Lêi më ®Çu
1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ra ®êi ®Çu n¨m 2000. ThuËt ng÷
“ThÞ trêng chøng kho¸n” cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi c«ng chóng ViÖt Nam.
Trong khi ®ã ë nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi, thÞ tr-êng chøng kho¸n ®· ph¸t triÓn
rÊt s«i ®éng. §Çu t- vµo thÞ tr-êng chøng kho¸n ®· trë nªn quan träng ®èi víi
mäi ng-êi.
§Ó tham gia vµo thÞ tr-êng chøng kho¸n, mäi ng-êi ®Òu ph¶i cã c¸c kiÕn
thøc nhÊt ®Þnh vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n. ThÞ tr-êng chøng kho¸n chØ cã thÓ
ph¸t triÓn ®-îc nÕu cã sù tham gia ngµy cµng ®«ng cña nh÷ng ng-êi cã ®Çy ®ñ
kiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n. Do ®ã, kiÕn thøc cña mäi ng-êi d©n vÒ
thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam cÇn ®-îc n©ng cao. ThÞ tr-êng chøng
kho¸n cã sù hÊp dÉn vèn cã cña nã. Nã kh«ng chØ quan träng ®èi víi nÒn kinh
tÕ cña mét n-íc mµ nã cßn quan träng ®èi víi mçi ng-êi bëi v× kh¶ n¨ng ®Çu
t- sinh lîi cña nã. V× vËy, mçi ng-êi tuú theo ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng cña m×nh
mµ cÇn ph¶i tiÕp cËn thËt nhanh ®Ó tham gia ®Çu t- cã hiÖu qu¶ vµo thÞ tr-êng
chøng kho¸n. ChÝnh c¸c ho¹t ®éng ®ã sÏ gãp phÇn ®-a thÞ tr-êng chøng kho¸n
ViÖt Nam ph¸t triÓn.
2. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
Do qui m« cña bµi viÕt vµ thêi gian lµm bµi bÞ h¹n chÕ, cho nªn bµi viÕt
nµy chØ tËp trung ®Ò cËp vµo nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt cña thÞ tr-êng chøng
kho¸n. KiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n rÊt lín nh-ng nh÷ng kiÕn thøc
trong bµi viÕt nµy còng t-¬ng ®èi ®ñ ®Ó hiÓu vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n.
VÒ phÇn nãi vÒ thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p cho thÞ tr-êng chøng
kho¸n ViÖt Nam, còng do ®ã cã nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, bµi viÕt nµy còng chØ
tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt ®èi víi thÞ tr-êng
chøng kho¸n ViÖt Nam.
1
3. KÕt cÊu cña ®Ò tµi.
§Ò tµi bao gåm c¸c néi dung sau:
- Lêi më ®Çu
- Ch-¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n
- Ch-¬ng II. Thùc tr¹ng thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn nay
- Ch-¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt
Nam.
- Lêi kÕt luËn.
2
Ch-¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n.
I. ThÞ tr-êng chøng kho¸n.
1. Kh¸i niÖm.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ thÞ tr-êng cã tæ chøc, lµ n¬i mµ c¸c chøng
kho¸n ®-îc mua b¸n theo c¸c qui t¾c ®· ®-îc Ên ®Þnh.
2. Ph©n lo¹i.
a. C¨n cø theo tÝnh chÊt ph¸p lý cã thÞ tr-êng chøng kho¸n chÝnh thøc vµ
thÞ tr-êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n chÝnh thøc hay cßn gäi lµ Së giao dÞch chøng
kho¸n lµ n¬i mua b¸n lo¹i chøng kho¸n ®-îc niªm yÕt cã ®Þa ®iÓm vµ thêi
biÓu mua b¸n râ rÖt, gi¸ c¶ ®-îc x¸c ®Þnh theo h×nh thøc ®Êu gi¸ hoÆc ®Êu
lÖnh.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc hay cßn gäi lµ thÞ tr-êng OTC lµ
n¬i mua b¸n chøng kho¸n bªn ngoµi Së giao dÞch, kh«ng cã ngµy giê nghØ hay
thñ tôc quyÕt ®Þnh mµ do tho¶ thuËn gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n.
b. C¨n cø vµo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng kho¸n cã thÞ tr-êng ph¸t
hµnh vµ thÞ tr-êng giao dÞch.
ThÞ tr-êng ph¸t hµnh hay cßn gäi lµ thÞ tr-êng s¬ cÊp lµ n¬i c¸c chøng
kho¸n ®-îc ph¸t hµnh lÇn ®Çu bëi c¸c nhµ ph¸t hµnh ®-îc b¸n cho c¸c nhµ
®Çu t-.
c. C¨n cø vµo ph-¬ng thøc giao dÞch cã thÞ tr-êng giao ngay vµ thÞ
tr-êng t-¬ng lai.
ThÞ tr-êng giao ngay lµ thÞ tr-êng mua b¸n chøng kho¸n theo gi¸ cña
ngµy giao dÞch nh-ng viÖc thanh to¸n vµ chuyÓn giao chøng kho¸n sÏ diÔn ra
tiÕp theo sau ®ã vµi ngµy theo qui ®Þnh.
ThÞ tr-êng t-¬ng lai lµ thÞ tr-êng mua b¸n chøng kho¸n theo mét lo¹t
hîp ®ång ®Þnh s½n, gi¸ c¶ ®-îc tho¶ thuËn trong ngµy giao dÞch nh-ng viÖc
3
thanh to¸n vµ chuyÓn giao chøng kho¸n sÏ diÔn ra trong mét ngµy kú h¹n nhÊt
®Þnh trong t-¬ng lai.
d. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n cã thÞ
tr-êng tr¸i phiÕu, thÞ tr-êng cæ phiÕu vµ thÞ tr-êng ph¸t sinh.
* ThÞ tr-êng tr¸i phiÕu lµ n¬i mua b¸n c¸c tr¸i phiÕu.
* ThÞ tr-êng cæ phiÕu lµ n¬i mua b¸n c¸c cæ phiÕu.
* ThÞ tr-êng ph¸t sinh lµ n¬i mua b¸n c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng
kho¸n.
3. Vai trß cña thÞ tr-êng chøng kho¸n.
a. §èi víi chÝnh phñ.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n cung cÊp c¸c ph-¬ng tiÖn ®Ó huy ®éng vèn vµ sö
dông c¸c nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh
phñ huy ®éng vèn b»ng viÖc b¸n tr¸i phiÕu vµ dïng sè tiÒn ®ã ®Ó ®Çu t- vµo
c¸c dù ¸n cÇn thiÕt cña m×nh.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n cßn gãp phÇn thùc hiÖn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸.
ChÝnh thÞ tr-êng chøng kho¸n cã thùc míi cã thÓ tuyªn truyÒn sù cÇn thiÕt cña
thÞ tr-êng chøng kho¸n mét c¸ch tèt nhÊt. Tõ ®ã khuyÕn khÝch viÖc cæ phÇn
ho¸ nhanh lªn c¸c doanh nghiÖp quèc doanh.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ n¬i ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L·i
suÊt thÞ tr-êng cã thÓ t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng do viÖc chÝnh phñ mua hoÆc
b¸n tr¸i phiÕu.
Ngoµi ra thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ n¬i thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t- gi¸n
tiÕp tõ n-íc ngoµi qua viÖc n-íc ngoµi mua chøng kho¸n.
b. §èi víi c¸c doanh nghiÖp.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n gióp c¸c c«ng ty tho¸t khái c¸c kho¶n vay kh cã
chi phÝ tiÒn vay cao ë c¸c ng©n hµng. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ
phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu. HoÆc chÝnh thÞ tt-êng chøng kho¸n t¹o ra tÝnh thanh
kho¶n ®Ó cho c«ng ty cã thÓ b¸n chøng kho¸n bÊt kú lóc nµo ®Ó cã tiÒn. NhvËy, thÞ tr-êng chøng kho¸n gióp c¸c doanh nghiÖp ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc
huy ®éng vèn vµ ®Çu t-.
4
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ n¬i ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ cña
c¶ nÒn kinh tÕ mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c (kÓ c¶ gi¸ trÞ h÷u h×nh vµ v«
h×nh) th«ng qua chØ sè gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng. Tõ ®ã t¹o ra mét m«i
tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch
¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n cßn lµ n¬i gióp c¸c tËp ®oµn ra m¾t c«ng chóng.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n chÝnh lµ n¬i qu¶ng c¸o Ýt chi phÝ vÒ b¶n th©n doanh
nghiÖp.
c. §èi víi nhµ ®Çu t-.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ n¬i mµ c¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ dÔ dµng t×m
kiÕm c¸c c¬ héi ®Çu t- ®Ó ®a d¹ng ho¸ ®Çu t-, gi¶m thiÓu rñi ro trong ®Çu t-.
4. Nh-îc ®iÓm cña thÞ tr-êng chøng kho¸n.
a. YÕu tè ®Çu c¬.
§Çu c¬ lµ yÕu tè cã tÝnh to¸n cña ng-êi chÊp nhËn rñi ro. Hä cã thÓ mua
cæ phiÕu ngay víi hy väng gi¸ cæ phiÕu sÏ t¨ng trong t-¬ng lai vµ thu håi ®-îc
lîi nhuËn trong tõng th-¬ng vô. YÕu tè nµy g©y ¶nh h-ëng lan truyÒn lµm cho
gi¸ cæ phiÕu cã thÓ t¨ng gi¶ t¹o. Tuy nhiªn thÞ tr-êng kh«ng cÊm yÕu tè nµy.
b. Mua b¸n néi gi¸n.
Mua b¸n néi gi¸n lµ viÖc mét c¸ nh©n nµo ®ã lîi dông vÞ trÝ c«ng viÖc
cña m×nh, n¾m ®-îc nh÷ng th«ng tin néi bé cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh ®Ó mua hoÆc
b¸n cæ phiÕu cña ®¬n vÞ ®ã mét c¸ch kh«ng b×nh th-êng nh»m thu lîi cho
m×nh vµ lµm ¶nh h-ëng tíi gi¸ cña cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng. §©y lµ hµnh vi phi
®¹o ®øc th-¬ng m¹i vµ bÞ cÊm ë c¸c n-íc.
c. Phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c hay th«ng tin lÖch l¹c.
§©y lµ viÖc ®-a ra c¸c th«ng tin sai sù thËt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh
h×nh néi bé cña c«ng ty hay vÒ m«i tr-êng kinh doanh cña c«ng ty nh»m t¨ng
hay gi¶m gi¸ cæ phiÕu ®Ó thu lîi nhuËn cho c¸ nh©n.
d. Mua b¸n cæ phiÕu ngÇm.
5
Mua b¸n cæ phiÕu ngÇm lµ viÖc mua b¸n kh«ng qua thÞ tr-êng chøng
kho¸n. §iÒu nµy cã thÓ g©y ¸p lùc cho c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c ®-a tíi viÖc khèng
chÕ hay thay thÕ l·nh ®¹o.
ViÖc phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c vµ mua b¸n cæ phiÕu ngÇm ®Òu bÞ
cÊm ë c¸c n-íc.
5. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n.
a. Nguyªn t¾c trung gian.
Trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n, c¸c giao dÞch th-êng ®-îc thùc hiÖn th«ng
qua tæ chøc trung gian vµ m«i giíi lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ
tr-êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t- th-êng kh«ng mua trùc tiÕp cña nhµ ph¸t hµnh
mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr-êng thø cÊp, th«ng qua
nghiÖp vô m«i giíi kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua chøng kho¸n
gióp c¸c nhµ ®Çu t-, hoÆc mua chøng kho¸n cña nhµ ®Çu t- nµy ®Ó mua vµ b¸n
cho c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c.
Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o c¸c lo¹i chøng kho¸n ®-îc giao dÞch lµ
chøng kho¸n thùc vµ gióp thÞ tr-êng ho¹t ®éng lµnh m¹nh, b¶o vÖ quyÒn lîi
cña c¸c nhµ ®Çu t-.
b. Nguyªn t¾c ®Þnh gi¸.
ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng phô thuéc hoµn toµn vµo c¸c
nhµ trung gian m«i giíi. Mçi nhµ trung gian m«i giíi ®Þnh gi¸ mçi lo¹i chøng
kho¸n t¹i mét thêi ®iÓm tuú theo sù xÐt ®o¸n vµ tïy vµo sè cung cÇu chøng
kho¸n cã trªn thÞ tr-êng. ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n ®-îc thùc hiÖn th«ng qua
cuéc th-¬ng l-îng gi÷a nh÷ng ng-êi trung gian m«i giíi cÇn mua vµ cÇn b¸n.
Gi¸ c¶ ®-îc x¸c ®Þnh khi hai bªn ®· thèng nhÊt. TÊt c¶ c¸c thµnh viªn cã liªn
quan trªn thÞ tr-êng kh«ng ai cã thÓ can thiÖp vµo sù t¸c ®éng qua l¹i cña sè
cung cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng vµ còng kh«ng ai cã quyÒn ®Þnh gi¸
chøng kho¸n mét c¸ch ®éc ®o¸n. V× thÕ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®-îc coi lµ
thÞ tr-êng tù do nhÊt trong c¸c thÞ tr-êng.
c. Nguyªn t¾c c«ng khai ho¸.
TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ®Òu ®-îc c«ng khai ho¸
vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®-îc ®-a ra mua b¸n trªn thÞ tr-êng, còng nh- t×nh
6
h×nh tµi chÝnh vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty ph¸t hµnh vµ sè l-îng chøng
kho¸n vµ gi¸ c¶ tõng lo¹i ®Òu ®-îc c«ng khai trªn thÞ tr-êng vµ trong c¸c b¸o
c¸o. Khi kÕt thóc mét cuéc giao dÞch sè l-îng chøng kho¸n ®-îc mua b¸n, gi¸
c¶ tõng lo¹i ®Òu ®-îc lËp tøc th«ng b¸n ngay. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o
quyÒn lîi cho ng-êi mua vµ ng-êi b¸n chøng kho¸n kh«ng bÞ hí trong mua
b¸n chøng kho¸n vµ ng-êi mua chøng kho¸n dÔ dµng chän lo¹i chøng kho¸n
theo së thÝch cña m×nh.
II. Chøng kho¸n.
1. Kh¸i niÖm.
Chøng kho¸n lµ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t- vµ nã x¸c
nhËn quyÒn ®ßi nî hay quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n, bao gåm nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ
thu nhËp trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng.
2. Ph©n lo¹i.
a. C¨n cø theo tiªu thøc ph¸p lý cã chøng kho¸n v« danh vµ chøng kho¸n
kÝ danh.
Chøng kho¸n v« danh lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn chñ së
h÷u. ViÖc chuyÓn nh-îng lo¹i nµy rÊt dÔ dµng, kh«ng cÇn thñ tôc ®¨ng ký
r-êm rµ.
Chøng kho¸n ký danh lµ lo¹i chøng kho¸n ghi râ hä tªn chñ së h÷u. ViÖc
chuyÓn nh-îng lo¹i nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng thñ tôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan ph¸t
hµnh.
b. C¨n cø theo tÝnh chÊt thu nhËp cã chøng kho¸n cã thu nhËp æn ®Þnh,
chøng kho¸n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh vµ chøng kho¸n hçn hîp.
Chøng kho¸n cã thu nhËp æn ®Þnh lµ c¸c tr¸i phiÕu thu nhËp cña nã
kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty.
Chøng kho¸n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh lµ c¸c cæ phiÕu th-êng, thu
nhËp cña nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty vµ chÝnh
s¸ch tr¶ cæ tøc.
Chøng kho¸n hçn hîp lµ cæ phiÕu -u ®·i, cã mét phÇn thu nhËp lµ kh«ng
phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty.
7
c. C¨n cø theo chñ thÓ ph¸t hµnh cã chøng kho¸n ChÝnh phñ vµ chøng
kho¸n c«ng ty.
Chøng kho¸n ChÝnh phñ lµ c¸c chøng kho¸n do c¸c c¬ quan cña ChÝnh
phñ trung -¬ng hay chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng ph¸t hµnh nh- tr¸i phiÕu kho b¹c,
tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, c«ng tr¸i Nhµ n-íc.
Chøng kho¸n c«ng ty lµ chøng kho¸n do c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty cæ
phÇn ph¸t hµnh nh- tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng
kho¸n.
3. Tr¸i phiÕu.
a. §Æc ®iÓm.
Tr¸i phiÕu lµ giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t- vµ x¸c nhËn quyÒn ®ßi
nî bao gåm nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ thu nhËp trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã
vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy tr¸i phiÕu cã ®Æc ®iÓm lµ cã thu nhËp æn ®Þnh,
cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng, cã thêi gian ®¸o h¹n. §ång thêi tr¸i chñ kh«ng
cã quyÒn tham gia bÇu cö, øng cö vµo Héi ®ång qu¶n trÞ. Nh-ng tr¸i phiÕu
®em l¹i cho tr¸i chñ quyÒn ®-îc -u tiªn trong ph©n chia lîi nhuËn còng nhthanh lý tµi s¶n khi c«ng ty ph¸ s¶n.
b.Mét vµi lo¹i tr¸i phiÕu.
Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh lµ tr¸i phiÕu cho l·i suÊt cè ®Þnh ngay t¹i
thêi ®iÓm ph¸t hµnh.
Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi lµ tr¸i phiÕu cho l·i suÊt ®-îc ®iÒu chØnh
theo tõng thêi kú.
Tr¸i phiÕu kh«ng cã l·i lµ tr¸i phiÕu kh«ng cho l·i suÊt th-êng kú, nã
®-îc mua víi gi¸ thÊp so víi mÖnh gi¸. Toµn bé tiÒn lêi vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm sÏ
b»ng ®óng mÖnh gi¸ vµo ngµy ®¸o h¹n.
Tr¸i phiÕu thu nhËp lµ tr¸i phiÕu ®-îc ph¸t hµnh bëi c¸c c«ng ty ®ang
trong thêi kú tæ chøc l¹i. C«ng ty ph¸t hµnh høa sÏ tr¶ sè gèc khi tr¸i phiÕu hÕt
h¹n nh-ng chØ høa tr¶ l·i nÕu c«ng ty cã ®ñ thu nhËp.
8
Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi lµ tr¸i phiÕu cho phÐp c«ng ty cã thÓ mua l¹i
tr¸i phiÕu vµo mét thêi gian nµo ®ã. Tuy nhiªn tr¸i phiÕu kh«ng thÓ thu håi
mét vµi n¨m sau khi chóng ®-îc ph¸t hµnh.
Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi lµ tr¸i phiÕu cho phÐp ng-êi gi÷ nã ®-îc
chuyÓn ®æi sang mét sè l-îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh víi gi¸ x¸c ®Þnh.
Tr¸i phiÕu phiÕu kÌm giÊy b¶o ®¶m lµ tr¸i phiÕu cho phÐp, ng-êi gi÷ nã
cã quyÒn mua thªm mét sè l-îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh cña ®¬n vÞ ph¸t hµnh ë
mét gi¸ x¸c ®Þnh (mét giÊy b¶o ®¶m ë gãc tr¸i phiÕu b»ng mét cæ phiÕu).
Tr¸i phiÕu Euro lµ tr¸i phiÕu ph¸t hµnh b»ng ®ång tiÒn cña n-íc ph¸t
hµnh t¹i mét n-íc kh¸c.
Tr¸i phiÕu Dollar lµ tr¸i phiÕu ph¸t hµnh b»ng ®ång §«la Mü ë c¸c n-íc
ngoµi n-íc Mü.
Tr¸i phiÕu Yankee lµ tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty vµ ChÝnh phñ n-íc ngoµi
ph¸t hµnh b»ng §«la Mü vµ ®-îc giao dÞch ë thÞ tr-êng Mü.
4. Cæ phiÕu.
a. Kh¸i niÖm
Cæ phiÕu lµ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ x¸c ®Þnh sè vèn ®Çu t- vµ nã x¸c nhËn
quyÒn së h÷u vÒ tµi s¶n vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ thu nhËp trong mét kho¶ng thêi
gian nµo ®ã vµ cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng. Cã hai lo¹i cæ phiÕu lµ cæ phiÕu
th-êng vµ cæ phiÕu -u ®·i.
b. Cæ phiÕu th-êng.
Cæ phiÕu th-êng lµ cæ phiÕu kh«ng cã thêi gian ®¸o h¹n, kh«ng cã thu
nhËp æn ®Þnh mµ thu nhËp cña nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh
hay chÝnh s¸ch chi tr¶ cæ tøc cña c«ng ty. Cæ phiÕu th-êng cã kh¶ n¨ng
chuyÓn nh-îng dÔ dµng. Ng-êi n¾m gi÷ cæ phiÕu th-êng cã quyÒn tham gia
bÇu cö vµo Héi ®ång qu¶n trÞ nh-ng kh«ng ®-îc -u tiªn trong ph©n chia lîi
nhuËn còng nh- thanh lý tµi s¶n khi c«ng ty ph¸ s¶n. Ngoµi ra cæ phiÕu th-êng
cßn ®em l¹i quyÒn ®Æt mua cæ phiÕu míi cho c¸c cæ ®«ng.
9
c. Cæ phiÕu -u ®·i.
Cæ phiÕu -u ®·i lµ lo¹i cæ phiÕu cã sù -u tiªn h¬n cæ phiÕu th-êng trong
viÖc ph©n chia lîi nhuËn còng nh- chi tr¶ cæ tøc vµ thanh lý tµi s¶n khi c«ng ty
ph¸ s¶n.
Cæ phiÕu -u ®·i còng nh- cæ phiÕu th-êng lµ nã kh«ng cã thêi gian ®¸o
h¹n. Nã tån t¹i ë sù tån t¹i cña c«ng ty. Nã còng cã kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng
nh-ng ph¶i thªm mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Cæ tøc cña cæ phiÕu -u ®·i lÉn cæ
phiÕu th-êng ®Òu kh«ng ph¶i lµ nî cña c«ng ty do ®ã kh«ng cã thu nhËp æn
®Þnh trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng vµ nã cã thÓ ®-îc mua l¹i bëi nhµ ph¸t hµnh.
Cæ phiÕu -u ®·i cßn cã mét sè ®iÒu kho¶n kÌm theo. Thø nhÊt, cæ phiÕu
-u ®·i cã tÝnh chÊt tham dù trong ph©n chia lîi nhuËn khi c«ng ty lµm ¨n cã
l·i, v-ît mét møc nµo ®ã. Thø hai, cæ phiÕu -u ®·i cã tÝnh chÊt bá phiÕu.
Trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng, cæ phiÕu -u ®·i kh«ng cã tÝnh chÊt bá phiÕu.
Nh-ng khi c«ng ty lµm ¨n thua lç, cæ phiÕu -u ®·i sÏ cã tÝnh chÊt bá phiÕu.
Thø ba, cæ phiÕu -u ®·i cã tÝnh chÊt tÝch luü hay kh«ng tÝch luü tøc lµ do c«gn
ty lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, c«ng ty sÏ kh«ng tr¶ cæ tøc. Nh-ng khi c«ng ty lµm
¨n cã l·i c«ng ty cã thÓ tr¶ cæ tøc cho nh÷ng n¨m bÞ thua lç tr-íc ®ã hoÆc
kh«ng tr¶ cæ tøc cña nh÷ng n¨m ch-a tr¶ ®-îc.
5. C¸c c«ng cô ph¸t sinh.
a. Kh¸i niÖm.
C«ng cô ph¸t sinh lµ nh÷ng c«ng cô ®-îc ph¸t hµnh trªn c¬ së nh÷ng
c«ng cô ®· cã nh- cæ phiÕu nh»m nhiÒu môc tiªu kh¸c nhau nh- ph©n t¸n rñi
ro, b¶o vÖ lîi nhuËn hoÆc t¹o lîi nhuËn.
b. Mét sè c«ng cô ph¸t sinh lµ quyÒn lùa chän vµ hîp ®ång t-¬ng lai.
QuyÒn lùa chän lµ mét c«ng cô cho phÐp ng-êi n¾m gi÷ nã ®-îc mua
(nÕu lµ quyÒn chän mua) hoÆc b¸n (nÕu lµ quyÒn chän b¸n mét khèi l-îng
nhÊt ®Þnh hµng ho¸ víi mét møc gi¸ x¸c ®Þnh vµ trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh.
C¸c hµng ho¸ nµy cã thÓ lµ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu hay hîp ®ång t-¬ng lai.
Hîp ®ång t-¬ng l¹i lµ mét tho¶ thuËn trong ®ã mét ng-êi mua vµ mét
ng-êi b¸n chÊp thuËn thùc hiÖn mét giao dÞch t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh
trong t-¬ng lai víi mét møc gi¸ ®-îc Ên ®Þnh vµo ngµy h«m nay. Hîp ®ång
10
t-¬ng lai ®-îc niªm yÕt trªn së giao dÞch, nã xo¸ bá rñi ro tÝn dông v× nã ®-îc
c«ng ty thanh to¸n bï trõ phôc vô nh- lµ mét trung gian trong tÊt c¶ c¸c giao
dÞch. Ng-êi b¸n vµ ng-êi mua ®Òu b¸n mua qua c«ng ty thanh to¸n bï trõ.
Hîp ®ång t-¬ng lai ®Òu ®-îc tiªu chuÈn hoÊ vÒ viÖc giao nhËn mét khèi l-îng
cô thÓ cña mét hµng ho¸ cô thÓ ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn chÊt l-îng tèi thiÓu,
theo mét thêi h¹n ®-îc Ên ®Þnh tr-íc. Hîp ®ång t-¬ng lai cßn ®-îc chuyÓn
giao theo gi¸ thÞ tr-êng tøc lµ bÊt kú mãn lîi nµo còng ®-îc giao nhËn hµng
ngµy. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ cña hµng ho¸ c¬ së biÕn ®éng kh¸c víi gi¸ ®· tho¶
thuËn (gi¸ thùc hiÖn hîp ®ång) th× bªn bÞ thiÖt h¹i do sù thay ®æi gi¸ nµy ph¶i
tr¶ tiÒn cho bªn ®-îc lîi tõ sù thay ®æi gi¸ ®ã. ViÖc thanh to¸n nh- thÕ ®-îc
tiÕn hµnh hµng ngµy.
11
Ch-¬ng II. Thùc tr¹ng thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam
hiÖn nay.
I. M« h×nh thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam.
1. VÒ c¬ quan qu¶n lý thÞ tr-êng chøng kho¸n.
§èi víi ViÖt Nam, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n-íc ®· ®-îc thµnh lËp ®Ó
qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thóc ®Èy cho thÞ tr-êng ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng XHCN
vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®©u t-. §©y lµ b-íc ®i ®óng phï hîp víi ®iÒu
kiÖn cña ViÖt Nam vµ xu h-íng quèc tÕ.
2. VÒ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n.
Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ®-îc
thµnh lËp. Cßn trung t©m giao dÞch chøng kho¸n t¹i Hµ Néi ®ang ®-îc xem
xÐt thµnh lËp. HÖ thèng giao dÞch cña trung t©m tù ®éng ho¸ víi tr¹m lµm viÖc
cã c«ng suÊt nhá.
3. VÒ së giao dÞch chøng kho¸n.
a. H×nh thøc së h÷u.
§èi víi ViÖt Nam, Së giao dÞch chøng kho¸n sÏ do Nhµ n-íc sö h÷u, ®Ó
®¶m b¶o an toµn, c«ng b»ng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
ViÖc thµnh lËp, ®×nh chØ ho¹t ®éng hoÆc gi¶i thÓ Së giao dÞch chøng
kho¸n do Thñ t-íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh theo ®Ò nghÞ cña Uû ban chøng
kho¸n Nhµ n-íc. Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam lµ mét tæ chøc ho¹t
®éng kh«ng v× lîi nhuËn ®Æt d-íi sù qu¶n lý trùc tiÕp cña Uû ban chøng kho¸n
Nhµ n-íc.
b. Sè l-îng Së giao dÞch chøng kho¸n.
§Ó tr¸nh nh÷ng bÊt lîi cña viÖc tån t¹i nhiÒu Së giao dÞch chøng kho¸n
mµ c¸c n-íc ®ang gÆp ph¶i, chóng ta còng chØ nªn x©y dùng mét Së giao dichj
chøng kho¸n thèng nhÊt víi c¸c sµn giao dÞch t¹i mét, hai thµnh phè ®-îc nèi
m¹ng víi nhau.
12
c. §Þa ®iÓm thiÕt lËp Së giao dÞch chøng kho¸n.
Së giao dÞch chøng kho¸n ®-îc ®Æt ë thµnh phè Hå ChÝ Minh v× hiÖn nay
thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ trung t©m th-¬ng m¹i tµi chÝnh lín nhÊt trong n-íc
vµ ®Ó cho Së giao dÞch ph¸t triÓn. Víi hÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö, c¸c c«ng ty
m«i giíi t¹i Hµ Néi vÉn cã thÓ dÔ dµng sÏ ®-îc tiÕp cËn thÞ tr-êng.
d. Giao dÞch ngoµi Së.
§èi víi ViÖt Nam, ®Ó c«ng khai ho¸ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng giao dÞch, Nhµ
n-íc ®ang xem xÐt thµnh lËp Së giao dÞch chøng kho¸n tËp trung cho tÊt c¶
c¸c chøng kho¸n (kÓ c¶ c«ng ty vµ vµ nhá) cã ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt, hay
kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt ®-îc mua b¸n t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n. Tuy
nhiªn, viÖc giao dÞch nh÷ng chøng kho¸n cña c«ng ty lín (®ñ ®iÒu kiÖn niªm
yÕt) t¸ch biÖt víi khu vùc giao dÞch nh÷ng chøng kho¸n cña nh÷ng c«ng ty
võa vµ nhá kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt.
e. HÖ thèng giao dÞch.
ViÖt Nam ¸p dông hÖ thèng ghÐp lÖnh. HÖ thèng nµy ®¬n gi¶n cho phÐp
cã ®-îc gi¸ c¶, c¹nh tranh tèt nhÊt nªn ®ang ®-îc nhiÒu n-íc míi næi ¸p
dông. ë ViÖt Nam trong thêi gian ®Çu khi thÞ tr-êng ch-a ph¸t triÓn, khèi
l-îng giao dÞch cßn nhá, nªn ¸p dông ph-¬ng thøc ghÐp lÖnh tõng ®ît ®Ó
gi¶m bít sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶.
g. Møc ®é tù ®éng ho¸.
Trong ®iÒu kiÖn chi phÝ cho hÖ thèng tù ®éng ho¸ ngµy cµng cã xu h-íng
gi¶m th× ViÖt Nam cÇn thiÕt vµ sö dông ch-¬ng tr×nh tù ®éng ho¸ ngay tõ ®Çu.
NÕu b¾t ®Çu b»ng giao dÞch thñ c«ng, sau ®ã l¹i thay thÕ b»ng hÖ thèng tù
®éng th× sÏ tèn kÐm. §Ó tiÕt kiÖm chi phÝ cho thêi gian ®Çu ë ViÖt Nam chØ l¾p
®Æt thiÕt bÞ víi c«ng suÊt xö lý thÊp. C¸c thiÕt bÞ l¾p ®Æt ë tr¹ng th¸i më ®Ó khi
khèi l-îng giao dÞch t¨ng lªn cã thÓ l¾p ®Æt thªm nh»m mæ réng c«ng suÊt xö
lý cña hÖ thèng.
4. VÒ lÜnh vùc ®¨ng ký, thanh to¸n - bï trõ vµ l-u gi÷ chøng kho¸n.
HÖ thèng ®¨ng ký, thanh to¸n - bï trõ vµ l-u gi÷ chøng kho¸n. C¸c chøc
n¨ng ®¨ng ký, thanh to¸n, bï trï vµ l-u gi÷ ®-îc kÕt hîp vµo mét trung t©m
13
duy nhÊt trong c¶ n-íc. C¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c ng©n hµng ®-îc cho
phÐp trë thµnh c«ng ty l-u ký.
5. VÒ c¸c tæ chøc trung gian.
ë ViÖt Nam, c¸c ng©n hµng chØ ®-îc phÐp kinh doanh chøng kho¸n d-íi
h×nh thøc thµnh lËp c¸c c«ng ty ®éc lËp, ho¹t ®éng t¸ch rêi víi kinh doanh tiÒn
tÖ. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n-íc còng cho phÐp c¶ c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®éc lËp
h×nh thµnh tõ c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c tæng c«ng ty lín.
ë ViÖt Nam c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®-îc phÐp thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c
h×nh thøc nh- : b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, m«i giíi chøng kho¸n, tdoanh chøng kho¸n, t- vÊn chøng kho¸n vµ qu¶n lý quü ®Çu t-. Riªng h×nh
thøc qu¶n lý quü ®Çu t-, yªu cÇu ph¶i ho¹t ®éng t¸ch rêi d-íi h×nh thøc mét
c«ng ty ®éc lËp nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña nh÷ng cæ ®«ng cña quü.
Ngoµi ra hiÖn nay, Nhµ n-íc cßn cho phÐp hai lo¹i doanh nghiÖp tham
gia kinh doanh chøng kho¸n lµ c«ng ty cæ phÇn vµ doanh nghiÖp liªn doanh.
Trªn thÕ giíi cã hai lo¹i quü ®Çu t- chøng kho¸n chñ yÕu lµ quü ®ãng,
vaf quü më. Trong thêi gian ®Çu ViÖt Nam dù kiÕn ¸p dông h×nh thøc quü ®Çu
t- chøng kho¸n d¹ng quü ®ãng (quü kh«ng mua l¹i cæ phÇn cña cæ ®«ng
muèn rót vèn) ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña thÞ
tr-êng cßn thÊp.
6. VÒ sù tham gia cña bªn n-íc ngoµi.
ViÖt Nam cho phÐp bªn n-íc ngoµi ®-îc së h÷u mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt
®Þnh vµ cho phÐp c«ng ty chøng kho¸n n-íc ngoµi ®-îc liªn doanh víi c«ng
ty chøng kho¸n trong n-íc theo mét tû lÖ liªn doanh nhÊt ®Þnh.
II. Mét sè h¹n chÕ cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam
hiÖn nay.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam míi ra ®êi cho nªn kh«ng tr¸nh khái
cã nh÷ng h¹n chÕ. ThÞ tr-êng chøng kho¸n cã tÇm quan träng vèn cã cña nã
cho nÒn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ ®-îc quan t©m mét c¸ch ®¸ng kÓ
®Ó ph¸t triÓn mét c¸ch hoµn thiÖn.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang cã Ýt chøng kho¸n ®-îc giao
dÞch c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ. HiÖn cã n¨m cæ phiÕu cña SAM, REE, TMS,
14
HAP vµ LAFOOCO vµ tr¸i phiÕu cña Ng©n hµng ®Çu t- ph¸t triÓn cïng víi
tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®ang ®-îc giao dÞch. ViÖc cã Ýt lo¹i chøng kho¸n ®-îc
giao dÞch lµ do cã Ýt doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó niªm yÕt trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n lµm cho trªn thÞ tr-êng lu«n xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng cÇu lín h¬n
cung, gi¸ c¶ v-ît qu¸ gi¸ trÞ thùc cña chøng kho¸n. H¬n n÷a, c¸c lý do cßn lµ
c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã nhu cÇu vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh hay
nÕu ph¸t hµnh cæ phiÕu míi th× tØ lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu sÏ gi¶m vµ gi¶m vÞ trÝ
trong Héi ®ång qu¶n trÞ hay do viÖc ®Þnh gi¸ gÆp ph¶i khã kh¨n v× do tæ ®Þnh
gi¸ cña Bé tµi chÝnh tiÕn hµnh hay do Ban l·nh ®¹o thÝch vay ng©n hµng h¬n.
§ã cßn lµ do qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc chËm hay
ch-a cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
HiÖn nay c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®ang bÞ thua lç v× cã qu¸ Ýt chøng
kho¸n giao dÞch c¶ vÒ sè l-îng vµ gi¸ trÞ. §ã lµ v× khu«n khæ ph¸p lý ch-a
®-îc níi réng ®Ó c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cã thÓ tham gia mua b¸n chøng
kho¸n. Th«ng t- cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n-íc tõ 29/11/2000 qui ®Þnh
phÝ dÞch vô m«i giíi mua, b¸n chøng kho¸n nhá h¬n hoÆc b»ng 0,5% gi¸ trÞ
gi¸o dÞch cæ phiÕu lµm cho viÖc ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n cµng
khã kh¨n h¬n do phÝ gi¶m ®i trong khi cã Ýt chøng kho¸n ®-îc giao dÞch trªn
thÞ tr-êng. L·i suÊt cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ ch-a hÊp dÉn so víi l·i suÊt tiÒn
göi tiÕt kiÖm lµ nguyªn nh©n lµm cho tr¸i phiÕu Ýt ®-îc giao dÞch (l·i suÊt cña
tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ 6,5%/n¨m cña ®ît ph¸t hµnh thø nhÊt vµ 6,6%/n¨m cña
®ît ph¸t hµnh thø hai).
ThÞ tr-êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc lµ n¬i giao dÞch c¸c chøng kho¸n
cña c¸c c«ng ty cæ phÇn v-µ vµ nhá kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ
tr-êng chøng thøc. ThÞ tr-êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n chÝnh thøc. ThÕ nh-ng ë ViÖt Nam vÉn ch-a
cã thÞ tr-êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc ®Ó c¸c c«ng ty võa vµ nhá tham gia.
ë ViÖt Nam do thÞ tr-êng chøng kho¸n n-íc ta ra ®êi cho nªn cßn thiÕu
nhiÒu ®éi ngò cã kiÕn thøc s©u vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®Ó c«ng t¸c tèt
trong viÖc qu¶n lý Nhµ n-íc, trong c«ng t¸c kinh doanh chøng kho¸n, t- vÊn
kinh doanh chøng kho¸n vµ s½n sµng chÊp nhËn rñi ro tham gia thÞ tr-êng.
§Ó thÞ tr-êng chøng kho¸n ho¹t ®éng lµnh m¹nh l©u dµi th× cÇn thiÕt ph¶i
cã c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt ®óng ®¾n vÒ lÜnh vùc chøng kho¸n. Nh-ng ë ViÖt
15
Nam, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ thÞ tr-êngchøng kho¸n ch-a ®-îc hoµn thiÖn v×
ch-a cã sù gãp ý cña c¸c c«ng ty ph¸t hµnh vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Ó
ban hµnh ra hµnh lang ph¸p lý trªn lÜnh vùc chøng kho¸n.
Víi c¸c h¹n chÕ chñ yÕu trªn, trong nh÷ng n¨m tíi, thÞ tr-êng chøng
kho¸n ViÖt Nam cÇn ®-îc thay ®æi ®Ó trë thµnh mét thÞ tr-êng chøng kho¸n
lín vµ s«i ®éng.
16
Ch-¬ng III. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n
ViÖt Nam hiÖn nay.
I. §Þnh h-íng ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam.
Nhµ n-íc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc x©y dùng, qu¶n lý, khuyÕn
khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr-êng ph¸t triÓn theo ®óng ®-êng lèi vµ ®Þnh
h-íng cña §¶ng vµ chÝnh phñ.
Uû ban chøng kho¸n Nhµ n-íc lµ c¬ quan nhµ n-íc qu¶n lý thèng nhÊt,
nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr-êng ho¹t ®éng th«ng suèt, hiÖu qu¶ vµ an toµn.
ViÖt Nam sÏ x©y dùng mét thÞ tr-êng chøng kho¸n cã tæ chøc, ho¹t ®éng
c«ng b»ng, hiÖu qu¶ an toµn, b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ ®Çu t-, phï hîp víi ®iÒu
kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña ®Êt n-íc, tõng b-íc héi nhËp víi thÞ tr-êng
chøng kho¸n cña c¸c n-íc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
ViÖt Nam sÏ x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n tõ qui m«
nhá ®Õn qui m« lín, tõ ch-a hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn phï hîp víi ®iÒu kiÖn
vµ t×nh h×nh cô thÓ cña ®Êt n-íc.
II. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n
ViÖt Nam.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ, c¸c mèi quan
hÖ vÒ huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ®-îc h×nh
thµnh vµ biÕn ®æi trªn c¬ së ph¶n ¸nh cña c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m«. ChÝnh
v× vËy, c¸c chÝnh s¸ch nh»m ®¶m b¶o tÝnh v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh cña nÒn kinh
tÕ cã tÇm quan träng rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng chøng kho¸n.
Sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ sù nhÊt qu¸n trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn, vai
trß cña hÖ thèng qu¶n lý cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh b¹i cña mét
thÞ tr-êng. V× vËy, chóng ta cÇn sím xem xÐt c¸c v¨n b¶n ph¸p quy hiÖn hµnh
®Ó ®iÒu chØnh mét c¸ch ®ång bé, phï hîp c¸c m©u thuÉn trong c¸c v¨n b¶n
ph¸p qui ®ã. §iÒu thùc sù cÇn thiÕt khi so¹n ra c¸c v¨n b¶n ph¸p qui lµ c¸c c¬
quan qu¶n lý nªn tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c c«ng ty ph¸t hµnh, c¸c c«ng ty
chøng kho¸n hay cña c¸c chuyªn gia trªn lÜnh vùc chøng kho¸n.
17
Sù ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ ch-¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ cã mèi
quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Do ®ã, cÇn ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn ho¸ ®Ó lùa
chän mét sè doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. §Ó ®Èy
nhanh tèc ®é cæ phÇn ho¸ th× chóng ta cÇn ph¶i cã c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®ñ
m¹nh ®Ó lµm c¨n cø buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i cæ phÇn ho¸. Ngoµi ra, Nhµ
níc cßn ph¶i t¹o ra m«i trêng kinh doanh thuËn lîi, “b×nh ®¼ng”, cã hcÝnh
s¸ch -u ®·i thuÕ cho c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Ó c¸c c«ng ty nµy cã thÓ ph¸t triÓn
®-îc. H¬n n÷a, Nhµ n-íc phØa cã thªm c¸c gi¶i ph¸p nh- gióp ®ì ng-êi lao
®éng vay vèn ®Ó mua cæ phÇn, xo¸ bá qui ®Þnh h¹n chÕ mua cæ phÇn, t¨ng
c-êng kiÓm tra tiÕn ®é cæ phÇn ho¸ vµ t¨ng c-êng tuyªn truyÒn -u ®iÓm cña
cæ phÇn ho¸. Chóng ta kh«ng chØ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc mµ
cßn nªn xóc tiÕn viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
ThÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®Òu lµ c¸c thÞ tr-êng ®-îc
sö dông ®Ó thùc hiÖn viÖc huy ®éng vµ lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn, hai thÞ
tr-êng nµy mang tÝnh chÊt c¹nh tranh vµ bæ sung lÉn nhau. ChÝnh v× vËy,
muèn x©y dùng thÞ tr-êng chøng kho¸n lín m¹nh th× ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch
t¸c ®éng ®Õn thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ tËn dông c¸c c¬ së s½n cã cña thÞ tr-êng tiÒn
tÖ ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n theo mét sè h-íng ®iÒu chØnh linh
ho¹t l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho viÖc huy ®éng vèn th«ng qua nh÷ng c«ng cô chøng kho¸n, khuyÕn
khÝch c¸c tæ chøc ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ, tham gia vµo thÞ tr-êng
chøng kho¸n trªn c¬ së cã sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n-íc vµ viÖc ph©n ®Þnh
râ chøc n¨ng vµ ph¹m vi ho¹t ®éng.
BÊt kú mét thÞ tr-êng nµo muèn ho¹t ®éng ®-îc th× cÇn ph¶i cã cung vµ
cÇu ®èi víi hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng. Do ®ã trong thêi kú ®Çu míi ra ®êi thÞ
tr-êng chøng kho¸n, chóng ta cÇn tËp trung ®Èy m¹nh c¸c nguån cung vÒ
chøng kho¸n theo h-íng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t
hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng (c¶ vÒ ph¸t hµnh lÇn ®Çu vµ ph¸t hµnh thªm
cæ phiÕu míi). Chóng ta cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî, -u ®·i, cho c¸c
doanh nghiÖp huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh chøng kho¸n. §Ó ®Èy m¹nh
cÇu chøng kho¸n, chóng ta cÇn khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia
mua chøng kho¸n trªn c¬ së c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, bÒn v÷ng,
kiÓm so¸t l¹m ph¸t, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n nh»m t¨ng tr-ëng møc tiÕt
kiÖm trong d©n c-. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch dÇn dÇn më cöa thÞ tr-êng mét c¸ch
18
thÝch hîp ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t- n-íc ngoµi, viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng trung
gian tµi chÝnh ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n, hÖ thèng gi¸m s¸t cã
hiÖu qu¶, t¨ng c-êng phæ biÕn, phæ cËp kiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n.
Thªm vµo ®ã, cÇn ph¶i xóc tiÕn nhanh viÖc thµnh lËp thÞ tr-êng phi chÝnh thøc
vµ thÞ tr-êng chøng kho¸n t¹i Hµ néi hay c¸c tr¸i phiÕu cÇn cã l·i suÊt hÉp dÉn
h¬n l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm.
C¸c c¬ quan chøc n¨ng Nhµ n-íc ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ c¸c tiªu chuÈn
ph¸t hµnh, ®¶m b¶o chøng kho¸n ph¸t hµnh ph¶i lµ chøng kho¸n cã chÊt
l-îng, ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, kiÓm to¸n thèng nhÊt ®Ó n©ng cao chÊt l-îng
cña c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho
c¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ hiÓu ®-îc c¸c th«ng tin ®ã vµ ra quyÕt ®Þnh ®Çu t- chÝnh
x¸c. Thùc hiÖn chÕ ®é c«ng bè th«ng tin b¾t buéc, xö lý nghiªm minh c¸c vi
ph¹m trong ph¸t hµnh vµ giao dÞch chøng kho¸n.
Nhµ n-íc cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o nguån nh©n lùc cho thÞ tr-êng chøng
kho¸n qua viÖc më c¸clíp ®µo t¹o t¹i c¸c tr-êng, trªn truyÒn h×nh, ®µi, b¸o vÒ
c¸c kiÕn thøc tõ c¬ b¶n ®Õn chuyªn s©u vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr-êng chøng
kho¸n. Trong ho¹t ®éng ®ã, chóng ta cã thÓ lùa chän nh÷ng ng-êi cã tµi thùc
sù ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n.
19
KÕt luËn
ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang chËp ch÷ng b-íc ®i nh÷ng b-íc
®Çu tiªn. Víi vai trß, tÇm quan träng vèn cã cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt
n-íc, thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ gãp phÇn ®-a nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam tiÕn ®Õn c¸c tÇm cao míi. Cho dï hiÖn nay thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt
Nam cßn nhiÒu khuyÕt tËt, chóng ta vÉn hy väng vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù
qu¶n lý cña Nhµ n-íc sÏ gióp thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ph¸t triÓn
hiÖu qu¶. ThÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam ph¸t triÓn sÏ gãp phÇn ®¶m b¶o
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
20
- Xem thêm -