Tài liệu Thuyết quản lý của trường phái quan hệ con người

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi Nãi §Çu. Nh÷ng thµnh tùu næi bËt trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX lµ kÕt qu¶ thay ®æi chiÕn l-îc cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Trong nÒn kinh tÕ trÝ thøc ngµy nay, viÖc ®Çu t- cho ph¸t triÓn nguån lùc lµ quan träng h¬n c¸c lÜnh vùc ®Çu t- kh¸c, kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña khu vùc Ch©u ¸ trong vµi thËp kû võa qua ®· cho thÊy, sù cÊt c¸nh ph¸t triÓn cña hä lµ ë chiÕn l-îc con ng-êi. Cã thÓ nãi, ch×a kho¸ cña sù thµnh c«ng n»m ngay trong ch©n lý ®¬n gi¶n: chiÕn l-îc trång ng-êi. ChÝnh v× vËy, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· nªu ra mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng-êi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. TiÕp ®ã, Héi nghÞ Trung -¬ng lÇn thø hai ( kho¸ VIII ) cña §¶ng ta cßn kh¼ng ®Þnh râ thªm chñ tr-¬ng coi con ng-êi lµ nguån lùc quan träng nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x± héi n­íc ta; “ §Ó thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l-îc mµ §¹i héi VIII ®· ®Ò ra, cÇn khai th¸c vµ sö dông nhiÒu nguån lùc kh¸c nhau, trong ®ã nguån lùc con ng-êi lµ quý b¸u nhÊt, cã vai trß quyÕt ®Þnh, ®Æc biÖt ®èi víi n-íc ta, khi nguån lùc tµi chÝnh vµ nguån lùc vËt chÊt cßn h³n hÑp”. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu, lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, víi viÖc nghiªn cøu vÒ thuyÕt qu°n lý cña tr­êng ph²i “ Quan hÖ con ng­êi ” v¯ sù -1- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vËn dông vµo c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó ®óc kÕt l¹i nh÷ng mÆt ®-îc vµ nh÷ng mÆt ch-a ®-îc nh»m ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thóc ®Èy nhanh h¬n, hoµn thiÖn h¬n qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ mét viÖc lµm cã ý nghÜa rÊt quan träng, cÊp thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Do lÇn ®Çu viÕt mét bµi tiÓu luËn mang tÝnh chÊt khoa häc nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕt sãt trong khi viÕt bµi. V× vËy Em rÊt mong ®-îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp, nh÷ng nhËn xÐt tõ thÇy c« trong Khoa vµ b¹n ®äc. Em còng xin göu lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi thÇy Vò Huy Tõ vµ thÇy c« trong Khoa ®· h-íng dÉn em c¸ch tr×nh bµy bµi vµ t×m tµi liÖu tham kh¶o. -2- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng I NHËN THøC CHUNG VÒ THUYÕT CñA CON ng-êi. i. nhËn thøc chung vÒ thuyÕt cña con ng-êi. - Tr­êng ph²i “ Quan hÖ con ng­êi” nghiªn cøu nh÷ng ®éng c¬ t©m lý thuéc hµnh vi con ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp, trong quan hÖ tËp thÓ vµ ®Æc biÖt lµ c¸c vÊn ®Ò hîp t¸c xung ®ét trong qu¸ tr×nh nµy. - Qua thùc nghiÖm, ng-êi ta chøng minh ®-îc r»ng viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh nh- ®iÖu kiÖn lao ®éng, chÕ ®é nghØ ng¬i…Mµ cßn phô thuéc t©m lý cña ng-êi lao ®éng bÇu kh«ng khÝ trong tËp thÓ lao ®éng ( vÝ dô phong c¸ch c- xö cña gi¸m ®èc, sù quan t©m cña nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®èi víi søc khoÎ, hoµn c¶nh riªng cña ng-êi lao ®éng). Lý thuyÕt qu¶n lý cña tr-êng ph¸i nµy ®-îc x©y dùng chñ yÕu dùa vaß nh÷ng thµnh tùu cña t©m lý häc. Hä ®-a ra c¸c kh¸i niÖm “ C«ng nh©n tham gia qu°n lý “, “Ng­êi lao ®éng coi doanh nghiÖp nh­ l¯ nh¯ cña m×nh “, “ ®ång thuËn v¯ d©n chñ gi÷a c«ng nh©n v¯ chñ”, “ H¯i ho¯ vÒ lîi Ých”, vv…T- t-ëng qu¶n lý cña tr-êng ph¸i nµy ®-îc nhiÒu n-íc ¸p dông, ®Æc biÖt lµ n-íc NhËt. 1. Con ng-êi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi. -3- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Con ng-êi lµ mét chñ thÓ, lµ mét nh©n tè ®Æc biÖt trong sè c¸c nh©n tè cña c¸c quan hÖ x· héi, ®Æc biÖt lµ trong c¸c doanh nghiÖp. Nã kh¸c biÖt víi c¸c nh©n tè kh¸c v× nã võa lµ nh©n tè ®éng lùc ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng trong x· héi nãi chung, song ®ång thêi còng lµ môc tiªu phôc vô mµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ x· héi ph¶i h-íng tíi. Lµ mét chñ thÓ ®Æc biÖt nh- vËy “ võa l¯ ®éng lùc, võa l¯ môc tiªu ®Ó ph²t triÓn “, l¯ mét chñ thÓ sèng, cïng vËn ®éng ®Ó tån t¹i ®Ó ph¸t triÓn trong mét x· héi lu«n biÕn ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, do vËy khi xÐt ®Õn chñ thÓ nµy nhmét nh©n tè tÝch cùc trong vai trß lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi. 2. Vai trß cña con ng-êi trong doanh nghiÖp. - Tæ chøc doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc x· héi do con ng-êi hîp thµnh ®Ó cho c¸c thµnh viªn cña doanh nghiÖp bao gåm nhiªï ng-êi kh¸c nhau, cïng lao ®éng xung quanh môc tiªu chung cña doanh nghiÖp th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c qu¶n lý mét c¸ch h÷u hiÖu. Nh-ng v× ®èi t-îng qu¶n lý lµ con ng-êi, nªn viÖc nhµ qu¶n lý trong ho¹t ®éng qu¶n lý cña m×nh kh«ng thÓ tr¸nh nÐ mét vÊn ®Ò c¨n b¶n lµ quan ®iÓm, c¸ch nh×n nhËn cña hä vÒ b¶n tÝnh con ng-êi, con ng-êi lµ nh©n tè quan träng trong mét doanh nghiÖp v× vËy, c¸c nhµ qu¶n lý ph-¬ng t©y ®· ®-a ra c¸c gi¶ thiÕt kh¸c nhau vÒ b¶n tÝnh con ng-êi vµ dïng nh÷ng gi¶ thiÕt ®ã ®Ó chØ ®¹o thùc tiÔn -4- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qu¶n lý. Trªn thùc tÕ, ®»ng sau c¸c s¸ch l-îc qu¶n lý vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý mµ nhµ qu¶n lý ¸p dông ®Òu lÊy mét gi¶ thiÕt vÒ b¶n tÝnh con ng-êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. - XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm; con ng-êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn cña x· héi; nguån lùc con ng-êi ®-îc coi lµ tµi s¶n , lµ vèn quan träng nhÊt, n¨ng ®éng nhÊt cña sù ph¸t triÓn x· héi, chóng ta cÇn thÊy r»ng sù nghiÖp ch¨m sãc, båi d-ìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ng-êi v× môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. 3. ThuyÕt con ng-êi do nh÷ng «ng nµo ®-a ra. - Trong cuèn s²ch “ Nh©n tè con ng­êi trong xÝ nghiÖp” xuÊt b°n n¨m 1957, Douglas ( 1906- 1964 ) ®· ®-a ra lý luËn vÒ b¶n tÝnh con ng-êi trong”lý luËn X- lý luËn Y “ næi tiÕng v¯ ®­îc ph²t triÓn trong c²c t²c phÈm cña «ng sau ®ã. N¨m 1960, bµi luËn v¨n ®ã ®-îc xuÊt b¶n thµnh s¸ch. - ThuyÕt Y lµ mét b-íc tiÕn rÊt quan träng trong t- t-ëng qu¶n lý Gregor theo h-íng nhËn râ vµ tin t-ëng vµo b¶n chÊt tèt cña con ng-êi víi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, thÓ hiÖn tÝnh nh©n v¨n trong qu¶n lý. Dùa trªn quan ®iÓm nh©n b¶n vµ l¹c quan h¬n vÒ hµnh vi chung cña ng-êi lao ®éng. - Trong tr-êng ph¸i quan hÖ cña con ng-êi ®· cã sù quan t©m tho¶ ®¸ng ®Õn yÕu tè t©m lý cña con ng-¬×, t©m lý tËp thÓ vµ bÇu t©m lý kh«ng khÝ -5- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trong xÝ nghiÖp, n¬i nh÷ng ng-êi lao ®éng lµm viÖc, ®· ph©n tÝch yÕu tè t¸c ®éng qua l¹i gi÷a con ng-êi víi con ng-êi trong ho¹t ®éng xÝ nghiÖp. §¹i diÖn cña tr-êng ph¸i nµy lµ M.P. Follet ( 1868- 1933 ) ng-êi ®· phª ph¸n c¸c nhµ qu¶n lý tr-íc kia ch-a quan t©m ®Õn khÝa c¹nh t©m lý vµ x· héi cña qu¶n lý. - Elton Mayo ( 1880- 1949 ) lµ ng-êi rÊt quan t©m ®Õn yÕu tè c¸ nh©n trong tËp thÓ ( nhãm), mÆc dï «ng ®¸nh gÝa con ng-¬× lµ thô ®éng trong quan hÖ víi tËp thÓ. - KÕ thõa c¸c t- t-ëng qu¶n lý tr-íc ®ã ( gÇn nhÊt lµ thuyÕt qu¶n lý cña Barard ), G.B Watson ( 1878- 1958 ) ®Ò x-íng thuyÕt hµnh vi trong qu¶n lý tõ n¨m 1913 t¹i Mü, h×nh thµnh mét tr-êng ph¸i mµ ®¹i biÓu lµ Herbert Simon, ph¸t triÓn m¹nh trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. - Maslow cho r»ng nh÷ng ng-êi b×nh th-êng thÝch ®-îc lµm viÖc vµ tiÒm Èn nh÷ng kh¶ n¨ng rÊt lín ®-îc khëi ®éng vµ khai th¸c. Cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o lín vµ bÊt cø c-¬ng vÞ nµo còng cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ muèn lµm viÖc tèt. 4. Nhµ qu¶n lý lµm sao ph¶i ph¸t huy vai trß cña con ng-êi. Douglas ®· v¹ch râ vÊn ®Ò c¨n b¶n cña qu¶n lý lµ nhËn thøc cña nhµ qu¶n lý ®èi víi b¶n tÝnh con ng-¬×. Nã lµ c¬ së cña tÊt c¶ c¸c s¸ch l-îc vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý. Nh÷ng gi¶ thiÕt kh¸c nhau vÒ b¶n tÝnh con ng-êi tÊt -6- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhiªn dÉn ®Õn s¸ch l-îc vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau, tõ ®ã cã ¶nh h-ëng kh¸c nhau ®Õn c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp vµ s¶n sinh ra nh÷ng hµnh vi thêi ®iÓm kh¸c nhau, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý kh¸c nhau. PhÇn lín nh÷ng vÊn ®Ò xu©t hiÖn trong c«ng viÖc qu¶n lý ®Òu lµ do nhËn thøc sai lÇm cña nhµ qu¶n lý ®èi víi c«ng nh©n g©y ra. NÕu c«ng nh©n lµm viÖc kh«ng tèt th× ph¶i t×m nguyªn nh©n vÒ phÝa nhµ qu¶n lý, ph¶i ®iÒu tra xem trong c«ng viÖc qu¶n lý cña nhµ qu¶n lý cã g× c¶n trë c«ng nh©n viªn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña hä hay kh«ng. NhiÖm vô cña nhµ qu¶n lý lµ huy ®éng c¸c nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c yªu cÇu cña doanh nghiÖp. Nh¯ qu°n lý cÇn ph°i chñ tr­¬ng sö dông “ BiÖn ph²p tù chñ “, t³o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn phï hîp ®Ó c¸c thµnh viªn trong tæ chøc cã thÓ ®¹t tíi môc tiªu cña chÝnh m×nh mét c¸ch tèt nhÊt b»ng cæ g¾ng hÕt m×nh v× thµnh c«ng cña doanh nghiÖp. Ng-êi qu¶n lý ph¶i giao phã c«ng viÖc cho nh÷ng ng-êi ®¸ng tin cËy, thôc ®Èy hä lµm viÖc víi tinh thÇn tù gi¸c, sö dông quyÒn tù chñ ngµy cµng cao víi ý thøc tr¸ch nhiÖm ®Ëy ®ñ. - Theo lý luËn X vÒ nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i ph¸t huy nh÷ng nhiÖm vô sau. - Nhµ qu¶n lý trÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ. -7- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - §èi víi c«ng nh©n viªn mµ nãi, ®ã lµ chØ huy c«ng viÖc cña hä, kiÓm tra ho¹t ®éng cña hä, ®iÒu chØnh hµnh vi cña hä. KhiÕn cho nh÷ng ho¹t ®éng vµ hµnh vi cña hä phï hîp víi nhu cÇu cña doanh nghiÖp. - NÕu c¸c nh©n viªn qu¶n lý kh«ng tÝch cùc can thiÖp nh- vËy th× c«ng nh©n viªn sÏ cã th¸i ®é tiªu cùc, thËm chÝ chèng l¹i doanh nghiÖp. Do ®ã cÇn ph¶i thuyÕt phôc, khen th-ëng, trõng ph¹t, kiÓm tra ho¹t ®éng cña hä. §ã lµ nhiÖm vô cña nhµ qu¶n lý, ng-êi ta th-êng kh¸i qu¸t nhiÖm vô nµy b´ng c©u “ Qu°n lý tøc l¯ th«ng qua ng­êi kh²c ®Ó ho¯n thiÖn c«ng viÖc”. - §»ng sau lý luËn qu¶n lý ®ã cßn cã mét så quan niÖm:  L-êi biÕng lµ b¶n tÝnh cña con ng-êi b×nh th-êng hä chØ muèn lµm viÖc Ýt.  Hä thiÕu chÝ tiÕn thñ, kh«ng d¸m g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm, cam chÞu ®Ó ng-êi kh¸c l·nh ®¹o.  Tõ khi sinh ra con ng-êi ®· tù coi m×nh lµ trung t©m kh«ng quan t©m ®Õn nhu cÇu cña tæ chøc.  B¶n tÝnh cña con ng-êi lµ chèng l¹i c¶i c¸ch.  Hä kh«ng ®-îc lanh lîi dÔ bÞ kÎ kh¸c lõa ®¶o vµ nh÷ng kÎ cã d· t©m ®¸nh lõa. -8- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 XuÊt ph²t tõ b°n tÝnh con ng­êi nãi trªn, ph­¬ng lý luËn truyÒn thèng l¯ “ Qu°n lý nghiªm kh¾c” dùa v¯o chõng ph³t, hoÆc ph­¬ng ph²p “ Qu°n lý «n ho¯ “ dùa v¯o khen th­ëng, hoÆc sù kÕt hîp cña hai lo¹i qu¶n lý ®· ®­îc gäi l¯ “ Qu°n lý nghiªm kh¾c v¯ c«ng b´ng “. Nh÷ng s²ch l­îc v¯ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý nµy hoÆc lµ dïng kÑo ngät ®Ó l«i cuèn hoÆc lµ dïng roi da ®Ó do¹. Nh÷ng ph-¬ng ph¸p qu¶n lý Êy ®Òu lµ sö dông ngo¹i lùc ®Ó n©ng cao nhiÖt t×nh cña c«ng nh©n. Nh-ng nh÷ng s¸ch l-îc vµ ph-¬ng ph²p qu°n lý Êy hiÖn nay kh«ng cã hiÖu lùc n÷a. Douglas cho r´ng “ KÑo ngät céng víi roi da” chØ cã hiÖu lùc ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tù träng, muèn tù m×nh lµm chñ c«ng viÖc. §èi víi nh÷ng ng-êi nµy, ®ã lµ nh÷ng nhu cÇu cao cÊp mµ hä cÇn ®-îc tho¶ m·n. Trong ®iÒu kiÖn x· héi hiÖn ®¹i, cïng víi sù ph¸t triÓn khoa häc – kü thuËt, nhu cÇu vÒ sinh lý vµ nhu cÇu vÒ an toµn cña con ng-êi ®Òu ®· ®-îc tho· m·n ë møc ®é t-¬ng ®èi. Do ®ã nÕu nhµ qu¶n lý muèn sö dông ph-¬ng thøc “ KÑo ngät céng roi da “ cña lý luËn X ®Ó kÝch thÝch lßng nhiÖt t×nh cña c«ng nh©n th× râ r¯ng l¯ kh«ng thÓ lµm ®-îc. NÕu gi¶ thiÕt vÒ b¶n tÝnh con ng-êi cïa nhµ qu¶n lý kh«ng thay ®æi th× dï cã lóc hä sö dông nh÷ng s¸ch l-îc qu¶n lý míi nhqu¶n lý ph©n quyÒn theo môc tiªu, gi¸m s¸t, ®«n ®èc cã hiÖp th-¬ng, chØ ®¹o d©n chñ vv…th× ®ã còng chØ cã thÓ l¯ “ B×nh cò r­îu míi “. ¤ng chØ râ -9- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 r»ng triÕt häc qu¶n lý th«ng qua sù chØ huy vµ ®iÒu khiÓn dï lµ nghiªm kh¾c hay «n hoµ ®Òu kh«ng kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña c«ng nh©n. Sau thËp kû 30, cïng víi sù xuÊt hiÖn cña lý luËn qu¶n lý vÒ quan hÖ nh©n quÇn, mét lý luËn hoµn toµn tr¸i ng-îc víi lý luËn X, ®-îc gäi lµ lý luËn Y. Douglas lËp luËn, v× nhiÒu lý do, chóng ta cÇn cã mét gi¶ thiÕt tho¶ ®¸ng h¬n vÒ b¶n tÝnh con ng-êi vµ ®éng c¬ lµm viÖc cña hä, cÇn cã mét lý luËn kh¸c ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc qu¶n lý. Gi¶ thuyÕt cña lý luËn Y vÒ b¶n tÝnh con ng-êi lµ: - L-êi nh¸c kh«ng ph¶i lµ b¶n tÝnh bÈm sinh cña con ng-êi nãi chung. Lao ®éng trÝ ãc, lao ®éng ch©n tay còng nh- nghØ ng¬i, gi¶i trÝ ®Òu lµ hiÖn t-îng bÈm sinh cña con ng-êi. - §iÒu khiÓn vµ ®e do¹ trõng ph¹t kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó thóc ®Èy con ng-êi thùc hiÖn môc tiªu cña doanh nghiÖp. - Khi con ng-êi bá søc ra ®Ó thùc hiÖn mét môc tiªu mµ hä tham gia, hä mong muèn nhËn ®-îc nh÷ng ®iÒu mµ viÖc hoµn thµnh môc tiªu Êy t¹o ra, trong ®ã ®iÒu quan träng nhÊt kh«ng ph¶i lµ tiÒn mµ lµ quyÒn tù chñ, quyÒn ®-îc t«n träng, quyÒn tù m×nh thùc hiªn c«ng viÖc. Sù tho¶ m·n nh÷ng quyÒn ®ã sÏ thóc ®Èy con ng-êi hoµn thµnh môc tiªu cña doanh nghiÖp. - 10 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - ThiÕu trÝ tiÕn thñ, nÐ tr¸nh tr¸ch nhiÖm vµ cÇu an qu¸ møc kh«ng ph¶i lµ b¶n tÝnh cña con ng-êi mµ lµ do kinh nghiÖm do qu¸ khø t¹o ra. Trong nh÷ng m«i tr-êng thÝch hîp, con ng-êi kh«ng nh÷ng gi¸m g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm mµ cßn cã thÓ chñ ®éng g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm. - Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt khã kh¨n cña doanh nghiÖp, ®¹i ®a sè c¸c thµnh viªn cña doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng suy nghÜ, tinh thÇn vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o, chØ cã mét sè Ýt ng-êi kh«ng cã kh¶ n¨ng Êy. - Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn x· héi hiÖn ®¹i, tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña con ng-êi nãi chung chØ ®-îc ph¸t huy phÇn nµo vµ nhiÖm vô cña qu¶n lý lµ ph¸t huy toµn bé tiÖm n¨ng trÝ tuÖ Êy. §ßi hái cÇn ph¶i ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña ng-êi lao ®éng:  Nhu cÇu vÒ t©m sinh lý c¬ thÓ, ®ã lµ nhu cÇu bËp thÊp, lµ hÖ thèng nhu cÇu nh»m duy tr× sù tån t¹i cña m×nh nh- ¨n mÆc, ë , ®i l¹i. §©y lµ nhu cÇu quan träng nhÊt song còng rÔ tho¶ m·n h¬n.  Nhu cÇu vÒ viÖc lµm: cÇn ®¸p øng c«ng viÖc cho ng-êi lao ®éng cã c«ng viÖc æn ®Þnh trong doanh nghiÖp.  Nhu cÇu ®-îc x· héi chÊp nhËn: ®Ó ng-êi lao ®éng cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc mét c¸ch tèt nh©t th× hä ph¶i ®-îc x· héi - 11 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chÊp nhËn quyÒn lîi vµ lßng tù träng, tù tin cña con ng-êi vµ nhu cÇu vÒ danh väng, ®Þa vÞ.  Nhu cÇu ®-îc suy t«n ®µo t¹o båi d-ìng: lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña ng-êi lao ®éng, sù suy t«n ®-îc ®µo t¹o båi d-ìng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nh©n trong doanh nghiÖp cã c¬ héi ®-îc tiÕp nhËn vµ hoµn thiÖn nh÷ng kü thuËt míi.  Nhu cÇu bËc cao nhÊt ®-îc gäi lµ nhu cÇu s¸ng t¹o lµ lo¹i nhu cÇu ®-îc ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng trong c¸c ho¹t ®éng cña c«ng nh©n trong doanh nghiÖp, t¹o ra ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy hä tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. - 12 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng ii thùc tiÔn vËn dông qu¶n lý trong quan hÖ con ng-êi vµo ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp viÖt nam. I. Nhµ n-íc quan t©m ®Õn yÕu tè con ng-êi trong doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. - Thùc tÕ ®· chøng minh, trong qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi nh©n tè con ng-êi trong doanh nghiÖp nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nh©n tè con ng-êi chØ ®-îc ph¸t huy khi nhu cÇu, lîi Ých kinh tÕ hîp ph¸p cña ng-êi lao ®éng ®-îc quan t©m ®óng møc, d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®-îc thùc hiÖn. - Trong mét thêi gian dµi trong c¬ chÕ quan liªu bao cÊp tr-íc ®©y, t×nh h×nh kinh tÕ ë c¸c doanh nghiÖp ë trong t×nh tr¹ng tr× trÖ: Muèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chóng ta cÇn cã nh÷ng ng-êi lao ®éng ph¸t triÓn tèt c¶ vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc. - C«ng cuéc ®æi míi cña chóng ta ®· kh¬i dËy tÝnh tÝch cùc cña ng-êi lao ®éng, biÕn nã thµnh nguån søc m¹nh to lín. NÕu chØ dùa vµo tinh thÇn lao ®éng tÝch cùc, ý trÝ v-¬n lªn ®¬n thuÇn cña ng-êi lao ®éng, chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng ®-îc nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i trong c¸c doanh nghiÖp . Nh-ng nÕu chØ chó ý n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña ng-êi lao ®éng, c«ng - 13 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®¶m b¶o søc khoÎ cña ng-êi lao ®éng mµ kh«ng chó ý kh¬i dËy tÝnh tÝch cùc cña hä, chóng ta còng kh«ng thÓ tËn dông ®-îc c¬ héi ®Ó v-ît qua nh÷ng th¸ch thøc hiÖn nay. V× vËy, quan t©m ®Õn nhu cÇu, lîi Ých ng-êi lao ®éng mét c¸ch to¹n diÖn – tõ n©ng cao møc sèng, søc khoÎ ®Õn n©ng cao tr×nh ®é cña hä lµ nhiÖm vô mµ Nhµ n-íc ph¶i lµm. * ViÖc x©y dùng mét ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia vÒ an toµn vÒ sinh lao ®éng ®· ®-îc ghi trong Bé LuËt Lao ®éng. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay, ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ vÒ an toµn vÒ sinh lao ®éng ®-îc t¨ng c-êng vµ më réng. C«ng t¸c b¶o hé lao ®éng trùc tiÕp gãp phÇn c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc ë c¸c doanh nghiÖp, nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt; t×nh h×nh tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp b-íc ®Çu ®-îc ng¨n chÆn, h¹n chÕ. Trªn thùc tÕ nhiÒu th«ng tin c¶nh b¸o vÒ mÊt vÖ sinh an toµn lao ®éng. N¨m 2001, c¶ n-íc ta ®· cã h¬n 400 ng-êi chÕt v× tai n¹n lao ®éng, chñ yÕu mÊt an toµn v× ho¸ chÊt thùc vËt, nhÊt lµ vïng s©u, vïng xa, n¬i tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp. B-íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· xuÊt hiÖn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc lao ®éng, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, th« s¬ ®Õn hiÖn ®¹i, søc Ðp vÒ d©n sè, viÖc lµm, ng-êi lµm thuª ngo¹i tØnh trµn vµo c¸c thµnh phè, bá quª h-¬ng ®i lµm ¨n ë nhiÒu n¬i trªn toµn quèc. Bëi rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng cßn - 14 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 béc lé nh÷ng bÊt cËp, thiÕu sãt. Lao ®éng thñ c«ng, nÆng nhäc cßn phæ biÕn trong nhiÒu ngµnh, cã n¬i cßn chiÕm tû lÖ tõ 60% - 70%. M«i tr-êng lao ®éng ë nhiÒu c¬ së bÞ « nhiÔm nghiªm träng, nhÊt lµ ë c¸c lµng nghÒ, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Thùc tr¹ng tai n¹n lao ®éng, ch¸y, næ, bÖnh nghÒ nghiÖp vÉn cßn nghiªm träng, thËm trÝ cã n¬i, cã lóc cßn biÓu hiÖn chiÒu h-íng gia t¨ng vv…Søc khoÎ, tÝnh m¹ng cña ng-êi lao ®éng ®ang bÞ ®e do¹ bëi nh÷ng c¨n bÖnh nghÒ nghiÖp. Ch¨m lo ®Ó b¶o ®¶m an toµn, tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ cña ng-êi lao ®éng cÇn ®Õn mét l-îng kinh phØ kh«ng nhá. Trong c«ng t¸c qu¶n lý ng-êi lao ®éng, cÇn ph©n râ tr¸ch nhiÖm cña ng-êi tæ chøc sö dông lao ®éng, th-êng xuyªn thanh tra, kiÓm tra, xñ lý nghiªm c¸c c¬ së s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng kh«ng ®¶m b¶o an toµn, coi nhÑ c«ng t¸c ch¨m sãc ng-êi lao ®éng. B¶o vÖ ng-êi lao ®éng tr-íc nh÷ng mèi ®e do¹ hiÓm ho¹ cña m«i tr-êng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh«ng an toµn, ¶nh h-ëng xÊu ®èi víi søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng cña hä; chÝnh lµ gi÷ g×n nguån néi lùc quèc gia. §èi xö b×nh ®¼ng, coi träng ®óng møc nguån néi lùc quèc gia, quan t©m ®Õn ng-êi lao ®éng lµ thÓ hiÖn b¶n chÊt, tÝnh nh©n v¨n cña chÕ ®é x· héi, tr×nh ®é v¨n minh cña quèc gia, gi÷ g×n vèn quý nhÊt cña d©n téc, ®Êt n-íc lµ tr¸ch nhiÖm cña ng-êi l·nh ®¹o trong doanh nghiÖp. §ã lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô chiÕn l-îc träng yÕu cña thÕ kû XXI. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c-êng ®é lao - 15 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®éng ngµy mét t¨ng, trÝ tuÖ con ng-êi ®-îc ph¸t huy triÖt ®Ó, cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ph-¬ng tiÖn, c«ng cô s¶n xuÊt, vÉn cßn kh«ng Ýt nh÷ng hiÖn t-îng coi th-êng nh÷ng hiÓm nguy r×nh rËp trong lao ®éng nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp. CÇn x©y dùng ý thøc tù b¶o vÖ, tr×nh ®é nhËn thøc tèi thiÓu vÒ kû luËt, thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o ®¶m an toµn vÖ sinh lao ®éng cho ng-êi lao ®éng b»ng c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn, gi¸m s¸t, tæ chøc häc tËp, h-íng dÉn thùc hiÖn quyÒn lîi hîp ph¸p cña hä. §¹i diÖn cña C«ng ty may Th¨ng Long cho biÕt, nhê cã ®èi tho¹i vµ hîp t¸c tai n¬i lµm viÖc, c«ng ty ®· ®iÒu chØnh ®-îc mèi quan hÖ gi÷a ng-êi lao ®éng trong c«ng ty, gióp cho hai bªn ngµy cµng hiÓu biÕt nhau h¬n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù t¨ng tr-ëng cña doanh nghiÖp. C«ng ty ®· tiÕn hµnh thÝ ®iÓm ë mét ®¬n vÞ xÝ nghiÖp thµnh viªn, ¸p dông m« h×nh qu¶n lý xÝ nghiÖp theo tiªu chuÈn 5S ( sµng läc, s¾p xÕp, vÖ sinh, s¹ch sÏ t¹o thãi quen ) ®· lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng ®-îc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ng-êi lao ®éng. C«ng ty Ch¸ngshin ViÖt Nam ( doanh nghiÖp 100% vèn Hµn Quèc ) chuyªn s¶n xuÊt giµy thÓ thao mang nh·n hiÖu Nike cã tæng sè lao ®éng lµ 5802 ng-êi, trong ®ã cã 85 ng-êi khuyÕt tËt, 5 th-¬ng binh. Mçi quý, mét lÇn, Ban l·nh ®¹o c«ng ty gÆp gì tÊt c¶ nh÷ng ng-êi ®ang lµm viÖc t¹i nhµ - 16 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 m¸y ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu cña hä trong c«ng viÖc. C«ng ty ®· l¾p ®Æt mét sè thiÕt bÞ ®Æc biÖt nh- bån cÇu bÖt, tay vÞn cÇu thang vv…dµnh riªng cho hä. Qua c¸ch lµm cña mçi c«ng ty cho thÊy, ®èi tho¹i vµ hîp t¸c tai n¬i lµm viÖc ®· gióp cho ng-êi sö dông lao ®éng ®-a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ®óng vµ s¸t thùc h¬n. Quan hÖ lao ®éng vµ quan hÖ x· héi trong doanh nghiÖp ®-îc c¶i thiÖn h¬n vµ n©ng cao nh©n c¸ch cña ®«i bªn, ng-êi lao ®éng vµ ng-êi sö dông lao ®éng. §ång thêi, ng-êi lao ®éng cã thªm hiÓu biÕt, n©ng cao nhËn thøc vµ cïng chia sÎ nh÷ng khã kh¨n víi doanh nghiÖp, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a ng-êi sö dung lao ®éng vµ ng-êi lao ®éng, lµm cho bÇu kh«ng khÝ lao ®éng ®-îc c¶i thiÖn h¬n. trÎ ho¸ nguån lao ®éng, t«n vinh ng-êi lao ®éng sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc trong thÕ kû XXI. 1. Sù vËn dông vµo ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ®· ®-îc nh÷ng g× vµ ch-a ®-îc nh÷ng g×. a. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån ®äng hiÖn nay. - Ch-a t«n träng lîi Ých cña ng-êi lao ®éng theo hîp ®ång lao ®éng. ë c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh viÖc thuª m-ín lao ®éng cßn tuú tiÖn. Tr¸ch nhiÖm cña c¶ chñ vµ thî kh«ng ®-îc quy ®Þnh râ rµng. - 17 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - VÒ vÊn ®Ò b¶o hé lao ®éng, tuy ph¸p luËt b¶o hé lao ®éng ban hµnh tõ th¸ng 4- 1992, nh-ng ®· h¬n n¨m nay cã mÊy c¬ së thùc thi ? Trong c¸c ngµnh c¬ khÝ, ho¸ chÊt,vÊn ®Ó nµy cµng nghiªm träng. Trong c¸c lß rÌn, khÝ th¶i CO2 tiÕng ån kh«ng cã c²ch g× kh¾c phôc. Kh«ng chØ «ng chñ “ tiÕt kiÖm “ chi phÝ cho b°o hé lao ®éng, m¯ chÝnh ng-êi lao ®éng còng ch-a ý thøc ®-îc vÒ t¸c h¹i l©u dµi ®èi víi søc khoÎ cña m×nh. - M«i tr-êng lao ®éng ë nhiÒu c¬ së bÞ « nhiÔm nghiªm träng, nhÊt lµ ë c¸c lµng nghÒ, khu c«ng nghiÖp, khu chÓ xuÊt. Thùc tr¹ng tai n¹n lao ®éng, ch¸y, næ, bÖnh nghÒ nghiÖp vÉn cßn nghiªm träng, thËm trÝ cã n¬i, cã lóc cã biÓu hiÖn chiÒu h-íng gia t¨ng…Søc khoÎ, tÝnh m¹ng cña ng-êi lao ®éng ®ang bÞ ®e do¹ bëi nh÷ng c¨n bÖnh nghÒ nghiÖp. b. Mét sè vÊn ®Ò phÇn nµo ®· ®-îc ®¸p øng cho ng-êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp. - Trªn thùc tÕ, nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®· tr¶ thï lao cho ng-êi lao ®éng ®¹t møc t-¬ng ®èi tho¶ ®¸ng. - QuyÒn b×nh ®¼ng gi÷a ng-êi sö dông lao ®éng vµ ng-êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam hiÖn nay ®· ®-îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ. - 18 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng III GI¶I PH¸P KH¾C PHôC Vµ THóC §ÈY MèI QUAN HÖ CON NG¦êi trong ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp viÖt nam hiÖn nay. 1. C¸c cÊp qu¶n lý cÇn th-êng xuyªn tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau: - Thanh tra, gi¸m s¸t viÖc b¶o ®¶m lîi Ých cña ng-êi lao ®éng. Riªng vÒ b¶o hé lao ®éng cÇn ph¶i cam kÕt ( theo møc ®é ngµnh, nghÒ ®-îc bé qu¶n lý ngµnh, nghÒ ®ã quy ®Þnh ) khi ®¨ng ký kinh doanh. 2. Kh«ng ngõng t¹o ®iÒu kiÖn cho ng-êi lao ®éng. - §-îc häc tËp, ®-îc ®µo t¹o. Trong x· héi th«ng tin, viÖc kh«ng ngõng n©ng cao cËp nhËt kiÕn thøc lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ mäi quèc gia ®ang h-íng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc, mét x· héi cña tinh thÇn kh«ng ngõng häc hái, rÌn luyÖn vµ n©ng cao kiÕn thøc. 3. Mét vÊn ®Ò còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn nh©n tè con ng-êi trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. - T¹o ra m«i tr-êng thuËn lîi ®Ó ng-êi lao ®éng ®-îc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc s¸ng t¹o cña m×nh, ®-îc cèng hiÕn nhiÒu h¬n cho sù nghiÖp ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ cña x· héi. - 19 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - §©y lµ yÕu tè cùc kú quan träng, v× con ng-êi cã ®-îc ®µo t¹o tèt, song nÕu kh«ng cã m«i tr-êng ®Ó ph¸t huy th× ch¼ng kh¸c nµo ®ã lµ mét mãn hµng chØ ®Ó tr-ng bµy vµ råi nã sÏ còng mai mét theo thêi gian, song nÕu ng-îc l¹i, nÕu cã m«i tr-êng lµm viÖc tèt th× nh÷ng nh©n tè nµy sÏ ®-îc ph¸t huy vµ cèng hiÕn nhiÒu h¬n. 4. TiÕn tíi cã quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ. - B¶o hiÓm cho ng-êi lao ®éng ( vÒ èm ®au, thÊt nghiÖp, h-u trÝ ); kho¶n tiÒn nµy do ®ãng gãp cña ng-êi lao ®éng vµ ®ãng gãp cña chñ doanh nghiÖp. Ph-¬ng ¸n vÒ b¶o hiÓm cÇn cã sù thèng nhÊt víi b¶o hiÓm cña c¸c c¸n bé, c«ng nh©n lµm viÖc trong doanh nghiÖp, b¶o ®¶m b×nh ®¼ng, d©n chñ x· héi, ph¸t huy søc m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp. 5. Nghiªm cÊm sö dông. - Søc lao ®éng trÎ em vµo nh÷ng viÖc qu¸ nÆng nhäc. HiÖn nay, nhiÒu trÎ em bá häc sím vµ lµm nhiÒu viÖc nÆng nhäc kiÕm tiÒn. Trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh vµ còng cÇn quan t©m s¾p xÕp ngµnh nghÒ phï hîp víi søc kháe cho phô n÷. 6. T¨ng c-êng vai trß cña c«ng ®oµn trong c¸c doanh nghiÖp. - 20 -