Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi Më §Çu
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trªn thÕ giíi, c¸c n-íc cã møc sèng cao còng lµ nh÷ng n-íc cã nhu cÇu
tiªu thô s¶n phÈm qu¶ rÊt lín trong ®ã qu¶ t-¬i lµ lo¹i thùc phÈm kh«ng thÓ thiÓu
trong c¬ cÊu b÷a ¨n hµng ngµy. Ngoµi viÖc cung cÊp chÊt kho¸ng vµ nhiÒu lo¹i
Vitamin kh¸c nhau, hoa qu¶ cßn cã t¸c dông rÊt tèt trong viÖc tiªu ho¸ thùc phÈm
vµ chèng chøng t¸o bãn còng nh- mét sè biÓu hiÖn bÊt th-êng kh¸c.
ë nh÷ng nh÷ng n-íc nµy, c©y ¨n qu¶ d-îc coi lµ mét ngµnh kinh tÕ quan
träng, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ x· héi
nãi chung. Do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, mét sè n-íc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó
ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ hoÆc tr×nh ®é s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n»m ë møc thÊp, kh«ng
tù ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng th× Nhµ n-íc ph¶i cã chÝnh s¸ch nhËp khÈu qu¶ t-¬i
hµng n¨m. Sù ®iÒu phèi thÞ tr-êng mua b¸n qu¶ c¶ s¶n phÈm t-¬i vµ chÕ biÕn, t¹o
nªn sù giao l-u hµng ho¸ ngµy cµng réng r·i vµ trë thµnh mét nh©n tè kÝch thÝch
cho sù ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi.
ë ViÖt Nam, sau khi vÊn ®Ò l-¬ng thùc gi¶i quyÕt c¬ b¶n nhu cÇu qu¶ t-¬i
nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét gia t¨ng ( b×nh qu©n tiªu dïng qu¶/ ®Çu ng-êi mét
n¨m lµ 60 Kg(2000) vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2010 lµ 70Kg ). Sù giao l-u hµng ho¸
trong ®ã cã qu¶ døa hai miÒn Nam B¾c t¹o nªn mét thÞ tr-êng tiªu thô phong phó
vµ ®a d¹ng .
Nh×n trªn tæng thÓ, ViÖt Nam hoµn toµn cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c©y
¨n qu¶. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng n¨m tr-íc ®©y viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ch-a
®-îc quan t©m ®óng møc, tèc ®é ph¸t triÓn chËm vµ cßn mang tÝnh tù ph¸t, kim
ng¹ch xuÊt khÈu qu¶ thÊp, ngay c¶ tiªu thô néi ®Þa còng ch-a ®¸p øng nhu cÇu
®ang cã xu h-íng ngµy cµng t¨ng.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Hµ néi vèn lµ vïng cã mét sè c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n nh-: cam Canh, b-ëi
DiÔn, hång xiªm Xu©n §Ønh. C¸c c©y trång nµy ®· ®-îc trång ë ngo¹i thµnh tõ
l©u ®êi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do yªu cÇu cña thÞ tr-êng, bªn c¹nh c¸c c©y ¨n qu¶
®Æc s¶n, Hµ Néi cßn ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c nh-: nh·n, t¸o, na dai,
v¶i thiÒu.
Trong nh÷ng n¨m qua, nhiÒu ch-¬ng tr×nh dù ¸n cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt
c©y ¨n qu¶ ®· ®-îc triÓn khai ë 5 huyÖn ngo¹i thµnh nh- ch-¬ng tr×nh 327,
khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Tuy cã nh÷ng lîi thÕ vÒ thÞ tr-êng, khoa häc kü thuËt,
®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tèt, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸ phï hîp víi mét sè c©y ¨n
qu¶, nh-ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ Thµnh phè Hµ néi ch-a khai th¸c tËn dông cã
hiÖu qu¶ lîi thÕ nµy.
Thùc tr¹ng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cña Hµ néi cßn manh món, ch-a h×nh
thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ tËp trung quy m« lín víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶
chiÕn l-îc. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn ch-a ®-îc ®Çu t- vµ chó träng ®óng møc.
DiÖn tÝch v-ên qu¶ cßn nhá, ph©n t¸n, v-ên t¹p cßn nhiÒu, hiÖu qu¶ kinh tÕ ch-a
cao.
Ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ lµ mét gi¶i ph¸p tèt cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
kinh tÕ x· héi; ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch l©u dµi æn ®Þnh, phï hîp víi nÒn
n«ng nghiÖp thñ ®«.Víi ý nghÜa ®ã, chuyªn ®Ò “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi ” ®îc x²c lËp.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
- Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô qu¶ trong vïng, tõ
viÖc ®¸nh gi¸ mÆt m¹nh vµ yÕu mµ x¸c ®Þnh c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ lùc, c¸c c©y
bæ trî vµ nhãm c¸ lo¹i c©y cã triÓn väng phôc vô nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa vµ
xuÊt khÈu.
- §¸nh gi¸ tµi nguyªn sinh th¸i Hµ Néi, x¸c ®Þnh møc ®é thÝch nghi ®èi
víi mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
cña vïng, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn, tiªu thô qu¶ cña vïng.
3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
3.1 §èi t-îng nghiªn cøu
Lµ mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu (nh·n, v¶i, hång xiªm, b-ëi, cam, quýt,
chuèi, ®u ®ñ, hång, na) ®· vµ ®ang tån t¹i trong ph¹m vi 5 tØnh ngo¹i thµnh Hµ
Néi
Lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i trong
vïng, c¸c yÕu tè thóc ®Èy, c¸c yÕu tè h¹n chÕ, tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
mét sè c©y ¨n qu¶ chñ yÕu trong vïng.
3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu
§Ò tµi nghiªn cøu tiÕn hµnh trªn ph¹m vi 5 huyÖn ngo¹i thµnh Hµ néi: Tõ
Liªm, Thanh Tr×, Gia L©m, §«ng Anh, Sãc S¬n.
4.Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm:
- Lêi nãi ®Çu
- PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶
- PhÇn II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ néi
- PhÇn III: Ph-¬ng h-íng vµ mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n
qu¶ ë ngo¹i thµnh Hµ Néi
- KÕt luËn
Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, víi vèn kiÕn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n
chÕ, nªn néi dung ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®-îc sù
®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« ®Ó ®Ò tµi ®-îc tèt h¬n.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ngI:
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔnvÒ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶
I. VÞ trÝ vµ vai trß cña c©y ¨n qu¶
1. VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay
LÞch sö loµi ng-êi cho thÊy r»ng: ngay tõ thöa xa x-a, tr¸i c©y ®· lµ mét
trong c¸c nguån thøc ¨n s½n cã trong tù nhiªn cña con ng-êi nguyªn thuû. Gi¸ trÞ
dinh d-ìng vµ sinh tè cña c¸c lo¹i qu¶ ®· khiÕn chóng ®-îc con ng-êi sö dông
ngµy cµng nhiÒu trong cuéc sèng hµng ngµn n¨m nay.Theo tµi liÖu cña FAO s¶n
l-îng qu¶ c¸c lo¹i toµn thÕ giíi thêi kú 1989-1991 lµ 352 triÖu tÊn/n¨m, ®Õn n¨m
2000 ®· t¨ng lªn ®¹t 429,4 triÖu tÊn/n¨m ( t¨ng 22% ). Trong khi ®ã møc t¨ng
t-¬ng øng cña lóa g¹o lµ 10,8%, khoai t©y 10,6%, chØ cã rau (29,8%) lµ t¨ng
nhanh h¬n qu¶ c¸c lo¹i. N¨m 2000 s¶n l-îng b×nh qu©n ®Çu ng-êi trªn thÕ giíi lµ
73kg, cã nh÷ng n-íc b×nh qu©n nµy rÊt cao nh- ý 273 kg, Thæ NhÜ Kú 200 kg,
Ph¸p 174 kg. N¨m 2000 tèc ®é tiªu thô qu¶ c¸c lo¹i t¨ng lªn râ rÖt, trong khi c¸c
lo¹i n«ng s¶n chñ yÕu kh¸c ®Òu gi¶m ®i (b¶ng 1):
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng tr-ëng hµng n¨m cña c¸c n«ng s¶n chÝnh
trªn thÕ giíi n¨m 2000
Nhãm
n«ng s¶n
L-¬ng thùc thùc phÈm
Ngò cèc
§Ëu ®ç
S¶n phÈm ch¨n nu«i
ChÊt bÐo vµ dÇu ¨n
§-êng
§å uèng nhiÖt ®íi
Qu¶ c¸c lo¹i
S¶n xuÊt
Nhu cÇu
B×nh qu©n B×nh qu©n B×nh qu©n B×nh qu©n
1978-1988 1988-2000 1878-1988 1988-2000
%
%
%
%
1,9
1,7
2,1
1,6
1,8
1,8
2,1
1,6
2,5
1,7
2,5
1,6
2,2
1,6
2,2
1,6
3,6
2,9
3,8
2,7
1,6
1,6
2,1
1,5
2,9
1,8
2,7
2,1
2,1
2,6
2
2,4
Do gi¸ trÞ dinh d-ìng vµ h-¬ng vÞ phong phó, mµ c¸c lo¹i hoa qu¶ vµ rau
qu¶ nãi chung lµ lo¹i thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong ®êi sèng con ng-êi vµ
møc tiªu thô ngµy cµng t¨ng.
Rau qu¶ ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp.
Nh- ë NhËt b¶n trong 4 thËp kû qua tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n
®· t¨ng lªn nh- sau: 15% (1960), 25% (1970), 26% (1980), 34% (1990). Trong
khi ®ã, lóa g¹o tõ 47% (1960) gi¶m xuèng cßn 28% (1990).
Tr-íc t×nh h×nh c¸c n«ng s¶n xuÊt khÈu truyÒn thèng ( ngò cèc, s¶n phÈm
ch¨n nu«i, ®-êng, ®å uèng nhiÖt ®íi..) trªn thÕ giíi cã xu h-íng t¨ng lªn chËm
hoÆc kh«ng t¨ng, nhiÒu n-íc ®ang ph¸t triÓn rÊt chó träng chiÕn l-îc xuÊt khÈu
c¸c n«ng s¶n kh«ng truyÒn thèng nh- rau qu¶. VÝ dô: TrÞ gi¸ rau qu¶ xuÊt khÈu
giai ®o¹n 1983-1985 cña Trung Quèc ®¹t 552 triÖu USD, t¨ng 8,6 lÇn giai ®o¹n
1961-1963. So s¸nh t-¬ng tù Th¸i Lan ®¹t 295 triÖu USD (t¨ng 49,1 lÇn), §µi
loan ®¹t 544 triÖu USD ( t¨ng 14,3 lÇn).
Rau qu¶ ®· chiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong c¬ cÊu n«ng s¶n xuÊt khÈu ë nhiÒu
n-íc trªn thÕ giíi. Theo FAO tû träng rau qu¶ trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n xuÊt
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
khÈu n¨m 1996 ë mét sè n-íc nh- sau: Trung Quèc 23,8%; Th¸i Lan 18,1%;
Hµn Quèc 14,4%.
Theo sè liÖu thèng kª trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1996-2000), diÖn tÝch
c©y ¨n qu¶ c¶ n-íc t¨ng lªn nhanh vµ liªn tôc, tõ 260,9 ngµn ha (1996) ®· t¨ng
lªn ®¹t 438,3 ngµn ha (2000).
VÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ 5 n¨m qua còng t¨ng liªn tôc, song tèc ®é
t¨ng ch-a t-¬ng xøng víi møc t¨ng vÒ diÖn tÝch trång, v× c©y ¨n qu¶ ph¶i tr¶i qua
thêi kú ch¨m sãc (2-4 n¨m) míi b¾t ®Çu cã qu¶ vµ n¨ng suÊt sÏ t¨ng lªn dÇn. Do
vËy, tû träng c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät trong 5 n¨m qua
kh«ng t¨ng, b×nh qu©n lµ 8,3% (b¶ng2). TÝnh ra n¨m 2000 c©y ¨n qu¶ míi chiÕm
7,9% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c¶ n-íc.
B¶ng 2: VÞ trÝ c©y ¨n qu¶ trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt trång trät c¶ n-íc
Lo¹i c©y
1996 1997 1998 1999 2000 B×nh qu©n
%
%
%
%
%
%
100
100
100
100
100
100
Tæng sè
Trong ®ã:
C©y l-¬ng thùc
65,9 63,6 64,1 62,5 63,9 64
Rau ®Ëu
6,4
7,5
7,3
7,3
7,2
7,1
C©y c«ng nghiÖp 16,7 28,3 18,4 19,5 19,1 18,1
C©y ¨n qu¶
8,8
8,4
8,2
8,2
7,9
8,3
Nguån: Theo sè liÖu thèng kª n«ng- l©m -thuû s¶n ViÖt Nam 1990-2000
2. Vai trß cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y cã gi¸ trÞ dinh d-ìng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c©y ¨n qu¶ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu
c©y trång n«ng nghiÖp, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, c¶i t¹o m«i tr-êng sinh
th¸i nhÊt lµ c¸c tØnh trung du miÒn nói. Trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
hiÖn nay, khi mµ vÊn ®Ò l-¬ng thùc c¬ b¶n ®· ®-îc gi¶i quyÕt, ®êi sèng n«ng d©n
®-îc c¶i thiÖn th× nhu cÇu vÒ tiªu thô s¶n phÈm qu¶ ngµy cµng cao c¶ vÒ sè l-îng
lÉn chÊt l-îng. Cã thÓ nãi r»ng c©y ¨n qu¶ cã vai trß hÕt søc to lín ®èi víi con
ng-êi. Cô thÓ lµ:
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2.1 Qu¶ dïng cho b÷a ¨n hµng ngµy
C¸c lo¹i qu¶ lµ nguån dinh d-ìng quý gi¸ cña con ng-êi ë mäi løa tuæi vµ
ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Trong qu¶ cã lo¹i ®-êng dÓ tiªu, c¸c axit h÷u c¬, pr«tªin,
lipit, chÊt kho¸ng, pectin, tananh, c¸c hîp chÊt th¬m vµ c¸c chÊt kh¸c cã nhiÒu
lo¹i vitamin kh¸cc nh- A, B1, B2, B6,C,PP. §Æc biÖt lµ vitamin C rÊt cÇn thiÕt
cho c¬ thÓ con ng-êi, vitamin A cÇn thiÕt cho trÎ em. Trong khÈu phÇn ¨n cña
con ng-êi kh«ng nh÷ng cÇn ®Çy ®ñ calo mµ cÇn cã vitamin, muèi kho¸ng, c¸c
axit h÷u c¬ vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c ®Ó c¸c hät ®éng sinh lý ®-îc tiÕn hµnh b×nh
th-êng. Nhu cÇu vÒ calo dùa vµo viÖc cung cÊp ®¹m, mì, hydrat cacbon tõ ®éng
vËt vµ thùc vËt, cßn vitamin vµ c¸c ho¹t chÊt kh¸c th× chñ yÕu dùa vµo qu¶ vµ rau.
BiÓu 3: S¶n l-îng tÝnh theo ®Çu ng-êi / n¨m ë c¸c n-íc trong khu vùc Ch©u
¸- Th¸i B×nh D-¬ng ( tõ n¨m 1985 -1987 )
STT
N-íc
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Bangladesh
Mianma
Trung quèc
Campuchia
B¾c TriÒu Tiªn
Hµn Quèc
Ên §é
In®«nªxia
Lµo
Malaixia
S¶n l-îng
theo ®Çu
ng-êi
(Kg/n¨m)
13,0
23,3
11,3
39,9
56,7
37,2
31,3
34,2
35,5
69,3
STT
N-íc
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Papua Niu Ghilª
Philippin
Srilanka
Th¸i Lan
ViÖt Nam
NhËt B¶n
Niuzil©n
óc
TB Ch©u ¸-TBD
TB ThÕ Giíi
S¶nl-îng
theo ®Çu
ng-êi
( Kg/ n¨m)
307,8
113,6
49,2
104,3
61,1
47,1
170,7
151,3
30,1
65,5
Theo tµi liÖu ®iÒu tra cña GS .TS TrÇn ThÕ Tôc vµ céng sù n¨m (1993) l-îng
tiªu thô qu¶ t-¬i ë Hµ Néi b×nh qu©n lµ 30/kg/ng-êi.
Theo c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, ®Ó con ng-êi ho¹t ®éng b×nh
th-êng th× hµng n¨m ph¶i cung cÊp kho¶ng 100kg qu¶/ ng-êi/ n¨m( c¸c lo¹i hoa
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
qu¶ nh- nho, t¸o chuèi, xoµi, cam, m¬, mËn, chanh..). §ã lµ nh÷ng chØ tiªu c¬
b¶n ®Ó ®Þnh kÕ ho¹ch c©y ¨n qu¶ ë mçi n-íc ( xem biÓu 1).
2.2 S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ
biÕn-xuÊt khÈu
Vai trß cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu ®· t¸c
®éng tíi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, t¹o nguån ngo¹i tÖ m¹nh cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ nhÊt lµ nh÷ng n-íc ch-a ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam.
Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ cña ViÖt
Nam ®· ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Nã ph¸t triÓn m¹nh vµo nh÷ng n¨m 70 víi
nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm nh-: rau qu¶ hép, rau qu¶ sÊy, b¸n thµnh phÈm cña
qu¶ (puple). Tr-íc nh÷ng n¨m 75, song song víi viÖc ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y ë
phÝa B¾c, viÖc s¶n xuÊt phôc vô vµ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn ngµy cµnh phong phó,
®a d¹ng:
* MÆt hµng sÊy cã: chuèi sÊy ,v¶i sÊy, long nh·n.
* MÆt hµng n-íc gi¶i kh¸t:
-N-íc qu¶ tù nhiªn (nguyªn chÊt): lµ s¶n phÈm mµ thµnh phÈm chñ yÕu lµ
dÞch qu¶, trong ®ã cã mét phÇn thÞt qu¶ hoÆc kh«ng chøa dÞch qu¶. N-íc qu¶ tù
nhiªn cã hµm l-îng dinh d-ìng cao, c¶m quan hÊp dÉn do cã mµu s¾c cña s¶n
phÈm rÊt gÇn víi h-¬ng vÞ mµu sÊc cña nguyªn liÖu .
-Necta qu¶: cßn gäi lµ n-íc qu¶ ®ôc, n-íc qu¶ ngiÒn víi thÞt qu¶. Necta qu¶
kh¸c víi n-íc qu¶ tù nhiªn ë chç chøa nhiÒu thÞt qu¶ vµ ë d¹ng sÖ, chÕ biÕn b»ng
c¸ch chµ mÞn c¸c lo¹i qu¶ khã Ðp lÊy dÞch nh-: chuèi, xoµi, ®u ®ñ, m½ng cÇu. Do
chøa thµnh phÇn qu¶; lµ chñ yÕu nªn Necta qu¶ còng cã gi¸ trÞ dinh d-ìng caot-¬ng tù nh- n-íc qu¶ tù nhiªn .
-N-íc qu¶ c« ®Æc: lµ n-íc qu¶ Ðp, läc trong råi ®-îc c« ®Æc tíi hµm l-îng
chÊt kh« 60-70%. Cã thÓ coi n-íc qu¶ c« ®Æc lµ mét d¹ng b¸n chÕ phÈm ®Ó chÕ
biÕn n-íc gi¶i kh¸t, r-îu vang qu¶, r-îu mïi, kem. §Ó n-íc qu¶ c« ®Æc cã mïi
vÞ vµ gi¸ trÞ dinh d-ìng cao ng-êi ta øng dông nh÷ng c«ng nghÖ c« ®Æc tiªn tiÕn.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Phæ biÕn h¬n c¶ lµ c«ng nghÖ cho n-íc qu¶ bèc h¬i ë ®é ch©n kh«ng cao ( trªn
500mm thuû ng©n) ®Ó nhiÖt ®é ®-îc h¹ thÊp 50-600C. Còng cã thÓ ¸p dông c«ng
nghÖ lµm l¹nh ®«ng: dÞch qu¶ ®-îc lµm ®«ng tíi nhiÖt ®é -5 ®Õn -100C. Khi Êy
phÇn n-íc trong dung dÞch ®ãng b¨ng tr-íc vµ ®-îc t¸ch khái dÞch qu¶ b»ng
c¸ch li t©m. DÞch qu¶ ®-îc lµm ®Æc tõng b-íc vµ s¶n phÈm cuèi cïng ®¹t ®é kh«
60-70% .
-Xir« qu¶: Lµ n-íc qu¶ ®-îc pha thªm nhiÒu ®-êng (th-êng dïng ®-êng
kÝnh tr¾ng) ®Ó ®é ®-êng trong Xir« ®¹t 60-70% .CÇn ph©n biÖt Xiro qu¶ víi n-íc
qu¶ c« ®Æc, 2 s¶n phÈm nµy cïng chøa dÞch qu¶, cã cïng hµm l-îng ®-êng cao
nh-ng n-íc qu¶ c« ®Æc kh«ng bæ sung ®-êng cßn Xiro qu¶ ®-êng bæ sung ®-êng
víi sè l-îng lín.
-Squash qu¶:T-¬ng tù nh- Xiro qu¶ nh-ng chøa nhiÒu thÞt qu¶ h¬n vµ ë
d¹ng ®Æc s¸nh h¬n.
-N-íc qu¶ lªn men: ®-îc chÕ biÕn b»ng c¸ch cho n-íc qu¶ lªn men r-îu.
Sau thêi gian lªn men tõ 24-36 giê, ®é r-îu trong s¶n phÈm ®¹t tíi 4 -5% V .Sau
®ã s¶n phÈm ®-îc triÖt trïng, ®ãng vµo bao b× kÝn vµ tiªu thô nhanh. N-íc qu¶
lªn men cã h-¬ng vÞ ®Æc biÖt do nÊm men t¹o ra, l¹i chøa nhiÒu CO2 nªn cã t¸c
dông tiªu ho¸ tèt.
-Bét qu¶ gi¶i kh¸t: Bao gåm d¹ng cao cÊp lµ d¹ng bét qu¶ hoµ tan vµ d¹ng
cÊp thÊp h¬n lµ d¹ng bét qu¶ kh«ng hoµ tan. Bét qu¶ hoµ tan ®-îc chÕ biÕn tõ
n-íc qu¶, qua qu¸ tr×nh sÊy ®Æc võa sÊy kh« thµnh d¹ng bét , cã thªm mét sè phô
gia thùc phÈm ®Ó t¨ng thªm mµu s¾c h-¬ng vÞ vµ ®é hoµ tan cho s¶n phÈm. Bét
qu¶ gi¶i kh¸t kh«ng hoµ tan th× ®-îc chÕ biÕn tõ qu¶ nghiÒn mÞn ( c¶ thÞt lÉn víi
phÇn x¬ ) råi sÊy kh« b»ng m¸y sÊp phun hoÆc m¸y sÊy kiÓu trôc c¸n ®Ó s¶n
phÈm ®¹t ®é kh« rÊt cao, thuû ph©n chØ cßn 2-5%. Sau ®ã, s¶n phÈm ®-îc gia
mµu, gia h-¬ng t-¬ng tù nh- bét qu¶ gi¶i kh¸t hoµ tan.
-N-íc qu¶ gi¶i kh¸t : Thµnh phÇn chñ yÕu lµ dÞch qu¶, chiÕm 10-50% ( tuú
theo d¹ng nguyªn liÖu vµ d¹ng s¶n phÈm) céng víi ®-êng axit thùc phÈm, chÊt
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mµu thùc phÈm vµ h-¬ng liÖu. S¶n phÈm cã thÓ ®-îc n¹p CO2 hoÆc kh«ng n¹p
CO2.
HiÖn nay c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam ®ang lËp dù ¸n x©y dùng míi c¸c c¬ së
chÕ biÕn rau qu¶ t¹i c¸c träng ®iÓm tr-íc m¾t lµ c¸c xÝ nghiÖp NCN §ång Giao.
Trong c¸c dù ¸n nãi trªn s¶n phÈm n-íc qu¶ gi¶i kh¸t lu«n ®-îc coi lµ mét trong
nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu cña c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ .
C«ng nghiÖp chÕ biÕn r-îu vang: míi ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
vµ chñ yÕu lµ ë c¸c tØnh miÒn B¾c nh- Hµ Néi, VÜnh Phóc, Th¸i Nguyªn. S¶n
l-îng r-îu vang n¨m 1993 kho¶ng 10 triÖu lÝt, nguyªn liÖu qu¶ cÇn dïng kho¶ng
25 ngh×n tÊn . C¸c lo¹i qu¶ ®-îc sö dông nh- nho, døa, chuèi, mËn vµ nh÷ng
lo¹i qu¶ kh¸c.
C«ng nghÖ chÕ biÕn r-îu vang ®ang cã triÓn väng ph¸t triÓn do nhu cÇu
tiªu dïng cña thÞ tr-êng dang ngµy mét t¨ng lªn. HiÖn nay cã kho¶ng 17 nhµ
m¸y chÕ biÕn qu¶ xuÊt khÈu.Trong ®ã t«ng c«ng ty qu¶n lý 12 nhµ m¸y vµ 5 nhµ
m¸y ®Þa ph-¬ng qu¶n lý ( S¬n La, S¬n T©y, H÷u Giang, Linh Xu©n, TiÒn Giang)
víi t«ng c«ng xuÊt 50.000 tÊn /n¨m vÒ ®å hép vµ 25.000 tÊn/n¨m vÒ rau qu¶
®«ng l¹nh. HÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ ®Òu nhËp tõ c¸c n-íc XHCN ( cò) nh- Nga, §øc,
Bungari, Balan, Hungari vµ ®· sö dông 20-30 n¨m nay nªn thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ
®· l¹c hËu. Nh÷ng n¨m cao ®iÓm, c¸c nhµ m¸y trªn ®· s¶n suÊt ®-îc 19.000 tÊn
qu¶ ®ãng hép ( 1987) vµ 20.000 tÊn døa ®«ng l¹nh(1984).
Tõ sau 1990, khi bÞ mÊt thÞ tr-êng truyÒn thèng, qu¶ ®-îc xuÊt sang thÞ
tr-êng Ch©u ¸ vµ T©y ¢u , song míi ë d¹ng th¨m dß, giíi thiÖu. Do vËy hiÖn nay
c¸c nhµ m¸y míi chØ sö dông 40-50% c«ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®-a l¹i cßn
thÊp. Ngoµi hÖ th«ng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn nªu trªn,vµi n¨m gÇn ®©y hÖ thèng lß
sÊy thñ c«ng chÕ biÕn long nh·n xuÊt khÈu sang Trung Quèc còng ®-îc ph¸t
triÓn ë vïng nh·n ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ c¸c tØnh cã nhiÒu nh·n ë ®ång
b»ng s«ng Hång nh- H-ng Yªn, H¶i D-¬ng, Hµ Nam.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Theo sè liÖu ®iÒu tra th× c¶ n-íc cã kho¶ng 140 lß sÊy, trong ®ã ®ång b»ng
s«ng Cöu Long cã 115 lß ®ång b»ng S«ng Hång cã 25 lß, tiªu thô kho¶ng 70%
nh·n t-¬i trong vïng. Khèi l-îng long nh·n thµnh phÈm kho¶ng 4000-5000 tÊn.
ChØ tõ n¨m 1981-1990 nghµnh rau qu¶ xuÊt khÈu ®-îc khèi l-îng ®¸ng kÓ
vµ thu ®-îc kim ng¹ch kh¸ lín. N¨m 1981 xuÊt ®-îc 42106 tÊn s¶n phÈm thu
®-îc 11.992.000 USD ( chiÕm 9,7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n). VÒ
xuÊt khÈu rau qu¶ t-¬i chiÕm 40-60% ( tõ n¨m 1989-1990 chØ cßn chiÕm 1830%) kim ng¹ch chØ ®¹o 32-36% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.Trong ®ã nhãm gia
vÞ chiÕm 5-15% nh-ng kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹i cao chiÕm 25-30%. V× vËy,ta
t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn, gi¶m xuÊt khÈu t-¬i (n¨m 1993 kim ng¹ch xuÊt khÈu
cßn 6,9 triÖu USD) .
2.3. C©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông lín trong viÖc b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i víi
c¸c chøc n¨ng lµm s¹ch m«i tr-êng, gi¶m tiÕng ån, lµm rõng phßng hé, lµm ®Ñp
c¶nh quan.
NhiÒu c©y gièng ¨n qu¶ cho nguån mËt cã chÊt l-îng cao ®-îc nhiÒu ng-êi
tiªu dïng -a thÝch. ë vïng nhiÖt ®íi c©y ¨n qu¶ cßn cã t¸c dông b¶o vÖ dÊt chèng
xãi mßn, lµm hµng rµo c¶n b·o. ë c¸c khu d©n c-, ®« thÞ ng-êi ta trång c©y ¨n
qu¶ víi môc ®Ých c©y c¶nh, c©y bãng m¸t. NhiÒu c©y ¨n qu¶ cã t¸n l¸ ®Ñp, mµu
s¾c hÊp dÉn dïng trång trong c«ng viªn hoÆc c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c b¶o
tµng, bÖnh viÖn hay c¸c khu ®iÒu d-ìng. C¸c vïng v¶i, nh·n ë H-ng Yªn, Lôc
Ng¹n võa lµ nguån s¶n phÈm dinh d-ìng quý võa cã ®é che phñ chèng xãi mßn,
b¶o vÖ ®Êt víi hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c c©y trång tr-íc ®ã.
2.4. S¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ gãp phÇn t¨ng thu nhËp
Mét sè c©y ¨n qu¶ mÆc dï cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh- nh·n, v¶i, xoµi, nh-ng l¹i
cã thÓ tËn dông trång ë ®Êt qoanh v-ên nhµ, ®Êt ®åi vµ nh÷ng ®Êt ch-a ®-îc khai
th¸c gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
2.1 §Æc ®iÓm kinh tÕ
C¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ th-êng cã chu kú s¶n xuÊt dµi chØ trång mét lÇn, ®êi
sèng c¬ thÓ kÐo dµi vµ thu ho¹ch nhiÒu n¨m víi n¨ng suÊt cao, gi¸ trÞ gÊp 10-15
lÇn trång lóa.Trong khi ®ã, ®Çu t- cho c©y ¨n qu¶ kh«ng cao, Ýt s©u bÖnh, ®é rñi
ro thÊp ( chñ yÕu do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt mang l¹i h¬n ) so víi c©y trång kh¸c .
ChÝnh v× vËy ,c©y ¨n qu¶ ®-îc ®¸nh gi¸ cao, gi÷ vai trß quan träng trong
viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång hiÖn nay ë n-íc ta.
2.2 §Æc §iÓm Kü ThuËt .
C©y ¨n qu¶ lµ lo¹i c©y trång c¹n, cã tÝnh chÞu h¹n cao, kh«ng kÐn ®Êt, víi
kh¶ n¨ng nµy nã tËn dông ®-îc ®Êt ®ai kh«ng thÓ trång ®-îc c©y l-¬ng thùc, víi
kü thuËt canh t¸c trªn ®Êt dèc, c©y ¨n qu¶ cã thÓ trô l¹i vµ ph¸t triÓn b×nh th-êng,
sau thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n ( th-êng tõ 3-4 n¨m) ®Õn thêi kú s¶n xuÊt kinh
doanh, thêi k× nµy kÐo dµi vµi chôc n¨m thËm chÝ kÐo dµi c¶ tr¨m n¨m. Cho tíi
nay vÉn ch-a x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n chu k× s¶n xuÊt cña nã lµ bao nhiªu n¨m, ®iÓm
nµy rÊt thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm vÒ kü thuËt trong s¶n
xuÊt dÉn ®Õn tÝnh thêi vô cao nÕu chuyªn m«n ho¸ qu¸ s©u.§Ó gi¶m bít tÝnh thêi
vô trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh c©y ¨n qu¶ cÇn l-u ý mÊy vÊn ®Ò sau:
+ Thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp b»ng
c¸ch kÕt hîp c¬ cÊu c©y ¨n qu¶ hîp lý, kÕt hîp c©y ¨n qu¶ víi c¸c lo¹i c©y trång
vµ vÇt nu«i kh¸c. Bè trÝ c¬ cÊu c©y trång hîp lý ®Ó sö dông tèi ®a lùc l-îng lao
®éng vµ së dông hîp lý c¸c lo¹i vËt t- kü thuËt.
+ T¹o ra c¸c gièng c©y cho s¶n phÈm kh«ng trïng nhau trong mét n¨m( c©y
tr¸i vô) ®Ó h¹n chÕ tÝnh thêi vô.
III. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶
1. Nh©n tè tù nhiªn
* §Êt ®ai: lµ yÕu tè s¶n xuÊt kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña mäi nhµnh s¶n xuÊt,
®Æc biÖt lµ ngµnh trång trät, trong ®ã cã ngµnh rau qu¶. Sè l-îng, chÊt l-îng, vÞ
trÝ cña ®Êt ®ai cã ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖt Nam n»m ë vïng §«ng Nam Ch©u ¸, ®Êt n-íc cã chiÒu dµi trªn 15 vÜ
®é víi mÊy ngµn km gi¸p biÓn ®«ng. §Êt ®ai n-íc ta rÊt phong phó, c¶ n-íc cã
13 nhãm ®Êt chÝnh, trong ®ã nhãm ®Êt ®á chiÕm gÇn 54% ®-îc ph©n bè ë trung
du miÒn nói phÝa B¾c. §©y lµ nhãm ®Êt cã chÊt l-îng tèt thuËn lîi cho viÖc ph¸t
triÓn c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m vµ ®Æc biÖt lµ c©y ¨n qu¶. Cßn l¹i lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i
®Êt nh-: ®Êt ®en, ®Êt x¸m, ®Êt phï sa, ®Òu thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n
qu¶.
*KhÝ hËu: khÝ hËu lµ m«i tr-êng sèng cña c¸c lo¹i c©y trång. V× vËy, nÕu
khÝ hËu thêi tiÕt thuËn lîi c©y trång ph¸t triÓn tèt vµ ng-îc l¹i, nÕu thêi tiÕt
kh«ng thuËn lîi th× c©y trång kh«ng ph¸t triÓn ®-îc hoÆc kÐm ph¸t triÓn.
ViÖt Nam n»m trong vµnh ®ai nhiÖt ®íi giã mïa víi sù biÕn ®æi khÝ hËu
gi÷a c¸c miÒn B¾c- Nam. §iÒu ®ã cho phÐp n-íc ta trång ®-îc nhiÒu lo¹i hoa
qu¶ nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi vµ mét sè rau qu¶ gèc «n ®íi, mïa vô thu ho¹ch kÕ tiÕp
nhau nhiÒu th¸ng trong n¨m. ViÖt Nam cßn lµ mét trong nh÷ng vïng ph¸t sinh
cña mét sè c©y ¨n qu¶ nh- cam, quýt, v¶i, chuèi vµ cã nguån gien di truyÒn thùc
vËt phong phó, ®a d¹ng vÒ c©y ¨n qu¶, gia vÞ vµ hoa.
Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ sinh th¸i, rau qu¶ n-íc ta còng bÞ ¶nh h-ëngcña mét
sè h¹n chÕ vµ bÊt lîi cña khÝ hËu ®èi víi n«ng nghiÖp nh- : b·o lôt, thêi tiÕt kÐm
æn ®Þnh do giã mïa ®«ng b¾c, dÉn tíi rñi ro vÒ chÊt l-îng.
*§Þa h×nh: R¶i ®Òu kh¾p tõ B¾c tíi Nam lµ ®Þa h×nh tõ nói cao ®Õn ®ång
b»ng, s«ng suèi vµ ven biÓn ®· t¹o nªn nh÷ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý -sinh th¸i so víi
nhiÒu n-íc kh¸c. C¸c hÖ thèng giao th«ng ®-êng bé, ®-êng biÓn vµ hµng kh«ng
thuËn tiÖn cho viÖc giao l-u hµng hãa quèc tÕ vµ khu vùc.
2. Nh©n tè kinh tÕ x· héi
*Lao ®éng: lµ yÕu tè s¶n xuÊt, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña
c¸c ngµnh trong ®ã cã ngµnh rau qu¶.
ViÖt Nam lµ mét n-íc n«ng nghiÖp, hiÖn t¹i 80% d©n sè c¶ n-íc sèng ë
n«ng th«n vµ trªn 70% lùc l-îng lao ®éng toµn x· héi lµm viÖc trong khu vùc
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nµy. Do vËy, cã thÓ nãi lùc l-îng lao ®éng cña n-íc ta rÊt dåi dµo vµ cã thÓ cung
cÊp ®ñ lao ®éng cho s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶.
Ng-êi n«ng d©n n-íc ta cÇn cï s¸ng t¹o, qua nhiÒu thÕ hÖ ®· tÝch lòy ®-îc
nhiÒu kinh nghiÖm trång trät, chä gièng rau ®Ëu, cam, quýt, b-ëi, hång xoµi,
ch«m ch«m, thanh long. N«ng d©n ë nhiÒu vïng rau qu¶ thuyÒn thèng ®· thu
®-îc n¨ng suÊt vµ lîi nhuËn cao. Tuy nhiªn, chØ víi kinh nghiÖm th× nhiÒu vÊn ®Ò
ch-a gi¶i quyÕt ®-îc, nhÊt lµ c¸c kh©u nh-: gièng, phßng trõ s©u bÖnh, xö lý sau
thu ho¹ch. Nh×n chung, tr×nh ®é d©n trÝ cña n-íc ta cßn thÊp so víi nhiÒu n-íc
trªn thÕ giíi.
*C¬ së vËt chÊt kü thuËt: lµ nh©n tè rÊt quan träng ¶nh h-ëng ®Õn viÖc s¶n
xuÊt c©y ¨n qu¶. HiÖn nay ViÖt Nam nhËp khÈu nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña
mét sè n-íc trªn thÕ giíi do vËy n-íc ta ®· cã nhiÒu d©y chuyÒn s¶n xuÊt hiÖn
®¹i ®-a vµo s¶n xuÊt víi c«ng suÊt lín, chÊt l-îng cao. Nh-ng nh×n chung chóng
ta vÉn cßn nhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu so víi thÕ giíi. V× vËy, s¶n l-îng vµ chÊt
l-îng c¸c lo¹i s¶n phÈm ch-a cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng
nghiÖp n-íc ta ( kÓ c¶ rau qu¶ ) cßn rÊt h¹n chÕ.
*Phong tôc tËp qu¸n: s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n-íc ta vÉn cßn mang tÝnh tù
ph¸t , s¶n xuÊt nhá, ph©n t¸n theo tËp qu¸n. Ruéng ®Êt ph©n chia nhá theo tõng
hé n«ng d©n, vèn liÕng Ýt ái nhÊt lµ ë phÝa b¾c, cµng ng¹i rñi ro, ch-a d¸m m¹nh
d¹n ®Çu t- vµ thÝch øng kÞp thêi víi s¶n xuÊt hµng hßa theo c¬ chÕ thÞ tr-êng. Do
vËy, cã nh÷ng tr-êng hîp n«ng d©n bÞ t¸c ®éng bëi gi¸ cao h¬n, kh«ng ®¶m b¶o
ch÷ tÝn hîp ®ång. §©y lµ mét nh-îc ®iÓm vµ trë ng¹i trong tæ chøc s¶n xuÊt rau
qu¶ chÕ biÕn.
*C¬ chÕ chÝnh s¸ch: lµ nh©n tè ¶nh h-ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c©y ¨n
qu¶. NÕu chÝnh s¸ch ®óng nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch ngµnh rau qu¶ ph¸t
triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng khèi l-îng xuÊt khÈu. Nh-ng ng-îc l¹i, nÕu c¬ chÕ chÝnh
schs mµ kh«ng ®óng th× sÏ c¶n trë ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©u ¨n qu¶.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Do hoµn c¶nh n-íc ta mét thêi gian dµi ph¶i tËp trung cho s¶n xuÊt l-¬ng
thùc, nªn kh¶ n¨ng ®Çu t- cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng s¶n cã giíi h¹n. Trong ®ã
, ngµnh rau qu¶ ch-a ®-îc ®Çu t- ®óng møc do vËy ch-a ph¸t huy ®-îc tiÒm
n¨ng vèn cã. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhµ n-íc ®· cã ch×nh s¸ch ®Çu t- cho ngµnh
rau qu¶ thÝch ®¸ng h¬n, c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc ®-îc nhµ n-íc quan t©m
nhiÒu h¬n. Cho nªn, ngµnh rau qu¶ ®· cã sj ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Song c¸c chÝnh
s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cßn nhiÒu h¹n chÕ ch-a khuyÕn khÝch
®-îc ngµnh rau qu¶ phat triÓn m¹nh.
3. Nh©n tè vÒ tæ chøc kü thuËt
Nh÷ng nh©n tè n«ng nghiÖp nµy bao gåm: c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt
( trang tr¹i, hîp t¸c x· , hé gia ®×nh); sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ viÖc
øng dông chóng vµo s¶n xuÊt.
C¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung cac nguån lùc cña
®Þa ph-¬ng cho s¶n xuÊt. Trong ngµnh n«ng nghiÖp ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn
th× h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt chñ yÒu lµ trang tr¹i, cã rÊt nhiÒu nh÷ng trang tr¹i
víi quy m« hµng ngµn ha, cßn ë n-íc ta th× chñ yÕu l¹i lµ hé gia ®×nh, s¶n xuÊt
víi quy m« nhá bÐ, ruéng ®Êt manh món, ph©n t¸n lµ nguyªn nh©n c¶n trë s¶n
xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn.
ViÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµo s¶n xuÊt gãp phÇn hoµn thiÖn c¸c
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m khai th¸c, øng dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ h¬n c¸c
nguån lùc x· héi vµo ngµnh trång trät.
Trong lÜnh vùc trång trät, viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång tr-íc tiªn ph¶i t×m
hiÓu nhu cÇu cña thÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc vÒ sè l-îng, chÊt l-îng, mÉu m·,
gi¸ c¶. Trªn c¬ së ®ã mµ cã sù bè trÝ s¾p xÕp s¶n xuÊt hîp lý ®¸p øng nhu cÇu thÞ
tr-êng, thóc ®Èy nhanh t¸i s¶n xuÊt më réng.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
IV T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi
1. TiÒm n¨ng vµ thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam
Víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nh-ìng ®a d¹ng phï hîp víi yªu cÇu sinh
tr-ëng cña nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, ViÖt Nam lµ mét trong
c¸c quèc gia cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶.
Trong khi ®ã nhu cÇu tiªu dïng tr¸i c©y trªn thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Trong
c¸c n¨m 1980-1995 thÞ tr-êng tr¸i c©y thÕ giíi t¨ng 20,5%. MÆc dï hiÖn nay thÞ
tr-êng thÕ giíi chØ nhËp khÈu h¬n 5% tæng s¶n l-îng tr¸i c©y nhiÖt ®íi, song nhu
cÇu ®èi víi tr¸i c©y nhiÖt ®íi ngµy cµng t¨ng lªn. Trong c¸c n¨m 1980-1995 tr¸i
c©y nhiÖt ®íi xuÊt khÈu t-¬i t¨ng m¹nh: døa t¨ng gÊp ®«i, xoµi t¨ng gÊp 6, b¬
t¨ng gÊp 3, ®u ®ñ t¨ng 4 lÇn. HÇu hÕt c¸c lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi ®-îc -a chuéng
trªn thÞ tr-êng thÕ giíi nh- xoµi, chuèi, døa, thanh long, ch«m, m¨ng côt, b¬
nh·n ®Òu rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ thæ nh-ìng cña nhiÒu vïng l·nh
thæ ViÖt Nam.
Cïng víi sù gia t¨ng nhu cÇu tr¸i c©y cña trÞ tr-êng thÕ giíi, nhu cÇu tiªu
dïng tr¸i c©y trong n-íc còng ngµy cµng t¨ng do thu nhËp vµ møc sèng cña d©n
c- ngµy cµng ®-îc n©ng cao. HiÖn nay møc tiªu dïng tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu
ng-êi ë n«ng th«n n-íc ta lµ 20-30kg/ ng-êi/ n¨m, ë thµnh thÞ lµ 35-45kg/ ng-êi/
n¨m. Møc nµy cßn thÊp xa h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi (n¨m 2000,
møc trung b×nh cña thÕ giíi kho¶ng 75-80kg/ ng-êi/ n¨m). Víi tèc ®é t¨ng thu
nhËp cña d©n c- nh- nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua th× tíi n¨m 2010 møc tiªu dïng
tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ng-êi ë ViÖt Nam cã thÓ gÇn ®¹t tíi møc trung b×nh cña
thÕ giíi hiÖn nay. §Õn n¨m 2010, nÕu theo dù b¸o d©n sè n-íc ta lµ 90 triÖu
ng-êi vµ møc tiªu thô tr¸i c©y b×nh qu©n ®Çu ng-êi ®¹t møc 65-70kg/ ng-êi/ n¨m
th× nhu cÇu tiªu thô tr¸i c©y trong n-íc ta sÏ lµ 6,0-6,3 triÖu tÊn/ n¨m. Ngoµi ra,
nhu cÇu cña thÞ tr-êng tr¸i c©y trong n-íc t¨ng lªn cßn do l-îng kh¸ch n-íc
ngoµi du lÞch vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi sÏ ngµy cµng gia t¨ng. Tõ n¨m
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2010 theo dù b¸o hµng n¨m sè kh¸ch du lÞch n-íc ngoµi vµo ViÖt nam cã thÓ ®¹t
møc 8 triÖu ng-êi/ n¨m.
Nh- vËy, cã thÓ thÊy r»ng ViÖt Nam cã nh÷ng tiÒm n¨ng to lín vÒ ®iÒu
kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn vÒ thÞ tr-êng tiªu thô tr¸i c©y (c¶ thÞ tr-êng trong n-íc
vµ ngoµi n-íc) ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ trong nh÷ng n¨m tíi.
C¶ n-íc ta hiÖn cã 140 loµi c©y ¨n qu¶ thuéc gÇn 40 hä thùc vËt. Nh÷ng
n¨m qua diÖn tÝch vµ s¶n l-¬ng c©y ¨n qu¶ ë n-íc ta t¨ng lªn nhanh chãng. N¨m
1999 c¶ n-íc cã h¬n 425.000 ha c©y ¨n qu¶, ®Õn n¨m 2002 ®· cã kho¶ng
500.000 ha, trong ®ã §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 54%
diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ cña c¶ n-íc vµ cã tíi 30 lo¹i tr¸i c©y cã s¶n l-îng s¶n xuÊt
hµng n¨m kh¸ lín nh- xoµi, døa, m¨ng côt, d-a hÊu, sÇu riªng, ch«m ch«m, cam
quýt. VÒ s¶n l-îng tr¸i c©y, theo sè liÖu cña côc khuyÕn n«ng-khuyÕn l©m, n¨m
1994 c¶ n-íc s¶n xuÊt 2,6 triÖu tÊn tr¸i c©y, n¨m 1996 lµ 3,2 triÖu tÊn, n¨m 1998
lµ 4 triÖu tÊn, n¨m 2000 lµ 4,5 triÖu tÊn.
Tr¸i víi tèc ®é t¨ng nhanh diÖn tÝch vµ s¶n l-îng, viÖc tiªu thô s¶n phÈm
tr¸i c©y l¹i lu«n gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ ¸ch t¾c.Tr¸i c©y ViÖt Nam xuÊt khÈu rÊt
khã kh¨n, n¨m 1998 c¶ n-íc chØ xuÊt khÈu ®-îc d-íi 10.000 tÊn, míi b»ng
0,25% s¶n l-îng tr¸i c©y s¶n xuÊt trong n-íc. C¸c n¨m 1999-2000 xuÊt khÈu tr¸i
c©y cã t¨ng song s¶n l-îng xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ. Tr¸i c©y ViÖt Nam kh«ng
chØ ¸ch t¾c trong xuÊt khÈu mµ tiªu thô còng rÊt khã kh¨n ë thÞ tr-êng néi ®Þa vµ
rÊt khã c¹nh tranh víi tr¸i c©y cïng lo¹i nhËp khÈu. Theo tæng côc H¶i quan, chØ
tÝnh nguån nhËp khÈu chÝnh ng¹ch, hiÖn mçi n¨m n-íc ta nhËp khÈu tõ 20.000
®Õn 30.000 tÊn tr¸i c©y,trong ®ã cã kho¶ng 8000 tÊn t¸o, 3000 tÊn nho, 340 tÊn
nho kh«. Ngoµi ra nguån tr¸i c©y nhËp khÈu tõ Trung Quèc qua con ®-êng tiÓu
ng¹ch (bao gåm t¸o, lª, cam, quýt, nho) vµo n-íc ta cã khèi l-îng kh¸ lín.
Riªng l-îng ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu tr¸i c©y chÝnh ng¹ch hµng n¨m -íc tÝnh ®· tíi
13-15 triÖu USD/ n¨m. Nh÷ng khã kh¨n vµ ¸ch t¾c trong tiªu thô s¶n phÈm ®·
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h¹n chÕ viÖc ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ vµ h¹n chÕ rÊt
lín hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng nh- lîi Ých cña ng-êi s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ n-íc ta .
2. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ ë ViÖt Nam
C©y ¨n qu¶ ë n-íc ta tuy ®· ®-îc trång tõ l©u ®êi, song tr-íc kia s¶n xuÊt
chñ yÕu dùa theo tËp qu¸n. Theo c¸c tµi liÖu th× sang thÕ kû 20 c¸c ho¹t ®éng
®iÒu tra nghiªn cøu míi b¾t ®Çu ®-îc quan t©m.
Thêi Ph¸p thuéc, tõ n¨m 1930 mét sè c¬ quan n«ng nghiÖp b¾t ®Çu ®iÒu
tra gièng c©y ¨n qu¶, thµnh lËp mét sè tr¹i nghiªn cøu ë Gia Rai-Biªn Hoµ, V©n
Du-Thanh Ho¸; tæ chøc héi thi qu¶ ngon; lËp v-ên -¬m gièng cÊp tØnh.
Sau n¨m 1954, B¸c Hå ph¸t ®éng tÕt trång c©y (1959), kh«ng chØ lµm
bãng m¸t, lÊy gç, lÊy qu¶ mµ cßn lµm s¹ch m«i tr-êng. Tõ n¨m 1960 nhiÒu n«ng
tr-êng trång c©y ¨n qu¶ ®-îc thµnh lËp, Vô trång trät - Bé n«ng nghiÖp ®· x©y
dùng c¸c quy tr×nh kü thuËt trång cam, quýt, chuèi, døa. N¨m 1968, ViÖn c©y
c«ng nghiÖp - c©y ¨n qu¶ ®-îc thµnh lËp. C«ng t¸c nghiªn cøu vÒ cam ®-îc chó
träng tõ n¨m 1962, ®Õn n¨m 1964 cã sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia Liªn X« vµ
tõ n¨m 1976 cã c¸c chuyªn gia Cuba, cïng víi c¸c tËp ®oµn gièng cam quýt cña
Cuba viÖn trî cho ViÖt Nam. Thêi kú nµy mét sè kªt qu¶ nghiªn cøu ®· ®-îc
tæng kªt nh-: B¸o c¸o tæng kÕt thÝ nghiÖm vÒ cam vµ cµ phª t¹i héi nghÞ toµn
quèc ë T©y HiÕu- NghÖ An (1977), Bé n«ng nghiÖp ®· x©y dùng quy ho¹ch c¸c
vïng c©y ¨n qu¶ (cam døa quýt, chuèi) tr×nh Thñ t-íng ChÝnh phñ. N¨m 1970
quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt døa MiÒn B¾c ViÖt Nam ®· ®-îc x©y dùng.
Sau n¨m 1975, Bé n«ng nghiÖp ®± ph²t ®éng phong tr¯o “ vên qu° B²c
Hå ” trong c° níc (1979). N¨m 1986 “ §Ò ²n ph²t triÓn c©y ¨n qu° cã mói ë
Viªt Nam thêi kú 1986-2000 ” ®± ®îc x©y dùng, x²c ®Þnh kh° n¨ng ph²t triÓn
s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ cã mói c¶ n-íc lµ 70 ngµn ha. N¨m 1986, Héi lµm v-ên ViÖt
nam ®-îc thµnh lËp, m« h×nh VAC ®· ®-îc phæ biÕn ngµy cµng réng, trong ®ã
c©y ¨n qu¶ lµ mét chñ lùc. Thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hîp t¸c rau qu¶ ViÖt X« 19861990, ch-¬ng tr×nh nghiªn cøu cÊp Nhµ n-íc ®· ®-îc tiÕn hµnh, sau ®ã c¸c ®Ò tµi
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
vÒ døa, cam, chuèi, rau ®· ®-îc tæng kÕt. N¨m 1990, ViÖn nghiªn cøu rau qu¶ ®·
®-îc thµnh lËp, bao gåm 3 trung t©m Phó Hé, Xu©n Mai vµ Phñ Quú. TiÕp ®ã
n¨m 1994, trung t©m c©y ¨n qu¶ Long §Þnh ®-îc thµnh lËp (nay lµ ViÖn nghiªn
cøu c©y ¨n qu¶ miÒn Nam). Lùc l-îng nghiªn cøu c©y ¨n qu¶ ®· ®-îc t¨ng
c-êng trong c¶ n-íc.
ë n-íc ta c©y ¨n qu¶ ®-îc ph¸t triÓn d-íi 2 h×nh thøc :
+ Trång ph©n t¸n trong c¸c v-ên cña c¸c n«ng hé víi môc ®Ých tù tóc, bæ
sung dinh d-ìng b÷a ¨n. Tuy vËy chØ míi cã kho¶ng 15-20%sè hé cã trång c©y
¨n qu¶ trong v-ên. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n«ng hé ë c¸c vïng n«ng nghiÖp kh¸c
nhau, -íc tÝnh b×nh qu©n mçi n«ng hé ttrång kho¶ng 40 m 2 c©y ¨n qu¶ trong
v-ên víi nhiÒu lo¹i c©y truyÒn thèng nh- mÝt, nh·n, æi, chuèi.
+ TËp trung trµnh vïng cã môc ®Ých s¶n xuÊt hµng ho¸, chñ yÕu lµ do c¸c
n«ng hé trång, trong ®ã cã 28 n«ng tr-êng cã trrång c©y ¨n qu¶ víi nhiÒu quy
m«, diÖn tÝch kh¸c nhau .
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vïng qu¶ tõ 3 khu vùc ®Æc tr-ng lµ :
+ Do chñ tr-¬ng cña nhµ n-íc vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng c©y ¨n qu¶, b¾t
®Çu tõ c¸c n«ng tr-êng quèc doanh, sau ®ã phæ biÕn réng ra c¸c n«ng hé trong
vïng, g¾n víi c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu, ch¼ng h¹n nh- khu vùc trång døa
vïng ®Êt phÌnTø Gi¸c Long Xuyªn, ®ång Th¸p M-êi, khu vùc §ång Giao( Ninh
B×nh), Hµ Trung( Thanh Ho¸).
+ Do ®iÒu kiÖn lîi thÕ vÒ sinh th¸i cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ cã vÞ trÝ thuËn lîi
vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ cã rhÞ tr-êng tiªu thô nªn ®· h×nh thµnh vïng c©y ¨n qu¶
nh- vïng qu¶ cña ®ång b»ng s«ng c-ñ long, §«ng Nam Bé , ngo¹i thµnh Hµ Néi
+Tõ nh÷ng v-ên c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n cña nh÷ng ®Þa ph-¬ng ®-îc thÞ tr-êng
tiªu thô m¹nh ph¸t triÓn nªn thanhg c¸c vïng qu¶ tËp trung nh- c¸c vïng b-ëi
N¨m Roi (VÜnh Long). T©n TriÒu ( §ång Nai), Phóc Tr¹ch ( Hµ TÜnh), m¬ mËn
(T©y B¾c,§«ng B¾c).
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Qui m« v-ên qu¶ cña c¸c n«ng hé s¶n xuÊt ë c¸c vïng tËp trung tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm ®Êt ®ai tõng vïng. Vïng ®ång b»ng S«ng Hång d-íi 200 m2; miÒn
Nam, miÒn Nói Trung Du PhÝa B¾c Phæ biÕn tõ 1000-2000m2.§· cã nh÷ng ®iÖn
h×nh tæ chøc s¶n xuÊt theo kiÓu trang tr¹i c©y ¨n qu¶ c¶ vïng ®ång b»ng vµ vïng
®Êt ®åi nói. Nh÷ng vïng c©y ¨n qu¶ th©m canh vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th-êng
g¾n viÑc trång c©y ¨n qu¶ trong kinh tÕ sinh th¸i VAC võa nu«i trång thuû s¶n,
ph¸t triÓn ch¨n nu«i c«ng nghiÖp .
Víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu nhiÖt ®íi cã pha trén tÝnh «n ®íi rÊt thuËt tiÖn
cho nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ ë n-íc ta ph¸t triÓn. HiÖn nay tËp ®oµn c©y ¨n qu¶ ë
n-íc ta rÊt phong phó trong ®ã cã nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ quÝ kh«ng chØ cã ý nghÜa
tiªu dïng trong n-íc, mµ cßn cã ý nghÜa xuÊt khÈu cã gi¸ thÞ nh- cam, nh·n, v¶i,
døa, sÇu riªng, xoµi, diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ n-íc ta tõ n¨m 1985 ®Õn nay ®· cã sù
ph¸t triÓn kh¸ m¹nh: n¨m 1985 míi cã 213 ngµn ha, ®Õn n¨m 1988 ®· cã 272,2
ngµn ha vµ ®Õn n¨m 2000 ®· cã kho¶ng 500 ngµn ha vµ s¶n l-îng ®¹t 7 triÖu tÊn,
tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 70 triÖu USD( theo bé NN vµ PTNT).
ViÖc bè trÝ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶. Ngoµi viÖc bè trÝ trång r¶i r¸c trªn tÊt c¶ c¸c
vïng, c¸c ®Þa ph-¬ng , chóng ta cßn bè trÝ trång tËp trung quy m« c©y ¨n qu¶ ë
nh÷ng vïng vµ nh÷ng ®Þa ph-¬ng cã ®iÒu kiÖn nh-: vïng c©y ¨n qu¶ tËp trung
Nam Bé vµ miÒn nói phÝa B¾c trong ®ã 70% diÖn tÝch n»m ë c¸c vïng phÝa Nam
3. T×nh h×nh s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ trªn thÕ giíi.
Ngµy nay nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶
vµ hä ®· giµu lªn nhê xuÊt khÈu s¶n phÈm t-¬i vµ chÕ biÕn tõ qu¶ .
Nh÷ng n-íc cã diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ lín nh- lµ MÜ, Trung Quèc, Ên
§é, vÝ dô : n¨m 1995 Trung Quèc cã 6,4 triÖu ha c©y ¨n qu¶ víi s¶n l-îng
kho¶ng 35 triÖu tÊn. Ên ®é cã 2,94 triÖu ha víi s¶n l-îng 25,5 triÖu tÊn.
Theo thèng kª cña tæ chøc FAO n¨m 1998 s¶n l-îng qu¶ toµn thÕ giíi lµ
333,6 triÖu tÊn, trong ®ã sè qu¶ mäng lµ 3329,5 triÖu tÊn chiÕm 98,8% tæng s¶n
l-îng toµn thÕ giíi, cßn l¹i 4,1 triÖu tÊn lµ qu¶ vá cøng chiÕm 1,2% tæng s¶n
20
.PDF 
94 
46756 
110 
