÇu vµ kh«ng ai cã quyÒn ®¸nh gi¸ chøng kho¸n mét c¸ch ®éc ®o¸n. Nguyªn t¾c c«ng khai: Chøng kho¸n lµ lo¹i hµng ho¸ trõu tîng nªn TTCK ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ së hÖ thèng c«ng bè th«ng tin tèt. Theo luËt ®Þnh, c¸c tæ chøc ph¸t hµnh 6 cã nghÜa vô ph¶i cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ theo chÕ ®é thêng xuyªn vµ ®ét xuÊt th«ng qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, Së giao dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan. 1.3 VÞ trÝ vµ cÊu tróc cña TTCK 1.3.1 VÞ trÝ cña TTCK ThÞ trêng chøng kho¸n lµ mét bé phËn cña thÞ trêng tµi chÝnh. VÞ trÝ cña thÞ trêng chøng kho¸n trong tæng thÓ thÞ trêng tµi chÝnh thÓ hiÖn: TTCK lµ h×nh ¶nh ®Æc trng cña thÞ trêng vèn: TT tiÒn tÖ ThÞ trêng vèn TTCK Thêi gian ®¸o h¹n t 1 n¨m Nh vËy trªn TTCK giao dÞch 2 lo¹i c«ng cô tµi chÝnh: C«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ trêng vèn vµ c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ trêng tiÒn tÖ. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ h¹t nh©n trung t©m cña thÞ trêng tµi chÝnh: N¬i diÔn ra qu¸ tr×nh ph¸t hµnh, mua b¸n c¸c c«ng cô Nî vµ c«ng cô Vèn (c¸c c«ng cô së h÷u). TT Nî TT Vèn cæ phÇn TT Tr¸i phiÕu phiÕu 7 TT Cæ 1.3..2 CÊu tróc cña TTCK -Ph©n lo¹i theo hµng ho¸: + ThÞ trêng tr¸i phiÕu (Bond market ): Lµ thÞ trêng mµ hµng ho¸ ®îc mua b¸n t¹i ®ã lµ c¸c tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu lµ c«ng cô nî, mµ thùc chÊt cña viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nµy lµ nhµ ph¸t hµnh ®øng ra ®i vay theo ph¬ng thøc cã hoµn tr¶ c¶ gèc lÉn l·i. Ngêi cho vay sÏ kh«ng chÞu bÊt cø tr¸ch nhiÖm nµo vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng sö dông vèn cña ngêi vay vµ c¶ trong mäi trêng hîp, nhµ ph¸t hµnh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ cho tr¸i chñ theo c¸c cam kÕt ®· ®îc x¸c ®Þnh trong hîp ®ång vay. Tr¸i phiÕu thêng cã thêi h¹n x¸c ®Þnh, cã thÓ lµ trung h¹n hay dµi h¹n. + ThÞ trêng cæ phiÕu : Giao dÞch mua b¸n nh÷ng cæ phiÕu thêng (Common stocks) vµ nh÷ng cæ phiÕu u ®·i (Preferred stocks). §©y lµ nh÷ng giÊy tê x¸c nhËn cæ phÇn ®ãng gãp cña cæ ®«ng. Cæ ®«ng lµ chñ së h÷u cña c«ng ty vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong phÇn ®ãng gãp cña m×nh. Cæ phiÕu sÏ cho phÐp hä cã quyÒn yªu cÇu víi lîi nhuËn sau thuÕ cña c«ng ty còng nh ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty, khi tµi s¶n nµy ®îc ®em b¸n. Cæ phiÕu cã thêi gian ®¸o h¹n lµ kh«ng x¸c ®Þnh. + ThÞ trêng c¸c c«ng cô cã nguån gèc CK: Lµ n¬i c¸c CK ph¸i sinh ®îc mua vµ b¸n ®ã lµ nh÷ng hîp ®ång vÒ quyÒn lùa chän, nh÷ng giÊy b¶o ®¶m quyÒn mua cæ phiÕu. ThÞ trêng nµy ngµy cµng trë nªn quan träng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý tµi chÝnh. Nã cung cÊp c¸c c«ng cô phßng vÖ h÷u hiÖu, ®ång thêi còng lµ c«ng cô ®Çu c¬ lý tëng cho c¸c nhµ ®Çu t. - Ph©n lo¹i theo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, thÞ trêng ®îc ph©n thµnh thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp. + ThÞ trêng s¬ cÊp hay thÞ trêng cÊp 1 (Primary Market) lµ thÞ trêng ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n hay lµ n¬i mua b¸n c¸c 8 chøng kho¸n lÇn ®Çu tiªn. T¹i thÞ trêng nµy, gi¸ c¶ cña chøng kho¸n lµ gi¸ ph¸t hµnh. ViÖc mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng s¬ cÊp lµm t¨ng vèn cho nhµ ph¸t hµnh. Th«ng qua viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n, chÝnh phñ cã thªm nguån thu ®Ó tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t hoÆc chi tiªu dïng cña chÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn trªn thÞ trêng nh»m tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t. + ThÞ trêng thø cÊp hay thÞ trêng cÊp 2 (Secondary market) lµ thÞ trêng giao dÞch mua b¸n, trao ®æi nh÷ng chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých kiÕm lêi, di chuyÓn vèn ®Çu t hay di chuyÓn tµi s¶n x· héi. ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp cã quan hÖ mËt thiÕt, hç trî lÉn nhau. VÒ b¶n chÊt, mèi quan hÖ gi÷a thÞ trêng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thø cÊp lµ mèi quan hÖ néi t¹i, biÖn chøng. NÕu khoong cã thÞ trêng s¬ cÊp sÏ kh«ng cã thÞ trêng thø cÊp, ®ång thêi thÞ trêng thø cÊp l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho thÞ trêng s¬ cÊp. - Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc cña thÞ trêng: + ThÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc hay Së giao dÞch chøng kho¸n (Stock Exchange): §©y lµ TTCK tËp trung, ho¹t ®éng ®óng theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, lµ n¬i giao dÞch mua b¸n c¸c lo¹i CK ®· ®îc ®¨ng ký (Listed or registered securities). T¹i ®©y, ngêi mua vµ ngêi b¸n gÆp nhau t¹i mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n. ChÝnh v× vËy, ngêi ta cßn gäi Së giao dÞch chøng kho¸n lµ thÞ trêng tËp trung, n¬i giao dÞch mua b¸n, trao ®æi CK cña c¸c c«ng ty lín, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Së giao dÞch chøng kho¸n ®îc qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ bëi Uû ban chøng kho¸n quèc gia. C¸c giao dÞch chÞu sù ®iÒu tiÕt cña LuËt CK vµ thÞ trêng chøng kho¸n. + ThÞ trêng chøng kho¸n b¸n chÝnh thøc: §©y lµ thÞ trêng kh«ng cã ®Þa ®iÓm tËp trung nh÷ng ngêi m«i giíi, nh÷ng ngêi kinh doanh CK nh ë Së giao dÞch CK, kh«ng cã khu vùc giao dÞch cô thÓ, ho¹t ®éng giao dÞch diÔn ra ë mäi lóc, mäi n¬i, 9 vµo thêi ®iÓm v¹i chç mµ nh÷ng ngêi cã nhu cÇu mua b¸n CK gÆp gì nhau. §©y lµ mét thÞ trêng bËc cao, ®îc tù ®éng ho¸ cao ®é, hµng ngµn m«i giíi trong c¶ níc giao dÞch mua b¸n CK víi nhau th«ng qua hÖ thèng ®iÖn tho¹i vµ hÖ thèng vi tÝnh nèi m¹ng. Nã kh«ng ph¶i lµ thÞ trêng hiÖn h÷u, v× vËy cßn ®îc gäi lµ thÞ trêng giao dÞch kh«ng qua quÇy - ThÞ trêng OTC (Over The Counter Market). Th«ng thêng ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc cã TTCK ph¸t triÓn, míi cã ®iÒu kiÖn h×nh thµnh lo¹i thÞ trêng bËc cao nµy v× chØ c¸c nhµ ®Çu t ngoµi quü ®Çu t, c¸c c«ng ty lín míi cã kh¶ n¨ng cã hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i, cßn tham gia nèi m¹ng m¸y lín th× rÊt khã kh¨n, cßn c¸c nhµ ®Çu t nhá, khã cã thÓ trang bÞ cho m×nh nh÷ng ph¬ng tiÖn m¸y mãc hiÖn ®¹i v× vËy thÞ trêng OTC cha thÝch hîp víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Ngoµi hai thÞ trêng nªu trªn, ngêi ta cßn nãi ®Õn thÞ trêng thø ba, thÞ trêng dµnh cho c¸c chøng kho¸n kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®Ó giao dÞch trªn thÞ trêng tËp trung vµ thÞ trêng OTC. 1.4 Hµng ho¸ trªn TTCK 1.4.1 Cæ phiÕu Cæ phiÕu lµ mét chøng th, chøng minh quyÒn së h÷u cña mét cæ ®«ng ®èi víi mét c«ng ty cæ phÇn. Nh vËy, chÝnh c«ng ty cæ phÇn ®· khai sinh ra cæ phiÕu vµ chØ cã c«ng ty cæ phÇn míi cã cæ phiÕu. C¸c cæ ®«ng - ngêi mua cæ phiÕu cña c«ng ty, kh«ng ph¶i lµ chñ nî ®èi víi c«ng ty, mµ lµ ngêi hïn vèn cïng c«ng ty ho¹t ®éng, lµ ngêi chñ së h÷u mét phÇn cña c«ng ty.V× vËy, cæ phiÕu cßn ®îc gäi lµ CK vèn. Cæ phiÕu ®îc chia thµnh 2 lo¹i: Cæ phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i. - Cæ phiÕu thêng: ThÓ hiÖn quyÒn së h÷u ®îc bá phiÕu cña mét c«ng ty cæ phÇn . Mçi cæ phiÕu thêng thÓ hiÖn quyÒn lîi së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Sè lîng cæ phiÕu mµ cæ ®«ng n¾m ngµy cµng nhiÒu, quyÒn lîi së h÷u cña anh ta trong c«ng ty cµng lín. 10 NÕu b¹n lµ mét cæ ®«ng cã cæ phiÕu thêng b¹n sÏ ®îc hëng nh÷ng quyÒn lîi sau : - QuyÒn bá phiÕu bÇu H§QT - QuyÒn nhËn cæ tøc theo c«ng bè cña H§QT - QuyÒn chuyÓn nhîng së h÷u cæ phiÕu - QuyÒn bá phiÕu cho c¸c vÊn ®Ò cã ¶nh hëng ®Õn toµn bé c«ng ty - QuyÒn kiÓm tra sæ s¸ch cña c«ng ty - QuyÒn ®îc chia tµi s¶n khi c«ng ty thanh lý hay gi¶i thÓ MÖnh gi¸ cña cæ phiÕu thêng : HÇu hÕt c¸c c«ng ty cæ phÇn Ên ®Þnh mÖnh gi¸ cho mçi cæ phiÕu thêng vµ mÖnh gia thêng ®îc in trªn tê cæ phiÕu. MÖnh gi¸ cæ phiÕu kh«ng liªn quan ®Õn gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu ®ã. MÖnh gi¸ thÓ hiÖn tÇm quan träng duy nhÊt cña nã vµo thêi ®iÓm cæ phÇn lÇn ®Çu tiªn ®îc ph¸t hµnh. Gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu thêng: Khi cæ phiÕu b¸n ra c«ng chóng, gi¸ cña nã ®îc x¸c ®Þnh bëi gi¸ mµ c¸c nhµ ®Çu t mua nã, gi¸ nµy ®îc coi lµ gi¸ thÞ trêng hay gi¸ trÞ thÞ trêng. Nã phô thuéc vµo sù tin tëng cña ngêi ®Çu t víi c«ng ty ph¸t hµnh . Trªn thùc tÕ, gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu kh«ng ph¶i do c«ng ty Ên ®Þnh vµ còng kh«ng ph¶i do mét ngêi nµo kh¸c quyÕt ®Þnh. Gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu ®îc x¸c ®Þnh bëi gi¸ thÊp nhÊt mµ ngêi b¸n s½n sµng b¸n nã vµ gi¸ cao nhÊt mµ ngêi mua s½n sµng mua nã. - Cæ phiÕu u ®·i: Cæ phiÕu u ®·i còng thÓ hiÖn quyÒn lîi së h÷u trong mét c«ng ty. Nã ®îc gäi lµ cæ phiÕu u ®·i v× nÕu b¹n lµ mét trong nh÷ng cæ ®«ng n¾m lo¹i cæ phiÕu nµy ®îc hëng mét sè u ®·i h¬n so víi nh÷ng cæ ®«ng thêng. Nh÷ng cæ ®«ng u ®·i cã thÓ cã quyÒn nhËn cæ tøc tríc cæ ®«ng thêng hay cã quyÒn u tiªn ®îc nhËn tµi s¶n trong trêng hîp c«ng ty bÞ gi¶i thÓ. 11 Tuy nhiªn, kh«ng gièng víi c¸c cæ ®«ng thêng, c¸c cæ ®«ng u ®·i thêng kh«ng ®îc bá phiÕu bÇu ra H§QT vµ quyÒn hëng lîi tøc cæ phÇn bÞ giíi h¹n theo mét sè lîng nhÊt ®Þnh. MÖnh gi¸ cña cæ phiÕu u ®·i: Gièng nh cæ phiÕu thêng, cæ phiÕu u ®·i cã thÓ cã mÖnh gi¸ hoÆc kh«ng cã mÖnh gi¸, ë ®©y mÖnh gi¸ còng cã mèi liªn quan ®Õn gi¸ thÞ trêng. NÕu mét cæ phiÕu u ®·i cã mÖnh gi¸ th× cæ tøc sÏ ®îc tÝnh dùa vµo mÖnh gi¸ ®ã. NÕu cæ phiÕu u ®·i kh«ng cã mÖnh gi¸ th× cæ tøc sÏ kh«ng ®îc c«ng bè b»ng mét sè ®« la nµo ®ã trªn mçi cæ phiÕu mµ c«ng ty ph¸t hµnh Ên ®Þnh. C¸c lo¹i cæ phiÕu u ®·i: - Cæ phiÕu u ®·i tham dù vµ kh«ng tham dù chia phÇn - Cæ phiÕu u ®·i tÝch luü vµ kh«ng tÝch luü - Cæ phiÕu u ®·i cã thÓ chuyÓn ®æi - Chøng kho¸n ng©n quü - Chøng kho¸n tr«i næi 1.4.2 Tr¸i phiÕu Lµ mét lo¹i chøng kho¸n x¸c nhËn nghÜa vô tr¶ nî (bao gåm vèn gèc vµ l·i) cña tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®èi víi ngêi së h÷u tr¸i phiÕu. Khi mua tr¸i phiÕu b¹n trë thµnh chñ nî cña tæ chøc ph¸t hµnh (cã thÓ lµ chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng hoÆc c¸c c«ng ty). Dï trong ®iÒu kiÖn nµo b¹n ®Òu cã quyÒn ®îc hëng ®ñ c¸c kho¶n thanh to¸n l·i vµ hoµn tr¶ gèc khi ®¸o h¹n nh ®· cam kÕt. B¹n còng cã quyÒn ®îc cung cÊp tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh lµm ¨n cña bªn vay, kÕt qu¶ còng nh triÓn väng trong t¬ng lai. Víi t c¸ch lµ ngêi së h÷u tr¸i phiÕu - hay cßn gäi lµ tr¸i chñ, b¹n sÏ ®îc hëng u tiªn thanh to¸n tµi s¶n thanh lý khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n tríc cæ ®«ng. Tuy nhiªn, b¹n kh«ng ®îc tham gia vµo nh÷ng quyÕt ®Þnh cña tæ chøc ph¸t hµnh, vµ còng kh«ng ®îc “chia g×” thªm ngoµi nh÷ng kho¶n tæ chøc ph¸t hµnh ®· cam kÕt. 12 MÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu: Lµ sè tiÒn ghi trªn tê tr¸i phiÕu vµ sÏ ®îc bªn vay hoµn tr¶ khi tr¸i phiÕu hÕt h¹n. Gi¸ tr¸i phiÕu: lµ gi¸ khi nhµ ®Çu t mua tr¸i phiÕu, nã cã thÓ b»ng, thÊp h¬n hoÆc cao h¬n mÖnh gi¸. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu: - Tr¸i phiÕu c«ng ty: Do c«ng ty ph¸t hµnh víi môc ®Ých huy ®éng vèn ®Ó bæ sung vèn t¹m thêi thiÕu hôt phôc vô cho ®Çu t ph¸t triÓn. Nã bao gåm: + Tr¸i phiÕu v« danh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng ghi tªn ngêi chñ tr¸i phiÕu, c¶ trªn tr¸i phiÕu vµ c¶ trªn sæ cña ngêi ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu nµy ®îc thanh to¸n cho nh÷ng ai mang nã, tøc lµ ngêi chñ së h÷u tr¸i phiÕu ®ã. Tr¸i phiÕu nµy cã phiÕu tr¶ tiÒn lêi ®Ýnh kÌm theo gäi lµ coupon - cuèng phiÕu, tr¸i chñ xÐ mét cuèng phiÕu vµo ngµy tr¶ l·i vµ göi cho ®¹i lý cña c«ng ty ®Ó thanh to¸n. + Tr¸i phiÕu ghi tªn :Tªn cña tr¸i chñ ®îc ®¨ng ký t¹i c«ng ty ph¸t hµnh. Ngêi cã tr¸i phiÕu nµy kh«ng ph¶i göi c¸c cuèng phiÕu cho ®¹i lý thanh to¸n ®Ó nhËn tiÒn l·i cña m×nh mµ thay vµo ®ã, vµo ngµy ®Õn h¹n, ngêi ®¹i lý sÏ tù ®éng göi cho anh ta mét tê sÐc tr¶ cho kho¶n l·i ®ã. + Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi :Mét sè c«ng ty cã quy ®Þnh trong tr¸i phiÕu mét ®iÒu kho¶n cho phÐp hä mua l¹i tr¸i phiÕu tríc khi ®Õn h¹n. Th«ng thêng c«ng ty chÊp nhËn tr¶ cho ngêi cã tr¸i phiÕu theo gi¸ gia t¨ng tøc lµ, lín h¬n mÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu khi c«ng ty muèn mua l¹i tr¸i phiÕu ®ã. + Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi : Tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi cho ngêi së h÷u quyÒn ®æi tr¸i phiÕu cña anh ta sang mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã, chøng kho¸n nµy cã thÓ lµ cæ phiÕu u ®·i hay cæ phiÕu thêng cña c«ng ty ph¸t hµnh. + Tr¸i phiÕu b¶o ®¶m : +/ Tr¸i phiÕu cã tµi s¶n cÇm cè: lµ viÖc c«ng ty ph¸t hµnh thÕ chÊp bÊt ®éng s¶n ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n nî. +/Tr¸i phiÕu cã tµi s¶n thÕ chÊp: lµ viÖc c«ng ty ph¸t hµnh ®a ra c¸c lo¹i chøng kho¸n dÔ chuyÓn nhîng mµ c«ng ty së 13 h÷u cña ngêi kh¸c ®Ó b¶o ®¶m cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. +/ Tr¸i phiÕu kh«ng ®¶m b¶o : Mét c«ng ty cã kh¶ n¨ng tÝn dông cao cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chØ trªn uy tÝn cña m×nh. Nh÷ng tr¸i phiÕu nµy ®îc gäi lµ giÊy nhËn nî vµ c«ng ty kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n lµm ®¶m b¶o cho nã. +/ C¸c chøng kho¸n nhËn nî do ng©n hµng ph¸t hµnh nh : Chøng chØ tiÒn göi: cung cÊp cho ng©n hµng c¸c nguån vèn ®Ó thùc hiÖn cho vay ng¾n h¹n. PhiÕu chÊp nhËn thanh to¸n cña ng©n hµng : ®îc ph¸t hµnh ®Ó tµi trî cho bu«n b¸n quèc tÕ. - Tr¸i phiÕu chÝnh phñ §Ó tµi trî cho chi tiªu ng©n s¸ch, c¸c chÝnh phñ cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th«ng qua kho b¹c nhµ níc. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thÓ lµ ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n - Kú phiÕu kho b¹c ng¾n h¹n : Phæ biÕn nhÊt lµ c¸c lo¹i 3 th¸ng vµ 6 th¸ng, c¸c kú phiÕu ng¾n h¹n lµ nh÷ng c«ng cô chiÕt khÊu, thêng kh«ng cã møc l·i suÊt cè ®Þnh. C¸c kú phiÕu ng¾n h¹n thêng ®îc mua b»ng mét sè tiÒn vµ ngêi mua sÏ nhËn ®îc mét sè tiÒn lín h¬n b»ng mÖnh gi¸ khi ®Õn h¹n. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a hai sè tiÒn trªn gäi lµ kho¶n chiÕt khÊu, l·i suÊt thu ®îc chÝnh lµ l·i suÊt chiÕt khÊu. - Tr¸i phiÕu kho b¹c trung vµ dµi h¹n: C¸c tr¸i phiÕu kho b¹c trung vµ dµi h¹n lµ c¸c c«ng cô cã kú h¹n dµi h¬n kú phiÕu kho b¹c. Tr¸i phiÕu trung h¹n ®îc ph¸t hµnh víi thêi gian ®¸o h¹n tõ 1 ®Õn 10 n¨m. Tr¸i phiÕu dµi h¹n ®îc ph¸t hµnh tõ 10 ®Õn 30 n¨m. C¸c tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n cã møc l·i suÊt cè ®Þnh vµ ®îc tr¶ l·i trªn c¬ së nöa n¨m. Nh÷ng c«ng cô nµy ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së 1 n¨m lµ 365 ngµy mµ kh«ng ph¶i 360 ngµy nh ®èi víi c¸c kú phiÕu ng¾n h¹n vµ c¸c c«ng cô kh¸c. 1.4.3. C¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n - Chøng chØ thô hëng: Do c«ng ty tÝn th¸c ®Çu t hay c¸c quü t¬ng hç ph¸t hµnh. C«ng ty tÝn th¸c ®Çu t vµ c¸c quü t14 ¬ng hç lµ c¸c tæ chøc ®Çu t chuyªn nghiÖp thùc hiÖn ®Çu t theo sù uû nhiÖm cña kh¸ch hµng. C¸c tæ chøc nµy ph¸t hµnh chøng chØ thô hëng ®Ó x¸c nhËn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng lµ nh÷ng nhµ ®Çu t c¸ nh©n trong c¸c quü ®Çu t nhÊt ®Þnh. Chøng chØ thô hëng nµy cã thÓ ®îc mua b¸n, giao dÞch trªn TTCK nh c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c. - Chøng quyÒn: Lµ mét quyÒn mua hay ®Æt mua cæ phiÕu míi ®îc ph¸t hµnh t¹i mét gi¸ x¸c ®Þnh thêng thÊp h¬n gi¸ thÞ trêng hiÖn hµnh theo tû lÖ thuËn víi sè cæ phiÕu mµ hä ®ang së h÷u. Chøng quyÒn thêng cã thêi h¹n ng¾n tõ 2 tuÇn ®Õn 30 ngµy. Trong thêi gian ®ã ngêi cã chøng quyÒn cã thÓ sö dông ®Ó mua cæ phiÕu míi hoÆc b¸n nã trªn thÞ trêng. TD: Mét c«ng ty cã 100.000 cæ phÇn nay muèn ph¸t hµnh thªm 10.000 cæ phiÕu míi . Khi ®ã tû lÖ chuyÓn ®æi lµ 1/10 tøc lµ cø cã 10 cæ phiÕu cò th× mua ®îc 1 cæ phiÕu míi. - Chøng khÕ hay tr¸i quyÒn: Mét chøng khÕ g¾n víi mét chøng kho¸n cho phÐp ngêi gi÷ nã ®îc quyÒn mua cæ phiÕu thêng theo mét gi¸ nhÊt ®Þnh. Gi¸ x¸c ®Þnh trªn chøng khÕ cao h¬n gÝa thÞ trêng hiÖn hµnh cña cæ phiÕu thêng. TD :Mét c«ng ty A cã cæ phiÕu thêng ®ang lu hµnh víi gi¸ 40$/1CP , chøng khÕ ph¸t hµnh cho phÐp ngêi gi÷ nã mua cæ phiÕu cña c«ng ty A víi gi¸ 60$/1CP vµo bÊt kú thêi ®iÓm nµo cho ®Õn ngµy 31/12/2004. NÕu c«ng ty A ®ang rÊt cã triÓn väng vµ ngêi ta dù ®o¸n ®Õn n¨m 2004, gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty cã thÓ vît møc 60$ th× chøng khÕ sÏ rÊt hÊp dÉn. Bëi vËy, ngêi ta thêng sö dông chøng khÕ ®i kÌm víi tr¸i phiÕu hoÆc cæ phiÕu u ®·i ®Ó lµm cho viÖc chµo b¸n lÇn ®Çu hÊp dÉn h¬n. 1.5 C¸c chñ thÓ tham gia TTCK TTCK ho¹t ®éng ®îc lµ nhê ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ tham gia TTCK.Toµn bé thao t¸c hµng ngµy cña c¸c chñ thÓ nµy lµm cho thÞ trêng vËn ®éng hoµn h¶o. Tuy kh¸c nhau vÒ 15 tÝnh chÊt, môc tiªu vµ c¸ch lµm, ho¹t ®éng cña hä liªn ®íi vµ bæ sung chÆt chÏ cho nhau, mçi chñ thÓ ®Òu ®ãng vai trß cña m×nh vµ tËp thÓ sÏ ®Òu v÷ng m¹nh vµ nhê thÕ tµi s¶n tµi chÝnh tõ së h÷u cña ngêi nµy sang së h÷u cña ngêi kh¸c mét c¸ch hîp lý vµ hµi hoµ ®Ó nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi nh÷ng gi¸ trÞ míi ®îc t¹o ra tõng giê mçi ngµy. Ho¹t ®éng trªn TTCK cã nhiÒu lo¹i chñ thÓ. NÕu xem xÐt mét c¸ch tæng hîp th× trªn TTCK cã 5 nhãm t¸c nh©n lín sau. 1.5.1 Nhµ ph¸t hµnh Lµ nh÷ng ngêi huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n c¸c CK trªn thÞ trêng s¬ cÊp. Thuéc lo¹i nµy cã: chÝnh phñ, c¬ quan thuéc chÝnh phñ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. Trong sè ®ã chñ yÕu lµ chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. 1.5.2 Nhµ trung gian Lµ nh÷ng c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng kho¸n, cã thÓ ®¶m nhËn mét hoÆc nhiÒu trong sè c¸c nghiÖp vô chÝnh lµ m«i giíi, qu¶n lý quü ®Çu t, b¶o l·nh ph¸t hµnh, t vÊn ®Çu t chøng kho¸n vµ tù doanh. C¸c c«ng ty chøng kho¸n thùc chÊt chÝnh lµ c¸c chñ thÓ trung gian trªn TTCK.Trung gian lµ ®a ®êng chØ lèi ®Ó hai bªn gÆp nhau. Kh«ng ph¶i nhµ kinh doanh nµo còng cã thÓ gÆp ngay ®îc nh÷ng ®èi tîng cÇn mua CK ®Ó c¶ hai bªn cïng thùc hiÖn viÖc mua b¸n lÉn nhau. Còng nh kh«ng ph¶i bÊt kú ngêi d©n nµo muèn ®Çu t vµo CK còng cã thÓ nhanh chãng ®ñ hiÓu biÕt, ®ñ th«ng tin ®Ó t×m ®îc cho m×nh n¬i mua l¹i CK hîp víi tói tiÒn, cã møc l·i suÊt vµ thêi gian ®¸o h¹n ®óng ý muèn. Do nh÷ng h¹n chÕ nµy vµ nhu cÇu tiÖn lîi co c¸c chñ thÓ, trªn thÞ trêng xuÊt hiÖn nh÷ng ngêi trung gian víi c«ng viÖc chñ yÕu lµ ®a ®êng chØ lèi ®Ó ngêi b¸n vµ ngêi mua gÆp nhau theo ®óng yªu cÇu cña c¶ hai bªn. Do vËy, c¸c trung gian CK kh«ng ph¶i lµ ngêi m«i giíi th«ng thêng mµ gi÷ 16 vai trß v« cïng chñ ®éng trong viÖc th¬ng lîng CK, thay thÕ th©n chñ ®Ó cam kÕt mua b¸n CK víi gi¸ ®Þnh s½n do chÝnh trung gian CK ®· lùa chän. Vai trß chñ yÕu cña nhµ trung gian chøng kho¸n lµ: + Kinh doanh CK: lµ nghiÖp vô mua b¸n CK cho chÝnh m×nh vµ tù g¸nh chÞu rñi ro cña c¸c nhµ trung gian CK + M«i giíi CK: lµ nh÷ng ngêi nèi kÕt vµ gióp thùc hiÖn yªu cÇu cña ngêi mua, kÎ b¸n. Hä lµ ngêi kh«ng n¾m gi÷ CK trong khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nªn kh«ng bÞ ®Æt tríc bÊt kú mét rñi ro nµo cã liªn quan ®Õn CK. + Nhµ chuyªn gia: lµ nh÷ng ngêi chØ chuyªn giao dÞch mua b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n cô thÓ t¹i mét vÞ trÝ ®îc chØ ®Þnh. 1.5.3 Nhµ ®Çu t Lµ nh÷ng ngêi thËt sù mua vµ b¸n chøng kho¸n trªn TTCK. Nhµ ®Çu t cã thÓ ®îc chia thµnh 2 lo¹i: + Nhµ ®Çu t c¸ nh©n: lµ nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi, tham gia mua b¸n trªn TTCK víi môc ®Ých kiÕm lêi. + Nhµ ®Çu t cã tæ chøc: lµ c¸c ®Þnh chÕ ®Çu t thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè lîng lín trªn thÞ trêng. C¸c ®Þnh chÕ nµy cã thÓ tån t¹i díi c¸c h×nh thøc sau: c«ng ty ®Çu t, c«ng ty b¶o hiÓm, quü l¬ng hu, c«ng ty tµi chÝnh, ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. 1.5.4 C¸c tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ hç trî. - Uû ban chøng kho¸n nhµ níc: lµ c¬ quan thuéc chÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi TTCK. - Së giao dÞch chøng kho¸n: lµ c¬ quan thùc hiÖn vËn hµnh thÞ trêng vµ ban hµnh nh÷ng quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng giao dÞch CK trªn së phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ UBCK. 17 - C«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm: lµ c«ng ty chuyªn cung cÊp dÞch vô ®¸nh gi¸ n¨ng lùc thanh to¸n c¸c kho¶n vèn gèc vµ l·i ®óng thêi h¹n vµ theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt cña c«ng ty ph¸t hµnh ®èi víi mét ®ît ph¸t hµnh cô thÓ. - Trung t©m lu ký vµ thanh to¸n bï trõ: lµ c¸c trung t©m lµm nhiÖm vô gi÷ hé c¸c cæ phiÕu ®ang lu hµnh trªn thÞ trêng vµ lµm nhiÖm vô thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c nhµ ®Çu t khi tiÕn hµnh mua b¸n chøng kho¸n. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam 2.1 Thùc tr¹ng t×nh h×nh ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n trong nh÷ng n¨m võa qua  Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ThÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®îc khëi xíng tõ n¨m 1992 nhng ®Õn cuèi th¸ng 7/2000 míi ®i vµo ho¹t ®éng. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 12/2003 cã 123 chøng kho¸n niªm yÕt, trong ®ã cã 22 cæ phiÕu, víi gi¸ trÞ vèn 1120 tû ®ång vµ 101 18 tr¸i phiÕu, víi gi¸ trÞ vèn 11461 tû ®ång; 13 c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn, trong ®ã 6 c«ng ty cña ng©n hµng. Sè cßn l¹i lµ cña c¸c doanh nghiÖp vµ thÞ trêng chøng kho¸n t nh©n. §Õn ngµy 31/12/2003 ®· cã 700 phiªn giao dÞch khíp gi¸ mét lÇn (mçi phiªn cã 1 gi¸ giao dÞch), tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay mçi tuÇn giao dÞch 5 phiªn, hiÖn nay mçi phiªn khíp gi¸ 2 lÇn. Trong h¬n 4 n¨m ho¹t ®éng thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· diÔn biÕn qua 3 giai ®o¹n râ rÖt: Giai ®o¹n ®Çu: tõ ngµy giao dÞch ®Çu tiªn ®Õn gi÷a th¸ng 6/2001, thêi kú khñng ho¶ng thiÕu trÇm träng, cÇu vît cung hµng chôc lÇn, gi¸ cæ phiÕu t¨ng ®ång lo¹t, t¨ng hÕt møc khèng chÕ. ChØ sè VN-Index tõ 100 ®iÓm ngµy giao dÞch ®Çu tiªn, ®Õn ngµy 25/6/2001 lªn ®Õn 571,04 ®iÓm, gi¸ cæ phiÕu b×nh qu©n t¨ng tõ 7 – 10 lÇn. Giai ®o¹n hai: Tõ ngµy 25/6/2001 ®Õn ®Çu th¸ng 11/2001, thÞ trêng khñng ho¶ng thõa, gi¸ gi¶m ®ång lo¹t, gi¶m liªn tôc, gi¶m hÕt møc khèng chÕ; VN- Index tõ 571,04 ®iÓm sau cha ®Çy 4 th¸ng xuèng cßn 190 ®iÓm (gi¶m 3 lÇn). Giai ®o¹n 3: Tõ cuèi n¨m 2001 ®Õn nay, thÞ trêng trong t×nh tr¹ng trÇm l¾ng, VN-Index tiÕp tôc ®i xuèng, nhng ë møc nhÑ h¬n, n¨m 2003 chØ sè biÕn ®éng trong kho¶ng tõ 140 – 150 ®iÓm. Doanh sè giao dÞch cæ phiÕu trong 2 n¨m 2002 – 2003 b×nh qu©n mçi phiªn tõ 2-3 tû ®ång, thêi kú cao nhÊt tríc ®©y mçi phiªn tõ 30- 35 tû ®ång v× gi¸ thÞ trêng gi¶m liªn tôc trong mét thêi gian dµi, nªn hÇu hÕt ngêi ®Çu t ®Òu bÞ thua lç, mét bé phËn lín ®· bæ viÖc hoÆc ®ãng b¨ng tµi kho¶n, sè ngêi tham gia rÊt Ýt. Vµ, v× doanh sè giao dÞch thÊp, c¸c c«ng ty chøng kho¸n bÞ thua lç. N¨m 2004, quü ®Çu t chøng kho¸n ®Çu tiªn ®· tiÕn hµnh huy ®éng vèn vµ ®i vµo ho¹t ®éng. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 6/ 2004; cã 820 phiªn giao dÞch ®· ®îc thùc hiÖn thµnh c«ng t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh Phè Hå ChÝ Minh víi tæng gi¸ trÞ giao dÞch trung b×nh mçi phiªn h¬n 17 tû ®ång. Ngµy 30/6/2004 chØ sè 19 VN-Index lµ 249,7 ®iÓm t¨ng 80,56 ®iÓm c¬ së (kho¶n 47,6%) so víi dÇu n¨m. Tæng gi¸ trÞ thÞ trõ¬ng tÝnh cïng thêi ®iÓm lµ 3,4% GDP t¨ng h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2003. Nh vËy tèc ®é suy gi¶m cña thÞ trêng chøng kho¸n ®· chËm h¼n vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®ang cã dÊu hiÖu håi phôc. Mét kÕ côc mang l¹i nhiÒu hy väng míi cho n¨m 2004.  Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n - VÒ c«ng t¸c tæ chøc vµ vËn hµnh TTGDCK Trung t©m giao dÞch Chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh (TTGDCK) ®îc tæ chøc theo m« h×nh tËp trung víi quy m« nhá, thùc hiÖn chøc n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ chøng kho¸n theo quan hÖ cung cÇu vµ t¹o c¬ héi lu©n chuyÓn vèn cho nhµ ®Çu t. Khi thÞ trêng b¾t ®Çu ho¹t ®éng chØ cã 2 cæ phiÕu ®îc niªm yÕt, giao dÞch t¹i TTGDCK víi tæng gi¸ trÞ vèn niªm yÕt lµ 270 tû ®ång, ®Õn nay tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n niªm yÕt lµ gÇn 6600 tû ®ång bao gåm trªn 1000 tû ®ång cæ phiÕu cña 21 c«ng ty cæ phÇn vµ trªn 5500 tû ®ång tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu NH §Çu t vµ Ph¸t triÓn, Thêi gian ®Çu TTGDCK chØ thùc hiÖn giao dÞch 3 phiÕu 1 tuÇn, tõ th¸ng 3/2002 ®· n©ng lªn 5 phiªn 1 tuÇn. TÝnh ®Õn 30/6/2003 TTGDCK ®· tæ chøc ®îc 570 phiªn giao dÞch chøng kho¸n liªn tôc, an toµn, trÞ gi¸ chøng kho¸n giao dÞch ®¹t gÇn 3700 tû ®ång trong ®ã giao dÞch cæ phiÕu kho¶ng 88% vµ giao dÞch tr¸i phiÕu gÇn 12%. TTGDCK ®· thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña mét lu ký chøng kho¸n trong ®iÒu kiÖn c¬ së kü thuËt còng nh nh©n lùc cßn h¹n chÕ. HÖ thèng lu ký ho¹t ®éng t¬ng ®èi hiÖu qu¶, v× thÕ ®· rót ng¾n thêi gian thanh to¸n tõ 4 ngµy xuèng cßn 3 ngµy… Tõ 20/6/2003 TTGDCK ®· ¸p dông mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt nh: h¹ thÊp l« giao dÞch cæ phiÕu, t¨ng tõ 1 lªn 2 lÇn khíp lÖnh tong mét phiªn giao dÞch, bæ sung lÖnh giao dÞch t¹i møc gi¸ khíp lÖnh, gi¶m tû lÖ ký quü tèi thiÓu xuèng 70%. ViÖc ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt bíc ®Çu cã t¸c dông thu 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan