Tài liệu Tien luong 5

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng I Lý luËn c¬ b¶n vÒ tiÒn l¬ng I.TiÒn l¬ng 1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng 1.1 Kh¸i niÖm a. Quan ®iÓm cò vÒ tiÒn l¬ng TiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng vµ nã che giÊu sù bãc lét cña nhµ t b¶n víi ngêi lµm thuª. ë ViÖt Nam c¸ch ®©y gÇn mêi n¨m nhiÒu ngêi coi tiÒn l¬ng ë níc ta lµ mét bé phËn thu nhËp quèc d©n dïng ®Ó bï ®¾p hao phÝ lao ®éng tÊt yÕu, do nhµ níc ph©n phèi cho c«ng nh©n viªn chøc b»ng h×nh thøc tiÒn tÖ phï hîp víi quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng. Víi quan ®iÓm nµy, tiÒn l¬ng mang nÆng tÝnh bao cÊp vµ b×nh qu©n nªn nã kh«ng khuyÕn khÝch ®îc viÖc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tÝnh chñ ®éng cña ngêi lao ®éng, xem nhÑ lîi Ých ngêi lao ®éng do ®ã kh«ng g¾n víi thµnh qu¶ mµ hä t¹o ra. Ngµy nay, khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, sù thay ®æi cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®· lµm béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña quan ®iÓm cò vÒ tiÒn l¬ng. §ßi hái cÇn ph¶i nhËn thøc l¹i ®óng ®¾n h¬n. V× vËy trong chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng cña §¹i héi ®¹i biÓu Toµn quèc lÇn thø s¸u ®· nhÊn m¹nh: “ ViÖc thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®ßi hái söa ®æi mét c¸ch c¬ b¶n chÕ ®é tiÒn l¬ng theo híng ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, kh¾c phôc tÝnh chÊt b×nh qu©n, xo¸ bá tõng bíc phÇn cung cÊp cßn l¹i trong chÕ ®é tiÒn l¬ng, ¸p dông chÕ ®é tr¶ l¬ng g¾n chÆt víi kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ”. b. Quan ®iÓm míi vÒ tiÒn l¬ng: Theo quan ®iÓm ®æi míi cña §¶ng: “ TiÒn l¬ng lµ mét bé phËn thu nhËp quèc d©n, lµ gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra mµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng phï hîp víi gi¸ trÞ søc lao ®éng ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt”. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× tiÒn l¬ng lµ mét bé phËn quan träng cña gi¸ trÞ hµng ho¸, ph¶n ¸nh gi¸ c¶ søc lao ®éng thÓ hiÖn trong gi¸ c¶ hµng ho¸ thùc hiÖn. V× vËy, viÖc tr¶ l¬ng, tr¶ c«ng lao ®éng ®îc tÝnh to¸n toµn bé mét c¸ch chi tiÕt trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ, c¸c c¬ së thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng hîp lý cÇn t×m ra c¬ së ®Ó tÝnh 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. Ngêi lao ®éng sau khi bá ra søc lao ®éng t¹o ra s¶n phÈm th× ®îc mét sè tiÒn c«ng nhÊt ®Þnh, cã thÓ nãi søc lao ®éng ®îc ®em trao ®æi lÊy tiÒn c«ng. VËy cã thÓ coi søc lao ®éng lµ mét hµng ho¸, mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt.TiÒn l¬ng hay tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®Æc biÖt ®ã. ë níc ta hiÖn nay tiÒn l¬ng ®îc coi lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng phï hîp víi c¸c quan hÖ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Do lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®Æc biÖt (søc lao ®éng) nªn ®Ó x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng hîp lý cÇn ph¶i cã c¬ së tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng. §ã lµ gi¸ trÞ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng hoµ nhËp víi thÞ trêng x· héi, thèng nhÊt víi gi¸ c¶ hµng ho¸ kh¸c. Tãm l¹i ph¶i ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ ¨n, ë, ®i l¹i, häc hµnh cho ngêi lao ®éng. NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø VIII Ban chÊp hµnh TW §¶ng cho r»ng viÖc tæ chøc tiÒn l¬ng hîp lý cã mét vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nÒn s¶n xuÊt. §¶ng ta chñ tr¬ng ph¶i g¾n chÆt tiÒn l¬ng víi n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶. TiÒn l¬ng thùc tÕ ph¶i ®¶m b¶o cho ngêi ¨n l¬ng sèng chñ yÕu b»ng l¬ng, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi quan ®iÓm nµy th× tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc tr¶ ®óng víi gi¸ trÞ søc lao ®éng h¬n, viÖc tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng ®îc triÖt ®Ó h¬n, xo¸ bá tÝnh ph©n phèi, cÊp ph¸t vµ tr¶ l¬ng b»ng hiÖn vËt. §ång thêi kh¾c phôc quan ®iÓm coi nhÑ lîi Ých c¸ nh©n nh tríc kia, tiÒn l¬ng ph¶i ®îc sö dông ®óng vai trß lµ ®ßn bÈy kinh tÕ cña nã nh»m kÝch thÝch ngêi lao ®éng g¾n bã h¨ng say víi c«ng viÖc. 1.2 B¶n chÊt Do chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi nªn b¶n chÊt tiÒn l¬ng ë níc ta sÏ hoµn toµn thay ®æi so víi c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp. Tríc ®©y, quan niÖm cò cho r»ng nÒn kinh tÕ XHCN kh«ng thÓ lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng mµ lµ nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng trªn c¬ së kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, vµ do ®ã, vÒ b¶n chÊt, tiÒn l¬ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, mµ lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n, ®îc nhµ níc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho ngêi lao ®éng theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng. Mçi chÝnh s¸ch, chÕ ®é vµ møc l¬ng cô thÓ ®Òu do nhµ níc thèng nhÊt ban hµnh ®Ó ¸p dông cho mçi ngêi lao 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®éng, bÊt kú hä c«ng t¸c ë khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp hay t¹i c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. ChÕ ®é tiÒn l¬ng trong c¬ chÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp tríc ®©y gåm hai phÇn: phÇn b»ng tiÒn ®îc nhµ níc ph©n phèi cho c¸n bé c«ng nh©n viªn theo c¸c thang, b¶ng l¬ng; phÇn b»ng hiÖn vËt chiÕm tû träng lín so víi tiÒn l¬ng c¬ b¶n b»ng tiÒn. PhÇn b»ng tiÒn víi møc l¬ng thÊp, b×nh qu©n, kh«ng ph©n biÖt râ sù kh¸c biÖt chÊt lîng lao ®éng. PhÇn b»ng hiÖn vËt th× ch¾p v¸, tuú tiÖn, kh«ng c«ng b»ng. Trong c¬ chÕ cò, tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh mµ quy ®Þnh “cøng”. Do ®ã, tiÒn l¬ng cña ngêi lµm viÖc hiÖu qu¶ còng b»ng tiÒn l¬ng cña ngêi lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶. Nh×n chung, tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng chØ chiÕm mét phÇn nhá trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. T×nh tr¹ng tiÒn l¬ng kh«ng ®ñ b¶o ®¶m ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®· lµm cho ®¹i bé phËn ®êi sèng ngêi lao ®éng kh«ng ®îc b¶o ®¶m. ChuyÓn tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc, chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng còng cã thay ®æi. Theo quan ®iÓm míi, tiÒn l¬ng lµ sè lîng tiÒn tÖ mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc theo chøc n¨ng, nhiÖm vô qui ®Þnh. B¶n chÊt tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông søc lao ®éng, ®ång thêi chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ, trong ®ã cã quy luËt cung cÇu. MÆt kh¸c, tiÒn l¬ng ph¶i bao gåm ®ñ c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®Ó b¶o ®¶m lµ nguån thu nhËp, lµ nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh ngêi lao ®éng, vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi hëng l¬ng hoµ nhËp vµo thÞ trêng x· héi. TiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng cña ngêi lao ®éng ë khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh do thÞ trêng quyÕt ®Þnh. Nguån tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng lµ tõ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh( mét phÇn trong gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra). C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ph¶i b¶o ®¶m cho ngêi lao ®éng cã thu nhËp tèi thiÓu b»ng møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc ban hµnh. Nh÷ng ngêi lao ®éng ë khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, lùc lîng vò trang vµ c¬ quan, ®oµn thÓ, hëng l¬ng theo chÕ ®é tiÒn l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh. Nguån tiÒn l¬ng lÊy tõ ng©n s¸ch nhµ níc. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Kh¸i niÖm tiÒn l¬ng míi ®· thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt vµ ®ßi hái ngêi lao ®éng ph¶i ®îc tr¶ l¬ng theo sù ®ãng gãp vµ hiÖu qu¶ cô thÓ. Trªn ®©y lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña tiÒn l¬ng. Ngoµi ra, tiÒn l¬ng cßn mang b¶n chÊt x· héi v× nã g¾n liÒn víi ngêi lao ®éng vµ cuéc sèng cña hä. Søc lao ®éng cña con ngêi kh«ng gièng nh c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c, mµ lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ x· héi. 2.TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ 2.1 TiÒn l¬ng danh nghÜa TiÒn l¬ng danh nghÜa ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc trùc tiÕp vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm, ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Trªn thùc tÕ, mäi møc l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ®Òu lµ tiÒn l¬ng danh nghÜa. 2.2 TiÒn l¬ng thùc tÕ TiÒn l¬ng thùc tÕ ®îc hiÓu lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä. 2.3 Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ Nh tr×nh bµy ë trªn, tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo gÝa c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ hä muèn mua. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ ®îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc sau: ITLDN = I GC I gc ITLTT : chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ ITLDN : chØ sè tiÒn l¬ng danh nghÜa IGC : chØ sè gi¸ Nh vËy, tiÒn l¬ng danh nghÜa mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc cha thÓ cho ta thÊy mét nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ møc tr¶ c«ng thùc tÕ cho ngêi lao ®éng. Lîi 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ých mµ ngêi cung øng søc lao ®éng nhËn ®îc ngoµi viÖc phô thuéc vµo møc l¬ng danh nghÜa cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô mµ hä mua s½n. Quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l¬ng danh nghÜa lµ rÊt phøc t¹p. Bëi vËy, sù thay ®æi cña tiÒn l¬ng danh nghÜa, cña gi¸ c¶ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. 3. TiÒn l¬ng c¬ b¶n vµ møc l¬ng tèi thiÓu 3.1 TiÒn l¬ng c¬ b¶n 3.2 TiÒn l¬ng tèi thiÓu ë níc ta, trong chÕ ®é tiÒn l¬ng ban hµnh ngµy 23 th¸ng 5 n¨m 1993, tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®îc hiÓu nh sau: TiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ sè tiÒn nhÊt ®Þnh tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm cong viÖc gi¶n ®¬n nhÊt, ë møc ®é nhÑ nhµng nhÊt vµ diÕn ra trong m«i trêng lao ®éng b×nh thêng. Sè tiÒn ®ã ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng mua ®îc nh÷ng t liÖu sinh ho¹t thiÕt yÕu ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cña b¶n th©n vµ dµnh mét phÇn ®Ó nu«i con vµ b¶o hiÓm lóc hÕt tuæi lao ®éng. 4. Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng Nh chóng ta ®Òu biÕt, con ngêi lµ yÕu tè quan träng ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. §éng c¬ lao ®éng cña con ngêi b¾t nguån tõ hÖ thèng nhu cÇu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Hä lao ®éng víi môc ®Ých lµm tho¶ m·n nhu cÇu b¶n th©n, tËp thÓ vµ x· héi nhng tríc hÕt lµ nhu cÇu cña chÝnh b¶n th©n ngêi lao ®éng. Cµng nghiªn cøu cµng thÊy nhu cÇu con ngêi ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng vµ kh«ng bao giê dõng l¹i. Tuú theo giíi tÝnh, løa tuæi, ®Æc ®iÓm t©m lý, kh«ng gian vµ thêi gian mµ nh÷ng nhu cÇu ®ã còng kh¸c nhau. Nhu cÇu ¨n , mÆc, ë, sinh ho¹t lµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc. §iÒu nµy chØ cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc th«ng qua tiÒn tÖ – ë ®©y chÝnh lµ tiÒn l¬ng. Nh vËy, tiÒn 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 l¬ng thùc sù lµ c«ng cô ®¾c lùc , lµ ®éng c¬ chñ yÕu thóc ®Èy con ngêi lao ®éng, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. *> XÐt mét c¸ch tæng qu¸t, tiÒn l¬ng cã nh÷ng chøc n¨ng sau: - TiÒn l¬ng ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng ngêi lao ®éng,nã quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña gia ®×nh hä. TiÒn l¬ng lµ nguån nh»m ®¶m b¶o chi phÝ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. V× vËy nã cã t¸c ®éng lín ®Õn th¸i ®é cña ngêi lao ®éng ®èi víi s¶n xuÊt. - Vai trß kÝch thÝch cña tiÒn l¬ng: V× ®éng c¬ cña tiÒn l¬ng, ngêi lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc, tiÒn l¬ng ph¶i t¹o ra sù say mª nghÒ nghiÖp. Cã tiÒn l¬ng, ngêi lao ®éng tù thÊy ph¶i kh«ng ngõng båi dìng, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, ®óc rót nh÷ng kinh nghiÖm ®Ó lµm viÖc hiÖu qu¶ h¬n. - Vai trß ®iÒu phèi lao ®éng: Víi tiÒn l¬ng tho¶ ®¸ng, ngêi lao ®éng tù nguyÖn nhËn mäi c«ng viÖc ®îc giao, cã g¾ng hoµn thµnh nh÷ng c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn søc lùc vµ trÝ tuÖ cho phÐp. - Vai trß qu¶n lý lao ®éng cña tiÒn l¬ng: Doanh nghiÖp sö dông c«ng cô tiÒn l¬ng cßn víi môc ®Ých kh¸c lµ th«ng qua viÖc tr¶ l¬ng ®Ó theo dâi gi¸m s¸t ngêi lao ®éng, b¾t hä lµm viÖc theo ý ®å cña m×nh, ®¶m b¶o tiÒn l¬ng chi ra ph¶i mang l¹i hiÖu qu¶, kÕt qu¶ râ rÖt. HiÖu qu¶ cña tiÒn l¬ng kh«ng chØ ®îc tÝnh theo th¸ng mµ cßn ®îc tÝnh theo ngµy giê ë toµn doanh nghiÖp, tõng bé phËn, tõng ngêi. *> XÐt trªn gãc ®é qu¶n lý kinh doanh, qu¶n lý x· héi: TiÒn l¬ng lµ ®ßn bÈy kinh tÕ cùc kú quan träng. Th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng, Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chØnh nguån lao ®éng gi÷a c¸c vïng, khu vùc theo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. *> XÐt trªn ph¹m vi doanh nghiÖp: TiÒn l¬ng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc kÝch thÝch ngêi lao ®éng ph¸t huy tµi n¨ng s¸ng t¹o cña hä, lµm viÖc tËn tuþ, cã tr¸chnhiÖm cao víi c«ng viÖc. TiÒn l¬ng cao hay thÊp sÏ lµ yÕu tè g¾n bã ngêi lao ®éng víi doanh nghiÖp. §Æc biÖt trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, khi mµ hÇu hÕt lao ®éng ®îc tuyÓn dông trªn c¬ së hîp ®ång lao ®éng, ngêi lao ®éng cã quyÒn lµm viÖc cho n¬i nµo mµ hä thÊy cã lîi nhÊt. TiÒn l¬ng lµ nguån sèng cña ngêi lao ®éng, hä ®i lµm thuª ®Ó ®îc hëng l¬ng vµ muèn ®îc hëng l¬ng cao, v× vËy tiÒn l¬ng ®îc sö dông nh ®ßng bÈy kinh tÕ, mét c«ng cô qu¶n lý b»ng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ph¬ng ph¸p kinh tÕ trong doanh nghiÖp. Th«ng qua tiÒn l¬ng cã thÓ híng ngêi lao ®éng lµm viÖc theo ®Þnh híng cña doanh nghiÖp, tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý, t¨ng cêng kû luËt lao ®éng còng nh khuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. II. Nh÷ng yªu cÇu, nguyªn t¾c vµ néi dung cña tæ chøc tiÒn l¬ng 1. C¸c quan ®iÓm vÒ tæ chøc tiÒn l¬ng Theo qui ®Þnh hiÖn nay cña níc ta, Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý tæng quü tiÒn l¬ng cña c¸c doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù x©y dùng quü tiÒn l¬ng nhng ph¶i do cÊp trªn quy ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ duyÖt quy chÕ tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù lùa chän c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp trªn c¬ së qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, kÝch thÝch kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Møc thu nhËp cña mçi ngêi trong doanh nghiÖp phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ phô thuéc vµo n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ c«ng t¸c cña tõng ngêi. Nhµ níc kh«ng can thiÖp vµo quü tiÒn l¬gn cña doanh nghiÖp, kh«ng qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tiÒn l¬ng nh tríc mµ chØ gi¸m s¸t sö dông quü tiÒn l¬ng. Nhµ níc kh«ng cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éngthÊp h¬n møc tèi thiÓu nhng vÉn cã chinhs s¸ch ®iÒu tiÕt ®èi víi nh÷ng n¬i cã thu nhËp cao nh chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp cao. C¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m tíi nh÷ng qui ®Þnh nµy nh»m môc ®Ých võa t¨ng tæng quü l¬ng cña m×nh võa ph©n phèi tiÒn l¬ng hîp lýcho mçi c«ng nh©n, ®¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý gi÷a nhÞp ®é t¨ng tiÒn l¬ngvíi nhÞp ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. QuÜ l¬ng doanh nghiÖp ®îc h×nh thµnh kh¸c nhau qua tõng thêi kúvµ ®Õn nay quü l¬ng trong doanh nghiÖp ®· ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch c¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. Doanh nghiÖp tù x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr×nh cÊp trªn duyÖt. NÕu lµ s¶n phÈm do Nhµ níc ®Þnh gi¸ th× ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh b»ng lîng tiÒn tuyÖt ®èi trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hoÆc tû lÖ tiÒn l¬ng trªn doanh thu. NÕu lµ s¶n phÈm doanh nghiÖp tù ®Þnh gi¸ th× ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh b»ng tû lÖ tiÒn l¬ng trªn gi¸ b¸n mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (nÕu lµ s¶n phÈm æn ®Þnh), lµ tû lÖ tiÒn l¬ng trªn táng doanh thu ( nÕu lµ s¶n phÈm kh«ng æn ®Þnh). Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp ph¶i ®îc ®¨ng ký víi ng©n hµng. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2. Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l¬ng Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng khi søc lao ®éng ®îc thõa nhËn lµ hµng ho¸ th× tiÒn l¬ng chÝnh lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng. TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o ®ñ chi phÝ ®Ó nu«i sèng ngêi lao ®éng vµ tho¶ m·n mét phÇn nhu cÇu trong cuéc sèng cña hä. ViÖc tæ chøc tiÒn l¬ng ph¶i nh»m x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng chÕ ®é vµ phô cÊp l¬ng còng nh t×m ®îc nh÷ng h×nh thøc tr¶ l¬ng thÝch hîp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña ngêi lao ®éng. Khi tæ chøc tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng cÇn ®¹t nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n sau: - B¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao ®éng. Søc lao ®éng thÓ hiÖn ë tt¹ng th¸i thÓ lùc, tinh thÇn , t©m lý, sinh lý, thÓ hiÖn ë tr×nh ®é nhËn thøc, kü n¨ng lao ®éng, ph¬ng ph¸p lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét trong ba yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nã lµ yÕu tè quan träng nhÊt v× søc lao ®éng cã kh¶ n¨ng ph¸t ®éng vµ ®a c¸c t liÖu lao ®éng, ®èi täng lao ®éng vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng chØ cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn víi ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng( t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng). Theo quan niÖm nµy, hiÖn nay tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng do ®ã nã ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. - Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng ®îc n©ng cao. - B¶o ®¶m tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng vµ dÔ hiÓu…ViÖc thanh to¸n tiÒn l ¬ng ph¶i trªn c¬ së khoa häc c«ng khai vµ râ rµng ®Ó cho ngêi lao ®éng cã thÓ tù m×nh thanh to¸n, dù ®o¸n ®îc sè l¬ng mµ hä cã thÓ nhËn ®îc hµng ngµy, hµng th¸ng.Tõ ®ã cè g¾ng n©ng cao tay nghÒ, n¨ng suÊt, cêng ®é ®Ó t¨ng tiÒn l¬ng cña b¶n th©n, ®ång thêi xo¸ bá nh÷ng yÕu tè g©y tÝnh" mËp mê" trong viÖc tr¶ l¬ng. 3. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc tiÒn l¬ng Trong hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý lao ®éng, tæ chøc tiÒn l¬ng gi÷ mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Tæ chøc tiÒn l¬ng tèt cã t¸c dông tr¶ l¬ng c«ng b»ng, hîp lý cho ngêi lao ®éng, t¹o ra t©m lý lµm viÖc tho¶i m¸i, phÊn khëi trong s¶n xuÊt vµ gióp doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô trong qu¸ tr×nh sö dông lao ®éng. §Ó ®¶m b¶o viÖc tæ chøc tiÒn l¬ng ®îc thùc hiÖn tèt vµ 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt cÇn thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: 3.1 Tr¶ l¬ng ngang nhau cho nh÷ng lao ®éng nh nhau Nguyªn t¾c nµy ®a ra dùa trªn quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong viÖc tr¶ l¬ng cho ngßi lao ®éng. Hai ngêi cã thêi gian , tay nghÒ vµ n¨ng suÊt lao ®éng nh nhau th× ph¶i ®îc tr¶ l¬ng ngang nhau. Ngîc l¹i, nh÷ng lao ®éng kh¸c nhau th× tr¶ l¬ng kh¸c nhau, kh«ng cã bÊt kú sù ph©n biÖt, ®èi xö nµo trong viÖc tr¶ l¬ng. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy nh»m xo¸ ®i sù l¹m dông nh÷ng tiªu thøc bÊt hîp lý nh: giíi tÝnh, d©n téc, mµu da, tuæi t¸c ®Ó h¹ thÊp tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng. Thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c nµy cã t¸c dông kÝch thÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i tham gia s¶n xuÊt gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. 3.2 §¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n §©y lµ nguyªn t¾c quan träng trong tæ chøc, v× cã nh vËy míi t¹o c¬ së cho gi¶m gi¸ thµnh, h¹ gi¸ b¸n vµ t¨ng tÝch luü. Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ nµy, cho phÐp thùc hiÖn ®îc nguyªn t¾c nµy: - TiÒn l¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè chñ quan do n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng (n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, gi¶m bít thêi gian lao ®éng). N¨ng suÊt lao déng t¨ng kh«ng ph¶i chØ do nh÷ng yÕu tè trªn mµ cßn phô thuéc trùc tiÕp vµo nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan kh¸c ( ¸p dông kü thuËt míi, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn..). Nh vËy, tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng râ rµng cã kh¶ n¨ng kh¸ch quan lín h¬n tèc ®é cña tiÒn l¬ng b×nh qu©n. - Kh«ng nh÷ng thÕ khi xem xÐt c¸c mèi quan hÖ gi÷a tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng víi tiÒn l¬ng thùc tÕ, gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng trong thu nhËp quèc d©n ta thÊy chóng còng cã mèi quan hÖ trùc tiÕp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc i (s¶n xuÊt ra t liÖu s¶n xuÊt) vµ khu vùc II (s¶n xuÊt vËt phÈm tiªu dïng). Do nhu cÇu t¸i s¶n xuÊt ®ßi hái khu vùc I ph¶i t¨ng nhanh h¬n khu vùc II vÒ tèc ®é t¨ng cña tæng s¶n phÈm x· héi tÝnh b×nh qu©n theo ®Çu ngêi lao ®éng (c¬ së cña tiÒn l¬ng thùc tÕ). Ngoµi ra s¶n phÈm cña khu vùc II kh«ng ph¶i ®em toµn bé ®Ó n©ng cao tiÒn l¬ng thùc tÕ, mµ cßn ph¶i trÝch l¹i mét phÇn ®Ó tÝch luü. Do ®ã muèn ®¶m b¶o phÇn cßn l¹i cho tiªu dïng cña c«ng 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nh©n viªn chøc kh«ng ngõng t¨ng lªn còng yªu cÇu n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ph¶i t¨ng nhanh h¬n. Tãm l¹i trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh néi bé c«ng ty, xÝ nghiÖp muèn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝch luü th× kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c lµ lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n. Vi ph¹m nguyªn t¾c trªn sÏ t¹o ra nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn trong mét giai ®o¹n ®Æc biÖt ng¾n, nguyªn t¾c nµy cÇn ph¶i ®îc t«n träng ë c¶ tÇm vi m« vµ vÜ m«. ChØ khi tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao déng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n th× cña c¶i x· héi míi ®îc tÝch luü t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn s¶n xuÊt më réng vµ gióp x· héi kh«ng ngõng ph¸t triÓn. 3.3 §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng lµm c¸c nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi nÒn kinh tÕ cã mét ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c nhau, ph©n phèi theo lao ®éng kh¸c nhau.Do vËy nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®é cèng hiÕn vµ hao phÝ søc lao ®éng cña tõng ngêi. Bëi vËy cÇn ph¶i x©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vµ ®iÒu phèi lao ®éng vµo nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ träng yÕu vµ nh÷ng vïng cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt lín ®ång thêi nã ph¶i kÝch thÝch con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu cña quy luËt kinh tÕ, quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng, quy luËt ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch vµ c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. B¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh trung lÇn thø 6 chØ râ:" Lao ®éng cã kü thuËt, lao ®éng ë nh÷ng ngµnh nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i, ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n cÇn ®îc ®·i ngé thÝch ®¸ng". TiÒn l¬ng b×nh qu©n gi· c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n kh¸c nhau th«ng thêng do mét sè nh©n tè sau quyÕt ®Þnh: - Tr×nh ®é lµnh nghÒ b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng trong mçi ngµnh. - §iÒu kiÖn lao ®éng kh¸c nhau. - ý nghÜa kinh tÕ mçi ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn sinh ho¹t, møc sèng ë c¸c khu vùc kh¸c nhau cña ®Êt níc ta lµ kh¸c nhau. §iÒu kiÖn sinh ho¹t ë miÒn nói khã kh¨n h¬n ®ång b»ng, møc sèng thµnh phè cao h¬n n«ng th«n, v× vËy khi tÝnh l¬ng th× ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè nµy còng ph¶i ®îc xÐt ®Õn. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 3.4 TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng X· héi muèn tån t¹i th× con ngêi ph¶i thêng xuyªn tiªu dïng cña c¶i vËt chÊt. §Ó cã ®îc cña c¶i vËt chÊt th× nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i tiÕn hµnh liªn tôc, do ®ã søc lao ®éng yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh qu¶n trÞ s¶n xuÊt cung cÇu lu«n ®îc sö dông vµ t¸i t¹o. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, tiÒn l¬ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu lao ®éng vµ ph¸p luËt cña nhµ níc. Thùc hiÖn viÖc tr¶ l¬ng theo viÖc g¾n víi gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra. §ßng thêi ph¶n ¸nh ®óng kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Møc l¬ng tèi thiÓu ph¶i lµ nÒn tang chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng vµ cã c¬ cÊu hîp lý vÒ sinh häc, x· héi häc, b¶o hiÓm, tuæi giµ vµ nu«i con. TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng lµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng tøc lµ ®¶m b¶o cho ®êi sèng cña b¶n th©n hä vµ gia ®×nh cña ngêi lao ®éng. §iÒu quan träng lµ t liÖu sinh ho¹t mµ ngêi lao ®éng nhËn khi hä chuyÓn ho¸ sè tiÒn nhËn ®îc qua c¸c kh©u ph©n phèi lu th«ng trùc tiÕp lµ gi¸ c¶ cña ph¬ng thøc phôc vô thÞ trêng. 4. QuÜ tiÒn l¬ng vµ c¬ cÊu quü tiÒn l¬ng TiÒn l¬ng hay thu nhËp ®Òu ®îc lÊy tõ quü ph©n phèi cña doanh nghiÖp. Quü ph©n phèi theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng do kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mang l¹i, ®ã lµ bé phËn chi phÝ quan träng cña doanh nghiÖp, biÓu hiÖn b»ng tiÒn lµ quü tiÒn l¬ng. VËy quÜ tiÒn l¬ng lµ tæng sè tiÒn doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong danh s¸ch do doanh nghiÖp qu¶n lý theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ mçi ngêi ®· cèng hiÕn. Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, cã thÓ do cÊp ph¸t th«ng qua ng©n s¸ch nhµ níc, dùa trªn hÖ thèng b¶ng l¬ng do chÝnh phñ qui ®Þnh, hoÆc theo nguyªn t¾c tù c©n ®èi, tù trang tr¶i, lÊy thu bï chi, ®¶m b¶o tr¶ l¬ng ®Çy ®ñ cho ngêi lao ®éng, ®ång thêi cã thªm tÝch luü më réng s¶n xuÊt. Thµnh phÇn quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp gåm c¸c kho¶n chñ yÕu sau: - TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian thùc tÕ ( theo thêi gian vµ theo s¶n phÈm). - TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian ngõng viÖc, nghØ phÐp hoÆc ®i häc. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - C¸c kho¶n tiÒn thëng trong s¶n xuÊt, c¸c kho¶n phô cÊp thêng xuyªn ( phô cÊp khu vùc, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm...) - Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i c¬ cÊu quü tiÒn l¬ng nhng hiÖn nay quü tiÒn l¬ng chñ yÕu ®îc ph©n lo¹i theo hai c¸ch sau ®©y: C¬ cÊu quü tiÒn l¬ng theo ®èi tîng tr¶ bao gåm: + Quü tiÒn l¬ng s¶n xuÊt + Quü tiÒn l¬ng qu¶n lý + Quü tiÒn l¬ng phôc vô vµ phô trî C¬ cÊu quü tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng theo tÝnh chÊt cña s¶n phÈm hoµn thµnh c«ng viÖc, bao gåm: + Quü tiÒn l¬ng s¶n phÈm míi + Quü tiÒn l¬ng s¶n phÈm truyÒn thèng + Quü tiÒn l¬ng lµm thªm giê + Quü tiÒn l¬ng bæ sung Theo quy ®Þnh hiÖn nay cña nhµ níc, doanh nghiÖp cã quyÒn tù chñ x©y dùng quü tiÒn l¬ng nhng ph¶i ®îc cÊp trªn trùc tiÕp duyÖt vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng cho ®¬n vÞ. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù chän h×nh thøc tr¶ l¬ng trªn c¬ së qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nhµ níc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng thÊp h¬n l¬ng tèi thiÓu nhng còng cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®èi víi nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao, nhµ níc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c thang l¬ng, b¶ng l¬ng. - Thang l¬ng: Lµ b¶ng x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi c«ng nh©n cïng nghÒ hoÆc cïng nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi thang l¬ng gåm mét sè bËc l¬ng vµ c¸c hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc l¬ng ®ã. - B¶ng l¬ng: VÒ c¬ b¶n gièng nh thang l¬ng nhng cã kh¸c ë chç møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ møc ®é phô thuéc vµo c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ qui m« cña doanh nghiÖp. - Møc l¬ng: Lµ sè lîng tiÒn ®Ó tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian (giê, ngµy, tuÇn, th¸ng) phï hîp víi c¸c bËc trong thang l¬ng. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Th«ng thêng chØ qui ®Þnh møc l¬ng bËc mét víi hÖ sè cña bËc t¬ng øng. C«ng thøc tÝnh nh sau: L i = L 1 x Hi ( i = 1….n) Trong ®ã: Li : Møc l¬ng c¬ b¶n ph¶i t×m L1 : Møc l¬ng bËc 1 Hi : HÖ sè møc l¬ng ph¶i t×m §Ó tÝnh quü tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i biÕt mét sè th«ng tin c¬ b¶n sau: Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn, c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh, c¸c kho¶n phô cÊp vµ ®Æc biÖt lµ møc l¬ng tèi thiÓu. Theo NghÞ ®Þnh 28/CP qui ®Þnh møc tiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ 144.000®/th¸ng. Møc l¬ng nµy kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t tèi thiÓu cña gia ®×nh ngêi lao ®éng. §Õn ngµy 27/03/2000 chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh sè 10/CP ®iÒu chØnh møc l¬ng tèi thiÓu t¨ng lªn 180.000®/th¸ng ¸p dông trong c¶ níc tõ ngµy 01/01/2000. §©y lµ mét cè g¾ng rÊt lín trong viÖc n©ng cao tiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nuíc ta cã nhiÒu khã kh¨n. Tuy nhiªn ngay c¶ møc l¬ng tèi thiÓu nµy còng cha ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn: T¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ph¸t triÓn søc lao ®éng vÒ chÊt (n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, tinh thÇn, khoa häc, kü thuËt cho ngêi lao ®éng), chi phÝ ®Ó nu«i gia ®×nh ngêi lao ®éng vµ cã tÝch luü. Tõ 2001, cã mét sè c¬ quan ¸p dông møc l¬ng tèi thiÓu lµ 210.000®/th¸ng theo qui ®Þnh cña Nhµ níc tõ ngµy 01/01/2001. §Õn 2003, møc l¬ng tèi thiÓu theo qui ®Þnh cña Nhµ níc lµ 290.000®/th¸ng. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu sinh ho¹t cña ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, chÝnh phñ cÇn ph¶i lu«n quan t©m ®Õn viÖc ®iÒu chØnh møc l¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng theo quan ®iÓm: B¶o ®¶m sù mÒm dÎo, linh ho¹t cña tiÒn l¬ng theo nh÷ng qui luËt cña thÞ trêng, kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña nhµ níc. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 III. C¸c chÕ ®é tiÒn l¬ng 1. ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc 1.1 Kh¸i niÖm ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc lµ toµn bé nh÷ng v¨n b¶n qui ®Þnh cña Nhµ níc mµ c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp ¸p dông, vËn dông ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng . C¨n cø vµo chÊt lîng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc ¸p dông cho c«ng nh©n, nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp, vµ tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ lao ®éng cña hä, thÓ hiÖn qua sè lîng vµ chÊt lîng. ViÖc ¸p dông vµ x©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc lµ rÊt cÇn thiÕt nh»m qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c trong tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. 1.2 ý nghÜa cña viÖc ¸p dông chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc - ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc t¹o kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nghÒ mét c¸ch hîp lý, gi¶m bít tÝnh chÊt b×nh qu©n trong viÖc tr¶ l¬ng. - ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông lµm cho viÖc bè trÝ vµ sö dông c«ng nh©n thÝch hîp víi kh¶ n¨ng vÒ søc khoÎ vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä t¹o c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch lao ®éng ,nhÊt lµ kÕ ho¹ch tuyÓn chän, ®µo t¹o ,n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ngêi lao ®éng. - ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông khuyÕn khÝch vµ thu hót ngêi lao ®éng vµo lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh nghÒ cã ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc ,khã kh¨n, ®éc h¹i... ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh, tr¸i l¹i tuú theo ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh mµ chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®îc c¶i tiÕn hay söa ®æi thÝch hîp ®Ó ph¸t huy vai trß, t¸c dông cña nã. 1.3. C¸c yÕu tè cña chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc - Thang l¬ng: Lµ b¶n x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬nggi÷a nh÷ng c«ng nh©n trong cïng mét nghÒ hoÆc mét nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é lµnh nghÒ ( x¸c ®Þnh theo bËc) cña hä. Nh÷ng nghÒ kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng thang l¬ng t¬ng øng kh¸c nhau. Mét thang l¬ng bao gåm mét sè bËc l¬ng vµ hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc l¬ng ®ã. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Møc tiÒn l¬ng: Lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian ( giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi c¸c bËc trong thang l¬ng. Trong mét thang l¬ng, møc tuyÖt ®èi cña møc l¬ng ®îc quy ®Þnh cho bËc mét hay møc l¬ng tèi thiÓu, c¸c bËc cßn l¹i th× ®îc tÝnh dùa vµo suÊt l¬ng bËc mét vµ hÖ sè l¬ng t¬ng øng víi bËc ®ã, theo c«ng thøc sau: S i = S 1 x ki Trong ®ã: Si : SuÊt l¬ng ( møc l¬ng) bËc i S1 : SuÊt l¬ng (møc l¬ng) bËc 1 hay møc l¬ng tèi thiÓu ki : HÖ sè l¬ng bËc i Møc l¬ng bËc 1 lµ møc l¬ng ë bËc thÊp nhÊt trong nghÒ. Møc l¬ng nµy ë tõng nghÒ kh¸c nhau còng kh¸c nhau, phô thuéc vµo møc ®é phøc t¹p vÒ kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng, vµ phô thuéc vµo h×nh thøc tr¶ l¬ng. Trong nÒn kinh tÕ, møc l¬ng bËc 1 cña mét nghÒ nµo ®ã lu«n lu«n lín h¬n hoÆc b»ng møc l¬ng tèi thiÓu. - Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt: Lµ v¨n b¶n quy ®Þnh møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ë mét bËc nµo ®ã ph¶i cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ mÆt kiÕn thøc lý thuyÕt vµ ph¶i lµm ®îc nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh trong thùc hµnh. Tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt lµ thÓ hiÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a cÊp bËc c«ng viÖc vµ cÊp bËc c«ng nh©n. Ba yÕu tè trªn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.Mçi yÕu tè cã t¸c ®éng riªng ®èi víi tõng c«ng viÖc, nã x¸c ®Þnh chÊt lîng lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c«ng nh©n. Nã lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó vËn dông tr¶ l¬ng cho tõng lo¹i lao ®éng kh¸c nhau trong mét thµnh phÇn kinh tÕ. 2. ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh cña Nhµ níc mµ c¸c tæ chøc qu¶n lý nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi vµ c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng qu¶n lý. Kh¸c víi c«ng nh©n, nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp, lao ®éng qu¶n lý tuy kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm nhng l¹i ®ãng vai trß rÊt quan träng trong lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, ®iÒu hµnh, kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. PhÇn lín lao ®éng qu¶n lý lµm viÖc b»ng trÝ ãc, cÊp qu¶n lý cµng cao th× ®ßi hái s¸ng t¹o nhiÒu. Lao ®éng qu¶n lý kÕt hîp c¶ yÕu tè khoa häc vµ nghÖ thuËt. Lao ®éng qu¶n lý kh«ng chØ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chuyªn m«n 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 mµ cßn gi¶i quyÕt rÊt nhiÒu c¸c quan hÖ con ngêi trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. §Æc ®iÓm nµy lµm cho viÖc tÝnh to¸n ®Ó x©y dùng thang l¬ng ,b¶ng l¬ng cho lao ®éng qu¶n lý rÊt phøc t¹p. ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô ®îc thùc hiÖn th«ng qua b¶ng l¬ng chøc vô do nhµ níc quy ®Þnh. B¶ng l¬ng chøc vô gåm cã nhãm chøc vô kh¸c nhau, bËc l¬ng, hÖ sè l¬ng vµ møc l¬ng c¬ b¶n. IV. C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng 1. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hay dÞch vô mµ hä ®· hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng ®îc ¸p dông réng r·i ë c¸c do¹nh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. 1.1. ý nghÜa vµ ®iÒu kiÖn cña tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm - H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã nh÷ng u ®iÓm vµ ý nghÜa sau: + Qu¸n triÖt tèt nguyªn t¾c tr¶ l¬ng theo lao ®éng bëi v× tiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc phô thuéc vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh. §iÒu nµy sÏ cã t¸c dông lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña ngêi lao ®éng. + Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiªp khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, tÝch luü kinh nghiÖm, rÌn luyÖn kü n¨ng, ph¸t huy s¸ng t¹o.. ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. + Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cßn cã ý nghÜa to lín trong viÖc n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù chñ , chñ ®éng trong lµm viÖc cña ngêi lao ®éng. - §Ó h×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm thùc sù ph¸t huy t¸c dông cña nã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®îc c¸c ®iÒu kiÖn sau: + Ph¶i x©y dùng ®îc ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng lµm c¬ së ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng, x©y dùng kÕ ho¹ch quü l¬ng vµ sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ tiÒn l¬ng cña doanh nghiÑp. + §¶m b¶o tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc. Tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc nh»m ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng cã thÓ hoµn thµnh vµ hoµn thµnh vît møc n¨ng suÊt lao ®éng nhê vµo gi¶m bít thêi gian tæn thÊt do phôc vô tæ chøc vµ phôc vô kü thuËt.. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 + Lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm. KiÓm tra, nghiÖm thu nh»m ®¶m b¶o s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra theo ®óng chÊt lîng ®· quy ®Þnh, tr¸nh hiÖn tîng sè lîng ®¬n thuÇn. Qua ®ã, tiÒn l¬ng ®îc tÝnh ®óng vµ ®ñ víi kÕt qu¶ thùc tÕ. + Gi¸o dôc tèt ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng ®Ó hä võa phÊn ®Êu n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm, ®ång thêi tiÕt kiÖm vËt t, nguyªn liÖu vµ sö dông hiÖu qu¶ nhÊt m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c trang bÞ lµm viÖc kh¸c. 1.2. C¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm a. C¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ®îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä mang tÝnh chÊt ®éc lËp t¬ng ®èi, cã thÓ ®Þnh møc, kiÓm tra vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt. +TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng: §¬n gi¸ tiÒn l¬ng lµ møc tiÒn l¬ng dïng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hay mét c«ng viÖc. §¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh nh sau: Lo DG = Q HoÆc DG = Lo x T Trong ®ã: DG: §¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm Lo : L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n trong kú (th¸ng, ngµy) Q : Møc s¶n lîng cña c«ng nh©n trong kú T : Møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm TiÒn l¬ng trong kú mµ mét c«ng nh©n hëng l¬ng theo chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n ®îc tÝnh nh sau: L1 = DG x Q1 L1 : TiÒn l¬ng thùc tÕ mµ c«ng nh©n nhËn ®îc 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Q1 : Sè lîng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh + ¦u nhîc ®iÓm cña chÕ ®é tiÒn l¬ng s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: - ¦u ®iÓm: + DÔ dµng tÝnh ®îc tiÒn l¬ng trùc tiÕp trong kú + KhuyÕn khÝch c«ng nh©n lµm viÖc ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng tiÒn l¬ng mét c¸ch trùc tiÕp. - Nhîc ®iÓm: + DÔ lµm c«ng nh©n chØ quan t©m ®Õn sè lîng mµ Ýt chó ý ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm. + NÕu kh«ng cã th¸i ®é lµm viÖc tèt sÏ Ýt quan t©m ®Õn tiÕt kiÖm vËt t, nguyªn liÖu hay sö dông hiÖu qu¶ m¸y mãc thiÕt bÞ. b. ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ ChÕ ®é nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho mét nhãm ngêi lao ®éng ( tæ s¶n xuÊt) khi hä hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ ¸p dông nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái nhiÒu ng¬× cïng tham gia thùc hiÖn, mµ c«ng viÖc cña mçi c¸ nh©n cã liªn quan ®Õn nhau. §¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc tÝnh nh sau: n DGtt = L i 1 Q DGtt = n  LixT i 1 Trong ®ã: DGtt : §¬n gi¸ ®îc tÝnh theo s¶n phÈm tËp thÓ Li N : TiÒn l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc cña c«ng nh©n i : Sè c«ng nh©n trong tæ 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Q : Møc s¶n lîng T : §Þnh møc thêi gian ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm TiÒn l¬ng thùc tÕ: L1 = DGtt x Q1 Trong ®ã: L1 : TiÒn l¬ng thùc tÕ tæ nhËn ®îc Q1 S¶n lîng thùc tÕ tæ ®ã hoµn thµnh VÊn ®Ò ë ®©y lµ ph©n phèi cho tõng c¸ nh©n nh thÕ nµo cho phï hîp. Ta cã thÓ sö dông c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p thø nhÊt: Dïng hÖ sè ®iÒu chØnh: Ph¬ng ph¸p nµy thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: X¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh (Hdc) Hdc = L1/Lo Trong ®ã: Hdc : HÖ sè ®iÒu chØnh L1 : TiÒn l¬ng thùc tÕ c¶ tæ nhËn ®îc Lo : TiÒn l¬ng cÊp bËc cña tæ TÝnh tiÒn l¬ng cho tõng c«ng nh©n: Li = LCbi x Hdc Trong ®ã: Li : L¬ng thùc tÕ c«ng nh©n i nhËn ®îc LCbi : L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n i Ph¬ng ph¸p thø hai: dïng giê hÖ sè: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: Quy ®æi sè giê lµm viÖc thùc tÕ cña tõng c«ng nh©n ë tõng bËc kh¸c nhau ra sè giõo lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc i theo c«ng thøc: Tqd = T1 x Hi Trong ®ã : Tqd : Sè giê lµm viÖc quy ®æi ra bËc i cña c«ng nh©n bËc i T1 : Sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n i Hi : HÖ sè l¬ng bËc i trong thang l¬ng 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - TÝnh tiÒn l¬ng cho 1 giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc i: LÊy tæng sè tiÒn l¬ng thùc tÕ chia cho tæng sè giê ®· quy ®æi ra bËc i cña c¸c tæ ta ®îc tiÒn l¬ng thùc tÕ cho tõng giê cña c«ng nh©n ë bËc I. Tæng sè thêi gian ®· qui ®æi ra bËc i tÝnh theo c«ng thøc: TIqd = Tqd = T TiÒn l¬ng cho mét giê cña c«ng nh©n bËc i: L I1 LI = = TIqd Trong ®ã: LI : TiÒn l¬ng mét giê cña c«ng nh©n bËc mét tÝnh theo l¬ng thùc tÕ L1I : TiÒn l¬ng thùc tÕ cña c¶ tæ TIqd : Tæng sè giê bËc mét sau khi qui ®æi TÝnh tiÒn l¬ng cho tõng ngêi: LI1 = LI x TIqd Hai ph¬ng ph¸p chia l¬ng trªn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng, tuy nhiªn viÖc tÝnh to¸n t¬ng ®èi phøc t¹p. Do vËy, trong thùc tÕ ngoµi hai ph¬ng ph¸p trªn, nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt, c¸c tæ ¸p dông ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n h¬n, ch¼ng h¹n chia l¬ng theo ph©n lo¹i, b×nh bÇu A, B, C... ®èi víi ngêi lao ®éng. + ¦u nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng s¶n phÈm tËp thÓ: ¦u ®iÓm: Tr¶ l¬ng s¶n phÈm tËp thÓ cã t¸c dông n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, tinh thÇn hîp t¸c vµ phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c«ng nh©n lµm viÖc trong tæ ®Ó c¶ tæ lµm viÖc hiÖu qu¶ h¬n, khuyÕn khÝch c¸c tæ lµm viÖc theo m« h×nh tæ chøc lao ®éng theo tæ tù qu¶n. Nhîc ®iÓm: ChÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm tËp thÓ còng cã h¹n chÐ khuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n v× tiÒn l¬ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ chung cña c¶ tæ chøc chø kh«ng trùc tiÕp phô thuéc vµo kÕt qu¶ lµm viÖc cña b¶n th©n hä… c. ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp 20