Tài liệu Thực trạng và giải pháp trong phân bổ hạn ngạch.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc Lêi nãi ®Çu ................................................................................................... 3 PhÇn I............................................................................................................... 4 PhÇn c¬ së lý luËn .......................................................................................... 4 I. H¹n ng¹ch nhËp khÈu (Import quota). .................................................... 4 1. Kh¸i niÖm. .......................................................................................... 4 2. Nhµ n-íc ¸p dông biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch chñ yÕu lµ nh»m mét sè môc ®Ých. ............................................................... 5 3. C¸c mÆt hµng ®-îc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu. .................................. 7 4. So s¸nh t¸c ®éng cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ quan tíi th-¬ng m¹i, dÞch vô. .......................................................................................... 8 II. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu (export quota). .................................................. 19 1. Kh¸i niÖm. ........................................................................................ 19 2. Môc ®Ých cña Nhµ n-íc khi ¸p dông h¹n ng¹ch xuÊt khÈu. ............ 20 3. H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn (Voluntary Export Restraints-ver). .. 21 III. C¸c lo¹i h¹n ng¹ch kh¸c..................................................................... 23 IV. C¸c hµng rµo th-¬ng m¹i phi thuÕ quan kh¸c. ................................... 23 V. Nh÷ng quy ®Þnh viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. ....................................................................................................... 25 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh danh môc, sè l-îng(hoÆc trÞ gi¸) cña mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. ............................................. 25 2.Thñ tôc Ên ®Þnh h¹n ng¹ch. ............................................................... 26 3. Nguyªn t¾c vµ thñ tôc ph©n bè h¹n ng¹ch. ...................................... 26 4. Qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ h¹n ng¹ch vµ nghÜa vô cña c¶ doanh nghiÖp ®-îc ph©n bæ h¹n ng¹ch. ...................................................................... 27 PhÇn II ........................................................................................................... 28 Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p trong ph©n bæ h¹n ng¹ch. ...................................... 28 I. Thùc tr¹ng cña viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch ë n-íc ta. ............................... 28 1. H¹n ng¹ch nhËp khÈu. ...................................................................... 28 2. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu. ....................................................................... 32 II. Kinh nghiÖm ¸p dông, sö dông h¹n ng¹ch ë c¸c n-íc. ....................... 42 III. Nh÷ng kiÕn nghÞ ,biÖn ph¸p sö dông cã hiÖu qu¶ h¹n ng¹ch. ........... 46 1. Nh÷ng quy ®Þnh chung. .................................................................... 46 2. Tr×nh tù thùc hiÖn. ............................................................................ 47 3. Quy tr×nh thùc hiÖn ®Êu thÇu. ........................................................... 48 4. Tiªu chuÈn xÐt thÇu. ......................................................................... 49 5. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp tróng thÇu. ................. 49 KÕt luËn ...................................................................................................... 52 Tµi liÖu tham kh¶o................................................................................ 53 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ngµy nay cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng, nhÊt lµ trong c¸c ho¹t ®éng diÔn ra trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. V× thÕ viÖc ®Æt kÕ ho¹ch hµng n¨m cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ë n-íc ta ®-îc Bé Th-¬ng m¹i trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh cho phï hîp. §Ó qu¶n lý ®-îc ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tèt Nhµ n-íc cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng cô ®Ó ®iÒu chØnh nh- thuÕ, h¹n ng¹ch, c¸c hµng rµo th-¬ng m¹i phi thuÕ quan kh¸c. ThÕ nh-ng thùc tÕ th× c¸c c«ng cô nµy ®-îc Nhµ n-íc sö dông nh- thÕ nµo ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ mét c¸ch tèt nhÊt l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc nan gi¶i hiÖn nay. Mét trong nh÷ng c«ng cô mµ Nhµ n-íc dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®ã lµ h¹n ng¹ch. Bµi viÕt sau ®©y cña em xin ®ãng gãp mét sè ý kiÕn nhá bÐ gãp phÇn vµo viÖc nghiªn cøu t¸c ®éng cña h¹n ng¹ch tíi th-¬ng m¹i, dÞch vô. §©y lµ mét ®Ò tµi khã nªn ®Ò ¸n cña em kh«ng tr¸nh khái nhiÒu sai sãt nªn mong c¸c thÇy c« gi¸o chØ b¶o thªm ®Ó ®Ò ¸n cña em cã thÓ hoµn thiÖn ®-îc mét c¸ch tèt nhÊt. Qua ®©y em xin bµy tá lßng biÕt ¬n cña em víi thÇy gi¸o §Æng §×nh §µo vµ c« gi¸o Ng« ThÞ Mü H¹nh, nhê cã sù h-íng dÉn tËn t×nh cña c« vµ thÇy mµ ®Ò ¸n cña ®-îc hoµn thµnh. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I PhÇn c¬ së lý luËn I. H¹n ng¹ch nhËp khÈu (Import quota). 1. Kh¸i niÖm. H¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ quy ®Þnh cña Nhµ n-íc vÒ sè l-îng hoÆc gi¸ trÞ mét mÆt hµng nµo ®ã ®-îc nhËp khÈu nãi chung hoÆc tõ mét thÞ tr-êng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th-êng lµ mét n¨m). Thùc chÊt h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ mét h×nh thøc h¹n chÕ vÒ sè l-îng vµ thuéc hÖ thèng giÊy phÐp kh«ng tù ®éng. Khi h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®-îc quy ®Þnh cho mét lo¹i s¶n phÈm ®Æc biÖt nµo ®ã th× Nhµ n-íc ®-a ra mét ®Þnh ng¹ch (tæng ®Þnh ng¹ch) nhËp khÈu mÆt hµng nµo ®ã trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh kh«ng kÓ nguån gèc hµng ho¸ ®ã tõ ®©u ®Õn. Khi h¹n ng¹ch nhËp khÈu quy ®Þnh cho c¶ mÆt hµng vµ thÞ tr-êng th× hµng ho¸ ®ã chØ ®-îc nhËp khÈu tõ n-íc (thÞ tr-êng) ®· ®Þnh víi sè l-îng bao nhiªu, trong thêi h¹n bao l©u. ë ViÖt Nam, danh môc sè l-îng ( hoÆc gi¸ trÞ ) c¸c mÆt hµng nhËp khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch cho tõng thêi kú ( hµng n¨m ) do ChÝnh phñ phª duyÖt trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t-, Bé Th-¬ng m¹i. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. Nhµ n-íc ¸p dông biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu b»ng h¹n ng¹ch chñ yÕu lµ nh»m mét sè môc ®Ých. Thø nhÊt, h¹n ng¹ch nhËp khÈu cã kh¶ n¨ng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc b´ng c²ch chèng ®­îc c²c “ c¬n sèt gi² “. §iÒu n¯y ®­îc minh häa qua ®å thÞ sau: P S P2 P1 D 0 Q1 Q2 Q3 Q4 Q §å thÞ 1 Trªn ®å thÞ 1, ta thÊy ®-êng cung néi ®Þa S c¾t ®-êng cÇu néi ®Þa D t¹i O. ë møc gi¸ P1, ng-êi tiªu dïng néi ®Þa cã nhu cÇu lµ Q4, nh-ng s¶n xuÊt trong n-íc chØ ®¸p øng ®-îc ë møc Q1. Nh- vËy cÇu lín h¬n cung mét kho¶ng lµ Q4-Q1. Do cÇu lín h¬n cung nªn gi¸ hµng ho¸ trong n-íc sÏ t¨ng lªn, nÕu kh«ng cã biÖn ph²p ®iÒu chØnh sÏ xuÊt hiÖn “ c¬n sèt gi² “ trong n­íc lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ trong n-íc t¨ng vät lªn P2. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®ång thêi ®Ó b¶o hé ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa, ChÝnh phñ cho phÐp nhËp 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 khÈu hµng ho¸ ë mét møc h¹n chÕ th«ng qua viÖc ®-a ra mét h¹n ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ ®ã. Gi¶ sö do nhËp khÈu gi¸ hµng ho¸ ®ã sÏ gi¶m xuèng tõ P1-P2, gi¸ c¶ trë l¹i b×nh th-êng. Nh- vËy h¹n ng¹ch cã t¸c dông ®iÒu chØnh gi¸ néi ®Þa tr¸nh ®-îc nh÷ng “ c¬n sèt gi² “. Môc ®Ých thø hai cña ChÝnh phñ khi ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®ã lµ sö dông cã hiÖu qu¶ quü ngo¹i tÖ. HiÖn nay trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng viÖc mua b¸n gi÷a c¸c n-íc víi nhau ®Òu tÝnh theo thêi gi¸ quèc tÕ vµ thanh to¸n víi nhau b»ng ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi, do ®ã kh«ng cßn nhiÒu c¬ héi cho c¸c kho¶n vay ®Ó nhËp siªu. Do vËy tÊt c¶ viÖc mua b¸n quèc tÕ ph¶i dùa trªn c¬ së ®ã lµ lîi Ých vµ hiÖu qu¶ ®Ó quyÕt ®Þnh. §ång thêi nhu cÇu nhËp khÈu ph¸t triÓn kinh tÕ ë n-íc ta lµ rÊt lín, vèn ®Ó nhËp khÈu l¹i h¹n chÕ. V× vËy ph¶i sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ vèn ngo¹i tÖ dµnh cho nhËp khÈu sao cho cã thÓ nhËp ®-îc nh÷ng vËt t-, hµng ho¸ phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu mµ trong n-íc ch-a s¶n xuÊt ®-îc hoÆc s¶n xuÊt ch-a ®ñ ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu phï hîp víi chiÕn l-îc kinh tÕ x· héi cña n-íc ta ®Õn n¨m 2000. H¹n ng¹ch nhËp khÈu h¹n chÕ vÒ sè l-îng, chñng lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã tõ mét thÞ tr-êng nµo ®ã. §iÒu nµy khiÕn cho Nhµ n-íc cã thÓ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch nhËp khÈu mét sè hµng ho¸ thiÕt yÕu phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n-íc ta vµ tiÕt kiÖm ®-îc vèn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Thø ba, Nhµ n-íc nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi n-íc ngoµi, víi c¸c tæ chøc quèc tÕ. Do vËy h¹n ng¹ch lµ mét c«ng cô ®Ó Nhµ n-íc cã thÓ thùc hiÖn ®-îc c¸c cam kÕt ®· ký víi n-íc ngoµi. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3. C¸c mÆt hµng ®-îc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu. ë ViÖt Nam h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®-îc ¸p dông b»ng c¸ch cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu cho mét sè c«ng ty. C¸c mÆt hµng cã liªn quan ®Õn c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Òu cã quy ®Þnh riªng, cô thÓ c¸c mÆt hµng ®ã lµ: X¨ng dÇu, ph©n bãn, xi m¨ng, ®-êng, thÐp x©y dùng. ChØ cã mét sè doanh nghiÖp míi ®-îc phÐp nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trªn. Mçi doanh nghiÖp ®-îc phÐp ph©n bæ mét sè l-îng tèi ®a c¸c mÆt hµng trªn trong mét n¨m. §èi t-îng ®-îc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµ c¸c doanh nghiÖp ®-îc Nhµ n-íc cho phÐp xuÊt khÈu, bao gåm c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. V× vËy mét doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu ph¶i biÕt mÆt hµng cña m×nh cã n»m trong nh÷ng mÆt hµng ®-îc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu cña n-íc b¹n hµng kh«ng, ë d¹ng nµo, sè l-îng ( hoÆc trÞ gi¸ ) h¹n ng¹ch quy ®Þnh cho mÆt hµng ®ã ë n-íc nhËp khÈu lµ bao nhiªu? ThÓ thøc xin h¹n ng¹ch vµ kh¶ n¨ng cã thÓ xin ®-îc bao nhiªu? Sù thay ®æi trong nh÷ng quy ®Þnh cÊp h¹n ng¹ch cña n-íc nhËp khÈu ra sao? §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn l-îc tiªu thô s¶n phÈm cña nhµ xuÊt khÈu. Sau khi nhËn ®-îc c«ng v¨n ph©n bæ h¹n ng¹ch, chñ hµng xuÊt khÈu ph¶i tíi Bé Th-¬ng m¹i xin ®æi lÊy phiÕu h¹n ng¹ch (Quota certificate). Khi thùc hiÖn hîp ®ång nhËp khÈu chñ hµng ph¶i giÊy phÐp nhËp khÈu. §¬n xin phÐp cÇn kÌm víi phiÕu h¹n ng¹ch, b¶n sao hîp ®ång nhËp hoÆc L/C vµ c¸c giÊy tê cã liªn quan. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4. So s¸nh t¸c ®éng cña h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ quan tíi th-¬ng m¹i, dÞch vô. Sau ®©y chóng ta sÏ xem xÐt sù kh¸c nhau gi÷a t¸c ®éng cña thuÕ vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu tíi th-¬ng m¹i, dÞch vô. Gi÷a h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ quan cã nhiÒu ®iÓm gièng còng nh- kh¸c nhau. Mçi c«ng c«ng cô cã mét -u nh-îc ®iÓm riªng, ®Ó sö dông ®-îc c¸c c«ng cô nµy ph¶i vËn dông mét c¸ch chÝnh x¸c dùa trªn nh÷ng -u nh-îc ®iÓm vµ t¸c ®éng cña mçi lo¹i ®Õn th-¬ng m¹i. 4.1 Trong tr-êng hîp kh«ng cã h¹n ng¹ch vµ thuÕ. Mét n-íc cã thÓ nhËp mét s¶n phÈm khi gi¸ c¶ thÕ giíi thÊp h¬n gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng. Khi ®ã th-¬ng m¹i tù do sÏ ph¸t triÓn. P S P0 Pw D 0 Q3 Q0 Qd §å thÞ 2 8 Q Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Kh«ng cã nhËp khÈu, gi¸ vµ sè l-îng trong n-íc sÏ lµ P0 vµ Q0, cung cÇu c©n b»ng. Nh-ng do gi¸ thÕ giíi Pw thÊp h¬n P0, ng-êi tiªu dïng trong n-íc cã ®éng c¬ mua hµng n-íc ngoµi vµ hä sÏ lµm ®iÒu nµy nÕu nhËp khÈu kh«ng bÞ h¹n chÕ. NhËp khÈu sÏ lµ bao nhiªu? Gi¸ trong n-íc khi ®ã sÏ gi¶m xuèng b»ng gi¸ c¶ thÕ giíi Pw vµ ë møc gi¸ ®ã s¶n xuÊt trong n-íc sÏ gi¶m xuèng, cßn Qs sÏ gi¶m xuèng vµ tiªu dïng trong n-íc t¨ng lªn Qd. Do ®ã l-îng nhËp khÈu sÏ lµ sè chªnh lÖch gi÷a sè tiªu dïng trong n-íc vµ sè s¶n xuÊt ®-îc ë trong n-íc, Qd -Qs. 4.2 B©y giê xÐt trong tr-êng hîp ChÝnh phñ kh«ng cho phÐp nhËp khÈu B»ng c¸ch ®Æt møc h¹n ng¹ch b»ng kh«ng (0) hoÆc ®Æt thuÕ quan rÊt cao ®Õn møc nhËp khÈu bÞ xo¸ bá hoµn toµn do ¸p lùc tõ phÝa c«ng nghiÖp trong n-íc. H¹n ng¹ch b»ng kh«ng (0), kh«ng cã nhËp khÈu, gi¸ c¶ trong n-íc sÏ t¨ng tíi P0. Nh÷ng ng-êi tiªu dïng, nh÷ng ng-êi tiÕp tôc mua s¶n phÈm ®ã ( víi l-îng mua Q0 ) sÏ ph¶i tr¶ nhiÒu h¬n vµ thÆng d- tiªu dïng cña hä bÞ mÊt lµ tæng cña h×nh thang a vµ tam gi¸c b. H¬n n÷a, do gi¸ c¶ cao h¬n, mét sè ng-êi tiªu dïng kh«ng thÓ mua ®-îc s¶n phÈm ®ã nªn thÆng d- tiªu dïng mÊt them mét l-îng b¨ng tam gi¸c c. V× vËy tæng thay ®æi trong thÆng d- ng-êi tiªu dïng lµ CS = -(a+b+c). Cßn ng-êi s¶n xuÊt lóc nµy do s¶n l-îng cao h¬n ( Q 0 thay v× Qd ) vµ b¸n víi møc gi¸ cao h¬n ( P0 thay v× Pw ). Do ®ã thÆng d- cña ng-êi s¶n xuÊt t¨ng thªm mét l-îng biÓu thÞ b»ng h×nh thang a PS b»ng a. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thay ®æi trong tæng thÆng d-, CS + PS do ®ã lµ -(b + c). §ã lµ phÇn mÊt kh«ng, phÇn thiÖt h¹i cña ng-êi tiªu dïng lín h¬n phÇn ®-îc lîi cña ng-êi s¶n xuÊt. NhËp khÈu còng cã thÓ ®-îc gi¶m tíi kh«ng b»ng c¸ch ¸p dông mét møc thuÕ ®ñ cao. Møc thuÕ ph¶i b»ng hoÆc lín h¬n sè chªnh lÖch gi÷a P 0 vµ Pw. Víi mét møc thuÕ nh- vËy sÏ kh«ng cã ng-êi nhËp khÈu n÷a vµ ChÝnh phñ sÏ kh«ng cã thu nhËp tõ thuÕ, ¶nh h-ëng ®èi víi tiªu dïng vµ ng-êi s¶n xuÊt còng sÏ gièng nh- trong tr-êng hîp ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu. 4.3 Th«ng th-êng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ nh»m chñ yÕu lµ h¹n chÕ chø kh«ng thñ tiªu nhËp khÈu. ChÝnh s¸ch nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng thuÕ hoÆc h¹n ng¹ch nhËp khÈu hoÆc c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c. Ta sÏ xem xÐt thuÕ vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu trªn c¸c gãc ®é gi¶ thiÕt lµ: a.ThÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o. Còng gièng nh- thuÕ, h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®-îc coi lµ mét biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, v× h¹n ng¹ch nhËp khÈu cã xu h-íng lµm t¨ng gi¸ trªn thÞ tr-êng néi ®Þa, gi¶m khèi l-îng tiªu thô vµ nhËp khÈu. T²c dóng l¯m t¨ng gi² trong n­íc nh­ vËy gäi l¯ “ b°o hé danh nghÜa “. H³n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ gi÷ gi¸ trong n-íc cña mét s¶n phÈm cao h¬n møc gi¸ thÕ giíi vµ do ®ã t¹o cho ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc h-ëng lîi nhuËn cao h¬n so víi tr-êng hîp tù do th-¬ng m¹i. T¸c ®éng nµy lµm cho c¸c nhµ s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ra mét s¶n l-îng cao h¬n so víi trong ®iÒu kiÖn th-¬ng m¹i tù do. H¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ còng dÉn tíi sù l·ng phÝ cña c¶i x· héi. §iÒu nµy ®-îc minh ho¹ qua c¸c ®å thÞ sau: 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 P S Pd Pd = Pw.(1+t0) Pw D 0 Q1 Q2 Q3 Q4 Q H×nh a P S P2 P1 D 0 Qw Q1 Q2 Q2’ Q1’ Qw’ H×nh b 11 Q Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 H×nh a: Víi tù do th-¬ng m¹i , gi¸ trong n-íc b»ng gi¸ thÕ giíi. T¹i møc gi¸ thÕ giíi, nhu cÇu tiªu dïng lµ Q4, s¶n l-îng do c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc lµ Q1,møc nhËp khÈu lµ Q4 - Q1. NÕu mét møc thuÕ suÊt t0 ®-îc ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu rÎ c¹nh tranh víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n-íc vµ nÕu cung cña thÕ giíi thùc sù linh ho¹t th× gi¸ c¶ trong n-íc t¨ng lªn ®Õn Pd = Pw.(1+P0). Gi¸ t¨ng lµm cÇu gi¶m xuèng cßn s¶n xuÊt trong n-íc sÏ t¨ng. ThÆng d- tiªu dïng thay ®æi lµ CS = (a+b+c+d) vµ thÆng d- s¶n xuÊt thay ®æi lµ PS = a. ChÝnh phñ thu ®-îc mét kho¶n b»ng møc thuÕ nh©n víi l-îng nhËp khÈu, chÝnh lµ h×nh d. Tæng thay ®æi trong phóc lîi b»ng CS + PS + doanh thu tõ thuÕ cña ChÝnh phñ = -(a+b+c+d) + (a+c) = - (b+d). C¸c phÇn b vµ d biÓu thÞ phÇn mÊt kh«ng do h¹n chÕ nhËp khÈu ( b biÓu thÞ phÇn mÊt do s¶n xuÊt qu¸ møc ë trong n-íc, d lµ phÇn mÊt do tiªu dïng qu¸ Ýt ). H×nh b: Gi¶ sö ChÝnh phñ sö dông mét h¹n ng¹ch nhËp khÈu thay cho thuÕ ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu. Khi ®ã gi¸ hµng ho¸ néi ®Þa cã xu h-íng cao h¬n gi¸ thÕ giíi. Trong mét sè tr­êng hîp kh²c “ h³n ng³ch nhËp khÈu kh«ng ®­îc tÝnh s¸t nhu cÇu thÞ tr-êng g©y d- thõa hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng néi ®Þa, lµm gi¸ trong n­íc gi°m xuèng b¨ng hoÆc thÊp h¬n gi² thÕ giíi “(1). Khi ®ã t³i møc gi² thÕ giíi Pw < P1, cÇu trong n­íc l¯ Qw’, cung trong n­íc l¯ Qw. Trong ®iÒu kiÖn th­¬ng m³i tù do th× møc nhËp khÈu l¯ Qw’- Qw, ng-êi tiªu dïng sÏ cã lîi khi mua hµng ho¸ víi gi¸ Pw< P1, ng-êi s¶n xuÊt bÞ thiÖt v× ph¶i b¸n víi møc gi¸ Pw do vËy gi¶m s¶n xuÊt xuèng cßn QwQ1. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §Ó b¶o hé cho s¶n xuÊt trong n-íc, ChÝnh phñ ®· dïng h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµm h¹n chÕ l-îng hµng ho¸ nhËp khÈu, lµm gi¸ trong n-íc t¨ng h¬n gi¸ thÕ giíi (P1). §iÒu nµy g©y c¶ thiÖt h¹i cho ng-êi tiªu dïng vµ ChÝnh phñ. ThiÖt h¹i cho ng-êi tiªu dïng ph¶i chi thªm mét kho¶n (P1-Pw). Q1’ do víi khi mua t¹i gi¸ Pw. Mét phÇn kho¶n nµy r¬i vµo tay ng-êi s¶n xuÊt (a), mét phÇn r¬i vµo tay nh÷ng nhµ nhËp khÈu (c), b phÇn mµ ng-êi tiªu dïng tr¶ cho nhµ s¶n xuÊt ®Ó t¨ng s¶n xuÊt víi gi¸ cao h¬n gi¸ Pw. NÕu ng-êi tiªu dïng ®-îc mua hµng ho¸ ë møc chi phÝ Pw< P1 th× kho¶n (P1-Pw). Q1’ sÏ ®­îc chi dïng hiÖu qu° h¬n ë nh÷ng n¬i kh¸c cña nÒn kinh tÕ. §©y chÝnh lµ tæn thÊt rßng ®èi víi x· héi, ®· chi phÝ mét c¸ch kh«ng cã Ých cho nhµ s¶n xuÊt trong n-íc. PhÇn d còng chÝnh l¯ tæn thÊt rßng ®èi víi x± häi do gi°m sè l­îng h¯ng ho² Q1’ m¯ ng­êi tiªu dïng dÞnh mua ë møc gi¸ Pw (Qw) khi ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu. Trong tr-êng hîp nµy thÆng d- tiªu dïng vµ thÆng d- s¶n xuÊt sÏ thay ®æi t-¬ng ®èi t-¬ng tù nh- tr-êng hîp ¸p dông thuÕ, Nh-ng thay v× sè thu nhËp biÓu thÞ b»ng h×nh ch÷ nhËt c r¬i vµo tay ChÝnh phñ th× sè tiÒn nµy r¬i vµo tay c¸c nhµ s¶n xuÊt n-íc ngoµi vµ c¸c nhµ nhËp khÈu. So víi thuÕ, h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµm ChÝnh phñ mÊt ®i phÇn c cïng phÇn mÊt kh«ng b vµ d. PhÇn nµy sÏ r¬i vµo tay nh÷ng ai ®-îc cÊp h¹n ng¹ch nhËp khÈu nÕu nh- ChÝnh phñ gi÷ toµn quyÒn ph©n phèi c¸c h¹n ng¹ch nhËp khÈu. NÕu kh«ng ®åi hái bÊt cø thñ tôc g×, khi ®ã nh÷ng ng-êi ®-îc nhËn h¹n ng³ch sÏ kh«ng bá ra bÊt cø mét kho°n chi phÝ n¯o m¯ thu ®­îc “ lîi nhuËn trêi cho “ (Wind Fall). 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tãm l¹i, so víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu ChÝnh phñ kh«ng thu ®-îc thuÕ v× c¸c h¹n ng¹ch nhËp khÈu lµm t¨ng gi¸ néi ®Þa cña hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ cho nªn nh÷ng ng-êi cung cÊp n-íc ngoµi vµ nh÷ng nhµ nhËp khÈu hµng ho¸ cña hä sÏ cã ®-îc lîi nhuËn nhê doanh sè nµy. NÕu lîi nhuËn nµy thuéc vÒ nh÷ng ng-êi n-íc ngoµi th× ®ã chÝnh lµ chi phÝ rßng cña x· héi cho c¸c h¹n ng¹ch nhËp khÈu nhiÒu h¬n so víi viÖc chi phÝ cho viÖc ®¸nh thuÕ quan t-¬ng ®-¬ng. V× vËy ë nhiÒu n-íc ChÝnh phñ lu«n lu«n b¸n ®Êu gi¸ giÊy phÐp nhËp khÈu theo h¹n ng¹ch ®Ó thu håi kho¶n thu nhËp nµy. C¸c nhµ nhËp khÈu trong n-íc hoÆc nh÷ng ng-êi cung cÊp n-íc ngoµi s½n sµng tr¶ gi¸ vÒ kho¶n nµy ®Ó cã trong tay mét giÊy phÐp quan träng. NÕu h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®-îc b¸n ®Êu gi¸ c¹nh tranh th× h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ thuÕ quan ®Òu cã ¶nh h-ëng gièng nhau ®Õn lîi Ých th-¬ng m¹i. b. Trªn gãc ®é c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. Trong ®iÒu c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, ¶nh h-ëng cña thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch ®Õn ph©n phèi lîi Ých do th-¬ng m¹i lµ kh¸c nhau. Gi¶ sö b©y giê cã mét n-íc nhËp khÈu vµ viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Ó c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu do mét c«ng ty duy nhÊt kiÓm so¸t, n-íc nµy lµ n-íc nhá trªn thÕ giíi v× vËy gi¸ nhËp khÈu kh«ng bÞ ®éng bëi gi¸ c¶ thÕ giíi vµ do ®ã luËt th-¬ng m¹i thÓ hiÖn chÝnh s¸ch c¹nh tranh hoÆc chèng ®éc quyÒn. ThuÕ quan duy tr× lîi Ých th-¬ng m¹i do c¸c nhµ ®éc quyÒn bÞ h¹n chÕ trong viÖc h×nh thµnh gi¸ c¶ ®éc quyÒn. h¹n ng¹ch nhËp khÈu sÏ xo¸ bá h¹n chÕ nµy vµ nhµ ®éc quyÒn cã kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn do s¶n xuÊt thÊp h¬n vµ b¸n ë møc gi¸ cao h¬n gi¸ c¶ thÕ giíi céng víi phÇn thuÕ quan t-¬ng øng. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 P MC PM Pwt Pwt = Pw.(1+t) Pw 0 MR Qw Qt D QM Qt’ Qw’ Q §å thÞ 3 §å thÞ trªn cho thÊy mét nhµ ®éc quyÒn ®-îc b¶o hé b»ng thuÕ quan. D- ®-êng cÇu néi ®Þa . MC- ®-êng chi phÝ biªn cña nhµ ®éc quyÒn. MR- ®-êng doanh thu biªn cña nhµ ®éc quyÒn. T¸c ®éng cña thuÕ quan lµ lµm t¨ng møc gi¸ tèi ®a mµ ngµnh c«ng nghiÖp trong n-íc cã thÓ ®-a ra. Khi ChÝnh phñ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu víi møc thuÕ suÊt t0 th× nhµ s¶n xuÊt trong n-íc cã thÓ ®-a ra gi¸ Pw.(1+t0). Nhµ ®éc quyÒn kh«ng thÓ tù do n©ng gi¸ rtíi møc cao h¬n møc nµy v× ng-êi mua sÏ mua hµng nhËp khÈu. Hä sÏ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn khi doanh thu biªn (MR) t-¬ng øng víi chi phÝ biªn 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 (MC) ë s¶n l-îng Qt. thuÕ quan lu«n n©ng gi¸ hµng ho¸ trong n-íc Pw(1+t 0) vµ s¶n l-îng cña ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc trong khi nhu cÇu trong n-íc gi°m chØ cßn Qt’ v¯ nhËp khÈu cñng gi°m. Nh­ vËy ng¯nh s°n xuÊt trong n­íc vÉn s¶n xuÊt ra mét khèi l-îng t-¬ng tù nh- khi ®ã lµ ngµnh c¹nh tranh hoµn h¶o. Nh-ng còng cã tr-êng hîp thuÕ quan t¸c ®éng ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp ®éc quyÒn hoµn h¶o kh¸c nhau. §ã lµ khi thuÕ quan rÊt cao ®Õn møc nhËp khÈu bÞ xo¸ bá hoµn toµn ( thuÕ quan cã tÝnh chÊt cÊm ®o¸n ). §èi víi ngµnh c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt c¹nh tranh. Khi nhËp khÈu bÞ lo¹i bá hoµn toµn viÖc t¨ng thuÕ kh«ng cã t¸c ®éng nµo. Nh-ng ®èi víi nhµ ®éc quyÒn hä vÉn ph¶i h¹n chÕ gi¸ cña m×nh do mèi ®e do¹ nhËp khÈu ngay c¶ khi nhËp khÈu b»ng kh«ng. V× vËy viÖc t¨ng thuÕ quan cã tÝnh chÊt cÊm ®o¸n sÏ cho phÐp nhµ ®éc quyÒn t¨ng gi¸ gÇn ®Õn møc tèi ®a ho¸ lîi nhuËn (møc gi¸ PM) B©y giê ta xem xÐt mét nhµ ®éc quyÒn ®-îc b¶o hé b»ng h¹n ng¹ch. NÕu lóc nµy ChÝnh phñ ®-a ra h¹n ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ víi mét sè l-îng cè ®Þnh Q* th× ®-a ra gi¸ cao h¬n Pw nhµ ®éc quyÒn sÏ kh«ng Õ toµn bé hµng ho¸ cña m×nh. Ng-îc l¹i ë gi¸ ®ã hä sÏ b¸n ra l-îng hµng b»ng l-îng cÇn trong n-íc trõ ®i sè nhËp khÈu ®-îc phÐp - Q* Ta cã ®å thÞ sau: 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 P MC P’M Pwt Pwt = Pw.(1+t) Pw MRq 0 Q’M D’ Q’t D Q §å thÞ 4 §-êng cÇu míi sau khi cã h¹n ng³ch l¯ D’- song song víi D nh-ng dÞch chuyÓn sang tr¸i Q* ®¬n vÞ. MC - §-êng chi phÝ cËn biªn cña nhµ ®éc quyÒn. MR - Doanh thu biªn míi t­¬ng øng víi D’ Nhµ ®éc quyÒn cã thÓ tù do t¨ng gi¸ v× hä biÕt r»ng gi¸ trong n-íc cña hµng ho¸ nhËp khÈu trong n-íc còng t¨ng. Nh- vËy h·ng ®éc quyÒn ®-îc b¶o hé b»ng h¹n ng¹ch sÏ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn b»ng c¸ch ®¶m b¶o chi phÝ biªn b´ng doanh thu biªn khi s°n xuÊt á møc Q’M v¯ P’M. Hay ®Ó cô thÓ h¬n ta sÏ xem xÐt trªn ®å thÞ sau. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 P P* D P’ A MC B P’w Q Pw E MR 0 D Q* Q §å thÞ 5 Víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu ®-êng cÇu cña c¸c nhµ ®éc quyÒn sÏ dÞch chuyÓn sang tr¸i mét kho¶ng c¸ch n»m ngang MQ t¹i tÊt c¶ c¸c møc gi¸ cao h¬n gi¸ cao thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng c¹nh tranh, thuÕ quan t-¬ng øng víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu MQ sÏ lµ hiÖu sè Pd-Pw (h×nh a) (trang11) vµ thiÖt h¹i lîi Ých rßng sÏ lµ tam gi¸c (b+d). Tuy nhiªn c¸c nhµ ®éc quyÒn sÏ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn khi MR=MC nªn c¸c doanh nghiÖp chØ cã lîi khi gi¶m s¶n l-îng xuèng OQ* vµ b¸n s¶n phÈm ë møc gi¸ ®éc quyÒn P*. DE: Kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ trÞ cña ng-êi tiªu dïng ph¶i bá ra vµ chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 AB: Sè l-îng hµng ho¸ ®-îc tiªu dïng do ¸p dông thuÕ quan nay kh«ng ®-îc tiªu dïng n÷a. ChÝnh s¸ch ®éc quyÒn g©y hËu qu¶ ph©n phèi ë chç ng-êi tiªu dïng bÞ thiÖt nhiÒu h¬n trong khi nh÷ng ng-êi cã h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ c¸c nhµ doanh nghiÖp néi ®Þa cã lîi nhiÒu h¬n. C¸c doanh nghiÖp néi ®Þa vµ nh÷ng ng-êi cã h¹n ng¹ch nhËp khÈu thÝch ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu c¶ trong tr-êng hîp thÞ tr-êng néi ®Þa lµ c¹nh tranh bëi lÏ do xo¸ bá sè l-îng nhËp khÈu bæ sung ë møc gi¸ thÕ giíi, søc m¹nh ®éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa ®· ®-îc chÊp nhËn. Nh- vËy: H¹n ng¹ch cã thÓ biÕn doanh nghiÖp trong n-íc trë thµnh ®éc quyÒn. II. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu (export quota). 1. Kh¸i niÖm. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu lµ quy ®Þnh cña Nhµ n-íc vÒ sè l-îng (hoÆc trÞ gi¸) mét mÆt hµng nµo ®ã ®-îc xuÊt khÈu nãi chung hoÆc tõ mét thÞ tr-êng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (mét n¨m). C¸c h×nh thøc h¹n chÕ xuÊt khÈu ®-îc ¸p dông tuú tõng n-íc vµ trong thêi gian nhÊt ®Þnh. Mét sè n-íc chØ cho phÐp mét sè tæ chøc cã quyÒn xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh. HiÖn nay ë ViÖt Nam chÕ ®é cÊp h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®-îc quy ®Þnh theo bëi Thñ t-íng ChÝnh phñ. Hµng n¨m Bé Th-¬ng m¹i c«ng bè danh môc 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch sau khi thèng nhÊt víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t-, Bé qu¶n lý s¶n xuÊt vµ ®-îc ChÝnh phñ duyÖt. Nhµ n-íc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng sau : G¹o. Hµng dÖt may mÆc xuÊt khÈu vµo EU, Canada vµ Nauy. Bé Th-¬ng m¹i ph©n bè h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph-¬ng. Nh÷ng mÆt hµng kh«ng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch th× c¬ së xuÊt khÈu ®¨ng ký víi Bé Th-¬ng m¹i vµ ®-îc cÊp giÊy phÐp kh«ng h¹n chÕ. 2. Môc ®Ých cña Nhµ n-íc khi ¸p dông h¹n ng¹ch xuÊt khÈu. Kh«ng ph¶i lóc nµo Nhµ n-íc còng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mµ ®«i khi v× quyÒn lîi quèc gia ph¶i kiÓm so¸t mét vµi mÆt hµng xuÊt khÈu ®Æc biÖt, quý hiÕm, nh÷ng nguyªn liÖu, tµi nguyªn cña ®Êt n-íc, hoÆc nh÷ng mÆt hµng mang tÝnh chiÕn l-îc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do: CÊm vËn bu«n b¸n: HiÖn nay cã nhiÒu n-íc ®ang sö dông h¹n ng¹ch xuÊt nh- lµ mét c«ng cô ®Ó cÊm vËn bu«n b¸n gi÷a c¸c n-íc víi n-íc m×nh hoÆc gi÷a c¸c n-íc víi nhau. B»ng c¸ch h¹n chÕ hoÆc lµ kh«ng cho xuÊt sang mét n-íc nµo ®ã c¸c n-íc cã thÓ lµm cho c¸c n-íc kh¸c gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ kinh tÕ-x· héi v× tù do th-¬ng m¹i ®· khiÕn cho c¸c n-íc phô thuéc lÉn nhau. MÆt kh¸c ®Ó b¶o vÖ tiÒm n¨ng, b¶o vÖ ®éng vËt vµ c©y trång, b¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸, ®å cæ. Khi xuÊt hµng ho¸ sang c¸c n-íc ph¶i lµm sao ®Ó xuÊt ®-îc hµng ho¸ mµ cã kÕt tinh lao ®éng trong n-íc vµ c¸c yÕu tè kh¸c mµ kh«ng lµm thiÖt h¹i ®Õn tµi nguyªn cña ®Êt n-íc. Trong tr-êng hîp nµy tèt 20