1
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG
VŨ TRỌNG THỂ
TÍCH HỢP QUAN HỆ TRÔI TRONG BÀI TOÁN RA QUYẾT ĐỊNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÁY TÍNH
THÁI NGUYÊN, 2018
2
Trước hết với lòng biết ơn chân thành sâu sắc nhất, tôi xin được gửi lời
cảm ơn tới Thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Tân Ân, đã tận tình dạy dỗ và hướng
dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới các Thầy, Cô giáo công
tác tại Trường Đại học Thông tin và Truyền thông Thái Nguyên, những người
đã tận tình giảng dạy, truyền thụ cho tôi những kiến thức khoa học căn bản
trong quá trình học tập tại trường.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè, các
đồng nghiệp đã động viên, chia sẻ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập
và thực hiện nghiên cứu đề tài này.
Mặc dù đã hết sức cố gắng hoàn thành luận văn với tất cả sự nỗ lực của
bản thân, nhưng luận văn vẫn còn những thiếu sót. Kính mong nhận được
những ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô và bạn bè đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái nguyên, ngày tháng năm 2018
Học viên
Vũ Trọng Thể
LỜI CAM ĐOAN
3
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kêt quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan
rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc
Học viên
Vũ Trọng Thể
4
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................ Error! Bookmark not defined.
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ 2
MỤC LỤC ........................................................................................................ 4
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. 6
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ ......................................................... 7
LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 8
Chương 1: Tập mờ, Quan hệ mờ .............................................................. 12
1.1 Tập mờ ............................................................................................... 12
1.1.1 Giới thiệu ..................................................................................... 12
1.1.2 Khái niệm về tập mờ ................................................................. 12
1.1.3 Định nghĩa tập mờ (Fuzzy set ) ................................................ 14
1.1.4 Biến ngôn ngữ ............................................................................ 15
1.1.5 Các phép toán trên tập mờ ....................................................... 17
1.1.5.1 Phép bù của tập mờ ............................................................. 18
1.1.5.2 Giao của hai tập mờ (t-norm) .............................................. 19
1.1.5.3 Hợp của hai tập mờ (t-connorm) ........................................ 20
1.1.6 Hệ thống suy luận mờ ................................................................ 22
1.2 Quan hệ mờ ...................................................................................... 23
1.2.1 Định nghĩa quan hệ mờ ............................................................ 24
1.2.2 Hợp thành của các quan hệ mờ ................................................ 28
5
1.3 Kết luận chương 1 ............................................................................ 33
Chương 2: Quan hệ trội............................................................................. 34
2.1 Giới thiệu ........................................................................................... 34
2.2 Định nghĩa quan hệ trội [6] ............................................................. 36
2.3 Một số phép hợp thành trên quan hệ hơn trội và tính chất [6] ... 38
2.4 Tích hợp quan hệ trội có tính đến trọng số của các tiêu chí [6] .. 43
2.5 Thuật toán tích hợp các tiêu chí để chọn ra các lựa chọn tốt nhất
[6] (Ứng viên tốt nhất) ............................................................................ 49
2.6 Kết luận chương 2 ............................................................................ 52
Chương 3. Xây dựng hệ thống trợ giúp quyết định tuyển chọn ứng viên
tại Trung tâm Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái bình. ........ 53
3.1 Mô tả bài toán................................................................................... 53
3.2 Giải quyết bài toán........................................................................... 54
3.3 Cài đặt chương trình ....................................................................... 56
3.4 Chạy thử .......................................................................................... 56
3.4.1 Giao diện: .................................................................................... 56
3.4.2 Các chức năng ............................................................................ 57
3.4.3 Kết quả ........................................................................................ 57
3.5 Đánh giá ............................................................................................ 58
3.6 Kết luận chương 3 ........................................................................... 59
KẾT LUẬN .................................................................................................... 61
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 62
6
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Phần bù của tập mờ
Bảng 1.2: Phép giao hoán hai tập mờ
Bảng 1.3: Phép hợp của hai tập mờ
Bảng 3.1: Kết quả so sánh với thực tế
7
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ĐỒ THỊ
Hình 1.1 : Đồ thị biểu diễn logic rõ
Hình 1.2 : Đồ thị biểu diễn logic mờ
Hình 1.3 : Đồ thị biểu diễn tập mờ số tự nhiên nhỏ hơn 6
Hình 1.4: Đồ thị biểu diễn hàm thuộc
Hình 1.5: Đồ thị biểu diễn phép giao
Hình 1.6: Đồ thị biểu diễn phép hợp
Hình 3.1 : Giao diện chính của chương trình
Hình 3.2 : Kết quả chạy ứng dụng
Hình 3.3 : Kết quả so sánh với thực tế
8
LỜI MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Trong cuộc sống, hàng ngày con người rất hay gặp các tình huống phải
đưa quyết định của mình. Đó là các tình huống mà khi đó mỗi người phải lựa
chọn đối tượng này hay đối tượng kia, lựa chọn cách làm này hay cách làm
kia. Nếu ra quyết định đúng mọi việc sẽ tiến triển tốt đẹp. Nếu ra quyết định
sai, hậu quả có thể sẽ khôn lường. Đối với cán bộ quản lý hay cán bộ lãnh
đạo, hoạt động ra quyết định đặc biệt quan trọng vì nó ảnh hưởng lớn tới sự
phát triển của đơn vị do mình phụ trách.
Ra quyết định thực chất là bài toán tối ưu, trong đó người ra quyết định
phải chọn một đối tượng hay một phương án tốt nhất trong số những đối
tượng hay những phương án có thể. Sau đây ta gọi tắt đối tượng hay phương
án dự tuyển là các ứng viên. Để đi đến quyết định, người ra quyết định buộc
phải xem xét các ứng viên theo nhiều tiêu chí khác nhau một cách kĩ lưỡng,
trên cơ sở đó so sánh các ứng viên để tìm ra ứng viên tốt nhất. Bài toán tối ưu
đa mục tiêu là bài toán khó. Bài toán này còn khó hơn nữa khi thông tin theo
các tiêu chí của từng ứng viên là các thông tin không đầy đủ, không rõ ràng.
Một trong cách giải bài toán này là xin ý kiến chuyên gia. Do các chuyên gia
thường có quan điểm khác nhau, với vốn hiểu biết và kinh nghiệm khác nhau
về vấn đề đang được xem xét nên ý kiến của các chuyên gia rất ít khi giống
nhau. Vì thế sau khi có ý kiến của các chuyên gia, người chủ trì lấy ý kiến cần
phải tích hợp các ý kiến đó lại để được ý kiến chung.
Khi lấy ý kiến chuyên gia, tùy từng trường hợp, người chủ trì có thể
yêu cầu các chuyên gia đánh giá các ứng viên bằng điểm thực kiểu như “9”;
“8.5”,”5.0”,… hay điểm mờ, kiểu như “tốt”, “khá”, “trung bình”,… Gần đây
nhiều tác giả đã chỉ ra rằng để tiện cho các chuyên gia và để kết quả đánh giá
9
được chính xác, nên yêu cầu các chuyên gia không đánh giá từng ứng viên
riêng lẻ mà so sánh từng cặp ứng viên xem ứng viên này “trội” hơn ứng viên
kia bao nhiêu, tức là đưa ra một quan hệ trội trên tập các ứng viên. Tiếp theo,
dựa vào các quan hệ này người ta tính toán, sắp xếp các ứng viên từ tốt nhất
đến tồi nhất trên cơ sở đó chọn ra ứng viên tốt nhất. Theo cách làm này các
câu hỏi sau sẽ xuất hiện: Biểu diễn các quan hệ trội thế nào và tích hợp các
quan hệ trội được thực hiện ra sao?
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về biểu diễn và các tích hợp các giá
trị mờ. Tổng quan đầy đủ về các toán tử tích hợp với các ưu nhược điểm của
chúng. Các cách tiếp cận khác nhau được trình bày trong [3],[4],[5],[6]. Tuy
nhiên ứng dụng các phương pháp trên sao cho có hiệu quả vẫn là vấn đề cần
phải tiếp tục nghiên cứu.
Trong khuôn khổ của một luận văn thạc sĩ, tôi chọn đề tài “TÍCH HỢP
QUAN HỆ TRỘI TRONG BÀI TOÁN RA QUYẾT ĐỊNH”. Nhằm nghiên
cứu về quan hệ trội và phương pháp tích hợp quan hệ trội có tính đến trọng số
của các tiêu chí. Trên cơ sở đó xây dựng ứng dụng trợ giúp quyết định tuyển
dụng ứng viên tại Trung tâm Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái
Bình.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu : Lý thuyêt tập mờ, quan hệ mờ, quan hệ trội,
tích hợp các quan hệ trội.
Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu, tìm hiểu về quan hệ trội và phương
pháp tích hợp quan hệ trội có tính đến trọng số của các tiêu chí.
3. Hướng nghiên cứu của đề tài
10
Đề tài tập trung nghiên cứu, tìm hiểu về quan hệ trội và phương pháp
tích hợp quan hệ trội có tính đến trọng số của các tiêu chí. Qua đó rút ra nhận
xét ứng dụng vào việc thử nghiệm xây dựng ứng dụng trợ giúp quyết định,
phục vụ việc đánh giá ứng viên để chọn ra ứng viên xuất sắc nhất trong số
các ứng viên được chọn để tuyển dụng.
4. Những nội dung nghiên cứu chính
Ngoài phần mở đầu giới thiệu ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
nghiên cứu, bài toán cần giải quyết, phần kết luận trình bày các kết quả thu
được của luận văn và hướng phát triển tiếp theo, nội dung chính của luận văn
gồm ba chương như mô tả dưới đây.
Chương 1: Tập mờ, Quan hệ mờ
1.1 Tập mờ
1.1.1 Giới thiệu
1.1.2 Khái niệm về tập mờ
1.1.3 Định nghĩa tập mờ (Fuzzy set )
1.1.4 Biến ngôn ngữ
1.1.5 Các phép toán trên tập mờ
1.1.5.1 Phép bù của tập mờ
1.1.5.2 Giao của hai tập mờ (t-norm)
1.1.5.3 Hợp của hai tập mờ (t-connorm)
1.1.6 Hệ thống suy luận mờ
1.2 Quan hệ mờ
1.2.1 Định nghĩa quan hệ mờ
1.2.2 Hợp thành của các quan hệ mờ
11
1.3 Kết luận chương 1
Chương 2: Quan hệ trội
2.1 Giới thiệu
2.2 Định nghĩa quan hệ trội
2.3 Một số phép hợp thành trên quan hệ hơn trội và tính chất
2.4 Tích hợp quan hệ trội có tính đến trọng số của các tiêu chí
2.5 Thuật toán tích hợp các tiêu chí để chọn ra các lựa chọn tốt nhất (Ứng
viên tốt nhất)
2.6 Kết luận chương 2
Chương 3. Xây dựng hệ thống trợ giúp quyết định tuyển chọn ứng viên
tại Trung tâm Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái bình.
3.1 Mô tả bài toán
3.2 Giải quyết bài toán
3.3 Cài đặt chương trình
3.4 Chạy thử
3.4.1 Giao diện:
3.4.2 Các chức năng
3.4.3 Kết quả
3.5 Đánh giá
3.6 Kết luận chương 3
12
Chương 1: Tập mờ, Quan hệ mờ
1.1 Tập mờ
1.1.1 Giới thiệu
L.A. Zadeh là người sáng lập ra lý thuyết tập mờ với hàng loạt bài báo mở
đường cho sự phát triển và ứng dụng của lý thuyết này, khởi đầu là bài báo
“Fuzzy Sets” trên Tạp chí Information and Control, 8, 1965. Ý tưởng nổi bật
của khái niệm tập mờ của Zadeh là từ những khái niệm trừu tượng về ngữ
nghĩa của thông tin mờ, không chắc chắn như: trẻ, nhanh, cao-thấp, xinh
đẹp.., ông đã tìm ra cách biểu diễn nó bằng một khái niệm toán học, được gọi
là tập mờ, như là một sự khái quát trực tiếp của khái niệm tập hợp kinh điển
[1],[2].
Công trình này thực sự đã khai sinh một ngành khoa học mới là lý thuyết
tập mờ và đã nhanh chóng được các nhà nghiên cứu công nghệ mới chấp nhận
ý tưởng. Một số kết quả bước đầu và hướng nghiên cứu tiếp theo góp phần
tạo nên những sản phẩm công nghiệp đang được tiêu thụ trên thị trường. Lý
thuyết tập mờ ngày càng phong phú và hoàn chỉnh, đã tạo nền vững chắc để
phát triển logic mờ. Có thể nói logic mờ (Fuzzy logic) đang trở thành một
trong những công nghệ thiết kế và phát triển hệ thống điều khiển phức tạp
thành công nhất hiện nay. Chúng ta thường nghe nhiều đến thuật ngữ như
máy giặt fuzzy, quạt fuzzy, xe máy fuzzy, …
Trong phần này, mục đích chính là giới thiệu khái niệm tập mờ, logic mờ,
tập trung đi vào các phép toán cơ bản và bước đầu đi vào lập luận xấp xỉ với
phép suy diễn mờ.
1.1.2 Khái niệm về tập mờ
13
Như chúng ta đã biết, tập hợp thường là kết hợp của một số phần tử có
cùng một số tính chất chung nào đó. Ví dụ: tập các sinh viên. Ta có:
T = {t / t là sinh viên}
Vậy, nếu một người nào đó là sinh viên thì thuộc tập T, ngược lại là
không thuộc tập T. Tuy nhiên, trong thực tế cuộc sống cũng như trong khoa
học kỹ thuật có nhiều khái niệm không được định nghĩa một cách rõ ràng. Ví
dụ, khi nói về một "nhóm sinh viên khá", thì thế nào là khá? Khái niệm về
khá không rõ ràng vì có thể sinh viên có điểm thi trung bình bằng 8.4 là khá,
cũng có thể điểm thi trung bình bằng 6.6 cũng là khá (dải điểm khá có thể từ
6.5 đến 8.5),... Nói cách khác, "nhóm sinh viên khá" không được định nghĩa
một cách tách bạch rõ ràng như khái niệm thông thường về tập hợp. Hoặc, khi
chúng ta nói đến một "lớp các số lớn hơn 10" hoặc "một đống quần áo cũ",...,
là chúng ta đã nói đến những khái niệm mờ, hay những khái niệm không được
định nghĩa một cách rõ ràng. Các phần tử của nhóm trên không có một tiêu
chuẩn rõ ràng về độ "thuộc" (thuộc về một tập hợp nào đó). Đây chính là
những khái niệm thuộc về tập mờ.
Như vậy, logic rõ có thể biểu diễn bằng một đô thị như sau:
Hình 1.1 : Đồ thị biểu diễn logic rõ
Logic mờ cũng có thể biểu diễn bằng một đồ thị nhưng là đồ thị liên tục
14
Hình 1.2 : Đồ thị biểu diễn logic mờ
Sự khác nhau giữa tập mờ và tập hợp kinh điển thông qua khái niệm hàm
liên thuộc. Hàm liên thuộc µ của tập hợp kinh điển chỉ có hai giá trị chính xác
là 0 và 1 như Hình 1.1. Trong logic mờ hàm liên thuộc của tập mờ không chỉ
nhận hai giá trị là 0 và 1 mà là toàn bộ các giá trị từ 0 đến 1 tức là 0 ≤µ≤ 1
Hình 1.2
1.1.3 Định nghĩa tập mờ (Fuzzy set )
Tập mờ A xác định trên tập kinh điển Ω là một tập mà mỗi phần tử của nó
là một cặp giá trị (x, µA (x)), trong đó x ∈ Ω và µA là ánh xạ µA :Ω →[0,1],
ánh xạ µA được gọi là hàm liên thuộc (phụ thuộc) của tập mờ A. Tập kinh
điển Ω được gọi là cơ sở của tập mờ A. Kí hiệu A={(x, µA (x)) / x ∈ Ω }
µA (x) ∈ [0,1] chỉ mức độ phụ thuộc của phần tử x vào tập mờ A.
Khoảng xác định của hàm µA (x) là đoạn [0,1], trong đó giá trị 0 chỉ mức
độ không phụ thuộc, còn giá trị 1 chỉ mức độ thuộc hoàn toàn
Ví dụ 1.1 : Một tập mờ gồm các số tự nhiên nhỏ hơn 6 với hàm liên thuộc
như hình có các phần tử sau:A={(1;1), (2;1), (3;0.9), (4;0.6)}
15
µA(x)
1
0.9
0.6
x
0
1
2
3
4
5
Hình 1.3 : Đồ thị biểu diễn tập mờ số tự nhiên nhỏ hơn 6
Nghĩa là các số tự nhiên 1 và 2 có độ phụ thuộc µA(1)=1, µA(2)=1 các số tự
nhiên 3 và 4 có độ phụ thuộc nhỏ hơn 1 là µ A(3)=0.9 và µA(4)=0.6 các số
khác đều có độ phụ thuộc bằng 0.
Từ định nghĩa trên chúng ta có thể suy ra:
- Tập mờ A là rỗng nếu và chỉ nếu hàm thuộc về µA(a)= 0, ∀a ∈ Ω.
- Tập mờ A là toàn phần nếu và chỉ nếu µA (a) = 1, ∀a ∈ Ω.
- Hai tập mờ A và B bằng nhau nếu µA(x) = µB(x) với mọi x trong Ω.
Ví dụ 1.2: Cho Ω = {1, 2, 3, 4, 5}
Tập mờ A trên Ω tương ứng với ánh xạ µA như sau:
Tập mờ A = {(1,0), (2,1), (3,0.5), (4,0.3), (5,0.2)}
Tập mờ B trên Ω tương ứng với ánh xạ µB như sau:
Ta có tập mờ B = {(1,0), (2,1), (3.0.5), (4,0.3), (5,0.2)}
Nhận thấy, µA (x) = µB (x) với mọi x trong Ω. Vậy A = B.
1.1.4 Biến ngôn ngữ
L.A.Zadeh viết “khi thiếu hụt tính chính xác bề ngoài của những vấn đề
phức tạp, một cách tự nhiên là tìm cách sử dụng các biến ngôn ngữ, đó là các
biến mà giá trị của chúng không phải là số mà là các từ hoặc các câu trong
16
ngôn ngữ tự nhiên hoặc nhân tạo. Động lực cho việc sử dụng các từ, các câu
hơn các số là đặc trưng ngôn ngữ của các từ, các câu thường là ít xác định hơn
của số”.
Trong cơ sở dữ liệu quan hệ, các quan hệ hay các bảng dữ liệu chứa các
thuộc tính hay các tên cột. Nó chỉ tính chất của đối tượng. Các thuộc tính này
cũng thể hiện trong ngôn ngữ như để mô tả tính chất đối tượng là con người,
trong ngôn ngữ tự nhiên chúng ta có những thuộc tính TUỔI, CHIỀU CAO,
LƯƠNG, NĂNG LỰC … . Các thuộc tính này có thể được mô tả bằng giá trị
ngôn ngữ như trẻ, già, rất trẻ, … Vì lý do như vậy, Zadeh gọi các thuộc tính
kiểu như vậy là biến ngôn ngữ và miền giá trị của chúng là giá trị ngôn ngữ
hay gọi là miền ngôn ngữ (linguistic domain hay term-domain). Tuy nhiên vì
bản thân giá trị ngôn ngữ không phải là đối tượng toán học, ngữ nghĩa của
chúng được biểu thị bằng các tập mờ hay hàm thuộc. Để khái niệm biến ngôn
ngữ trở thành một khái niệm toán học, Zadeh hình thức hóa khái niệm này
như sau:
Định nghĩa 1.1 . Biến ngôn ngữ là một bộ năm (X, T(X), U, R, M ), trong
đó X là tên biến, T(X) là tập các giá trị ngôn ngữ của biến X, U là không gian
tham chiếu của biến cơ sở u, mỗi giá trị ngôn ngữ xem như là một biến mờ
trên U kết hợp với biến cơ sở u, R là một qui tắc cú pháp sinh các giá trị
ngôn ngữ của T(X), M là qui tắc ngữ nghĩa gán mỗi giá trị ngôn ngữ trong
T(X) với một tập mờ trên U.
Ví dụ 1.3. Cho X là biến ngôn ngữ có tên là AGE, biến cơ sở u lấy theo số
tuổi của con người có miền xác định là U = [0,100]. Tập các giá trị ngôn ngữ
T(AGE) = {old, very old, more or less young, less young, very young….}. R
là một qui tắc sinh các giá trị này. M gán ngữ nghĩa mỗi tập mờ với một giá
17
trị ngôn ngữ. Chẳng hạn, đối với giá trị nguyên thủy old, M (old) = {(u,
µold(u) | u∈[0,100]}, ở đây chọn
0
u ∈ [0,50]
1
old u u 50 2
1 5
u ∈ [50,100]
Các đặc trưng của biến ngôn ngữ
Trong thực tế có rất nhiều biến ngôn ngữ khác nhau về các giá trị nguyên
thuỷ, chẳng hạn như biến ngôn ngữ SỐ NGÀY LÀM VIỆC có giá trị nguyên
thuỷ là ít, nhiều, biến ngôn ngữ LƯƠNG có giá trị nguyên thuỷ là thấp,
cao…..Tuy nhiên, những kết quả nghiên cứu đối với một miền trị của một
biến ngôn ngữ cụ thể vẫn giữ được ý nghĩa về mặt cấu trúc đối với miền giá
trị của các biến còn lại. đặc trưng này được gọi là tính phổ quát của biến ngôn
ngữ. Ngữ nghĩa của các gia tử và các liên từ hoàn toàn độc lập với ngữ cảnh,
điều này khác với giá trị nguyên thủy của các biến ngôn ngữ lại phụ thuộc vào
ngữ cảnh. Ví dụ ta nói LƯƠNG của cán bộ An là rất cao, khi đó được hiểu
rằng LƯƠNG khoảng trên 15.000.000 đồng, nhưng ta nói CHIỀU CAO của
cán bộ An là rất cao thì được hiểu rằng CHIỀU CAO khoảng trên 1.8 m. Do
đó khi tìm kiếm mô hình cho các gia tử và các liên từ chúng ta không quan
tâm đến giá trị nguyên thuỷ của biến ngôn ngữ đang xét. Đặc trưng này được
gọi là tính độc lập ngữ cảnh của gia tử và liên từ.
Các đặc trưng trên cho phép chúng ta sử dụng cùng một tập các gia tử và
xây dựng một cấu trúc toán học duy nhất cho miền giá trị của các biến ngôn
ngữ khác nhau.
1.1.5 Các phép toán trên tập mờ
18
Để có thể tiến hành mô hình hóa các hệ thống có chứa tập mờ và biểu diễn
các quy luật vận hành của hệ thống này trước tiên ta cần tới việc suy rộng các
phép toán logic cơ bản với các mệnh đề có chân trị trên đoạn [0,1].
Các phép toán trên tập mờ được định nghĩa thông qua các hàm thuộc và
được xây dựng tương tự như các phép toán trong lý thuyết tập mờ kinh điển,
bao gồm tập con, phép giao, phép hợp và phép bù …
1.1.5.1 Phép bù của tập mờ
Định nghĩa 1.2
Bù của tập mờ A có cơ sở Ω và hàm liên thuộc µA(x) là một tập mờ Ac
xác định trên cùng cơ sở Ω với hàm liên thuộc:
µAc(x)=1- µA(x) ∀ x ∈ Ω
Hình 1.4: Đồ thị biểu diễn hàm thuộc
Hình a: Hàm thuộc của tập mờ A, Hình b: Hàm thuộc của tập mờ Ac
Ví dụ 1.4:
Cho Ω = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}, và A là tập mờ trong Ω như sau:
A = {(1,0.0), (2,0.0), (3,0.0), (4,0.1), (5,0.3), (6,0.5), (7,0.7), (8,0.9),
(9,1.0), (10,1.0)}
Ta có:
19
Ac= {(1,1.0), (2,1.0), (3,1.0), (4,0.9), (5,0.7), (6,0.5), (7,0.3), (8,0.1),
(9,0.0), , (10,0.0)}
Biểu diễn dưới dạng bảng:
Bảng 1.1: Phần bù của tập mờ
Ω
1
A
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0.0 0.0 0.0
0.1
0.3
0.5
0.7
0.9
1.0
1.0
Ac 1.0 1.0 1.0
0.9
0.7
0.5
0.3
0.1
0.0
0.0
1.1.5.2 Giao của hai tập mờ (t-norm)
Định nghĩa 1.3
Cho hai tập mờ A, B có cùng cơ sở Ω với hàm thuộc µA(x),µB(x). Giao của
hai tập mờ A, B là một tập mờ trên Ω với hàm thuộc cho bởi:
µA∩B(x)= MIN{ µA(x), µB(x)} ∀ x ∈ Ω
Ngoài công thức trên còn có một số công thức khác để tính hàm liên thuộc
của giao hai tập mờ như: Phép giao Lukasiewier, tích Einstein, tích đại số …
- Phép giao Lukasiewier:
µA∩B(x)= max{0, µA(x) + µB(x) -1} ∀ x ∈ Ω
- Tích đại số:
µA∩B(x)= µA(x). µB(x) ∀ x ∈ Ω
Ta có thể biểu diễn phép giao của hai tập mờ theo đồ thị sau đây
20
Hình 1.5: Đồ thị biểu diễn phép giao
- Hình a: Hàm thuộc của hai tập mờ A và B
- Hình b: Giao của hai tập mờ theo MIN{ µA(x), µB(x)}
- Hình c: Giao của hai tập mờ theo tích đại số
Ví dụ 1.5:
Cho hai tập mờ A, B có cùng cơ sở Ω, phép giao của hai tập mờ được tính
theo MIN{ µA(x), µB(x)} trong bảng sau:
Bảng 1.2: Phép giao hoán hai tập mờ
Ω
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A
0.0
0.0
0.0
0.1
0.3
0.5
0.7
0.9
1.0
1.0
B
1.0
0.9
0.8
0.6
0.4
0.2
0.0
0.0
0.0
0.0
A∩B 0,0
0,0
0,0
0,1
0.3
0.2
0.0
0.0
0.0
0.0
1.1.5.3 Hợp của hai tập mờ (t-connorm)
Định nghĩa 1.4
Cho hai tập mờ A, B có cùng cơ sở Ω với hàm thuộc µ A(x), µB(x), là một
tập mờ trên Ω với hàm thuộc về cho bởi:
µA∪B(x)= MAX{µA(x), µB(x)}, ∀ x ∈ Ω
- Xem thêm -