Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tiềm năng và vai trò của mối quan hệ kinh tế - thương mại giữa việt nam và trung...

Tài liệu Tiềm năng và vai trò của mối quan hệ kinh tế - thương mại giữa việt nam và trung quốc

.PDF
46
69
68

Mô tả:

Môc lôc I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. II. 1. 2. 3. 4. III. I. II. Lêi nãi ®Çu Ch-¬ng 1: TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc TiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc VÒ mÆt chÝnh trÞ VÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng VÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò biªn giíi l·nh thæ TiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ hai bªn Lîi thÕ so s¸nh trong trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc C¸c hiÖp ®Þnh vµ tháa thuËn Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc Quan hÖ th-¬ng m¹i Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc C¬ së ph¸t triÓn th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc DiÔn biÕn cña trao ®æi mËu dÞch song phong T×nh h×nh bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc Nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i Quan hÖ ®Çu tH¹ng môc vµ c¬ cÊu ®Çu tNh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ ®Çu t- ViÖt Nam - Trung Quèc §Çu t- trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam ViÖn trî ph¸t triÓn §¸nh gi¸ tæng qu¸t Ch-¬ng 3: TriÓn väng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc TriÓn väng Nh÷ng gi¶i ph¸p Trang 1 2 2 2 3 3 4 7 8 14 14 14 18 19 21 26 30 30 31 31 35 36 38 38 39 KÕt luËn 42 1 Lêi nãi ®Çu Trung Quèc vµ ViÖt Nam lµ hai n-íc l¸ng giÒng nói s«ng liÒn mét d¶i, nh©n d©n hai n-íc vèn cã t×nh h÷u nghÞ truyÒn thèng l©u ®êi, 50 n¨m tr-íc ®©y, ngµy 18 th¸ng 1 n¨m 1950, Trung Quèc ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam, lµ mét n-íc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ®Çu tiªn víi ViÖt Nam. Nöa thÕ kû qua, trong cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n Ph¸p vµ chèng Mü cøu n-íc cña ViÖt Nam còng nh- trong c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa cña mçi n-íc, nh©n d©n hai n-íc ®· kÒ vai s¸t c¸nh, nh-êng c¬m sÎ ¸o, chia ngät sÎ bïi. §óng nhChñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi: "Mèi t×nh th¾m thiÕt ViÖt Hoa, võa lµ ®ång chÝ, võa lµ anh em". Sau mét thêi gian dµi gi¸n ®o¹n tõ n¨m 1991, ViÖt Nam - Trung Quèc chÝnh thøc b×nh th-êng hãa quan hÖ, më cöa biªn giíi cho nh©n d©n vµ c¸c doanh nghiÖp hai n-íc th«ng th-¬ng. §ång thêi víi sù ph¸t triÓn quan hÖ ViÖt Nam Trung Quèc trªn nhiÒu lÜnh vùc ®· n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò buéc chóng ta cÇn ph¶i nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ l¹i mét c¸ch ®óng ®¾n h¬n trong t×nh h×nh míi. Chóng t«i ®· lùa chän ®Ò tµi nµy víi môc ®Ých xem xÐt nh÷ng tiÒm n¨ng cã thÓ khai th¸c ®-îc vµ vai trß cña quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc ®èi víi nÒn kinh tÕ hai n-íc, ®ång thêi ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy triÓn väng cña mèi quan hÖ nµy. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña mét bµi tiÓu luËn, ®Ò tµi chØ giíi h¹n trong ph¹m vi nghiªn cøu mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc ®Æc biÖt tõ sau khi b×nh th-êng hãa quan hÖ (1991). Néi dung cña tiÓu luËn sÏ gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc. Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc. Ch-¬ng 3: TriÓn väng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. 2 Ch-¬ng 1 TiÒm n¨ng vµ vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc I. TiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ hai n-íc l¸ng giÒng "nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng". Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn ®ã vµ mét sè nh©n tè kh¸c n÷a, cho nªn ngay tõ tr-íc c«ng nguyªn gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· cã mèi quan hÖ lÞch sö vµ chÝnh trÞ, giao l-u kinh tÕ vµ v¨n hãa víi nhau. Cïng víi thêi gian, mèi quan hÖ trªn nhiÒu lÜnh vùc ®ã kh«ng ngõng ®-îc duy tr× cñng cè vµ ph¸t triÓn. Chóng ta cã thÓ t×m ®-îc kh«ng mÊy khã kh¨n nh÷ng ghi chÐp trong sö cò cña c¶ Trung Quèc lÉn ViÖt Nam nãi vÒ giao l-u kinh tÕ vµ v¨n hãa gi÷a hai n-íc trong thêi kú cæ trung ®¹i. §Õn thêi kú cËn ®¹i, mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã ®-îc më réng vµ ph¸t triÓn thªm mét b-íc. §Æc biÖt, tõ khi hai n-íc b×nh th-êng hãa trë l¹i th¸ng 11/1991, mèi quan hÖ ®ã ngµy mét cã nh÷ng biÓu hiÖn tèt ®Ñp h¬n. §Ó duy tr× vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, chóng ta ph¶i ph©n tÝch ®Ó thÊy râ tiÒm n¨ng cña mèi quan hÖ nµy. 1. VÒ mÆt chÝnh trÞ ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÐt t-¬ng ®ång næi bËt- ®ã lµ: cïng do §¶ng Cég s¶n l·nh ®¹o, ®ang x©y dùng CNXH theo ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh mçi n-íc, ®Òu xóc tiÕn c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ®æi míi, thùc hiÖn më cöa víi thÕ giíi. Tõ nh÷ng nÐt t-¬ng ®ång ®ã, hai n-íc cµng cã ®iÒu kiÖn trao ®æi vµ häc tËp kinh nghiÖm lÉn nhau trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n-íc. §ã lµ thuËn lîi c¬ b¶n mµ hai n-íc cÇn ph¸t huy v× lîi Ých mçi d©n téc. H¬n n÷a, trong thêi gian gÇn ®©y, c¸c cång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao th-êng xuyªn th¨m viÕng lÉn nhau. Tæng bÝ th-, Chñ tÞch n-íc Giang Tr¹ch D©n, Thñ t-íng Lý B»ng, Chñ tÞch Héi nghÞ HiÖp th-¬ng chÝnh trÞ Lý Thôy Hoµn, ñy viªn tr-ëng ñy ban Th-êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc KiÒu Th¹ch, ®· lÇn l-ît sang th¨m ViÖt Nam. C¸c ®ång chÝ ñy viªn th-êng vô Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khãa 7, khãa 8 còng ®· sang th¨m Trung Quèc. Riªng kÕ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n-íc ViÖt Nam nh- Tæng bÝ th- Lª Kh¶ Phiªu, Thñ t-íng Phan V¨n Kh¶i, ñy viªn th-êng vô, th-êng trùc Bé ChÝnh trÞ Phan ThÕ DuyÖt vµ Phã thñ t-íng th-êng trùc NguyÔn TÊn Dòng còng ®· lÇn l-ît sang th¨m Trung Quèc. VÒ phÝa Trung Quèc, ®ång chÝ ñy viªn th-êng vô Bé ChÝnh trÞ Trung -¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, Phã chñ tÞch n-íc Hå CÈm §µo vµ thñ t-íng Chu Dung C¬ ®· sang th¨m ViÖt Nam. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n-íc hai n-íc ®· trao ®æi ý kiÕn mét c¸ch s©u réng vÒ c¸c vÊn ®Ò träng ®¹i quan hÖ song ph-¬ng vµ ®i ®Õn nhiÒu nhËn thøc chung, ®· ph¸t huy t¸c dông hÕt søc to lín ®èi víi viÖc t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt vµ tin cËy lÉn nhau, thóc ®Èy sù hîp t¸c h÷u nghÞ còng nh- gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i gi÷a hai n-íc do lÞch sö ®Ó l¹i. §Æc biÖt th¸ng 2 n¨m 1999 t¹i B¾c Kinh, Tæng bÝ th- Giang Tr¹ch D©n vµ Tæng bÝ th- Lª Kh¶ Phiªu ®· 3 tiÕn hµnh cuéc gÆp mang tÝnh chÊt lÞch sö, hai bªn c«ng bè "Tuyªn bè chung", cïng x¸c ®Þnh khu«n khæ vÒ quan hÖ hai §¶ng, hai n-íc b»ng 16 ch÷ vµng lµ l¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, h-íng tíi t-¬ng lai, ®¸nh dÊu quan hÖ Trung - ViÖt ®· b-íc sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. 2. VÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph-¬ng Thêi gian qua, c¸c ®oµn ®¹i biÓu §¶ng, chÝnh quyÒn, bé ®éi, ®oµn thÓ nh©n d©n còng nh- c¸c tØnh, thµnh phè gi÷a hai n-íc ®i l¹i nhén nhÞp, lÜnh vùc hîp t¸c kh«ng ngõng ®-îc më réng. Hµng n¨m ®Òu cã h¬n 100 ®oµn chÝnh thøc th¨m viÕng lÉn nhau. Theo thèng kª ch-a ®Çy ®ñ, riªng n¨m 1999, hai bªn ®· trao ®æi 146 ®oµn chÝnh thøc ë cÊp bËc kh¸c nhau, trong ®ã gÇn 80 ®oµn thuéc cÊp tõ thø tr-ëng trë lªn. Bé tr-ëng Quèc phßng hai n-íc vµ tæng tham m-u tr-ëng, chñ nhiÖm Tæng côc ChÝnh trÞ vµ Tæng côc HËu cÇn còng nh- c¸c t-íng lÜnh lôc, h¶i, kh«ng qu©n cña qu©n ®éi hai n-íc ®Òu th¨m viÕng lÉn nhau. Sù trao ®æi gi÷a c¸c qu©n khu vïng biªn giíi hai n-íc còng ®· ®-îc tõng b-íc triÓn khai. §Õn nay, b-u chÝnh viÔn th«ng... ®· toµn bé ®-îc khai th«ng. Hai n-íc ®· ký kÕt h¬n 30 v¨n kiÖn hîp t¸c gåm c¸c lÜnh vùc kinh tÕ th-¬ng m¹i, khoa häc kü thuËt, v¨n hãa gi¸o dôc, giao th«ng vËn t¶i, l·nh sù, t- ph¸p, h¶i quan, du lÞch... Thñ ®« B¾c Kinh ®· kÕt nghÜa víi thñ ®« Hµ Néi. Thµnh phè Th-îng H¶i ®· kÕt nghÜa víi thµnh phè Hå ChÝ Minh. M-êi mÊy tØnh cña Trung Quèc nh-: tØnh Hµ B¾c, Giang T«, S¬n §«ng, Tø Xuyªn... vµ c¸c tØnh h÷u quan cña ViÖt Nam ®· cö ®oµn th¨m viÕng lÉn nhau, trao ®æi kinh nghiÖm x©y dùng kinh tÕ vµ triÓn khai hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Chóng t«i nghÜa r»ng, Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu ®ang thùc hiÖn sù chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch sang kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. C¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc vµ ®æi míi ë ViÖt Nam cã nhiÒu nÐt t-¬ng ®ång vµ t-¬ng tù vÒ môc tiªu còng nh- vÒ c¸ch lµ viÖc b-íc ®i. ViÖc trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a hai n-íc trong nhiÒu lÜnh vùc lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt vµ bæ Ých cho c¶ hai bªn, ®· vµ sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc bæ sung cho nhau, cïng nhau ph¸t triÓn. 3. VÒ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò biªn giíi l·nh thæ Nhê sù quan t©m ®Ých th©n vµ chØ ®¹o trùc tiÕp cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao hai n-íc, ®Æc biÖt lµ hai ®ång chÝ Tæng BÝ th- cña hai §¶ng, nhê sù cè g¾ng chung vµ hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c chuyªn gia hai n-íc trong vßng 8 n¨m, ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1999, tr-íc thÒm n¨m míi vµ thiªn niªn kû míi, thay mÆt n-íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa vµ n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ®ång chÝ Bé tr-ëng Ngo¹i giao §-êng Gia TriÒn vµ ®ång chÝ Phã Thñ t-íng kiªm Bé tr-ëng ngo¹i giao NguyÔn M¹nh CÇm ®· chÝnh thøc HiÖp -íc biªn giíi trªn ®Êt liÒn gi÷a hai n-íc. §©y lµ mét sù kiÖn lín cã ý nghÜa lÞch sö. SÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó hai n-íc cïng nhau x©y dùng ®-êng biªn giíi vÜnh viÔn hßa b×nh, æn ®Þnh vµ h÷u nghÞ. Thµnh c«ng cña cuéc ®µm ph¸n biªn giíi trªn ®Êt liÒn ®· t¨ng thªm sù tin cËy gi÷a hai bªn, ®ång thêi còng ®· cung cÊp nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých ®Ó hai bªn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i kh¸c. ViÖc hai n-íc Trung - ViÖt gi¶i quyÕt tháa ®¸ng c¸c tranh chÊp vÒ biªn giíi trªn ®Êt liÒn vµ ký HiÖp -íc còng gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc cñng cè hßa b×nh, æn ®Þnh trong khu vùc còng nh- trªn thÕ giíi. 4 N¨m nay, hai n-íc sÏ tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n ®Þnh vÞnh B¾c Bé. Hai bªn cho r»ng, víi tinh thÇn "§¹i côc lµm träng, nh©n nh-îng lÉn nhau, c«ng b»ng hîp lý vÒ hiÖp th-¬ng h÷u nghÞ", tËn dông nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých rót ra tõ cuéc ®µm ph¸n biªn giíi trªn ®Êt liÒn, nhÊt ®Þnh sÏ hoµn toµn thµnh nhiÖm vô mµ hai ®ång chÝ Tæng bÝ th- giao phã, ®i ®Õn mét gi¶i ph¸p tháa ®¸ng mµ hai bªn ®Òu cã thÓ chÊp nhËn. Vµ quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai n-íc nhÊt ®Þnh ®-îc ph¸t triÓn lµnh m¹nh, tèt ®Ñp h¬n. 4. TiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ hai bªn a. Tõ phÝa ViÖt Nam + VÞ trÝ ®Þa lý ViÖt Nam lµ mét d¶i ®Êt h×nh cong ch÷ S, ch¹y däc phÝa ®«ng b¸n ®¶o §«ng D-¬ng, võa g¾n liÒn víi lôc ®Þa ch©u ¸ réng lín, võa th«ng ra Th¸i B×nh D-¬ng bao la. ViÖt Nam cã biªn giíi ®Êt liÒn dµi 3.730km. PhÝa B¾c gi¸p n-íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa víi chiÒu dµi biªn giíi 1.150km. PhÝa T©y gi¸p víi Céng hßa d©n chñ nh©n d©n Lµo trªn chiÒu dµi biªn giíi 1.650km vµ víi v-¬ng quèc Campuchia 930km. PhÝa ®«ng, phÝa nam vµ phÝa t©y nam gi¸p biÓn. Qua biÓn ®«ng vµ vÞnh Th¸i Lan lµ Céng hßa Philipin, Céng hßa Indonexia, Céng hßa Singapore, Céng hßa Brunei vµ Liªn bang Malaysia. L·nh thæ toµn vÑn cña ViÖt Nam bao gåm diÖn tÝch ®Êt liÒn 330.991km2 vµ vïng biÓn réng bao la. Vïng l·nh h¶i ViÖt Nam réng 12 h¶i lý vµ vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ réng 200 h¶i lý víi diÖn tÝch kho¶ng 1 triªô km2. H¬n n÷a, ViÖt Nam l¹i n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸ - vïng ®ang cã tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi, cã søc hÊp dÉn lín nhÊt trªn thÕ giíi. ViÖt Nam tiÕp gi¸p víi Trung Quèc - mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i rÊt n¨ng ®éng, phong phó. Thªm vµo ®ã, chóng ta cã chiÒu dµi bê biÓn 3.250km mµ vËn t¶i ®-êng biÓn hiÖn nay vÉn lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc vËn t¶i chñ yÕu nhÊt cña thÕ giíi, t¶i träng kho¶ng 80% khèi l-îng hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña thÕ giíi. Nh÷ng n-íc l¸ng giÒng trong khu vùc §«ng Nam ¸ còng ®Òu sö dông vËn t¶i biÓn lµ chñ yÕu. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín cña chóng ta so víi Lµo vµ Campuchia vµ nhiÒu n-íc kh¸c. Ngµy nay, qu¸ tr×nh vËn t¶i biÓn b»ng container cã xu h-íng ph¸t triÓn lªn cµng cao lµm cho qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa ngo¹i th-¬ng t¨ng lªn nhanh. Trong khi chóng ta cã nhiÒu c¶ng biÓn nh- Sµi Gßn, H¶i Phßng, §µ N½ng, Cöa Lß, CÇn Th¬... §ång thêi ven biÓn, nhÊt lµ tõ Phan ThiÕt trë vµo, cã nhiÒu c¶ng n-íc s©u ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó tµu trë container cã thÓ cËp bÕn an toµn quanh n¨m. Singapore ®· giµu lªn, trë thµnh "con rång" ch©u ¸ lµ nhê cã lîi thÕ vµo vÞ trÝ c¶ng biÓn. Trªn trôc ®-êng s¾t, ®-êng bé chóng ta ®· x©y dùng l©u ®êi ®i sang ch©u ¸ qua Trung Quèc... + Tµi nguyªn thiªn nhiªn: 5 Cho ®Õn nay ViÖt Nam ch-a ®¸nh gi¸ hÕt ®-îc tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n cña m×nh trªn c¶ hai mÆt: sè l-îng l¹i còng nh- tr÷ l-îng cña tõng lo¹i. C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Þa chÊt còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh: Ýt ra ViÖt Nam còng lµ quèc gia cã tiÒm n¨ng kho¸ng s¶n cì trung b×nh thÕ giíi. - DÇu má: dÇu má hiÖn nay lµ nguån tµi nguyªn mang l¹i cho n-íc ta nhiÒu hy väng nhÊt, víi sè l-îng khai th¸c hµng n¨m gia t¨ng, mang l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ, n¨m 1999 võa qua kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu má kho¶ng 2 tû USD. Theo -íc l-îng ban ®Çu, tr÷ l-îng dÇu má ViÖt Nam cã thÓ ®¹t 3-4 tû thïng vµ tr÷ l-îng khÝ kho¶ng 50-70 tû m3. DÇu má cã thÓ ®-îc khai th¸c ë vÞnh B¾c Bé, thÒm lôc ®Þa khu vùc Qu¶ng TrÞ - Thõa Thiªn vµ vïng thÒm lôc ®Þa phÝa nam... - Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®øng thø hai lµ than ®¸ víi tr÷ l-îng kho¶ng 36 tû tÊn vµ møc khai th¸c xÊp xØ 10 triÖu tÊn/n¨m th× víi tµi nguyªn ®ã cho chóng ta khai th¸c cßn l©u míi hÕt. - Kho¸ng s¶n kim lo¹i: kho¸ng s¶n kim lo¹i t-¬ng ®èi ®a d¹ng. QuÆng s¾t ®-îc ph¸t hiÖn ë nhiÒu n¬i nh-ng chñ yÕu tËp trung vµo 3 khu vùc: T©y B¾c, §«ng B¾c vµ khu bèn cò. Khu vùc T©y B¾c gåm c¸c má däc s«ng Hång tr÷ l-îng 125 triÖu tÊn. Khu vùc §«ng B¾c cã 5 má víi tæng tr÷ l-îng lµ 50 triÖu tÊn. Khu bèn cò ®· t×m thÊy s¾t ë c¸c tØnh Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh, trong ®ã quan träng nhÊt lµ má Th¹ch Khª víi tr÷ l-îng dù b¸o 554 triÖu tÊn. Trong sè c¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i mµu, kim lo¹i quý vµ hiÕm tr-íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn boxit. ViÖt Nam ®-îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong 6 quèc gia cã tr÷ l-îng b«xit lín nhÊt thÕ giíi. Tr÷ l-îng b«xit ë T©y Nguyªn kho¶ng 6 tû tÊn. Ngoµi ra, chóng ta cßn cã hµng chôc lo¹i kh¸ng s¶n kim lo¹i quý nh- vµng, kÏm, thiÕc, ®ång, ch×, ®¸m hiÕm... - VÒ ®Êt ®ai: diÖn tÝch ®Êt c¶ n-íc kho¶ng 330.991km2 trong ®ã cã tíi 50% lµ ®Êt dïng vµo n«ng nghiÖp vµ ng- nghiÖp, céng thªm khÝ hËu nhiÖt ®íi m-a n¾ng ®iÒu hßa cho phÐp chóng ta ph¸t triÓn n«ng s¶n vµ l©m s¶n xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh-: g¹o, cao su, c¸c n«ng s¶n nhiÖt ®íi. Gi¸ ®Êt, nhµ hiÖn nay t¹i ViÖt Nam ®· t¨ng 4-10 lÇn so víi 3-4 n¨m vÒ tr-íc. Tuy nhiªn so víi ngo¹i quèc, 1 c¨n hé 4 x 20m cã lÇu t¹i San fransico (Hoa Kú) kho¶ng 200.000 USD, t¹i NhËt B¶n kho¶ng 500-700.000 USD th× cßn rÊt rÎ. C¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Õn ViÖt Nam ®· t×m ®-îc nh÷ng mÆt b»ng víi tiÒn thuª ®Êt qu¸ rÎ so víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi. Gi¸ hµng n«ng s¶n rÎ nh- g¹o xuÊt khÈu kho¶ng 180-200 USD/tÊn, trong khi NhËt B¶n ®¶m b¶o cho n«ng d©n hä lµ 500USD vµ Mü lµ 300 USD. b. Tõ phÝa Trung Quèc §Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng xuÊt ph¸t tõ phÝa Trung Quèc, ta hay xem xÐt sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc vµ vÞ trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: Khi thÕ giíi hiÖn ®¹i ®· b-íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp vµ chuyÓn sang thêi kú hËu c«ng nghiÖp. Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa míi thùc hiÖn më cöa (tõ cuèi n¨m 1978), song ®· ®Æt ®-îc kú tÝch, møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m gÇn 10%, ngo¹i th-¬ng t¨ng trªn 10% kÐo dµi liªn tiÕp hai thËp kû võa qua. §ã lµ nh÷ng møc t¨ng tr-ëng lín h¬n c¶ n-íc NIEs tr-íc ®©y ®· tõng lµm thÕ giíi kinh ng¹c. 6 Trªn c¬ së tiÒm n¨ng cho sù ph¸t triÓn nh- tiÒm lùc thÞ tr-êng to lín; nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó; nguån tµi nguyªn con ng-êi dåi dµo; gi¸ ®Êt ®ai thÊp... vµ sù khëi s¾c nhê chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc sÏ tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng tr-ëng cao liªn tôc trong vµi thËp kû n÷a vµ cïng víi sù t¨ng tr-ëng nµy, ®Þa vÞ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc sÏ cã nh÷ng thay ®æi lín. Theo mét sè dù tÝnh tõ n¨m 1991 ®Õn 2010 nÕu Trung Quèc cã thÓ duy tr× tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m 8,25% th× GDP n¨m 2010 lµ 8600 tû nguyªn; ®Õn n¨m 2000 d©n Trung Quèc sÏ lµ 1,3 tû ng-êi, n¨m 2010 sÏ lµ 1,46 tû ng-êi, do vËy GDP tÝnh teo ®Çu ng-êi sÏ lµ 6000 nguyªn. Dï tÝnh theo ph-¬ng ph¸p PPP (b×nh qu©n søc mua) hay theo tû gi¸ n¨m 1990 (1USD = 4,7 nguyªn) th× GDP cña Trung Quèc lóc ®ã còng ®øng vµo c¸c n-íc hµng ®Çu thÕ giíi chØ kÐm Mü vµ NhËt B¶n. NÕu tõ 2010 ®Õn 2020, kinh tÕ Trung Quèc duy tr× ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n hµng n¨m 6,8% th× GDP n¨m 2020 sÏ ®¹t 16.655,9 tû nguyªn, ®øng hµng ba n-íc ®øng ®Çu thÕ giíi. HoÆc theo c¸ch tÝnh cña Kissinger ngo¹i tr-ëng Mü th× "Trung Quèc sÏ xuÊt hiÖn víi t- c¸ch lµ mét siªu c-êng non trÎ khi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi ë Trung Quèc ®¹t møc Hµn Quèc hiÖn nay, tæng s¶n phÈm quèc d©n nµy sÏ gÊp hai lÇn Mü...". Cïng víi sù t¨ng tr-ëng nhanh, kÕt cÊu kinh tÕ Trung Quèc tõ 1996 ®Õn 2010 sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi lín. Næi bËt lµ sù ph¸t triÓn nhanh cña c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ngµnh chÕ t¹o, tiÕp ®Õn lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, c«ng nghiÖp hãa nÆng. TiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa, thÞ tr-êng hãa m¹nh mÏ sÏ dÉn ®Õn sù t¨ng tiÕn liªn tôc tû träng cña khu vùc dÞch vô. §iÒu cã thÓ thÊy lµ Trung Quèc sÏ tiÕp tôc chÝnh s¸ch më cöa, mèi liªn hÖ gi÷a Trung Quèc víi thÕ giíi vµ khu vùc sÏ ngµy cµng mËt thiÕt. NhiÒu dù ¸n cho r»ng tèc ®é b×nh qu©n hµng n¨m cña ngo¹i th-¬ng sÏ tiÕp tôc cao ngang tèc ®é t¨ng GNP, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 quy m« xuÊt khÈu sÏ ®¹t kho¶ng 400 tû USD. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sÏ cã nh÷ng thay ®æi lín, chuyÓn tõ c¸c mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp sang c¸c mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng cao, hµm l-îng khoa häc c«ng nghÖ cao lµ chñ yÕu vµo n¨m 2010. ChÝnh s¸ch quan träng cña Trung Quèc trong thêi gian qua lµ tÝch cùc thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi. Thêi kú tõ 1980 ®Õn 1994 Trung Quèc ®· thu hót ®-îc 200 tû USD vèn n-íc ngoµi, trong ®ã kho¶ng mét nöa lµ tiÒn vay vµ mét nöa lµ FDI. Dù kiÕn thêi gian tíi vÉn tiÕp tôc thu hót vèn n-íc ngoµi song cã sù ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh vÒ h-íng ®Çu t-. Quy m« cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc trong thÕ kû tíi cµng hïng vÜ h¬n khi ta xem xÐt Hång K«ng, Ma Cao trë vÒ Trung Quèc, vµ quan hÖ kinh tÕ mËt thiÕt gi÷a Trung Quèc vµ §µi Loan trong chiÕn l-îc "mét quèc gia hai chÕ ®é". Trªn mäi ph-¬ng diÖn ®Òu cho thÊy hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng ®· kh«ng thÓ thiÕu sù tham gia cña Trung Quèc. Tr-íc hÕt, d©n sè Trung Quèc chiÕm gÇn 70% d©n sè khu vùc nµy, GDP ®øng thø ba, chØ sau Mü, NhËt B¶n, xuÊt khÈu ®øng thø t- sau Mü, NhËt B¶n, Canada. MÆt kh¸c, 70% ngo¹i 7 th-¬ng Trung Quèc ®-îc thùc hiÖn víi c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng. PhÇn lín c¸c b¹n hµng quan träng cña Trung Quèc ®Òu lµ c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng. Trong gÇn 100 tû USD FDI ®æ vµo Trung Quèc thêi gian qua tõ h¬n 60% ®Õn tõ c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng. Thø hai, -u thÕ næi bËt cña thÞ tr-êng Trung Quèc víi c¸c b¹n hµng ch©u ¸ -Th¸i B×nh D-¬ng lµ kh¶ n¨ng bæ sung cho nhau vÒ c¸c mÆt tµi nguyªn, nh©n lùc, tiÒn vèn kü thuËt ®Ó cïng ph¸t triÓn. Trong hîp t¸c, mäi phÝa ®Òu ph¸t huy ®-îc lîi thÕ so s¸nh cña m×nh trong thêi gian t-¬ng ®èi dµi, do ®ã ®Òu cã thÓ trë thµnh b¹n hµng chiÕn l-îc cña nhau. Ba lµ, cïng víi sù ®Èy m¹nh thu hót vèn n-íc ngoµi vµ sù ph¸t triÓn nhanh c¸c xÝ nghiÖp "ba nguån vèn" tû träng xuÊt khÈu cña xÝ nghiÖp "ba nguån vèn" trong tæng ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· chiÕm gÇn mét nöa. §iÒu nµy cho thÊy kinh tÕ Trung Quèc ®· cuèn s©u vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c n-íc ch©u ¸ -Th¸i B×nh D-¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch n©ng cÊp kÕt cÊu kinh tÕ ë Trung Quèc, mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a Trung Quèc víi c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng ngµy cµng chÆt chÏ. Nã ph¶n ¸nh mét hiÖn thùc kh¸ch quan lµ Trung Quèc cÇn c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng vµ c¸c n-íc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng còng cÇn Trung Quèc. 5. Lîi thÕ so s¸nh trong trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt - Trung Bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt - Trung tõ chç chØ chiÕm 2% tæng bu«ng b¸n cña ViÖt Nam, n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 4%, ®Õn n¨m 1991 - 1999 th× chõng 6-7%. VËy bu«n b¸n qua biªn giíi còng gi÷ mét tû träng kh¸ lín trong tæng bu«n b¸n cña ViÖt Nam. Do ®ã ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ th-¬ng m¹i - kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam Trung Quèc, ta cÇn xem xÐt ®Ðn nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cã thÓ khai th¸c trong quan hÖ th-¬ng m¹i. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, tiÒm n¨ng trao ®æi hµng hãa qua biªn giíi ViÖt Trung mµ chóng ta ph¶i tÝnh cña khai th¸c cßn rÊt lín. ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ t¨ng c-êng xuÊt khÈu hµng hãa sang Trung Quèc. Ch¼ng h¹n, qua Héi chî th-¬ng m¹i Quèc tÕ Mãng C¸i lÇn thø nhÊt (ngµy 16-20/1/1997) ®· cho thÊy thªm mÆt hµng m¹nh cña ViÖt Nam (so víi hµng Trung Quèc) nh- c¸c s¶n phÈm cña C«ng ty Xu©n Hßa, Nhµ m¸y ®å hép H¹ Long, C«ng ty Mü nghÖ V©n Hµ (§«ng Anh - Hµ Néi), C«ng ty mü nghÖ Tr-êng S¬n (Tõ S¬n - B¾c Ninh)... ë ®©y chØ xin chØ ®i s©u vµo mÆt hµng m¸y mãc thiÕt bÞ mµ hiÖn nay chóng míi chØ chiÕm 1% tæng l-îng hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ sang Trung Quèc thÓ hiÖn ë chç: - Theo b¸o c¸o cña Tæng C«ng ty ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp, mÆt hµng c¬ khÝ cña ta ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu sang c¸c n-íc Indonesia, §µi Loan, Hång K«ng... VÝ dô: xuÊt 200 bé m¸y x¸t g¹o cho Indonesia vµ MiÕn §iÖn, 40.000 bé ru lo x¸t g¹o cho Yanma, 50 mÉu m¸y cµng tay hai b¸nh víi cì c«ng suÊt 6, 10, 5, 13 vµ 15 m· lùc sang ASEAN. - C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ngµy cµng cã vai trß trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Hoµn toµn cã thÓ hy väng r»ng khu vùc nµy sÏ chinh phôc ®-îc thÞ tr-êng Trung Quèc. 8 - Thùc tÕ Trung Quèc cã nhu cÇu lín vÒ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ tõ bªn ngoµi. Ch¼ng h¹n trong sè 185 tû USD nhËp khÈu n¨m 1994, tû träng m¸y mãc thiÕt bÞ chiÕm 16%, thiÕt bÞ vËn t¶i chiÕm 6%. - Biªn giíi ViÖt - Trung dµi 1150 km ch¹y qua 156 x· thuéc 31 huyÖn cña 6 tÝnh phÝa B¾c ViÖt Nam, trong ®ã cã nh÷ng vÞ trÝ cã ®Þa lý kinh tÕ lîi h¹i trong quan hÖ th-¬ng m¹i víi Trung Quèc. Lµo Cai lµ mét ®iÓn h×nh. Vïng T©y Nam Trung Quèc rÊt réng lín, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu còng rÊt lín, nh-ng l¹i ë xa c¸c cöa biÓn cña Trung Quèc. NÕu nhËp khÈu qua cöa khÈu Lµo Cai, ®-êng biÓn chØ cßn 600 km, rót ng¾n ®é dµi giao th«ng gÊp 4-5 lÇn. Nh- vËy, Lµo Cai cã thÓ trë thµnh ®Çu cÇu cho vïng T©y - Nam v-¬n ra biÓn, vµ do ®ã, lµ ®Çu mèi lý t-ëng t¸i xuÊt hµng cña c¸c n-íc qua ViÖt Nam vµ Trung Quèc. (§-¬ng nhiªn -u thÕ nµy ®· bÞ mê nh¹t bëi HiÖp ®Þnh qu¸ c¶nh ViÖt - Trung ký ngµy 9-4-1994 t¹i Hµ Néi: cho phÐp hµng hãa cña CHND Trung Hoa ®-a vÒ tõ n-íc thø ba ®-îc qua l·nh thæ ViÖt Nam, qua c¸c cöa khÈu H÷u NghÞ, §ång §¨ng, Lµo Cai, Mãng C¸i). - HiÖn t¹i lùc l-îng tham gia quan hÖ víi ViÖt Nam cña phÝa Trung Quèc cßn kh¸ h¹n hÑp. §ã lµ chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cÊp tØnh, huyÖn cña c¸c tØnh phÝa Nam nh- Qu¶ng T©y, V©n Nam, H¶i Nam... vµ thªm mét sè tØnh nh- Qu¶ng T©y, Tø Xuyªn... Sè c«ng ty thuéc Bé kinh tÕ mËu dÞch Trung Quèc qu¶n lý tham gia rÊt Ýt. MÆt kh¸c, c¸c tØnh gi¸p ViÖt Nam tuy cã diÖn tÝch lín (gÇn b»ng diÖn tÝch ViÖt Nam), d©n sè ®«ng (gÊp 2,5 lÇn d©n sè ViÖt Nam), nh-ng còng lµ vïng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp chØ dåi dµo ë phÇn gi¸p biÓn Th¸i B×nh D-¬ng cña tØnh Qu¶ng §«ng, tuy nhiªn, c¶ chÊt l-îng vµ sè l-îng ®Òu thua kÐm c«ng nghiÖp trung -¬ng. Nh- vËy, nÕu më réng vµ tiÕn s©u vµo quan hÖ víi lôc ®Þa cña Trung Quèc, ViÖt Nam sÏ cßn ph¸t huy h¬n n÷a lîi thÕ cña m×nh vµ khai th¸c h¬n n÷a lîi thÕ cña Trung Quèc. 6. C¸c hiÖp ®Þnh vµ tháa thuËn Tõ sau khi quan hÖ chÝnh trÞ ViÖt Nam - Trung Quèc ®-îc b×nh th-êng hãa (th¸ng 11/1991), nhÊt lµ tõ sau khi hai n-íc ký kÕt víi nhau mét sè hiÖp ®Þnh vÒ quan hÖ biªn giíi hai n-íc, vÒ trao ®æi th-¬ng m¹i vµ hîp t¸c - kü thuËt gi÷a hai n-íc nh-: HiÖp ®Þnh mËu dÞch gi÷a hai n-íc, HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c«ng viÖc vïng biªn giíi, HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ ViÖt Nam - Trung Quèc, HiÖp ®Þnh vÒ giao th«ng vËn t¶i gi÷a hai n-íc (®-êng bé, hµng kh«ng, hµng h¶i, ®-êng s¾t), HiÖp ®Þnh khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o ®Çu t-, HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ - kü thuËt ViÖt Nam - Trung Quèc, HiÖp ®Þnh biªn giíi trªn ®Êt liÒn... th× mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, trao ®æi th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc ViÖt - Trung ®-îc më ra dùa trªn c¬ së ph¸p lý vÒ quy m« vµ n©ng cao vÒ chÊt l-îng. D-íi ®©y lµ mét sè hiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i: 1. HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i Ký ngµy 7/12/1991 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh hai bªn bu«n b¸n theo tËp qu¸n quèc tÕ, chØ ¸p dông tèi huÖ quèc trong hai lÜnh vùc thuÕ h¶i quan vµ thñ tôc h¶i quan, viÖc bu«n b¸n thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång gi÷a c¸c c«ng ty 9 vµ c¸c thùc thÓ kinh tÕ cã quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (phÝa ViÖt Nam: do Bé th-¬ng m¹i cÊp giÊy kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. PhÝa Trung Quèc: do Bé kinh tÕ vµ mËu dÞch ®èi ngo¹i Trung Quèc b¸o cho ViÖt Nam biÕt vµ th-êng xuyªn nh¾c l¹i. ChØ cã c¸c c«ng ty do Bé nµy cÊp quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu míi cã t- c¸ch ký hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®èi ngo¹i), hîp ®ång ký kÕt theo tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së quèc tÕ, thanh to¸n b»ng ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi qua ng©n hµng, ngoµi bu«n b¸n dïng tiÒn cã thÓ dïng c¸c d¹ng bu«n b¸n kh¸c (vÝ dô hµng ®æi hµng...) nh-ng vÉn ph¶i thanh to¸n qua ng©n hµng. Ho¹t ®éng tiÕp xóc mËu dÞch (triÓn l·m, qu¶ng c¸o...) bªn nµy tiÕn hµnh trªn ®Êt bªn kia ph¶i do c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ xóc tiÕn mËu dÞch thùc hiÖn. Ngoµi bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu cßn bu«n b¸n d©n gian víi néi dung trao ®æi hµng hãa theo truyÒn thèng gi÷a c¸c c- d©n th-êng tró ë khu vùc biªn giíi hai bªn, kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh, mua b¸n kiÕm lêi. 2. HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ HiÖp ®Þnh nµy ký ngµy 14/2/1992 quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung nhÊt cho hîp t¸c kinh tÕ gi÷a hai bªn trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, t«n träng luËt ph¸p hai n-íc, luËt ®Çu t- n-íc ngoµi cña mçi bªn,quy ®Þnh c¸c h×nh thøc hîp t¸c nh- liªn doanh, ®Çu t-, thÇu c«ng tr×nh... 3. HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc trªn vïng biªn giíi Ký ngµy 7/12/1991 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh quy ®Þnh vÒ cöa khÈu cho hµng qua l¹i, trong 21 cÆp cöa khÈu chØ cã 7 cöa khÈu quèc gia. Trong 7 cöa khÈu quèc gia, chØ cã 4 cöa khÈu quèc tÕ lµ: (H÷u NghÞ - H÷u NghÞ Quan, Lµo Cai - Hµ KhÈu, §ång §¨ng - B»ng T-êng, Mãng C¸i - §«ng H-ng) trong ®ã §ång §¨ng B»ng T-êng lµ cöa khÈu ®-êng s¾t. Hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña c¸c n-íc thø 3 chØ ®-îc qua 4 cöa khÈu nµy, kh«ng ®-îc qua c¸c cöa khÈu kh¸c. 4. HiÖp ®Þnh hµng h¶i Ký ngµy 8/3/1992 t¹i B¾c Kinh. HiÖp ®Þnh hµng h¶i quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c vÒ hîp t¸c hai bªn trong lÜnh vùc hµng h¶i, trong ®ã cã: hai bªn cho phÐp tµu cña n-íc kia vµo lµm hµng t¹i c¸c c¶ng cña n-íc m×nh nh- c¸c tÇu c¸ n-íc kh¸c, theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ hµng h¶i cña m×nh. 5. HiÖp ®Þnh vÒ qu¸ c¶nh hµng hãa Míi ký t¾t 12/1993 ch-a ký chÝnh thøc. T¹i hiÖp ®Þnh nµy hai bªn tháa thuËn ®ång ý cho hµng cña bªn kia ®-îc qu¸ c¶nh qua ®Êt m×nh. Ngoµi ra, cßn cã c¸c hiÖp ®Þnh nh-: + HiÖp ®Þnh vÒ thanh to¸n ng©n hµng ký 5/1993. + HiÖp ®Þnh vÒ hµng kh«ng 5/3/1992. + Tháa thuËn phèi hîp kiÓm tra chÊt l-îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ký cuèi n¨m 1992. + Biªn b¶n héi ®µm gi÷a hai ®oµn chuyªn viªn th-¬ng m¹i hai n-íc (7/1993). Biªn b¶n nµy x¸c nhËn cã t×nh h×nh bu«n b¸n lén xén ë biªn giíi mµ c¶ hai bªn ®Òu kh«ng qu¶n lý ®-îc vµ kh¼ng ®Þnh cÇn ph¶i thóc ®Èy bu«n b¸n hai n-íc theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®· ký 11/1991. 10 + Biªn b¶n héi ®µm gi÷a hai ®oµn chuyªn viªn vÒ thi hµnh HiÖp ®Þnh t¹m thêi gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc trªn vïng biªn giíi (1/1994). VÒ th-¬ng m¹i, biªn b¶n nµy x¸c nhËn viÖc bu«n b¸n cña hai bªn cÇn ph¶i ®-îc thùc hiÖn theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®· ký 11/1991. + Tháa thuËn vÒ hç trî vµ hîp t¸c vµ tháa thuËn vÒ hîp t¸ chèng bu«n lËu gi÷a h¶i quan hai n-íc (11/1993). II. Vai trß cña mèi quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam Trung Quèc 1. §èi víi Trung Quèc XuÊt ph¸t tõ bèi c¶nh gÇn, Trung Quèc cã thÓ sö dông thÞ tr-êng ViÖt Nam ®Ó gi¶i quyÕt mét phÇn khã kh¨n kinh tÕ - th-¬ng m¹i kü thuËt cña m×nh bao gåm: - Tiªu thô hµng hãa kü thuËt vµ chÊt l-îng thÊp vµ trung b×nh sang ViÖt Nam, mét thÞ tr-êng lín gÇn 80 triÖu ng-êi vµ ë gÇn. C¸c hµng Êy chñ yÕu lµ c¸c hµng Trung Quèc ®ang tån ®äng (vËt liÖu x©y dùng, s¾t thÐp th«ng th-êng, hãa chÊt, m¸y vµ thiÕt bÞ truyÒn thèng chñ yÕu lµ m¸y ®éng lùc cì nhá, m¸y n«ng nghiÖp, thiÕt bÞ phô tïng lÎ... vµ c¸c hµng tiªu dïng). - Sau khi kh«i phôc giao l-u bu«n b¸n víi ViÖt Nam, Trung Quèc cã thÓ ph¸t triÓn ®-îc khu vùc T©y Nam réng lín bao gåm c¸c tØnh Tø Xuyªn, Quý Ch©u, T©y T¹ng, V©n Nam, Qu¶ng T©y. Tr-íc hÕt, ta h·y xem xÐt t×nh tr¹ng cña c¸c tØnh nµy: V©n Nam vµ Qu¶ng T©y lµ nh÷ng vïng xa trung t©m vµ xa biÓn (V©n Nam kh«ng tiÕp gi¸p víi biÓn), tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, khoa häc kü thuËt vµ møc ®é th©m nhËp cña c¶i tæ kinh tÕ t-¬ng ®èi thÊp. Do ®-êng vËn t¶i kh«ng thuËn lîi, ChÝnh phñ trung -¬ng Trung Quèc gÆp khã kh¨n trong viÖc b¶o trî tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn cña hai khu vùcnµy. * Hai tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y ®ang gÆp khã kh¨n kinh tÕ sau ®©y: + Theo ®-êng lèi tù lùc c¸nh sinh, hai tØnh nµy ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Nh-ng tr×nh ®é kü thuËt cßn thÊp, nªn s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña hä kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Hä gÆp khã kh¨n trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm nµy, ®Ó thu håi vèn vµ ®Ó ®Çu t- kü thuËt míi. C¸c s¶n phÈm t-¬ng ®èi thÊp nµy ®ang bÞ ø thõa, g©y trë ng¹i to lín cho nÒn kinh tÕ. Trong ®ã mét sè s¶n phÈm thõa ø tíi møc nghiªm träng nh- hãa chÊt. + L-¬ng thùc vµ n¨ng l-îng nh×n chung bÞ thiÕu hôt + ThiÕu mét sè s¶n phÈm cÇn thiÕt: cao su ®èi víi Qu¶ng T©y (V©n Nam cßn trång ®-îc cao su), thñy s¶n, l-¬ng thùc, thÞt gia sóc ®èi víi Qu¶ng T©y. Nh-ng nh×n chung, ®èi víi hai tØnh nµy khã kh¨n chñ yÕu lµ thÞ tr-êng tiªu thô hµng chÕ t¹o, hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ. * H¶i Nam lµ vïng gi¸p biÓn, kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Çu t- n-íc ngoµi rÊt ph¸t triÓn. Tuy nhiªn bÞ thiÕu nguyªn liÖu vµ thiÕu thÞ tr-êng tiªu thô mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp truyÒn thèng chÊt l-îng trung b×nh vµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ. 11 Do vËy, tõ khi thiÕt lËp l¹i quan hÖ ViÖt-Trung, Trung Quèc ®· më ®-îc ®-êng th«ng th-¬ng cho c¸c tØnh nµy ®i ra biÓn §«ng vµ c¸c n-íc §«ng Nam ¸. Hai tØnh cã biªn giíi chung víi ViÖt Nam lµ V©n Nam vµ Qu¶ng T©y, kinh tÕ ®Òu ®· ®-îc c¶i thiÖn sau khi më cöa víi ViÖt Nam. §Æc biÖt râ rÖt lµ tØnh Qu¶ng T©y, n¬i 80% kim ng¹ch thùc hiÖn víi ViÖt Nam lµ biªn mËu, vèn lµ tØnh miÒn nói ë biªn giíi phÝa Nam Trung Quèc, kinh tÕ ch-a ph¸t triÓn, thÊp kÐm vµ l¹c hËu nhiÒu so víi c¸c tØnh kh¸c trong néi ®Þa, m-êi n¨m l¹i ®©y kinh tÕ ®· ph¸t ®¹t lªn, nhiÒu tiÒm n¨ng kinh tÕ ®-îc kh¬i dËy, kh«ng cßn lµ ®èi t-îng trî cÊp cña nhµ n-íc n÷a. C¸c cöa khÈu cña Qu¶ng T©y chÊt ®Çy hµng hãa ®Ó xuÊt ®i ViÖt Nam, kh«ng nh÷ng cña b¶n tØnh, mµ cßn cña c¸c tØnh kh¸c trë ®Õn, do ®ã ®©y cßn lµ c¸c tr¹m chuyÓn. C¸c xÝ nghiÖp h-¬ng trÊn cña Qu¶ng T©y vµ cña mét sè tØnh néi ®Þa lµm ¨n trë nªn khÊm kh¸ nhê thÞ tr-êng míi lµ ViÖt Nam. - Sö dông ViÖt Nam lµm ®-êng biÓn cho c¸c tØnh Nam vµ T©y Nam Trung Quèc, chñ yÕu lµ vïng V©n nam vµ T©y Nam Trung Quèc ë xa biÓn (nh- ®· nh¾c ë trªn), l¹i cã d·y ThËp V¹n §¹i S¬n g©y trë ng¹i lín cho ®-êng giao th«ng. Ng-êi Ph¸p tr-íc ®©y khi b¾t ®Çu chiÕm ViÖt Nam ®· thiÕt lËp ngay ®-êng s¾t V©n Nam - Lµo Cai - H¶i Phßng. Nhu cÇu vËn chuyÓn hµng hãa qu¸ c¶nh cña V©n Nam sang ®Êt ViÖt Nam theo phÝa Trung Quèc -íc tÝnh cã thÓ lªn tíi vµi tr¨m triÖu tÊn/n¨m, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho V©n Nam, kh«ng chØ lµ hiÖu qu¶ trùc tiÕp mµ c¶ hiÖu qu¶ ph¸t triÓn l©u dµi nhê th«ng ra thÕ giíi b»ng con ®-êng thuËn tiÖn (trong nhiÒu n¨m vïng V©n Nam ph¶i th«ng qua Mianma ®Ó ra Ên §é D-¬ng kh«ng thuËn lîi nh- ®-êng Lµo Cai - H¶i Phßng). - LÊy c¸c nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt c¸c ®Þa ph-¬ng Trung Quèc (quÆng c¸c lo¹i, than ®¸, cao su, dÇu thùc vËt, ®ay...). Víi sè l-îng cã møc ®é, tïy theo yªu cÇu cña c¸c tØnh vµ c¸c nguyªn liÖu dïng cho c«ng nghiÖp Trung -¬ng (dÇu má, than, ®iÖn n¨ng, ®Êt hiÕm...). Ngoµi ra, cßn cã thÓ dïng ViÖt Nam ®Ó cung cÊp l-¬ng thùc, h¶i s¶n, thÞt vµ sóc vËt sèng cho vïng T©y Nam (chñ yÕu lµ V©n Nam) ®Ó gióp gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ cung øng vµ vËn chuyÓn (tØnh V©n Nam ®Ó lé nhu cÇu muèn mua mçi n¨m tíi 4 triÖu tÊn lóa g¹o cña ViÖt Nam). 2. §èi víi ViÖt Nam - ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i víi Trung Quèc ch¼ng nh÷ng phï hîp víi ®-êng lèi ®èi ngo¹i "lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n-íc", mµ cßn phôc vô cho chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc; ViÖt Nam chó träng mèi quan hÖ víi c¸c n-íc l¸ng giÒng nh»m t¹o ra m«i tr-êng xung quanh hßa b×nh æn ®Þnh, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh cña ®Êt n-íc vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng cuéc ®æi míi ®-îc tiÕn hµnh thuËn lîi. - ViÖt Nam lËp l¹i quan hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc trong bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi gÆp khã kh¨n nÆng nÒ. Quan hÖ víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng vµ Liªn X« vµ c¸c n-íc §«ng ¢u gÇn nh- bÞ gi¸n ®o¹n. Hµng hãa bÞ thiÕu thèn nghiªm träng. ViÖc më cöa bu«n b¸n víi n-íc l¸ng giÒng phÝa B¾c gièng nh- khai th«ng dßng ch¹y bÞ t¾c, mµ phÝa cao lµ hµng hãa phong phó cña n-íc Trung Quèc ®· tr¶i qua 10 c¶i c¸ch, µo xuèng chç tròng bªn d-íi lµ n-íc ViÖt Nam ®ang thiÕu hµng hãa. Bu«n b¸n víi Trung Quèc nhanh chãng thÓ hiÖn t¸c dông tÝch cùc, ®Æc biÖt ë c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam. Vïng nói biªn giíi vèn lµ ®iÓm ®¸y cña ViÖt Nam vÒ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu n-íc vµ 12 khu vùc trªn thÕ giíi, ngµy nay ®· bít ®ãi nghÌo vµ hoang v¾ng. Kh«ng Ýt n¬i biÕt tù ph¸t hiÖn søc m¹nh tiÒm tµng, n¾m ®-îc thêi c¬, chñ ®éng t×m lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn qua con ®-êng bu«n b¸n víi Trung Quèc. NhiÒu tØnh biªn giíi tr-íc ®©y ph¶i nhËn trî cÊp tõ ng©n s¸ch Trung -¬ng, song chØ sau mÊy n¨m më cöa giao l-u víi Trung Quèc, ®· phong l-u h¼n lªn, kh«ng nh÷ng cã ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Trung -¬ng, mµ cßn cã thªm vèn ®Çu t- cho x· héi c¬ së h¹ tÇng; ®-êng x¸, phè ph-êng t¹i c¸c thÞ trÊn cöa khÈu ®Òu to ®Ñp ®µng hoµng h¬n tr-íc. C¸c thÞ x·, thÞ trÊn nh- Mãng C¸i, §ång §¨ng, L¹ng S¬n hÇu nh- bÞ ph¸ hñy hoµn toµn trong chiÕn tranh biªn giíi, chØ mÊy n¨m sau ®· x©y dùng l¹i, trë thµnh nh÷ng trung t©m bu«n b¸n sÇm uÊt, nh÷ng n¬i trung chuyÓn hµng hãa quèc tÕ quan träng gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. VÒ ®êi sèng, ®a sè ng-êi d©n ViÖt Nam ®Òu c¶m nhËn ®-îc sù tho¶i m¸i, nhÑ nhâm v× cã thÓ mua ®-îc nhiÒu lo¹i hµng tiªu dïng phong phó, míi mÎ, hîp tói tiÒn. Mét bé phËn ®¸ng kÓ ë c¸c tØnh biªn giíi tho¸t khái nghÌo ®ãi, do cã thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp nhê s¶n xuÊt, bu«n b¸n, vËn chuyÓn hµng hãa qua biªn giíi. Nhê bu«n b¸n víi Trung Quèc, phÝa ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ c¸c tØnh ven biÓn, ®· b¸n ®-îc nh÷ng hµng mµ tr-íc ®©y kh«ng b¸n cho ai, mua ®-îc nh÷ng mÆt hµng hîp nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Trong cuéc c¹nh tranh víi hµng Trung Quèc ®Ó sèng cßn, nhiÒu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®· n©ng cao ®-îc chÊt l-îng, nhanh nh¹y, vµ am hiÓu h¬n trong qu¶n lý kinh doanh nhê giao tiÕp vµ vËt lén víi giíi b¹n hµng cña n-íc b¹n ®· t«i luyÖn trong c¬ chÕ thÞ tr-êng tr-íc ta 10 n¨m. - §èi víi Trung -¬ng vµ tØnh: + T¨ng nguån thu ng©n s¸ch cho Trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng. Th«ng qua viÖc trao ®æi hµng hãa, c¸c ®¬n vÞ, doanh nghiÖp ®· ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo ng©n s¸ch Trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng qua c¸c kho¶n nép thuÕ. Tõ ®ã, Trung -¬ng vµ ®Þa ph-¬ng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t- cho x©y dùng c¸c h¹ tÇng, giao th«ng, bÕn, b·i, hÖ thèng ®iÖn, th«ng tin, c¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng ë ®Þa ph-¬ng, vïng s©u, vïng biªn giíi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng nhÞp ®é trao ®æi mËu dÞch gi÷a hai bªn. + Bæ sung nguån hµng hãa nguyªn liÖu trong n-íc ch-a s¶n xuÊt ®-îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®ñ, t¹o ra thÕ c¹nh tranh cÇn thiÕt gi÷a hµng néi vµ hµng ngo¹i, tõ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt trong n-íc h-íng theo nhu cÇu thÞ tr-êng vµ n©ng cao chÊt l-îng, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Cho ®Õn nay c¸c ngµnh s¶n xuÊt xe ®¹p, qu¹t m¸y, xµ phßng, sø vÖ sinh cña ViÖt Nam ®· lÊy l¹i ®-îc uy tÝn. + T¹o sù chuyÓn biÕn râ rÖt trong viÖc t¹o nguån hµng xuÊt khÈu tõ chç thu gom sang ®Çu t- t¹o nguån hµng xuÊt khÈu æn ®Þnh, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ. Cïng víi kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu t¨ng nhanh, nhiÒu ®Þa ph-¬ng, nhiÒu ngµnh ®· quan t©m ®Õn nguån hµng ®Çu t- t¹o ra nguån hµng v÷ng ch¾c nh- c¸c vïng chuyªn canh trång c©y ¨n qu¶, vïng nu«i trång thñy s¶n, t«m, l-¬n, ba ba, r¾n... vïng trång c©y d-îc liÖu vµ s¶n xuÊt tinh dÇu... + XuÊt khÈu ®-îc mét khèi l-îng lín nguån hµng mµ ta ®ang gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr-êng vµ b¹n cã nhu cÇu, ®ång thêi kh«ng qu¸ kh¾t khe trong quy c¸ch chÊt l-îng. Cã thÓ nãi giai ®o¹n 1991-1994, th«ng qua mËu dÞch biªn giíi ta ®· xuÊt ®-îc mét l-îng nguyªn vËt liÖu víi phÈm cÊp khã c¹nh tranh trªn thÞ 13 tr-êng quèc tÕ nh-: than ®¸, cao su, c¸c lo¹i dÇu ¨n thùc vËt, hoa qu¶ nhiÖt ®íi, d-îc liÖu... + Më ra ngµnh du lÞch vïng biªn tõ ®ã më réng c¸c tuyÕn du lÞch trong n-íc, gãp phÇn thu hót kh¸ch du lÞch sang ViÖt Nam, t¨ng c-êng giao l-u v¨n hãa gi÷a hai n-íc. - ViÖt Nam cã thÓ tiÕp tôc t¨ng c-êng tranh thñ c«ng nghÖ cña Trung Quèc: + Tr×nh ®é s¶n xuÊt cña Trung Quèc ë mét sè ngµnh ®· ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp Trung -¬ng ®· s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng cã chÊt l-îng t-¬ng ®-¬ng tiªu chuÈn quèc tÕ. + Trong c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña Trung Quèc nãi chung, ®· cã mÆt hµng thiÕt bÞ m¸y mãc víi tû träng 3%. HiÖn nay ®ang cã kh¸ nhiÒu c¸c c«ng ty ViÖt Nam tr«ng chê vµo m¸y mãc, thiÕt bÞ cña Trung Quèc. C«ng ty c¬ khÝ Th¸i B×nh ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt lo¹i m¸y kÐo 2 b¸nh cã c«ng suÊt 8-12 m· lùc, sÏ nhËp ®éng c¬ vµ hép sè cña c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y, Hå B¾c, víi sè l-îng 1000 m¸y/n¨m. Tæng C«ng ty ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang s¶n xuÊt thö lo¹i ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang s¶n xuÊt thö lo¹i ®éng c¬ nh·n §«ng Phong (Trung Quèc s¶n xuÊt theo mÉu ®éng c¬ Kybota NhËt) 4 xy lanh, c«ng suÊt 20 m· lùc, víi sè l-îng hµng ngµn chiÕc mét n¨m. Nhµ m¸y c¬ khÝ §ång Th¸p ®ang tiÕn hµnh s¶n xuÊt thö lo¹i m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp cì nhá còng cÇn nhËp ®éng c¬ c«ng suÊt kho¶ng 20-25 m· lùc cña Trung Quèc. C«ng nghiÖp chÕ biÕn ®-êng mÝa cña ViÖt Nam trong kho¶ng nhiÒu n¨m n÷a vÉn ph¶i nhËp mét sè biÕt thÞ ®Æc tr-ng, cã tr×nh ®é chÝnh x¸c cao cña Trung Quèc nh- hÖ ly t©m liªn tôc vµ gi¸n ®o¹n, hÖ nåi h¬i vµ m¸y ph¸t ®iÖn. C¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng trong t-¬ng lai kh«ng cÇn nhËp thiÕt bÞ toµn bé cña Trung Quèc, nh-ng mét sè thiÕt bÞ nh-: m¸y nghiÒn, lß nung, läc bôi tÜnh ®iÖn... vÉn ph¶i nhËp cña Trung Quèc nh»m söa ch÷a, thay thÕ c¸c nhµ m¸y hiÖn cã. C¸c lo¹i phô tïng ®Æc chñng phôc vô cho ngµnh x©y dùng, y tÕ, vµ mét sè ngµnh kh¸c vÉn ph¶i tiÕp tôc nhËp khÈu tõ Trung Quèc. 14 Ch-¬ng 2 Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc Quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i hai n-íc dÇn dÇn ®-îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn tõ cuèi thËp niªn. Sau khi hai n-íc chÝnh thøc b×nh th-êng hãa quan hÖ ngo¹i giao 1991 ®Õn nay, quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bÊt cø thêi gian nµo tr-íc ®©y. I. Quan hÖ th-¬ng m¹i 1. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trong quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt -Trung a. Ph¸t triÓn nhanh nh-ng tèc ®é t¨ng cã gi¶m ®i Tõ 1991 ®Õn nay, kim ng¹ch th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®a t¨ng 50 lÇn, tõ 32 triÖu ®« laMü lªn ®Õn h¬n 1,5 tû ®« la Mü (n¨m 1998). B¶ng 1: Th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ViÖt - Trung 1991 - 1998 (triÖu ®« la Mü) N¨m Th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch Tû lÖ t¨ng (%) 1991 32,23 340,0 1992 179,07 454,4 1993 398,64 122,6 1994 532,82 34,1 1995 1052,19 97,4 1996 1150,63 9,3 1997 1435,64 24,6 1998 1560,00 8,7 Nh×n vµo b¶ng thèng kª chóng ta thÊy gi¸ trÞ tuyÖt ®èi t¨ng m¹nh, nh-ng tèc ®é t¨ng kh«ng ®Òu trong tÊt c¶ c¸c n¨m. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 kim ng¹ch gi÷a hai n-íc ph¸t triÓn m¹nh tuy cã chËm l¹i trong nh÷ng n¨m sau nµy, nh-ng nh×n chung tÊt c¶ c¸c n¨m ®Òu t¨ng víi tèc ®é cao. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nhvËy lµ do: Mét lµ, nhu cÇu hµng hãa cña hai n-íc chÝnh lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn th-¬ng m¹i hai n-íc ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, hµng tiªu dïng s¶n xuÊt trong n-íc ch-a ®¸p øng ®-îc hÕt nhu cÇu cña ng-êi d©n. Trong bèi c¶nh ®ã, hµng hãa tiªu dïng cña Trung Quèc ®· ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. VÒ phÝa Trung Quèc, sau h¬n mét thËp kû tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa, b-íc vµo thËp kû 90 nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi tæng gi¸ trÞ hµng hãa ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng nh©n d©n ngµy mét c¶i thiÖn. §Ó phôc vô c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, Trung Quèc cßn nhiÒu nguyªn liÖu vµ hµng n«ng s¶n. Nh÷ng mÆt hµng nµy l¹i lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña 15 ViÖt Nam. ViÖc më c¸c ®iÓm bu«n b¸n biªn giíi trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90, nhÊt lµ viÖc hai n-íc chÝnh thøc kh«i phôc quan hÖ ngo¹i giao ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th-¬ng m¹i hai n-íc ph¸t triÓn m¹nh, ®¸p øng nhu cÇu cña c¶ hai bªn vÒ nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng vµ nguyªn vËt liÖu. Hai lµ, ngoµi bu«n b¸n hµng tiªu dïng vµ nguyªn vËt liÖu, hai bªn ®· tiÕn hµnh c¸c lo¹i m¸y mãc dïng cho s¶n xuÊt. DÜ nhiªn, qu¸ tr×nh mua b¸n m¸y mãc diÔn ra dµi h¬n, th«ng qua nhiÒu kh©u ®o¹n h¬n, do ®ã lµm chËm l¹i tèc ®é t¨ng tr-ëng ngo¹i th-¬ng gi÷a hai bªn. Ba lµ, hai bªn ®· ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý cho th-¬ng m¹i hai n-íc ph¸t triÓn. Dùa trªn c¸c hiÖp ®Þnh ®ã, hai bªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng c-êng quan hÖ trùc tiÕp th«ng qua c¸c chuyÕn kh¶o s¸t, t×m hiÓu thÞ tr-êng vµ héi chî triÓn l·m. Bèn lµ, hai n-íc ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p vµ nhiÒu kªnh trao ®æi hµng hãa. C¸c biÖn ph¸p hiÖn ®ang ®-îc ¸p dông lµ: th-¬ng m¹i th«ng th-êng, gia c«ng, hµng ®æi hµng, cung cÊp thiÕt bÞ thanh to¸n b»ng s¶n phÈm... Trao ®æi th-¬ng m¹i ®-îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu kªnh kh¸c nhau: trao ®æi cña c¸c cd©n biªn giíi, xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch, dÞch vô chuyÓn khÈu, kho ngo¹i quan. N¨m lµ, viÖc mua b¸n hµng hãa gi÷a c¸c tæng c«ng ty hoÆc tËp ®oµn lín gi÷a hai n-íc ngµy cµng t¨ng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc gia t¨ng th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. b. C¬ cÊu hµng hãa võa cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau võa cã tÝnh c¹nh tranh nhau. ViÖt Nam xuÊt sang Trung Quèc 4 nhãm hµng chñ yÕu: - Nhãm A: nguån nhiªn liÖu gåm: than ®¸, dÇu th«, quÆng s¾t cromÝt, d-îc liÖu, c¸c lo¹i tinh dÇu, cao su thiªn nhiªn. - Nhãm B: l-¬ng thùc, n«ng s¶n, rau qu¶, s¾n l¸t, c¸c lo¹i ®ç, hoa qu¶ nhiÖt ®íi, døa qu¶, chuèi, ch«m ch«m, xoµi... - Nhãm C: thñy h¶i s¶n: thñy s¶n t-¬i sèng, ®«ng l¹nh, ®éng vËt nu«i: r¾n, ba ba, rïa. - Nhãm D: hµng tiªu dïng; ®å gç gia dông cao cÊp, giÇy dÐp, xµ phßng. Trung Quèc xuÊt sang ViÖt Nam chñ yÕu chia lµm 5 nhãm hµng: - Nhãm A: m¸y mãc thiÕt bÞ toµn bé: nhµ m¸y xi m¨ng lß ®øng, nhµ m¸y ®-êng. - Nhãm B: m¸y mãc c¬ khÝ, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i, m¸y mãc thiÕt bÞ y tÕ, m¸y mãc dông cô chÝnh x¸c, m¸y mãc thiÕt bÞ ngµnh dÖt, m¸y mãc n«ng nghiÖp. - Nhãm C: nguyªn nhiªn liÖu: s¶n phÈm dÇu má, xi m¨ng, s¾t thÐp, kÝnh x©y dùng c¸c lo¹i, vËt liÖu x©y dùng hãa chÊt, phÈm nhuém, thuèc trõ s©u, ph©n bãn. - Nhãm D: l-¬ng thùc, thùc phÈm, hoa qu¶: bét mú, ®-êng, dÇu thùc vËt, t¸o, lª gièng c©y trång. - Nhãm E: hµng tiªu dïng, thuèc ch÷a bÖnh, hµng ®iÖn tö, may mÆc, ®å ch¬i... 16 C¬ cÊu hµng hãa nh- trªn ch¼ng nh÷ng cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau mµ cßn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ hai n-íc. C¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ nguyªn nhiªn liÖu, do ®ã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh cã chung biªn giíi víi ViÖt Nam. HiÖn nay, cïng víi Singapore, Indonesia, Malaysia, ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng b¹n hµng chñ yÕu cña tØnh H¶i Nam (Trung Quèc). Trong h¬n 20 n¨m qua, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh V©n Nam (Trung Quèc) chñ yÕu dùa vµo hîp t¸c kinh tÕ víi Th¸i Lan, ViÖt Nam, Lµo vµ Myanmar. Tæng gi¸ trÞ biªn mËu cña hai tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y chiÕm tíi h¬n 50% tæng gi¸ trÞ biªn mËu cña c¶ Trung Quèc, trong ®ã cã mét phÇn ®ãng gãp kh«ng nhá cña biªn mËu ViÖt - Trung. So víi ViÖt Nam, Trung Quèc ë tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n, nh÷ng hµng hãa m¸y mãc nhá cña Trung Quèc phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam; ph¸t triÓn kinh tÕ trªn c¬ së nÒn s¶n xuÊt nhá. Bªn c¹nh ®ã, mét sè mÆt hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. C¬ cÊu hµng hãa th-¬ng m¹i ViÖt - Trung còng t-¬ng tù nh- c¬ cÊu th-¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc víi ®¹i bé phËn c¸c n-íc ASEAN kh¸c. Trõ Singapore, s¶n phÈm chñ yÕu trong xuÊt khÈu cña c¸c n-íc ASEAN kh¸c sang Trung Quèc lµ: gç, g¹o, cao su, thiªn nhiªn, ®ång, nh«m, dÇu thùc vËt... Trong t-¬ng lai, mét sè n-íc §«ng Nam ¸ trë thµnh mét trong nh÷ng n¬i cung cÊp nguyªn liÖu cho nÒn c«ng nghiÖp cña Trung Quèc. Bªn c¹nh ®ã, §«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng thÞ tr-êng lý t-ëng nhÊt cho Trung Quèc xuÊt mét sè s¶n phÈm hµng tiªu dïng vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp. Mét ®iÒu râ rµng lµ ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu lµ nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng gia c«ng, s¶n phÈm s¬ chÕ, tû lÖ khoa häc kü thuËt trong mçi gi¸ trÞ s¶n phÈm thÊp, dùa vµo søc lao ®éng rÎ, do ®ã kh«ng thÓ kh«ng dÉn ®Õn hiÖn t-îng c¹nh tranh víi nhau. §©y lµ mét ®iÒu b×nh th-êng trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng g©y nhiÒu c¶n trë ®èi víi sù ph¸t triÓn th-¬ng m¹i ViÖt - Trung. Nh- ®· ph©n tÝch trªn, tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n vÉn cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n vÒ ngo¹i th-¬ng cña c¶ hai n-íc trong cïng thêi gian. c. Th-¬ng m¹i tiÓu ng¹ch (bu«n b¸n biªn giíi) ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo tæng kim ng¹ch th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc Th-¬ng m¹i tiÓu ng¹ch ViÖt - Trung ph¸t triÓn m¹nh kÓ tõ n¨m 1989 khi ChÝnh phñ hai n-íc cho phÐp nh©n d©n qua l¹i th¨m viÕng lÉn nhau vµo trao ®æi hµng hãa thiÕt yÕu. Sau khi hai n-íc chÝnh thøc b×nh th-êng hãa quan hÖ ngo¹i giao n¨m 1991, th-¬ng m¹i tiÓu ng¹ch ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi quy m« vµ sè l-îng cµng lín. Tuy c¸c nhµ nghiªn cøu ®-a ra con sè kh¸c nhau vÒ tæng gi¸ trÞ hµng hãa bu«n b¸n qua biªn giíi gi÷a hai n-íc nh-ng cã thÓ thÊy tæng gi¸ trÞ, th-¬ng m¹i tiÓu ng¹ch lµ mét con sè kh«ng nhá so víi tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nh- vËy lµ do: Mét lµ, mét sè hµng hãa hoÆc cã sè l-îng Ýt hoÆc cã phÈm chÊt kÐm, kh«ng thÓ tiÕn hµnh trao ®æi qua th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch. 17 Hai lµ, mét sè kÎ bu«n b¸n lîi dông c«ng t¸c qu¶n lý bu«n b¸n qua ®-êng biªn ch-a tèt ®Ó tiÕn hµnh bu«n lËu kiÕm lîi nhuËn. Ba lµ, viÖc thanh to¸n liÒn gi÷a hai n-íc ®-îc tiÕn hµnh linh ho¹t, cã thÓ b»ng h×nh thøc hµng ®æi hµng. Trong khi ®ã, viÖc thanh to¸n trong th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh ph¸p quy cña tõng n-íc. ChÝnh v× lý do ®ã mµ cho dï n¨m 1993 ng©n hµng nhµ n-íc ViÖt Nam vµ ng©n hµng Nh©n d©n Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh thanh to¸n vµ hîp t¸c, trong ®ã quy ®Þnh râ nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n phôc vô cho xuÊt khÈu gi÷a hai n-íc nh-ng gi¸ trÞ hµng hãa ®-îc thanh to¸n qua ng©n hµng cßn nhá so víi tæng sè kim ng¹ch gi÷a hai n-íc. d. C¸n bé th-¬ng m¹i kh«ng c©n b»ng B¶ng 2: C¸n c©n th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ViÖt - Trung 1991-1999 (triÖu ®« la Mü) N¨m XK cña ViÖt Nam NK cña ViÖt Nam 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 5 th¸ng ®Çu n¨m 1999 10,23 72,71 122,63 191,16 332,06 308,48 357,10 120 91,51 21,40 106,36 276,00 341,66 720,13 842,15 1078,54 610 316,76 C¸n c©n th-¬ng m¹i -11,17 -33,65 -144,37 -150,50 -388,07 -553,67 -721,44 -490 -225,25 Nh×n vµo b¶ng trªn chóng ta thÊy cïng víi ®µ t¨ng cña kim ng¹ch th-¬ng m¹i ViÖt - Trung, th©m hôt th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®èi víi Trung Quèc ngµy cµng t¨ng. §Æc biÖt lµ n¨m 1998 con sè th©m hôt th-¬ng m¹i ViÖt - Trung ®èi víi ViÖt Nam t¨ng trong khi tæng nhËp siªu cña ViÖt Nam ®· gi¶m bít 400 triÖu ®« la Mü. TÝnh trung b×nh, gi¸ trÞ nhËp khÈu cña ViÖt Nam gÊp 2,4 lÇn gi¸ trÞ hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc. Trªn thùc tÕ, hiÖn t-îng nhËp siªu cña ViÖt Nam lµ hiÖn t-îng th«ng th-êng trong quan hÖ th-¬ng m¹i ViÖt - Trung tõ thËp kû tõ 50 ®Õn nay. Trong suèt thêi gian ba thËp kû 50, 60 vµ 70 ViÖt Nam ®¹t ®-îc xuÊt siªu trong th-¬ng m¹i víi Trung Quèc trong bèn n¨m: 1958, 1959, 1976 vµ 1977. Trong nh÷ng n¨m cßn l¹i, ViÖt Nam lu«n ë trong t×nh tr¹ng nhËp siªu. Së dÜ cã t×nh tr¹ng lµ do: Mét lµ, mét sè nguyªn vËt liÖu, nh÷ng m¸y mãc nhá vµ mét sè mÆt hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. V-ît qua cuéc khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ cuèi thËp niªn 80, c«ng cuéc ®æi míi vÒ kinh tÕ cña ViÖt Nam tiÕp tôc thu ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín, s¶n xuÊt ngµy mét ®-îc n©ng cao. Trong bèi c¶nh ®ã, nh÷ng nguyªn vËt liÖu nh- hãa chÊt, sîi b«ng cÇn thiÕt cho 18 c«ng nghiÖp nhÑ, nh÷ng m¸y mãc nh- m¸y ph¸t ®iÖn nhá, m¸y thñy lîi nhá, mét sè hµng hãa tiªu dïng cña Trung Quèc víi gi¸ rÎ ®· ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cña ViÖt Nam. Hai lµ, c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu c¶uvn chñ yÕu lµ nh÷ng nguyªn liÖu th« vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ thÊp vµ th-êng bÞ t¸c ®éng cña gi¸ thÞ tr-êng thÕ giíi theo xu h-íng gi¶m. Do ®ã, trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung ®· cã n¨m cã t×nh tr¹ng khèi l-îng xuÊt khÈu t¨ng nh-n gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m ®i. Ba lµ, do h¹n chÕ trong h¹n ng¹ch nhËp khÈu dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc Trung Quèc nhËp khÈu mét sè mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã -u thÕ nhg¹o, cao su thiªn nhiªn... e. Tû träng trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng mçi n-íc cßn thÊp Quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong nh÷ng n¨m qua ph¸t triÓn nhanh chãng, nh-ng tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch chØ chiÕm tû lÖ rÊt nhá trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng cña mçi n-íc. Theo tÝnh to¸n, tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch hai chiÒu chØ chiÕm 7% tæng kim ng¹ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ 0,4% tæng kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng cña Trung Quèc. ViÖt Nam chØ lµ b¹n hµng thø 27 cña Trung Quèc. Sù ®ãng gãp cña ViÖt Nam trong th-¬ng m¹i ASEAN - Trung Quèc còng lµ rÊt nhá bÐ. ASEAN lµ b¹n hµng lín thø s¸u sau Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i chiÕm 13% tæng kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng cña Trung Quèc lín h¬n nhiÒu lÇn so víi tæng gi¸ rÞ th-¬ng m¹i ViÖt - Trung. 2. C¬ së ph¸t triÓn th-¬ng m¹i ViÖt - Trung Mét lµ, ý chÝ chÝnh trÞ cña hai n-íc. Trong chuyÕn ®i th¨m Trung Quèc ®Çu n¨m nay cña ®ång chÝ Lª Kh¶ Phiªu, hai ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña hai n-íc ®· tháa thuËn vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o trong quan hÖ ViÖt - Trung trong thêi gian tíi: l¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, h-íng tíi t-¬ng lai. Nh÷ng nguyªn t¾c nµy cã ý nghÜa v« cïng to lín, cho thÊy râ khung quan hÖ còng nh- môc tiªu trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, do ®ã cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi viÖc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c nãi chung gi÷a hai n-íc vµ quan hÖ th-¬ng m¹i nãi riªng. Th¸ng 10/1998 l·nh ®¹o hai bªn ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· bµy tá quyÕt t©m ®-a tæng gi¸ trÞ th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch lªn ®Õn 2 tû ®« la vµo n¨m 2000. Trong chuyÕn ®i th¨m ViÖt Nam míi ®©y Thñ t-íng Trung Quèc Chu Dung C¬ vµ Thñ t-íng ViÖt Nam Phan V¨n Kh¶i ®· mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m thùc hiÖn môc tiªu nµy. §©y lµ quyÕt t©m to lín cña l·nh ®¹o hai n-íc thÓ hiÖn ý chÝ chÝnh trÞ còng nh- mong muèn cña c¶ hai bªn ®Èy m¹nh h¬n n÷a quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. ChÝnh ý chÝ chÝnh trÞ nµy lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong quan hÖ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. Hai lµ, ®· t¹o dùng ®-îc c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. Nh- trªn ®· tr×nh bµy, ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ký nhiÒu HiÖp ®Þnh vÒ hîp t¸c kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc. §Æc biÖt lµ, hai n-íc ®· ký HiÖp ®Þnh vÒ bu«n b¸n ë vïng biªn giíi, nh»m chÊn chØnh nh÷ng hiÖn t-îng kh«ng lµnh m¹nh: trèn thuÕ, lËu thuÕ ë vïng biªn giíi gi÷a hai n-íc, t¹o ®iÒu kiÖn thuôn lîi cho th-¬ng m¹i chÝnh ng¹ch ph¸t triÓn. 19
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan