nghiên cứu chuyên đề “Thực trạng thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Kon Tum” giúp chúng ta đánh giá việc thực hiện chính sách dân tộc, chính sách miền núi, chính sách cho người nghèo trong thời gian qua và đề ra những nhiệm vụ chủ yếu nhằm thực hiện tốt các chính sách này của Đảng và Nhà nước trên địa bàn tỉnh Kon Tum trong thời gian đến
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA LUẬT
CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP TỐT NGHIỆP
Đề tài: Thực trạng thực hiện chính sách dân tộc
ở tỉnh Kon Tum
Sinh viên thực hiện : Dương Thị Lam Giang
Lớp
: B14K19.3PHKT
Giảng viên hướng dẫn : Đào Thị Nhung
Kon Tum, Tháng 4 năm 2016
0
UBND TỈNH KON TUM
BAN DÂN TỘC
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
NHẬN XÉT SINH VIÊN THỰC TẬP
Kính gửi: Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng
Trong thời gian từ ngày 20/ 02 / 2014 đến ngày 29 /4 / 2016, Đơn vị chúng
tôi có nhận sinh viên Dương Thị Lam Giang MSSV ........................ của Trường đến
thực tập tại đơn vị, Sau khi hoàn tất quá trình thực tập, chúng tôi có nhận xét về
tinh thần, thái độ,năng lực thực tập của sinh viên Dương Thị Lam Giang như sau:
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
Kon Tum, Ngày ... tháng ... năm ...
Lãnh đạo đơn vị
(Ký, ghi rõ họ và tên, đóng dấu)
1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA LUẬT
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
...., Ngày ... tháng ... năm ...
(Ký, ghi rõ họ và tên)
2
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .....................................................................................................4
I.TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI...........................................................................4
II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................................5
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.....................................................5
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................................5
V. BỐ CỤC ĐỀ TÀI..................................................................................................5
PHẦN NỘI DUNG ..................................................................................................6
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC ........................6
1.1. QUAN NIỆM CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC ...................................6
1.2. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ DÂN TỘC ....................6
1.3. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ DÂN TỘC ...................................................7
1.4 QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC .............................7
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Ở TỈNH KON TUM TRONG THỜI GIAN QUA .............................................10
2.1. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH CHUNG .................................................................10
2.2. TỔNG QUAN VỀ ĐƠN VỊ THỰC TẬP.........................................................17
2.3. CÔNG TÁC LÃNH ĐẠO, CHỈ ĐẠO CỦA TỈNH KON TUM VỀ THỰC
HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC ...........................................................................21
2.4. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC ..................................................................22
2.4.1. Các chính sách đầu tư sử dụng nguồn lực, chính sách đầu tư phát triển bền
vững.........................................................................................................................22
2.4.2. Chính sách phát triển giáo dục đào tạo và dạy nghề.....................................26
2.4.3. Chính sách cán bộ người dân tộc thiểu số.....................................................27
2.4.4. Chính sách đối với người có uy tín ở vùng dân tộc thiểu số ........................28
2.4.5. Chính sách bảo tồn và phát triển văn hóa, chính sách phát triển thể dục, thể
thao, chính sách phát triển du lịch ..........................................................................29
2.4.6. Chính sách y tế, dân số và chăm sóc sức khỏe .............................................30
2.4.7. Chính sách thông tin - truyền thông .............................................................30
2.4.8. Chính sách phổ biến pháp luật, trợ giúp pháp lý ..........................................30
2.4.9. Chính sách bảo vệ môi trường sinh thái .......................................................31
2.4.10. Chính sách quốc phòng, an ninh .................................................................31
2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC ........................32
2.6. HẠN CHẾ ........................................................................................................33
CHƯƠNG III. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ ĐỂ THỰC HIỆN TỐT CHÍNH SÁCH
DÂN TỘC Ở TỈNH KON TUM TRONG THỜI GIAN TỚI ............................35
KẾT LUẬN ............................................................................................................37
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................38
3
PHẦN MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Việt Nam là một quốc gia thống nhất gồm nhiều dân tộc cùng sinh sống, kề
vai sát cánh với nhau trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước. Các dân tộc
thiểu số (DTTS) nước ta cư trú xen kẽ trên địa bàn rộng lớn, có vị trí chiến lược
đặc biệt quan trọng về chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng và bảo vệ môi trường
sinh thái. Đồng bào các dân tộc nước ta có truyền thống đoàn kết lâu đời trong đấu
tranh chống giặc ngoại xâm, chế ngự thiên nhiên, khắc phục thiên tai và xây dựng
đất nước. Mỗi dân tộc có sắc thái văn hóa riêng, góp phần tạo nên sự đa dạng,
phong phú của nền văn hóa Việt Nam thống nhất.
Ngay từ khi mới ra đời và trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta
luôn xác định vấn đề dân tộc, công tác dân tộc và đoàn kết các dân tộc có vị trí
chiến lược quan trọng trong cách mạng nước ta. Dựa trên những quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc, Đảng ta đã đề ra
các chủ trương, chính sách dân tộc, với những nội dung cơ bản là: "Bình đẳng,
đoàn kết, tương trợ giúp đỡ nhau cùng phát triển", “thực hiện chính sách bình
đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau giữa các dân tộc, tạo mọi điều kiện để
các dân tộc cùng phát triển, gắn bó mật thiết với sự phát triển chung của cộng
đồng dân tộc Việt Nam”1 là những quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta
trong lãnh đạo thực hiện công tác dân tộc và chính sách dân tộc.
Trong những năm qua, việc thực hiện chính sách dân tộc tại tỉnh Kon Tum đã
góp phần cải thiện và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các
DTTS. Tuy nhiên, Kon Tum vẫn là một tỉnh nghèo trong mặt bằng chung của cả
nước; đồng bào DTTS còn gặp nhiều khó khăn, thu nhập thấp, tỷ lệ nghèo còn
chiếm tỷ lệ cao... Bên cạnh đó, các thế lực thù địch luôn tìm cách lợi dụng những
hạn chế, yếu kém trong việc thực thi chính sách dân tộc để tuyên truyền tư tưởng
hiềm khích, chia rẽ dân tộc, truyền đạo trái phép nhằm thực hiện "âm mưu diễn
biến hòa bình" gây mất ổn định tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội
trên địa bàn tỉnh.
Vì vậy, nghiên cứu chuyên đề “Thực trạng thực hiện chính sách dân tộc ở
tỉnh Kon Tum” giúp chúng ta đánh giá việc thực hiện chính sách dân tộc, chính
sách miền núi, chính sách cho người nghèo trong thời gian qua và đề ra những
nhiệm vụ chủ yếu nhằm thực hiện tốt các chính sách này của Đảng và Nhà nước
trên địa bàn tỉnh Kon Tum trong thời gian đến.
1
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 70, 81
4
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở vận dụng lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước ta về chính sách dân tộc, thực
trạng việc thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh Kon Tum, đề tài có mục
đích đánh giá những ưu điểm, phân tích những tác động cụ thể của chính sách dân
tộc trên mọi lĩnh vực đời sống, chính trị, kinh tế và văn hóa xã hội của nhân dân
các dân tộc trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Từ đó đưa ra một số kiến nghị trong quá
trình thực thi chính sách và đề ra các giải pháp bảo đảm việc thực hiện chính sách
dân tộc, pháp luật về dân tộc.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đề tài chú trọng nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước tại tỉnh Kon Tum giai đoạn
2011- 2015.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đề tài sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và một số
phương pháp nghiên cứu khác như: phương pháp phân tích; phương pháp tổng hợp;
phương pháp so sánh.
5. BỐ CỤC ĐỀ TÀI
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm
3 chương:
Chương 1 - Cơ sở lý luận về chính sách dân tộc
Chương 2 - Thực trạng việc thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Kon Tum
trong thời gian qua
Chương 3 - Đề xuất, kiến nghị để thực hiện tốt chính sách dân tộc ở tỉnh Kon
Tum trong thời gian tới.
5
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
1.1. QUAN NIỆM CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta là một hệ thống chủ trương,
giải pháp tác động trực tiếp đến các dân tộc và quan hệ dân tộc. Chính sách dân tộc
là nhằm thực hiện quyền bình đẳng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các
dân tộc, trong đó có sự quan tâm đến các DTTS có trình độ phát triển kinh tế - xã
hội thấp.
Chính sách dân tộc nằm trong chính sách xã hội nhưng không đồng nhất với
chính sách xã hội, vì chính sách xã hội là chính sách về con người, chăm lo bồi
dưỡng, phát huy nhân tố con người, nó chưa phân biệt rõ sự khác nhau giữa các dân
tộc để có chủ trương, giải pháp phù hợp đối với các dân tộc và mối quan hệ giữa
các dân tộc.
Chính sách miền núi có nội dung quan trọng là thực hiện chính sách dân tộc của
Đảng, vì đồng bào các DTTS thường sống ở miền núi, nhưng giữa hai chính sách này
không đồng nhất. Vì chính sách dân tộc chỉ quan tâm đến các điều kiện đặc thù của
các DTTS, trong khi đó ở miền núi không chỉ có đồng bào các DTTS mà còn có số
lượng đáng kể dân tộc Kinh lên sinh sống.
Có nhiều cách phân loại chính sách dân tộc khác nhau, theo Nghị định số
05/2011/NĐ-CP của Chính phủ, nội dung chính sách dân tộc được chia làm 13
nhóm chính sách: đầu tư và sử dụng nguồn lực; đầu tư phát triển bền vững; phát
triển giáo dục và đào tạo; cán bộ người DTTS; người có uy tín ở vùng DTTS; bảo
tồn và phát triển văn hóa; phát triển thể dục, thể thao vùng DTTS; phát triển du lịch
vùng DTTS; y tế, dân số; thông tin - truyền thông; phổ biến, giáo dục pháp luật và
trợ giúp pháp lý; bảo vệ môi trường, sinh thái; quốc phòng, an ninh.
1.2. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN VỀ DÂN TỘC
Dưới góc độ hoạt động của các nhà cách mạng vì giai cấp vô sản, Mác và
Ăngghen luôn quan tâm và ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập của các dân tộc bị
áp bức và thuộc địa. Để giải quyết vấn đề dân tộc một cách triệt để trên lập trường
giai cấp vô sản, Mác và Ăngghen chủ trương tiến hành thủ tiêu Nhà nước tư sản
xây dựng một nhà nước kiểu mới, không còn đối kháng giai cấp nữa.
6
Kế thừa tư tưởng của C.Mác và Ph. Ăngghen về vấn đề dân tộc, dựa vào sự
tổng kết kinh nghiệm đấu tranh của phong trào cách mạng thế giới và cách mạng
Nga, Lênin đã khái quát lại thành “Cương lĩnh dân tộc”. Theo Lênin, các dân tộc
dù lớn hay là nhỏ dù đông người hay ít người đều có nghĩa vụ, quyền lợi ngang
nhau mà không một dân tộc nào được giữ đặc quyền đặc lợi về chính trị, kinh tế,
văn hóa với dân tộc khác. Đây là sự bình đẳng hoàn toàn, một sự bình đẳng toàn
diện giữa các dân tộc trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
1.3. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ DÂN TỘC
Sinh thời, vấn đề dân tộc và công tác dân tộc luôn được Chủ tịch Hồ Chí
Minh quan tâm, chỉ đạo trong suốt quá trình hoạt động cách mạng. Trên cơ sở kế
thừa và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, chủ nghĩa yêu nước, truyền thống đoàn kết
của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. Người luôn kêu gọi và chủ trương các
dân tộc sống trên đất nước Việt Nam phải bình đẳng, đoàn kết giúp đỡ nhau. Trong
thư gửi Đại hội các DTTS Miền Nam tại Pleiku từ ngày 19/4/1946, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã viết:“Đồng bào Kinh hay Thổ, Mường hay Mán, Gia Rai hay Ê Đê,
Xê Đăng hay Ba Na và các DTTS khác, đều là anh em ruột thịt. Chúng ta sống chết
có nhau, sướng khổ cùng nhau, no đói giúp nhau… chúng ta phải thương yêu nhau,
phải kính trọng nhau, phải giúp đỡ nhau để mưu hạnh phúc chung của chúng ta và
con cháu chúng ta”2. Đây chính là cơ sở lý luận để Đảng Cộng sản Việt Nam đưa
ra những nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt trong chính sách dân tộc của mình là:
“bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển”3.
1.4. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
Giai đoạn 1930 - 1945, từ sự thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đến khi
Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời. Trong giai đoạn này, Nước ta ở hoàn
cảnh một cổ hai tròng, chịu số phận của một dân tộc thuộc địa nửa phong kiến. Vấn
đề dân tộc - quốc gia là mục tiêu hàng đầu có ý nghĩa tác động chi phối đến vấn đề
dân tộc và vấn đề giai cấp. Tư tưởng độc lập dân tộc gắn liền với với chủ nghĩa xã
hội đã trở thành tư tưởng chủ đạo trong sự nghiệp cách mạng của Đảng ta. Do đó,
ngay sau khi giành độc lập, Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã thành
lập Nha Dân tộc thiểu số để theo dõi, quản lý các vấn đề dân tộc.
Giai đoạn 1945 - 1954, kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Giai
đoạn này, nhân dân cả nước lại một lần nữa bước vào trường kỳ kháng chiến chống
thực dân Pháp. Tại Đại hội lần thứ II (02/1951), Đảng ta đã khẳng định: các dân tộc
ở Việt Nam đều được bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ, phải đoàn kết giúp đỡ
2
3
Sách Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr.85-86
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 70
7
nhau để kháng chiến và kiến quốc, kiên quyết chống chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi,
đánh đổ âm mưu gây thù hằn, chia rẽ dân tộc của đế quốc và lũ Việt gian. Đồng
thời, cải thiện đời sống cho các DTTS, giúp đỡ họ tiến bộ về mọi mặt, đảm bảo để
họ tham gia chính quyền và dùng tiếng mẹ đẻ trong giáo dục.
Giai đoạn 1955 - 1975, kháng chiến chống Mỹ, bảo vệ miền Bắc, giải phóng
miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Ở giai đoạn này, tăng cường đoàn kết các dân tộc,
quyết tâm đấu tranh giữ vững hoà bình; đẩy mạnh cách mạng xã hội chủ nghĩa ở
miền Bắc, đồng thời đẩy mạnh cách mạng, dân tộc dân chủ nhân dân ở miền Nam;
tiến tới hoà bình thống nhất Đất nước trên cơ sở độc lập và dân chủ; xây dựng một
nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần tăng
cường phe xã hội chủ nghĩa và bảo vệ hoà bình thế giới.
Giai đoạn 1976 đến nay, Nước ta hoàn toàn được giải phóng, kiến thiết, mở cửa
và hội nhập quốc tế. Từ sau ngày Đất nước hoàn toàn được giải phóng, công tác dân
tộc một lần nữa được khẳng định, bổ sung, cụ thể hóa trong Nghị quyết Đại hội IV của
Đảng (1976): thực hiện triệt để quyền bình đẳng về mọi mặt các dân tộc đoàn kết giúp
đỡ nhau cùng tiến bộ. Quan điểm này tiếp tục được thể hiện xuyên suốt, nhất quán
trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng ở Nước ta, tại Đại hội Đại biểu toàn
quốc lần thứ XI, Đảng tiếp tục khẳng định: “Đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến lược
trong sự nghiệp cách mạng của nước ta. Các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam bình
đẳng, đoàn kết, thương yêu, tôn trọng và giúp nhau cùng tiến bộ, thực hiện thắng lợi
sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Nghiên cứu xây dựng các cơ chế, chính
sách, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng DTTS.”4.
Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản chỉ
đạo về công tác dân tộc làm tiền đề cho sự ra đời hàng loạt chính sách nhằm giúp
đỡ đồng bào các dân tộc dần rút ngắn khoảng cách giữa miền núi và miền xuôi, xóa
bỏ dần những hủ tục, thành kiến lạc hậu, cụ thể như: Thực hiện Nghị quyết Hội
nghị Trung ương 7 (khóa IX) của Ban chấp hành Trung ương Đảng và Kết luận số
57-KL/TW ngày 03/11/2009 của Bộ Chính trị về công tác dân tộc; Nghị quyết số
22-NQ/TW ngày 27/11/1989 của Bộ Chính trị (khóa VI) về một chủ trương, chính
sách lớn phát triển kinh tế - xã hội miền núi; Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban
Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX tại Hội nghị lần thứ bảy về công tác dân tộc;
Chỉ thị số 1971/CT-TTg ngày 27/10/2010 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường
công tác dân tộc thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa; Nghị định số 05/2011/NĐ-
4
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, tr.244
8
CP ngày 14/01/2011 của Chính phủ về công tác dân tộc; Quyết định 449/QĐ-TTg
của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020…
9
CHƯƠNG II
THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
DÂN TỘC Ở TỈNH KON TUM TRONG THỜI GIAN QUA
2.1. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH CHUNG
Kon Tum là một tỉnh miền núi, vùng cao, biên giới nằm ở cực Bắc Tây
Nguyên, là địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng cả về chính trị, kinh tế - xã hội,
quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Toàn tỉnh có 9 huyện và 01 thành phố với 102
xã, phường, thị trấn gồm: Khu vực I: 25 xã, phường, thị trấn; Khu vực II có 19 xã;
Khu vực III có 58 xã; có 61 xã và 50 thôn đặc biệt khó khăn ở xã khu vực I và II
thuộc diện đầu tư Chương trình 135 năm 2016; có 2 huyện thụ hưởng Nghị quyết
30a của Chính phủ là: huyện Kon Plông, và huyện Tu Mơ Rông; có 03 huyện được
hưởng cơ chế đầu tư của Nghị quyết 30a theo Quyết định số 293/QĐ-TTg của Thủ
tướng Chính phủ là huyện Đăk Glei, Kon Rẫy và Sa Thầy. Dân số trung bình năm
2015 khoảng 500 ngàn người; dân tộc thiểu số chiếm 55,18%, có 28 dân tộc anh
em cùng sinh sống xen kẽ nhau, trong đó có 7 dân tộc tại chỗ như: Xơ Đăng, Ba
Na, Gia Rai, Giẻ - Triêng, Brâu, Rơ Măm, Hre.
2.1.1.
Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên
- Vị trí địa lý : Kon Tum là tỉnh miền núi, biên giới nằm ở Bắc Tây Nguyên,
phía Bắc giáp tỉnh Quảng Nam (chiều dài ranh giới 142 km); phía Nam giáp tỉnh
Gia Lai (chiều dài ranh giới 203 km), phía Đông giáp Quảng Ngãi (chiều dài ranh
giới 74 km), phía Tây giáp hai nước Lào và Campuchia (có chung đường biên giới
dài 280,7 km).
- Địa hình: Đồi, núi chiếm khoảng 2/5 diê ên tích toàn tỉnh, bao gồm những
đồi núi liền dải có đô ê dốc cao như núi Ngọc Linh (cao 2.598 m), ngọn Bon San
(cao 1.939 m), ngọn Ngọc Kring (cao 2.066 m). Mă êt địa hình bị phân cắt hiểm trở,
tạo thành các thung lũng hẹp, khe, suối; xen giữa vùng đồi là dãy núi Chưmomray.
- Khí hâ âu: Kon Tum thuô êc vùng khí hâ êu nhiê êt đới gió mùa cao nguyên.
Nhiê êt đô trung
bình trong năm dao đô nê g trong khoảng 22 - 230C, biên đô ê nhiê êt đô ê
ê
dao đô nê g trong ngày 8 - 90C. Hàng năm, lượng mưa trung bình khoảng 2.121 mm,
lượng mưa năm cao nhất 2.260 mm, năm thấp nhất 1.234 mm, tháng có lượng mưa
cao nhất là tháng 8.
- Thủy văn: Nguồn nước mặt chủ yếu là sông, suối bắt nguồn từ phía Bắc và
Đông Bắc của tỉnh Kon Tum, thường có lòng dốc, thung lũng hẹp, nước chảy xiết,
gồm có Sông Sê San do 2 nhánh chính là Pô Kô và Đăk Bla hợp thành. Các sông,
suối khác: phía Đông Bắc tỉnh là đầu nguồn của sông Trà Khúc đổ về Quảng Ngãi,
10
phía Bắc của tỉnh là đầu nguồn của 2 con sông Thu Bồn và Vu Gia chảy về Quảng
Nam, Đà Nẵng. Ngoài ra còn có sông Sa Thầy bắt nguồn từ đỉnh núi Ngọc Rinh
Rua, chảy theo hướng Bắc-Nam gần như song song với biên giới Campuchia, đổ
vào dòng Sê San. Nhìn chung, chất lượng nước, thế năng... của nguồn nước thuâ ên
lợi cho viê êc xây dựng các công trình thủy điê nê , thủy lợi.
- Đất đai: Kon Tum có diê ên tích tự nhiên 9.689,61 km², chiếm khoảng 17,7%
diê ên tích Tây Nguyên, 3,1 % diện tích cả nước; thuận lợi cho việc bố trí sản xuất,
quy hoạch sử dụng đất, đặc biệt là bố trí sử dụng đất nông nghiệp phù hợp với sinh
lý của từng loại cây trồng nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao trên 1 đơn vị sử dụng
đất như: cao su, cà phê, bời lời...
2.1.2 Đặc điểm đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của các DTTS đang sinh
sống trên địa bàn tỉnh Kon Tum
- Về đặc điểm kinh tế: Ngoài dân tộc Kinh sinh sống với các hoạt động kinh tế
phát triển, sản xuất chính của đồng bào DTTS chủ yếu là làm nương rẫy; cây lương
thực chính là lúa, ngoài ra còn có ngô, khoai, sắn làm lương thực phụ và chăn nuôi,
nấu rượu. Qua các cuộc vận động phát triển kinh tế - xã hội, với sự quan tâm đầu tư
của Đảng và Nhà nước đã tác động mạnh đến suy nghĩ và hành động của đồng bào
các DTTS, tạo điều kiện ngày càng thuận lợi về cơ sở vật chất nhằm nâng cao sự
hiểu biết, trình độ dân trí về tổ chức sản xuất, biết kỹ thuật canh tác lúa nước, trồng
cây công nghiệp và kỹ thuật bảo vệ rừng. Đồng thời, biết giữ gìn truyền thống văn
hóa tốt đẹp của dân tộc mình, tăng cường khả năng hòa nhập, bình đẳng dân tộc
trong tiến trình phát triển.
- Về đặc điểm đời sống: Việc chăn nuôi gia súc, gia cầm của đồng bào dân tộc
vẫn theo thói quen thả rông. Ngoài sản xuất nông nghiệp là chủ yếu, đồng bào dân
tộc còn có một số ngành thủ công truyền thống, tuy nhiên do trình độ tay nghề còn
thấp nên sản phẩm làm ra chủ yếu mang tính chất trao đổi, chưa đủ phát triển mạnh
thành thị trường kinh tế. Hiện nay, những nghề này đang từng bước được phục hồi
để tạo việc làm, tăng thu nhập, đồng thời bảo tồn những giá trị truyền thống.
Do trình độ tiếp thu các tiến bộ khoa học kỹ thuật của đồng bào DTTS còn
thấp nên phương thức sản xuất còn lạc hậu, hiệu quả lao động thấp. Mặt khác, việc
sản xuất và tiêu dùng còn thiếu kế hoạch, không tính toán lâu dài nên làm cho cuộc
sống của họ còn gặp nhiều khó khăn.
- Về văn hóa, xã hội:Văn hóa các DTTS tỉnh Kon Tum rất đa dạng và đặc sắc
là kho tàng văn hóa dân gian hết sức phong phú, độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc
và mang phong cách chung của văn hóa Trường Sơn - Tây Nguyên, nổi bật là cồng
11
chiêng xoang, nhà Rông, Sử thi, lễ hội, các điệu dân ca, dân vũ với các nhạc cụ độc
đáo như: Đinh tút, Ting ning, Rơ rưng, Klôngpút; các lễ hội dân gian phản ánh thế
giới quan tín ngưỡng đa thần của người dân như: Lễ ăn trâu, Lễ bỏ mả, Lễ cúng
máng nước, Lễ mừng nhà Rông mới, Lễ ăn cơm mới, Lễ đóng cửa kho lúa,... nên
có một sức hút mãnh liệt đối với các nhà nghiên cứu, các khách thăm quan, du lịch.
Như vậy, đời sống kinh tế, văn hóa tinh thần của nhân dân, và nhất là ở các
vùng sâu, vùng xa và vùng đồng bào DTTS đang ngày càng được nâng cao, góp
phần quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển sản xuất ở địa phương ổn định và bền
vững.
2.1.3. Văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum
- Nhà ở: Trước đây, hầu hết các DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum đều cư trú trên
nhà sàn truyền thống. Nhà sàn có kết cấu kiến trúc thô sơ, chủ yếu làm mộc bằng
đôi bàn tay với công cụ thô sơ và nguyên vật liệu sẵn có trong tự nhiên như: cột và
khung mái làm bằng gỗ, phên vách làm bằng tre nứa, mái lợp bằng cỏ tranh. Mỗi
dân tộc có hình dáng, quy mô, kết cấu kiến trúc nhà sàn khác nhau, ví dụ người Xơ
Đăng, Ba Na, Gia Rai…nhà sàn là nhà dài với hộ gia đình lớn (dòng họ) cư trú, mái
nhà có hình lưỡi rìu bổ ngửa lên trời (hình hai bàn tay chum lại như khấn vái thần
linh), còn dân tộc Giẻ - Triêng thì mái nhà sàn có hình con thuyền độc mộc lật úp
lại với hộ gia đình nhỏ và vừa cư trú… Tùy vào điều kiện kinh tế, sự vững mạnh
của một gia đình mà họ xây nhà ở bề thế hay vừa phải. Mỗi nhà sàn đều có sàn lộ
thiên, nơi dừng chân của các thành viên trong gia đình trước khi vào nhà. Tùy từng
dân tộc mà sàn lộ thiên có nhà chồ để che nắng, che mưa…
Hiện nay, với xu thế phát triển của xã hội, nguyên vật liệu truyền thống ngày
càng khan hiếm các dân tộc đã chuyển ngôi nhà sàn dài sang ngôi nhà sàn vừa với
hộ gia đình nhỏ cư trú. Ngôi nhà sàn truyền thống mới chuyển đổi này của đồng
bào các dân tộc thiểu số tỉnh Kon Tum đang bị mai một dần, thậm chí một số thôn
làng đã không còn ngôi nhà sàn và thay vào đó sự hiện diện ngày càng nhiều ngôi
nhà trệt được xây dựng theo lối kiến trúc hiện đại với vật liệu bền vững (gạch, xi
măng, cốt thép).
- Nhà sinh hoạt cộng đồng (nhà Rông)
Đa số các DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum đều có nhà sinh hoạt cộng đồng - nhà
Rông, đây là nơi hội họp, giải quyết các công việc hệ trọng của làng, nơi sinh hoạt,
học tập của cộng đồng làng…. Tùy vào địa hình, đặc điểm của từng tộc người mà
nhà Rông được xây dựng với kiểu dáng, kết cấu kiến trúc và sự bề thế khác nhau để
tạo nên nét riêng biệt của từng dân tộc chẳng hạn như nhà Rông của người Ba Na,
12
Gia Rai, Rơ Măm có sàn nhà cao, bề ngang tương đối hẹp, với bộ khung mái cao
vút tạo cho nhà Rông có vóc dáng cao thanh thoát, còn nhà Rông của người Xơ
Đăng, Giẻ - Triêng (nhánh Giẻ), Brâu có sàn nhà, bộ khung mái tương đối thấp, bề
ngang rộng tạo cho nhà Rông có vóc dáng đồ sộ và nhà Rông của người Giẻ Triêng (nhánh Triêng) thì có kết cấu kiến trúc, hình dáng tương tự như nhà ở nhưng
to hơn, không gian sinh hoạt lớn hơn nhà ở.
Với xã hội ngày càng phát triển, nhiều luồng văn hóa ngoại lai du nhập ngày
càng mạnh mẽ, nền kinh tế phát triển theo xu hướng hội nhập… đã góp phần ảnh
hưởng không nhỏ đến vai trò, vị trí, giá trị của nhà Rông trong đời sống đồng bào.
Hiện nay, nhiều nhà Rông ở các làng đồng bào các DTTS tại chỗ đang ít phát huy
giá trị vốn có như nơi học tập, sinh hoạt của các trai làng… thay vào đó nhà Rông
đang dần sử dụng làm nơi hội họp, học tập quán triệt các chủ trương, chính sách,
Nghị quyết của Ðảng và Nhà nước, đồng thời tổ chức các hoạt động văn hóa mới
như: Thông tin lưu động, chiếu phim, biểu diễn nghệ thuật... do các cơ quan, đoàn
thể tổ chức nhằm nâng cao hưởng thụ văn hóa mới và kích thích sáng tạo văn hóa
quần chúng ở trên địa bàn. Mặt khác, do nguyên vật liệu truyền thống ngày càng
khan hiếm nên kết cấu kiến trúc của nhà Rông đang có sự thay đổi, mai một và một
số làng không có nhà Rông hoặc có nhà Rông nhưng xây dựng theo lối kiên cố hóa
bằng vật liệu bê tông cốt thép không còn giữ giá trị truyền thống của nhà Rông.
Bên cạnh đó, việc định cư, tách hộ lập vườn đã phần nào thu hẹp không gian của
nhà Rông (sân của nhà Rông) hoặc nhà Rông được xây dựng không nằm ở trung tâm
của làng như truyền thống.…
- Nghề thủ công truyền thống
Nghề thủ công của đồng bào các DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum chủ yếu là dệt
vải thổ cẩm, đan lát, nghề rèn, nghề tạc tượng nghề gốm,…Nghề thủ công truyền
thống phát triển ở mỗi vùng cư trú, mỗi tộc người khác nhau, ví dụ như: nghề rèn
phát triển ở tộc người Xơ Đăng (nhánh Tơ Đrá) họ biết khai thác quặng trong tự
nhiên và luyện thành sắt thép để chế tác các công cụ lao động sản xuất, vũ khí…;
nghề dệt thổ cẩm phát triển nhất ở cộng đồng tộc người Ba Na, Gia Rai, Giẻ Triêng với cách bài trí hoa văn sặc sỡ; nghề gốm phát triển tộc người Ba Na (nhánh
Jơ Lơng);...Tuy nhiên, hiện nay với xã hội phát triển theo hướng công nghiệp hóa,
nhiều sản phẩm của khoa học công nghệ ra đời với giá rẻ, chất lượng tốt hơn, tiện
lợi trong sử dụng, dễ mua,…góp phần làm cho nghề thủ công truyền thống của
đồng bào các DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum đang bị mai một dần và mất đi vị trí độc
tôn vốn có trong cộng đồng. Nhiều thôn, làng đồng bào ít duy trì, phát huy nghề thủ
13
công truyền thống, thế hệ trẻ ngày càng không biết về các kỹ thuật chế tác trong
nghề thủ công truyền thống như nghề gốm, rèn, dệt,….
- Ẩm thực
Ẩm thực truyền thống của các đồng bào DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum rất
phong phú và đa dạng, các món ẩm thực đều chế biến từ những nguyên vật liệu sẵn
có trong tự nhiên như măng, rau dớn, rau diệu, hoa chuối, môn rừng, cây chuối
rừng, các loại thú rừng, tôm, cua, cá dưới các con sông, suối… Tuy cách chế biến
thô sơ, mộc mạc nhưng có hương vị đậm đà của núi rừng, có giá trị dinh dưỡng
cao, đảm bảo sức khỏe và cuốn hút người thưởng thức. Các món ẩm thực truyền
thống điển hình của đồng bào các DTTS tại chỗ phải kể đến như: thịt nướng xiên
chấm với gia vị lá é hoặc tiêu rừng, các món nướng trong ống lồ ô, nướng bằng lá
chuối rừng, gỏi cá, các món chế biến từ các loại rau rừng, bánh nếp, cháo, rượu cần
… Các món ẩm thực, ngoài việc duy trì sử dụng trong các bữa ăn hàng ngày, thì sự
phong phú của ẩm thực được đồng bào các DTTs tại chỗ chú trọng phô diễn trong
các ngày lễ hội của gia đình, cộng đồng. Hiện nay, các món ẩm thực truyền thống
của các DTTS tại chỗ vẫn duy trì, bảo tồn trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của
đồng bào.
- Trang phục truyền thống
Trang phục truyền thống của các DTTS tại chỗ được làm ra từ nguyên vật
liệu sẵn có trong tự nhiên hoặc do con người trồng như vỏ cây, bông… Trang phục
của mỗi tộc người đều có nét độc đáo riêng nhất là việc trang trí màu sắc, hoa
văn…tạo nên sự phong phú về trang phục truyền thống của các tộc người tỉnh Kon
Tum. Màu sắc chủ đạo của các DTTS tại chỗ là màu đen, đỏ, vàng, trắng, chàm…là
màu được cộng đồng khai thác từ tự nhiên. Hoa văn trang trí trên trang phục đều
lấy cảm hứng từ cảnh vật, sắc màu thiên nhiên như hình rau dớn, hình sóng nước,
ngôi sao, hình kỷ hà…để tô màu thêm sặc sỡ của trang phục truyền thống. Ví dụ
như: Khố của người Giẻ - Triêng được tạo hoa văn trang trí sặc sỡ cùng với nhiều
sợi tua màu đỏ, trên các sợi tua có đính hạt cườm nhỏ dọc chân và thân khố, còn
khố của người Ba Na, Gia Rai, Rơ Măm…thì trang trí đơn giản hơn với một giải
hoa văn ở chân khố…. Với sự vận động, phát triển của xã hội thì trang phục truyền
thống của các DTTS tại chỗ cũng phát triển theo để đáp ứng nhu cầu của con
người. Nếu như từ thuở sơ khai thì trang phục truyền thống được làm từ vỏ cây rồi
dần dần chuyển sang dùng sợi bông trồng trên các nương rẫy và hiện nay chủ yếu
dùng các sợi chỉ, len công nghiệp vốn dễ mua và sử dụng đồng thời màu sắc phong
phú hơn.
14
Hiện nay, với ngành công nghiệp dệt may ngày càng phát triển mạnh mẽ, tạo
ra các sản phẩm - trang phục bền, gọn, sử dụng tiện lợi trong sinh hoạt lao động sản
xuất, giữ ấm tốt, giá thành rẻ, dễ mua, đáp ứng về thời trang với đại đa số người
dân… cộng đồng các DTTS tại chỗ đã thích ứng và chuyển sang mặc trang phục
hiện đại (quần tây, áo sơ mi, quần jeans, áo thun), còn trang phục thổ cẩm truyền
thống vốn có vai trò rất quan trọng trong đời sống cộng đồng thì nay đang mất dần
vai trò và ít phát huy giá trị, đồng bào ít mặc trang phục truyền thống trong sinh
hoạt thường nhật, chỉ mặc trang phục truyền thống trong những dịp lễ hội của làng
hoặc các ngày hội văn hóa do các ngành, các cấp tổ chức.
- Tiếng nói, chữ viết
Mỗi DTTS tại chỗ đều có tiếng nói riêng của mình góp phần tạo nên sự
phong phú, đa dạng về văn hóa Kon Tum trong đó có tiếng nói. Tiếng nói của các
DTTS tại chỗ thuộc hai ngữ hệ chính là ngữ hệ Nam Đảo (dân tộc Gia Rai) và Ngữ
hệ Nam Á ( dân tộc Ba Na, Xơ Đăng, Giẻ - Triêng, Rơ Măm, Brâu), tuy nhiên chỉ
có một số dân tộc có chữ viết được phiên âm theo chữ Latinh, như Ba Na, Xơ
Đăng, Gia Rai…. Theo sự phát triển của xã hội, các DTTS tại chỗ đang giao thoa,
gắn kết tạo mối giao hòa trong cộng đồng chung của các tộc người trong cộng đồng
tộc người Việt từ Bắc đến Nam, từ đồng bằng đến vùng cao trên khắp mọi miền đất
nước... Tiếng nói chung là tiếng phổ thông nhưng sinh hoạt trong cộng đồng làng là
tiếng nói của từng tộc người. Hiện nay, tỉnh Kon Tum đang phổ biến tiếng nói, chữ
viết của một số đồng bào các DTTS tại chỗ có chữ viết như tiếng Xơ Đăng, Ba Na,
Gia Rai, Giẻ - Triêng…trong cộng đồng, cho các cán bộ, đảng viên trong các cơ
quan Nhà nước bằng hình thức phổ cập giáo dục, phát bằng tiếng DTTS tại chỗ trên
các phương tiện truyền hình, truyền thanh của địa phương và Trung ương…
Thực tế hiện nay, các thế hệ trẻ của đồng bào các DTTS tại chỗ đang có xu
hướng sử dụng phổ biến tiếng phổ thông (tiếng Việt) trong cộng đồng các thôn
làng, đây là một điều đáng mừng để cộng đồng các dân tộc được hòa đồng và gắn
kết với nhau. Đồng thời, cũng là điều đáng lo ngại có nguy cơ mai một, mất đi tiếng
nói, chữ viết của các DTTS tại chỗ trong tương lai.
- Tri thức dân gian
Đời sống chủ yếu gắn với núi rừng, nương rẫy và hoạt động sản xuất phụ
thuộc vào tự nhiên, đồng bào các DTTS tại chỗ đã đúc kết cho mình những tri thức
về thự nhiên vũ trụ rất sâu sắc để có thể thích nghi và hòa hợp với điều kiện khác
nghiệt của tự nhiên. Họ biết lựa chọn các sản vật sẵn có trong tự nhiên để phục vụ
nhu cầu sống hàng ngày, ví dụ như: Dùng vỏ của một số loại cây để làm trang phục
che chắn, bảo vệ cơ thể; dùng vỏ của cây rừng làm thuốc để bắt cá dưới các con
15
suối, lựa chọn một số loại lá, củ, quả của một số cây trong tự nhiên để chế biến
thành các món ẩm thực thường nhật; lúc trời hoàng hôn mà bầu trời xuất hiện hiện
tượng màu vàng đỏ (người Ba Na gọi là ang moi) thì báo hiệu sắp bước vào mùa
khô hạn; khi đi săn trong rừng sâu vào ban đêm thì đồng bào dựa vào các chòm sao
mà định hướng đường đi….
- Lễ hội, trò chơi dân gian, dân ca, dân vũ
Như đã nói ở trên, tỉnh Kon Tum có sáu DTTS tại chỗ, mỗi dân tộc đều có
những nét văn hóa độc đáo riêng tạo cho Kon Tum có một nền văn hóa phong phú,
đa dạng. Một trong những nét văn hóa, độc đáo, nổi trội nhất hội tụ đầy đủ các loại
hình văn hóa truyền thống phải kể đến là lễ hội truyền thống. Có thể phân thành ba
loại cơ bản như sau:
+ Lễ hội liên quan trong sản xuất: Lễ làm máng nước, lễ tỉa lúa, lễ ăn lá lúa,
lễ mừng lúa mới, lễ mở kho lúa, lễ ăn lúa thừa….
+ Lễ hội liên quan đến vòng đời người: Lễ đặt tên, lễ thổi tai, lễ trưởng
thành, lễ cưới cho người trẻ, lễ mừng thọ cho người già, lễ cúng bệnh tật, lễ tang
ma, lễ bỏ mã cho người chết…
+ Lễ hội liên quan đến các hoạt động khác của cộng đồng: Lễ lập làng mới,
lễ mừng nhà Rông mới, lễ mừng nhà mới, lễ dời làng, lễ cúng làng….
Hiện nay, với xã hội ngày càng phát triển, cơ cấu kinh tế truyền thống có sự
thay đổi theo hướng hội nhập, không gian cũng thay đổi theo hướng văn minh…
làm cho lễ hội truyền thống của các DTTS tại chỗ đang bị mai một dần, phần lễ (tín
ngưỡng) cầu kỳ đang bị lược bỏ dần để phù hợp với thời đại, nhất là ở những đồng
bào dân tộc cư trú gần với các khu trung tâm đô thị, đồng bào theo các tôn giáo
mới….hầu như bỏ hẳn phần lễ mà chỉ tập trung vào phần hội, các hoạt động dân ca,
dân vũ.
- Tôn giáo, tín ngưỡng
Từ thời xa xưa, các DTTS tại chỗ với đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất
hàng ngày chủ yếu dựa vào việc khai thác tự nhiên, lệ thuộc vào tự nhiên và chi
phối sự thành bại, tốt xấu, hay dở trong hoạt động của con người. Nó nảy sinh sự sợ
hãi hay e ngại, tâm lí ngưỡng mộ hay sùng bái, cũng từ đó đồng bào nhìn nhận tự
nhiên như những đấng linh thiêng, thần thánh để thờ cúng. Với quan niệm “Vạn
vật hữu linh” đã tạo nên trong tín ngưỡng dân gian của đồng bào các DTTS tại chỗ
là tín ngưỡng đa thần. Tín ngưỡng dân gian được hoạt động thông qua các lễ tục
thờ cúng (lễ hội truyền thống) các thần linh, tổ tiên, các thần linh được thờ cúng
như thần lúa, thần đất, thần rừng, thần núi, thần nước, thần sấm sét, thần nhà Rông,
16
chiêng, ché…Trong các lễ hội, phần lễ là yếu tố thần thánh và quan trọng nhất tạo
nên sự trang trọng, tính linh thiêng của lễ hội.
Tôn giáo, tín ngưỡng dân gian là hai hình thái của tín ngưỡng được cộng
đồng các dân tộc thực hành từ rất lâu và tồn tại cho đến ngày nay. Hiện nay, tôn
giáo và tín ngưỡng dân gian đều phát huy vai trò củng cố mối quan hệ tốt đẹp giữa
con người và con người, giữa con người với tự nhiên, làm cho cộng đồng đối xử
với nhau rất bình đẳng, dân chủ và bác ái, nhìn vạn vật xung quanh con người có ý
nghĩa nhân bản sâu sắc, góp phần hướng con người sống theo hướng tích cực
“Sống tốt đời đẹp đạo”…góp phần ổn định an ninh trật tự trong cộng đồng các
DTTS tại chỗ tỉnh Kon Tum
2.2. TỔNG QUAN VỀ ĐƠN VỊ THỰC TẬP
2.2.1. Đặc điểm tình hình
Năm 1993, Uỷ ban nhân dân tỉnh Kon Tum ban hành Quyết định số 72/QĐUB về việc thành lập Ban Dân tộc - Định canh định cư - Kinh tế mới trực thuộc Uỷ
ban nhân dân tỉnh Kon Tum. Đến năm 1996, Uỷ ban nhân dân tỉnh Kon Tum sát
nhập Ban Dân tộc - Định canh định cư - Kinh tế mới vào Sở Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn đồng thời tổ chức lại Ban Dân tộc - Định canh định cư - Kinh tế
mới thành Chi cục Dân tộc Định canh định cư và Vùng kinh tế mới trực thuộc Sở
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kon Tum.
Năm 2000, Ban Dân tộc - Tôn giáo tỉnh Kon Tum được thành lập theo quyết
định số 45/2000/QĐ-UBND, ngày 18/12/2000 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Kon Tum.
Ngày 18/02/2004 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 53/2004/NĐ-CP về
kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân tộc thuộc Ủy ban nhân dân các cấp, sau
đó Uỷ ban Dân tộc và Bộ Nội vụ có Thông tư liên tịch số 246/2004/TTLT-UBDTBNV ngày 06/5/2004 Hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ
chức cơ quan chuyên môn giúp Uỷ ban nhân dân quản lý nhà nước về công tác dân
tộc ở địa phương. Ngày 23/5/2005 Uỷ ban nhân dân tỉnh Kon Tum đã ban hành
Quyết định số 18/2005/QĐ-UBND về việc thành lập Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum.
2.2.2. Tổ chức bộ máy
- Bộ máy của Ban gồm có 01 Trưởng ban, 03 Phó Trưởng ban và 4 phòng
chuyên môn, giúp việc (Văn phòng Ban, Phòng Chính sách dân tộc, Thanh Tra
Ban, Phòng Tuyên truyền - Địa bàn)
- Tổng số cán bộ công chức Ban Dân tộc (đến cuối tháng 12/2016) có 22 cán
bộ, công chức và người lao động, trong đó có 10 cán bộ công chức là nữ, 07 cán
bộ công chức là người dân tộc thiểu số.
17
2.2.3. Chức năng, nhiệm vụ được giao
a. Vị trí, chức năng
- Ban Dân tộc là cơ quan chuyên môn ngang Sở thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh,
có chức năng tham mưu, giúp Uỷ ban nhân dân tỉnh thực hiện chức năng quản lý
nhà nước về công tác dân tộc.
- Ban Dân tộc chịu sự chỉ đạo, quản lý và điều hành của Uỷ ban nhân dân
tỉnh; đồng thời chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra về chuyên môn,
nghiệp vụ của Ủy ban Dân tộc.
- Ban Dân tộc có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng; trụ sở đặt
tại thành phố Kon Tum.
b. Nhiệm vụ, quyền hạn được giao
Thực hiện theo quy định tại Điều 2 Thông tư liên tịch số 07/2014/TTLTUBDT-BNV ngày 22/12/2014 của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc và Bộ
trưởng Bộ Nội vụ hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức
của cơ quan chuyên môn về công tác dân tộc thuộc Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh cấp
huyện. Cụ thể:
- Chủ trì xây dựng và trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh:
+ Dự thảo các quyết định, chỉ thị; quy hoạch, kế hoạch dài hạn, 05 năm và
hàng năm; chương trình, đề án, dự án, biện pháp tổ chức thực hiện các nhiệm vụ về
công tác dân tộc và nhiệm vụ cải cách hành chính nhà nước thuộc phạm vi quản lý
nhà nước được giao;
+ Dự thảo văn bản quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ
cấu tổ chức của Ban Dân tộc;
+ Dự thảo văn bản quy định điều kiện, tiêu chuẩn, chức danh đối với Trưởng,
Phó các đơn vị thuộc Ban; Trưởng, Phó phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy
ban nhân dân cấp huyện;
- Chủ trì xây dựng và trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh:
+ Dự thảo quyết định, chỉ thị và các văn bản khác thuộc thẩm quyền ban
hành của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh về công tác dân tộc;
+ Dự thảo quyết định thành lập, sáp nhập, chia tách, giải thể các tổ chức, đơn
vị của Ban theo quy định của pháp luật;
18
+ Dự thảo các văn bản quy định về quan hệ, phối hợp công tác giữa Ban Dân
tộc với các Sở, ban, ngành có liên quan và Ủy ban nhân dân cấp huyện.
- Tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, kế hoạch,
chương trình, đề án, dự án, chính sách thuộc lĩnh vực công tác dân tộc sau khi được
phê duyệt; thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thuộc phạm vi quản
lý nhà nước được giao cho đồng bào dân tộc thiểu số; chủ trì, phối hợp vận động
đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh thực hiện chủ trương, đường lối, chính
sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
- Tổ chức thực hiện các chính sách, chương trình, đề án, dự án, mô hình thí
điểm đầu tư phát triển kinh tế - xã hội đặc thù, hỗ trợ ổn định cuộc sống cho đồng
bào dân tộc thiểu số vùng đặc biệt khó khăn, vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa,
vùng biển đảo, vùng căn cứ địa cách mạng và công tác định canh, định cư đối với
đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh.
- Tổ chức thực hiện các chính sách, chương trình, dự án do Ủy ban Dân tộc
chủ trì quản lý, chỉ đạo; theo dõi, tổng hợp, sơ kết, tổng kết và đánh giá việc thực
hiện các chương trình, dự án, chính sách dân tộc ở địa phương; tham mưu, đề xuất
các chủ trương, biện pháp để giải quyết các vấn đề xóa đói, giảm nghèo, định canh,
định cư, di cư đối với đồng bào dân tộc thiểu số và các vấn đề dân tộc khác liên
quan đến chính sách dân tộc, đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh.
- Tổ chức tiếp đón, thăm hỏi, giải quyết các nguyện vọng của đồng bào dân
tộc thiểu số theo chế độ chính sách và quy định của pháp luật; định kỳ tham mưu tổ
chức Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số các cấp của tỉnh; lựa chọn đề nghị cấp có
thẩm quyền khen thưởng các tập thể và cá nhân tiêu biểu có thành tích xuất sắc ở
vùng dân tộc thiểu số trong lao động, sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói,
giảm nghèo, giữ gìn an ninh, trật tự và gương mẫu thực hiện chủ trương, chính sách
của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
- Hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ thuộc lĩnh vực công tác dân tộc đối với
Phòng Dân tộc cấp huyện và công chức được bố trí làm công tác dân tộc đối với
các huyện chưa đủ điều kiện thành lập Phòng Dân tộc và công chức giúp Ủy ban
nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là Ủy ban nhân dân cấp xã) quản
lý nhà nước về công tác dân tộc.
- Thực hiện hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công tác dân tộc được phân công
theo quy định của pháp luật và phân công, phân cấp hoặc ủy quyền của Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
19
- Xem thêm -