Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học môn ngữ văn lặng lẽ sa pa” của nguyễn ...

Tài liệu Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học môn ngữ văn lặng lẽ sa pa” của nguyễn thành long - một truyện ngắn khơi gợi nhiều dư âm

.DOC
19
12370
80

Mô tả:

PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II Phụ lục II Phiếu mô tả dự án dự thi của giáo viên 1. Tên hồ sơ dạy học: “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long - một truyện ngắn khơi gợi nhiều dư âm. 2. Mục tiêu dạy học a) Kiến thức: a1. Ngữ văn - Vẻ đẹp của hình tượng con người lao động thầm lặng, cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm. - Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh động, hấp dẫn. - Chất thơ trong một truyện ngắn. a2. Địa lí - Nhiệt độ không khí và sự thay đổi nhiệt độ của không khí. - Hiểu được vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa. a3. Giáo dục công dân - Khái niệm lí tưởng sống và những biểu hiện của con người sống có lí tưởng. - Hiểu cách phấn đấu, rèn luyện lí tưởng sống của thanh niên trong thời đại ngày nay. - Vai trò, trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp dựng xây đất nước. a4. Mĩ thuật - Nắm bắt được đặc điểm của tranh chân dung và phương pháp vẽ tranh chân dung. - Hiểu được tranh phong cảnh là tranh diễn tả cảnh đẹp thiên nhiên thông qua cảm thụ và sáng tạo của người vẽ. b) Kỹ năng: b1. Ngữ văn - Đọc - hiểu truyện ngắn hiện đại. - Vận dụng các hiểu biết về thể loại truyện để phân tích cốt truyện, tình huống, nhân vật, nghệ thuật trần thuật của tác phẩm. - Phân tích nhân vật chính và các nhân vật khác trong mối quan hệ với nhân vật chính. - Cảm nhận một số chi tiết nghệ thuật đặc sắc và chất thơ trong truyện. b2. Địa lí - Phân tích sự thay đổi khí hậu theo độ cao. - Chỉ bản đồ để xác định vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa; Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 1 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II b3. Giáo dục công dân Biết lập kế hoạch học tập, rèn luyện và tu dưỡng của bản thân để có đủ khả năng góp phần tham gia sự nghiệp dựng xây đất nước trong tương lai và để thực hiện lí tưởng sống đúng đắn, cao đẹp của bản thân phù hợp với yêu cầu của xã hội. b4. Mĩ thuật - Thể hiện bài vẽ chân dung đúng tỷ lệ, có đặc điểm riêng, sử dụng màu sắc hài hòa. - Biết chọn chi tiết miêu tả cảnh đẹp thiên nhiên (trong một tác phẩm văn học) để thực hiện bài vẽ tranh phong cảnh đơn giản, tranh minh họa tình huống truyện có bố cục và màu sắc hài hòa. c) Thái độ: - Yêu quý, trân trọng những con người lao động cống hiến quên mình cho sự nghiệp xây dựng đất nước. - Có ý thức nuôi dưỡng và bồi đắp cho bản thân lẽ sống, lí tưởng sống cao đẹp để cống hiến nhiều nhất cho gia đình, quê hương, đất nước. - Tích cực học tập, rèn luyện và tu dưỡng đạo đức để góp phần tham gia tích cực vào sự nghiệp dựng xây đất nước trong tương lai. - Yêu mến, tự hào về cảnh đẹp thiên nhiên trên khắp mọi miền đất nước. Từ đó có ý thức giữ gìn, bảo vệ những cảnh đẹp đó. - Ý thức hơn việc học phải đi đôi với hành: biến những điều học được trong sách vở thành những việc làm, hành động - Hình thành các kĩ năng sống cho bản thân: Tự nhận thức, Tự quản bản thân 3. Đối tượng dạy học của dự án Đối tượng: Học sinh lớp 9 - trường THCS Sài Sơn Số lượng: 25 học sinh của các lớp đại trà 9C, D, G mà giáo viên thực hiện dự án trực tiếp giảng dạy. Đặc điểm cần thiết khác của học sinh: Học sinh có hứng thú học tập, thích được tìm tòi, nghiên cứu, thể hiện khả năng của bản thân và có nguyện vọng muốn tham gia chủ đề. 4. Ý nghĩa của dự án - Qua bài học giúp các em có khả năng phát triển tư duy, tìm tòi và nghiên cứu. Tạo điều kiện cho học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập bộ môn Ngữ văn. - Hình thành ở giáo viên và học sinh ý thức thường xuyên vận dụng phương pháp dạy - học tích hợp các bộ môn; giúp học sinh có tư duy tổng hợp các kiến 2 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II thức liên môn để vận dụng vào việc cảm thụ tác phẩm văn chương. - Có ý thức, thái độ nghiêm túc trong việc học đi đôi với hành. - Giúp các em thêm yêu thích tìm hiểu, khám phá cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn chương và yêu thích hơn bộ môn Ngữ văn. 5. Thiết bị dạy học, học liệu - Sách giáo khoa: Ngữ văn 9; Địa lý 6, 9; GDCD 9; Mĩ thuật 7, 8. - Lược đồ tự nhiên vùng trung du và miền núi Bắc bộ, audio “Sa Pa thành phố trong sương” (sáng tác: Vĩnh Cát), tranh ảnh minh họa. - Đồ dùng cho học sinh hoạt động nhóm: giấy A4; bút màu, phiếu học tập. - Các ứng dụng CNTT trong việc dạy và học: Máy tính, máy chiếu, webcam, phần mềm hỗ trợ cắt nhạc Sound Forge 7.0 6. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học Dạy học theo chủ đề: “LẶNG LẼ SA PA” CỦA NGUYỄN THÀNH LONG MỘT TRUYỆN NGẮN KHƠI GỢI NHIỀU DƯ ÂM được tiến hành thử nghiệm cho 25 học sinh khối 9 dưới hình thức ngoại khóa (vào buổi chiều) Thời lượng thực hiện dự án: 3 tiết 6.1 Tiết 1: Chuẩn bị Hoạt động 1: Học sinh và giáo viên cùng xác định yêu cầu, các tiểu chủ đề dưới sự định hướng và hướng dẫn của giáo viên. - Yêu cầu chung: Tất cả học sinh đọc và soạn bài Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. - Các tiểu chủ đề có thể tích hợp là: Văn học Địa lý Giáo dục công dân Mĩ thuật - Sau khi xác định các tiểu chủ đề, học sinh lựa chọn nhóm theo khả năng và cùng sở thích. Tuy nhiên giáo viên cần lưu ý các em về tính cân đối giữa số lượng các thành viên trong mỗi nhóm. Các nhóm thực hiện các tiểu chủ đề như sau: Nhóm 1: Văn học (7 học sinh) Nhóm 2: Địa lý (6 học sinh) Nhóm 3: Giáo dục công dân (6 học sinh) Nhóm 4: Mĩ thuật (6 học sinh) Hoạt động 2: Các nhóm xây dựng kế hoạch làm việc: Bước 1: Phác thảo đề cương. Học sinh trong nhóm sẽ thảo luận các vấn đề cần giải quyết của tiểu chủ đề, Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 3 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II giáo viên tham vấn cho các em, sau đó các thành viên trong nhóm sẽ phác thảo đề cương. Bước 2: Xác định các nguồn tài nguyên cần khai thác để thực hiện dự án: Chủ yếu từ nguồn sách giáo khoa trong nhà trường gồm: - Ngữ văn 9: Văn bản Lặng lẽ Sa Pa (trang 180  188, SGK Ngữ văn 9, tập một) - Địa lý 6: Bài 18- Thời tiết, khí hậu và nhiệt độ không khí (trang 55  57); Địa lí 9: Bài 17- Vùng trung du và miền núi Bắc bộ (trang 61  63) - Giáo dục công dân 9: Bài 10- Ngoại khóa về lí tưởng sống của thanh niên (trang 34  36); Bài 11- Trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (trang 37  39) - Mĩ thuật 7: Bài 4 Vẽ tranh- Đề tài tranh phong cảnh (trang 87  89); Mĩ thuật 8: tiết 20, 21- Vẽ chân dung (trang 128  131) Bước 3: Phân công công việc cho các nhóm theo phiếu học tập (số 1) và nhiệm vụ của từng thành viên trong nhóm. Cụ thể: Nhóm Nội dung công việc Qua việc đọc và soạn bài Lặng lẽ Sa Pa, em cảm nhận như thế 1. Ngữ văn nào về nhân vật anh thanh niên. Hãy trình bày những cảm nhận ấy của em bằng một bài thơ tám chữ. 1. Em hiểu gì về ngành khí tượng? 2. Địa lí 2. Em hãy cho biết vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa? 3. Dựa và kiến thức Địa lí, em hãy giải thích: Vì sao càng lên cao thì nhiệt độ không khí càng giảm? 1. Lí tưởng sống là gì? 3. Giáo dục 2. Hãy nêu những biểu hiện của lí tưởng sống ở nhân vật thanh công dân niên? 3. Hãy nêu vai trò, vị trí và trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đọc truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của tác giả Nguyễn Thành Long, độc giả sẽ cảm nhận được rằng truyện đã gợi cho chúng ta những ấn tượng đẹp về cuộc gặp gỡ ngắn ngủi nhưng vô cùng ý nghĩa 4. Mĩ thuật giữa bác họa sĩ, cô kĩ sư với anh thanh niên, về hình tượng nhân vật chính - anh thanh niên, về vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa. Bằng 4 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II khả năng hội họa của mình, các em hãy vẽ tranh minh họa cho những điều đó. Học sinh làm việc cá nhân và theo nhóm như kế hoạch, trong 10 ngày. Những yêu cầu về nội dung kiến thức cần đạt được cho từng nhóm như sau: Nhóm 1. Ngữ văn 2. Địa lí Nội dung công việc Học sinh trình bày được những cảm nhận về nhân vật anh thanh niên (công việc anh làm, suy nghĩ, phẩm chất cao đẹp của nhân vật) bằng một bài thơ tám chữ (tối thiểu 8 câu). 1. Em hiểu gì về ngành khí tượng? Ngành khí tượng: là bộ môn khoa học nghiên cứu về khí quyển nhằm chủ yếu để theo dõi và dự báo thời tiết. Những biểu hiện thời tiết là những sự kiện thời tiết quan sát được và giải thích được bằng khí tượng học. Những sự kiện đó phụ thuộc vào các tham số của khí quyển Trái Đất. Các tham số này bao gồm nhiệt độ, áp suất, độ ẩm cũng như các biến thiên và tác động tương hỗ của các tham số này và những biến đổi theo thời gian và không gian của chúng. 2. Em hãy cho biết vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa? a) Vị trí địa lí của Sa Pa: Thị trấn Sa Pa thuộc tỉnh Lào Cai, nằm ở vùng trung du và miền núi phía Bắc nước ta. Sa Pa thuộc tiểu vùng Tây Bắc của trung du và miền núi Bắc bộ. b) Điều kiện tự nhiên của Sa Pa: Địa hình Tây Bắc hiểm trở, có nhiều khối núi và dãy núi cao chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Sa Pa có độ cao trung bình từ 1.200m đến 1.800m, địa hình nghiêng và thoải dần theo hướng Tây - Tây Nam đến Đông Bắc. Do ảnh hưởng của các yếu tố địa hình, địa mạo phức tạp, bị chia cắt mạnh và với vị trí địa lý đặc biệt, nhiệt độ trung bình hàng năm ở Sa Pa là 15,4oC, nhiệt độ trung bình từ 18 - 20oC vào tháng mùa hè, vào các tháng mùa đông 10 - 12 oC. Nhiệt độ thấp nhất vào tháng 1 là 0oC (đặc biệt có những năm xuống tới 3,2oC). 3. Dựa và kiến thức Địa lí, em hãy giải thích: Vì sao càng lên cao Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 5 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II thì nhiệt độ không khí càng giảm? Càng lên cao thì không khí sẽ loãng đi, tức là số phân tử khí sẽ giảm đi nên nhiệt năng của khí khi c àng lên cao sẽ càng giảm dẫn tới nhiệt độ không khí cũng giảm. Cứ lên cao 100m thì nhiệt độ không khí giảm 0,6oC 1. Lí tưởng sống là gì? Lý tưởng sống (lẽ sống) là cái đích của cuộc sống mà mỗi người khát khao muốn đạt được. 2. Hãy nêu những biểu hiện của lí tưởng sống ở nhân vật thanh niên? Anh thanh niên là người sống có lí tưởng cao đẹp. Dù phải sống và làm việc một mình nhưng anh luôn suy nghĩ nghiêm túc, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. Anh luôn cố gắng hết mình vượt qua mọi khó khăng, gian khổ để thực hiện lí tưởng sống của mình: được làm việc, được cống hiến sức mình cho đất nước. 3. Hãy nêu vai trò, vị trí và trách nhiệm của thanh niên trong sự 3. Giáo dục nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. công dân Thanh niên luôn giữ vai trò, vị trí quan trọng trong các giai đoạn lịch sử của dân tộc và trong cả sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay. Bởi lẽ, họ chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích, luôn phát huy truyền thống dân tộc, nêu cao tinh thần xung phong, gương mẫu, tình nguyện đi đầu thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Họ là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước Trách nhiệm của thanh niên là phải ra sức phấn đấu thực hiện mục tiêu xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh. Trước mắt là thực hiện thắng lợi nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Thanh niên học sinh phải ra sức học tập, rèn luyện để có đủ tri thức, phẩm chất và năng lực cần thiết nhằm đáp ứng những yêu cầu mà xã hội đặt ra cho họ. 4. Mĩ thuật 6 Học sinh vẽ được tranh phong cảnh, chân dung nhân vật, tranh minh họa có bố cục hợp lí, màu sắc hài hòa. Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II Trình bày kết quả của nhóm trong giờ dạy - học chủ đề (tiết 2, 3) 6.2 Tiết 2, 3: Thực hiện dự án dạy - học theo chủ đề tích hợp Các phương pháp dạy học: Dạy học hợp tác, Động não, Nêu vấn đề, Vấn đáp, Thuyết trình, Thực hành có hướng dẫn, Viết sáng tạo. Tiết 64, 65 - Chủ đề A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức 1.1. Ngữ văn - Vẻ đẹp của hình tượng con người lao động thầm lặng, cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm - Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh động, hấp dẫn. - Chất thơ trong một truyện ngắn. 1.2. Địa lí - Nhiệt độ không khí và sự thay đổi nhiệt độ của không khí. - Hiểu được vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa 1.3. Giáo dục công dân - Khái niệm lí tưởng sống và những biểu hiện của con người sống có lí tưởng. - Hiểu cách phấn đấu, rèn luyện lí tưởng sống của thanh niên trong thời đại ngày nay. - Vai trò, trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp dựng xây đất nước. 1.4. Mĩ thuật - Nắm bắt được đặc điểm của tranh chân dung và phương pháp vẽ tranh chân dung. - Hiểu được tranh phong cảnh là tranh diễn tả cảnh đẹp thiên nhiên thông qua cảm thụ và sáng tạo của người vẽ. 2. Kỹ năng: 2.1. Ngữ văn - Đọc - hiểu truyện ngắn hiện đại. - Vận dụng các hiểu biết về thể loại truyện để phân tích cốt truyện, tình huống, nhân vật, nghệ thuật trần thuật của tác phẩm. - Phân tích nhân vật chính và các nhân vật khác trong mối quan hệ với nhân Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 7 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II vật chính. - Cảm nhận một số chi tiết nghệ thuật đặc sắc và chất thơ trong truyện. 2.2. Địa lí - Phân tích sự thay đổi khí hậu theo độ cao. - Chỉ bản đồ để xác định vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên của Sa Pa; 2.3. Giáo dục công dân Biết lập kế hoạch học tập, rèn luyện và tu dưỡng của bản thân để có đủ khả năng góp phần tham gia sự nghiệp dựng xây đất nước trong tương lai và để thực hiện lí tưởng sống đúng đắn, cao đẹp của bản thân phù hợp với yêu cầu của xã hội. 2.4. Mĩ thuật - Thể hiện bài vẽ chân dung đúng tỷ lệ, có đặc điểm riêng, sử dụng màu sắc hài hòa. - Biết chọn chi tiết miêu tả cảnh đẹp thiên nhiên (trong một tác phẩm văn học) để thực hiện bài vẽ tranh phong cảnh đơn giản, tranh minh họa tình huống truyện có bố cục và màu sắc hài hòa. 3. Thái độ: - Yêu quý, trân trọng những con người lao động cống hiến quên mình cho sự nghiệp xây dựng đất nước. - Có ý thức nuôi dưỡng và bồi đắp cho bản thân lẽ sống, lí tưởng sống cao đẹp để cống hiến nhiều nhất cho gia đình, quê hương, đất nước. - Tích cực học tập, rèn luyện và tu dưỡng đạo đức để góp phần tham gia tích cực vào sự nghiệp dựng xây đất nước trong tương lai. - Yêu mến, tự hào về cảnh đẹp thiên nhiên trên khắp mọi miền đất nước. Từ đó có ý thức giữ gìn, bảo vệ những cảnh đẹp đó. - Ý thức hơn việc học phải đi đôi với hành: biến những điều học được trong sách vở thành những việc làm, hành động - Hình thành các kĩ năng sống cho bản thân: Tự nhận thức, Tự quản bản thân. B. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: - Tài liệu, kế hoạch giảng dạy - Nghiên cứu bài và soạn bài - Máy tính, máy chiếu, webcam - Tư liệu: hình ảnh, audio - Giấy A4, phiếu học tập cho cho học sinh làm việc nhóm. 2. Học sinh: 8 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II - Chia nhóm theo sở thích và khả năng - Đọc và soạn bài theo câu hỏi trong SGK. - Sưu tầm tài liệu để thực hiện nhiệm vụ của nhóm vào phiếu học tập (số 1): Sách giáo khoa Ngữ văn 9; Địa lí 6, 9; Giáo dục công dân 9; Mĩ thuật 7, 8. C. TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC  Bước 1: Ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số.  Bước 2: Kiểm tra sự chuẩn bị cho chủ đề theo những nhiệm vụ đã phân công của từng nhóm  Bước 3: Dạy - học chủ đề HĐ 1: Khởi động Thời gian: 3 phút Giáo viên và học sinh cùng lắng nghe một đoạn trong bài hát Sa Pa thành phố trong sương, sáng tác của Vĩnh Cát. Giáo viên dẫn vào chủ đề. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS KIẾN THỨC GHI NHỚ HĐ 2 I- Đọc và tìm hiểu chung Hỏi: Dựa vào chú thích trong Nêu nét chính SGK, hãy trình bày ngắn gọn về tác giả những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Thành Long? Lắng nghe Bổ sung: Phong cách viết văn của Nguyễn Thành Long không gân guốc, gai góc mà thường pha chất kí, mang vẻ đẹp thơ mộng, trong trẻo, đầy chất thơ. 1. Tác giả - Nguyễn Thành Long (1925 - 1991), quê Quảng Nam. - Là cây bút chuyên về truyện ngắn và kí. Thời gian: 12 phút Phương pháp: Vấn đáp, Động não Hỏi: Văn bản Lặng lẽ Sa Pa ra đời trong hoàn cảnh nào? Nêu xuất xứ của truyện? Hướng dẫn đọc: chậm, cảm xúc, thể hiện nét trẻ trung của nhân vật anh thanh niên 2. Tác phẩm Xác định hoàn a) Hoàn cảnh sáng tác cảnh ra đời của - Sáng tác 1970, là kết tác phẩm quả của chuyến đi lên Lào Cai. - Rút từ tập Giữa trong Đọc diễn cảm Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 9 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II Đọc mẫu một đoạn và gọi HS đọc tiếp những đoạn chữ in thường Hỏi: Hãy tóm tắt ngắn gọn nội dung cốt truyện bằng một câu? Hỏi: Qua đó, em có nhận xét gì về cốt truyện, tình huống truyện? (tình huống giản dị, nhẹ nhàng) Tìm hiểu nghĩa của một số từ Tóm tắt nội dung của truyện theo yêu cầu Nêu nhận xét về cốt truyện, tình huống xanh, in 1972. b) Cốt truyện và nhân vật * Cốt truyện: Tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông họa sĩ già, cô kĩ sư và anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Sa Pa.  Cốt truyện đơn giản * Nhân vật: Chỉ ra nhân vật - Nhân vật chính: anh Hỏi: Xác định nhân vật chính, chính và các thanh niên nhân vật phụ? Các nhân vật phụ nhân vật phụ - Nhân vật phụ: bác lái có vai trò như thế nào trong xe, ông họa sĩ, cô kĩ sư  truyện? làm nổi bật nhân vật Hỏi: Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Xác định ngôi Hỏi: Truyện được trần thuật kể, điểm nhìn theo điểm nhìn và ý nghĩ của nhân trần thuật vật nào? Tác dụng của lối kể này? Diễn giảng: Truyện được kể ngôi 3 và điểm nhìn trần thuật 3là người họa sĩ. Chọn ngôi kể và điểm nhìn trần thuật như vậy có tác dụng tạo sự khách quan, chất trữ tình cho câu chuyện; đào sâu suy tư cho nhân vật, phù hợp với suy nghĩ của tác giả. HĐ 3 chính và chủ đề của truyện II- Đọc - hiểu văn bản Thời gian: 55 phút Phương pháp: Vấn đáp, Động não, Dạy học hợp tác, Nêu vấn đề, Thuyết trình. 10 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II HS theo dõi phần đầu văn bản. GV: Anh thanh niên không xuất hiện ngay từ đầu truyện mà chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ ngắn ngủi với các nhân vật kia, khi xe của họ dừng lại nghỉ 30 phút. Chỉ 30 phút nhưng đủ để các nhân vật khác kịp ghi nhận một ấn tượng, kịp để ông họa sĩ thực hiện một "kí họa chân dung" về anh, rồi anh lại khuất lấp vào mênh mông mây mù và cái im lặng muôn thuở của Sa Pa, và mọi người thấm thía điều nhà ăn muốn nói: "Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước."  Với cách dựng truyện như thế, anh thanh niên được hiện ra qua sự nhìn nhận, suy nghĩ và đánh giá của các nhân vật khác: bác lái xe, ông họa sĩ già, cô kĩ sư nông nghiệp. Qua cách nhìn và cảm xúc của mỗi người, nhân vật anh thanh niên càng thêm rõ nét và đáng mến hơn. Hỏi: Qua câu chuyện của ba 1. Nhân vật anh thanh Nêu cảm nhận người, em biết gì về nhân vật anh niên cá nhân thanh niên?  Hai mươi bảy tuổi; một trong những người cô độc nhất thế gian, rất "thèm người". Hỏi: Hoàn cảnh sống và làm việc của anh thanh niên có gì đặc biệt? Tìm những những chi tiết nói về công việc của anh? Công việc đó như thế nào? (đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác, có tinh thần trách nhiệm cao) Tích hợp với môn Địa lí  Em hãy cho biết vị trí địa lí Tìm chi tiết a) Hoàn cảnh sống và làm việc - Sống một mình ở độ cao 2.600 m, quanh năm bốn bề chỉ có cây cỏ và mây Đại diện nhóm 2 mù lạnh lẽo. trình bày Học sinh khác và điều kiện tự nhiên của Sa Pa? trong nhóm chỉ Treo lược đồ bản đồ tự nhiên Vùng trung du và miền núi phía Bắc Nhiệt độ giảm  Dựa và kiến thức Địa lí, em dần theo độ Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 11 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II hãy giải thích: Vì sao càng lên cao cao, cứ lên cao thì nhiệt độ không khí càng giảm? 100m nhiệt độ giảm 0,6oC  Em hiểu gì về ngành khí tượng? Chiếu hình ảnh: trạm khí tượng Sa Pa Hỏi: Em cảm nhận như thế nào về công việc mà anh thanh niên đã làm? Bình: Hoàn cảnh sống và làm việc của anh thanh niên rất đặc biệt, quanh năm suốt tháng chỉ có một mình nơi trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn giữa mây mù và cái im lặng hãi hùng trên núi cao. Sự khó khăn thách thức lớn nhất với anh chính là sự cô đơn khiến anh thèm được gặp người. Hỏi: Thái độ và ý thức làm việc của anh ra sao?  Có sự thay đổi theo thời gian; ban đầu cũng không quen sự cô đơn trong công việc. Hỏi: Tìm những chi tiết nói lên tâm sự, suy nghĩ của anh thanh niên về công việc mà anh làm? Hỏi: Em cảm nhận được phẩm chất gì đáng quý của người thanh niên? - Công việc: đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất…  Công việc có vẻ đơn Bộc lộ cảm nhận điệu nhưng vất vả và cực cá nhân kì quan trọng (phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu) Nêu nhận xét cá b) Ý thức, thái độ làm nhân việc - Anh suy nghĩ: ta với công việc là đôi, sao gọi Theo dõi SGK, là một mình được. tr. 185 để tìm - Công việc… gian khổ chi tiết nhưng nếu cất nó đi… buồn chết - Góp phần phát hiện một đám mây khô… từ ấy Cảm nhận của sống thật hạnh phúc cá nhân  Anh là người say mê Suy ngẫm và lí 12 công việc, có tinh thần trách nhiệm cao c) Tổ chức cuộc sống: Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II Hỏi: Điều gì đã giúp anh thanh giải niên vượt qua hoàn cảnh sống khắc nghiệt và sự cô đơn nơi núi cao vòi vọi? Bộc lộ cảm nhận Hỏi: Em có nhận xét như thế cá nhân nào về cuộc sống của anh thanh niên?  Với anh, cuộc sống không hề cô đơn, buồn tẻ. Anh tìm nguồn vui trong công việc, từ những cuốn sách. Sách là người bạn để anh cùng trò chuyện. - Trồng hoa - đọc sách - nuôi gà - sắp xếp nhà cửa ngăn nắp, sạch sẽ  Cuộc sống vừa khoa học vừa lãng mạn giúp anh vượt qua sự cô đơn, buồn tẻ, tìm thấy niềm vui trong cuộc sống Khái quát những d) Tính cách Hỏi: Qua cuộc gặp gỡ với các phẩm chất của - Cởi mở, chân thành nhân vật khác, anh thanh niên đã nhân vật - Quý trọng tình cảm bộc lộ nét tính cách nào đáng quý? - Ân cần, chu đáo - Khiêm tốn, không nhận thành tích về mình Hỏi: Em có cảm xúc và suy Đại diện nhóm 3 Kết luận: Anh thanh niên nghĩ gì về nhân vật anh thanh trình bày là con người sống có lí Cá nhân khác tưởng, có nếp sống đẹp, niên? Tích hợp với môn Giáo dục nhận xét, bổ suy nghĩ và hành động sung CD đẹp, có khát vọng cao  Lí tưởng sống là gì? quý, luôn lo cho hạnh phúc của mọi người, có  Hãy nêu những biểu hiện của lí tưởng sống ở nhân vật thanh Đại diện nhóm 1 tinh thần trách nhiệm cao. trình bày bài thơ niên? Hỏi: Hãy trình bày những cảm nhận ấy của em về nhân vật anh thanh niên bằng một bài thơ tám Đại diện nhóm 4 giới thiệu sản chữ. Chiếu bức vẽ chân dung nhân phẩm vật anh thanh niên. 2. Các nhân vật khác a) Ông họa sĩ: Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 13 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II Chuyển ý… Hỏi: Trong văn bản có một người lặng lẽ quan sát, xúc cảm và Phân tích, cảm suy nghĩ, đó là nhân vật nào? nhận về nhân  Những xúc cảm của người vật ông họa sĩ họa sĩ được gợi lên mãnh liệt hơn từ chính những con người đang âm thầm làm việc trên đỉnh Sa Pa. Hỏi: Vì sao người hoạ sĩ xúc động mạnh khi nghe bác lái xe kể anh thanh niên thèm người như thế nào? Hỏi: Khi chứng kiến anh thanh niên hái hoa tặng cô kĩ sư, nghe anh kể về công việc gian khó, hoạ sĩ thấy bối rối, vì sao?  Cái bối rối của người đi tìm kiếm cái đẹp, bỗng phát hiện cái đẹp hiển hiện trước mắt mình Hỏi: Nhân vật này đã bộc lộ quan điểm về con người và nghệ thuật ở chi tiết nào? Chủ đề của truyện bộc lộ qua cái nhìn của nhân vật này ra sao? - yêu nghề, từng trải, nhân hậu - Ghi lại hình ảnh anh thanh niên ... nhọc quá  say mê sáng tạo, trăn trở về nghệ thuật làm thế nào để đặt được tấm lòng của người hoạ sĩ vào trong sáng tác. - Xúc động và bối rối khi nghe bác tài, rồi chính anh thanh niên kể chuyện.  trái tim nhạy cảm, luôn trân trọng cái đẹp  Những xúc cảm và suy tư của nhân vật họa sĩ về anh thanh niên và những điều khác nữa làm cho chân dung nhân vật chính sáng đẹp và chứa đựng chiều sâu tư tưởng. GV: Dù không phải là nhân vật chính, nhưng ông họa sĩ có vai trò rất quan trọng trong truyện: người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn và những ý nghĩ của ông họa sĩ để trần thuật, để quan sát, miêu tả từ cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của truyện. Qua nhân vật này, tác giả muốn gửi gắm những suy nghĩ về con người, về cuộc sống, nghệ thuật. Gặp anh thanh niên, ông muốn làm một bức phác họa chân dung về anh, nhưng làm thế nào "cho người xem hiểu được anh ta, mà không phải hiểu như một ngôi sao xa? Và làm thế nào đặt được chính tấm lòng của nhà họa sĩ vào giữa bức 14 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II tranh đó? Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài". Ông chấp nhận những thử thách của quá trình sáng tác, đã bắt cảm hứng của mình hiện lên trang giấy: "Cũng may mà bằng mấy nét, họa sĩ ghi xong lần đầu gương mặt của người thanh niên. Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho ông nhọc quá. Với những điểu làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và về những điều anh suy nghĩ… Hỏi: Nhân vật cô gái có vai trò Suy ngẫm và lần như thế nào trong câu chuyện? lượt trả lời các Hỏi: Cuộc gặp gỡ khiến cô câu hỏi bàng hoàng, vì sao? Hỏi: Từ anh thanh niên, cô hiểu ra điều gì?  Ở cô bừng dậy những tình cảm lớn lao cao đẹp khi gặp ánh sáng đẹp đẽ tỏa ra từ cuộc sống và tâm hồn anh thanh niên. Hỏi: Qua lời giới thiệu của anh thanh niên, em biết được những ai nữa trong "thế giới những con người như anh"? Hỏi: Em có cảm nhận ra sao về "thế giới những con người như anh"? b) Cô kĩ sư - Gặp anh thanh niên  bàng hoàng, hiểu thêm về cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của anh, của những con người như anh. - Yên tâm hơn với quyết định của mình. c) Bác lái xe: làm nổi bật anh thanh niên. Suy ngẫm và lí d) Những nhân vật: - Anh bạn một mình trên giải trạm Phan-xi-păng cao 3.142m. - Ông kĩ sư ở vườn rau Sa Pa. - Đồng chí nghiên cứu khoa học về sét…. Tự bộc lộ  là những tấm gương miệt mài, lao động quên mình vì đất nước. Hỏi: Theo em, vì sao tác giả Suy ngẫm và không đặt tên riêng cho các nhân trình bày ý kiến vật của mình mà chỉ gọi họ theo cá nhân giới tính, tuổi tác hoặc nghề nghiệp? Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 15 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II GV nhấn mạnh: Các nhân vật không có tên riêng, họ chỉ là: bác lái xe, ông họa sĩ, cô kĩ sư, anh thanh niên. Đây là dụng ý của tác giả muốn nói về những con người vô danh đang ngày đêm lặng lẽ, say mê cống hiến cho đất nước. Họ ở mọi lứa tuổi, mọi nghề nghiệp, ở nhiều nơi trên đất nước, ở cả những miền xa xôi hẻo lánh. Họ đã lặng lẽ dâng cho đời tình yêu và phần công sức nhỏ bé của mình. Họ có cuộc sống âm thầm mà cao đẹp. HĐ 4 III- Tổng kết Thời gian: 10 phút Phương pháp: Động não, Thực hành có hướng dẫn Hỏi: Câu chuyện sử dụng những Xác định các phương thức biểu đạt nào? phương thức biểu đạt Hỏi: Em hãy chỉ ra các chi tiết Tìm những chi tạo nên chất trữ tình của tác phẩm tiết biểu hiện và nêu tác dụng của chất trữ tình chất trữ tình đó? trong truyện.  Chất trữ tình toát lên từ phong cảnh thiên nhiên đẹp và đầy thơ mộng của Sa Pa được miêu tả qua cái nhìn của người họa sĩ già. Tích hợp với môn Mĩ thuật Chiếu tranh vẽ phong cảnh Sa Đại diện nhóm 4 giới thiệu sản Pa của nhóm 4 Chất trữ tình trong truyện còn phẩm thấm đượm vẻ đẹp cuộc sống một mình giữa thiên nhiên lặng lẽ của nhân vật anh thanh niên, trong cuộc gặp gỡ tình cờ của ba nhân vật mà để lại nhiều dư vị trong lòng mỗi người, từ những nét đẹp giản dị rất đáng yêu của người thanh niên, từ những câu chuyện kể về cuộc sống của mình giữa Sa Pa lặng lẽ và từ những tình cảm, cảm xúc mới nảy nở của ông họa 16 1. Nghệ thuật - Kết hợp tự sự, nghị luận, trữ tình. - Yếu tố trữ tình thể hiện ở những đoạn văn miêu tả làm cho câu chuyện mượt mà, đậm đà chất thơ; thể hiện ở giọng văn nhẹ nhàng kín đáo mà sâu sắc. Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II sĩ, cô kĩ sư đối với anh thanh niên. Hỏi: Qua đọc hiểu văn bản, em Nêu chủ đề của 2. Nội dung hãy nêu chủ đề của truyện? Chủ đề: Truyện ca ngợi truyện những con người vô danh đang ngày đêm thầm lặng, lao động hết mình xây dựng đất nước. Đọc thầm Ghi  Ghi nhớ: (SGK, trang 189) nhớ HĐ 5 IV - Luyện tập Thời gian: 20 phút Phương pháp: Dạy học hợp tác, Thực hành có hướng dẫn, Viết sáng tạo Tổ chức cho HS luyện tập theo Trao đổi, thảo nhóm luận và trả lời 3 câu hỏi ở phiếu học tập số 2 Nhóm Nội dung công việc Ngữ văn, Câu 1: Lí giải tại sao truyện lại mang tên "Lặng lẽ Sa Pa"? Địa lí; Mĩ Câu 2: Nếu đặt lại nhan đề cho truyện, em sẽ chọn nhan đề nào? thuật Câu 3: Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật anh thanh niên? Em sẽ làm gì để học tập tấm gương lao động quên mình của nhân vật này Câu 1: Lí giải tại sao truyện lại mang tên "Lặng lẽ Sa Pa"? Giáo dục Câu 2: Nếu đặt lại nhan đề cho truyện, em sẽ chọn nhan đề nào? công dân Câu 4: Từ nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa vừa học, em suy nghĩ như thế nào về lý tưởng sống và trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước? Những yêu cầu về nội dung kiến thức cần đạt trong phiếu học tập số 2 như sau: Nhóm Nội dung công việc Câu 1: Lí giải tại sao truyện lại mang tên "Lặng lẽ Sa Pa"? Tên truyện đã gợi lên chủ đề tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” chỉ là cái không khí bề ngoài của cảnh vật. điều mà tác giả đã khám phá ra Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 17 PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II và muốn truyền đến người đọc là một Sa Pa lặng lẽ mà không lặng lẽ chút nào. Đằng sau vẻ lặng lẽ ấy là sự miệt mài, hăng say lao động, cống hiến cho đất nước một cách bề bỉ, thầm lặng Từ đó, tác giả muốn gợi ra những suy nghĩ triết lí về ý nghĩa của Ngữ văn, công việc, của sự cống hiến thầm lặng bằng lao động miệt mài, tự Địa lí; Mĩ giác của mỗi người cho sự nghiệp chung. thuật Câu 2: Nếu đặt lại nhan đề cho truyện, em sẽ chọn nhan đề nào? Học sinh đặt được nhan đề mới cho truyện, miễn sao phù hợp và thể hiện được chủ đề của truyện. Câu 3: Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật anh thanh niên? Em sẽ làm gì để học tập tấm gương lao động quên mình của nhân vật này Nêu được cảm nghĩ về anh thanh niên: ý thức trong công việc, phẩm chất và tính cách nhân vật. Nêu được phương hướng rèn luyện, phấn đấu của bản thân để học tập nhân vật anh thanh niên: Tích cực trong học tập, lao động, tham gia hoạt động tập thể Câu 1, 2: Như trên Câu 4: Từ nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa vừa học, em suy nghĩ như thế nào về lý tưởng sống và Giáo dục trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, công dân hiện đại hóa đất nước? Từ nhân vật anh thanh niên, học sinh phải liên hệ bản thân và xác định được lí tưởng sống và trách nhiệm của thanh niên hiện nay trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và dựng xây đất nước. Đặc biệt phải nhận thức rõ được nhiệm vụ của thanh niên học sinh lớp 9. Chiếu kết quả phiếu học tập của Đại diện các từng nhóm nhóm thuyết trình Nhận xét ý thức, tinh thần hợp Nhóm khác theo tác, chia sẻ khi làm việc nhóm dõi, nhận xét, bổ sung Công bố kết quả của từng nhóm Chấm điểm cho nhóm mình và nhóm bạn 18 Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN- Phụ lục II HĐ 6: Hướng dẫn tự học  Nêu và phân tích chủ đề của truyện.  Chọn và bình luận một trong những suy nghĩ của nhân vật ông họa sĩ. 7. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập 7.1 Cách thức đánh giá - Đánh giá kết quả học tập theo nhóm. Giáo viên đánh giá năng lực của học sinh: năng lực tư duy tổng hợp, năng lực sáng tạo. - Kết quả học tập, thái độ hợp tác, ngôn ngữ nói và viết, xử lí các tình huống của học sinh trong quá trình làm việc nhóm. - Đánh giá qua kết quả bài viết của học sinh trước khi học chủ đề và kết quả sau khi học chủ đề. 7.2 Cách thức kiểm tra: - Trước khi dạy học chủ đề: Kiểm tra phần chuẩn bị của học sinh: vẽ tranh, làm phiếu học tập, sáng tác thơ. - Sau khi dạy học xong chủ đề: Bài viết của các nhóm về những cảm xúc được khơi gợi từ nhân vật anh thanh niên. - Tiêu chí đánh giá: + Điểm cho cả nhóm. + Điểm của mỗi học sinh là điểm trung bình cộng điểm của mỗi nhóm trước và sau khi thực hiện chủ đề Nhóm Điểm cho phiếu học tập (số 1) Điểm cho phiếu học tập (số 2) Ngữ văn Địa lí Giáo dục công dân Mĩ thuật 8. Các sản phẩm của học sinh Các bản vẽ về phong cảnh Sa Pa, chân dung nhân vật anh thanh niên, minh họa tình huống truyện. Các phiếu học tập theo nhóm (Nhóm 1: Ngữ văn; Nhóm 2: Địa lí; Nhóm 3: Giáo dục công dân; Nhóm 4: Mĩ thuật) trước khi học chủ đề (phiếu số 1) và sau khi học chủ đề (phiếu số 2). Tác giả: Nguyễn Thị Phương Lan - Trường THCS Sài Sơn 19
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan