Tài liệu Thực trạng của việc ngân hàng trung ương sử dụng các công cụ gián tiếp của chính sách tiền tệ trong thời gian vừa qua

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét ®Êt níc, Ng©n hµng ®ãng vai trß rÊt quan träng. Nã lµ hÖ thÇn kinh cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, nÒn kinh tÕ chØ cã thÓ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao nÕu cã mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶, kh«ng thÓ cã t¨ng trëng trong khi hÖ thèng tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng yÕu kÐm vµ l¹c h©ô. Nh vËy, ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i ph¸t triÓn t¬ng xøng vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc lu th«ng tiÒn tÖ. §iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ chñ yÕu th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, ho¹t ®éng tÝn dông lµ x¬ng sèng cña hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i, cô thÓ lµ qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ sö dông vèn hiÖu qu¶ cña ng©n hµng sÏ gióp cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ ngîc l¹i. Níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸, víi ®êng lèi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc ®· t¹o tiÒn ®Ò kh¸ch quan cho sù kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh víi nh÷ng tiÒm n¨ng vµ u thÕ s½n cã ®· nhanh chãng thÝch nghi víi c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß quan träng kh«ng thÓ thiÕu cña m×nh trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng cã nhiÒu bíc chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ ®Çy biÕn ®éng rñi ro lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn nh sù kh«ng trung thùc cña kh¸ch hµng, vèn vay bÞ sö dông sai môc ®Ých, kh¸ch hµng ph¸ s¶n hay do suy tho¸i kinh tÕ… ®Òu cã thÓ biÕn mét kho¶n vay cã chÊt l îng cao thµnh mét kho¶n nî khã ®ßi. §ã lµ cha kÓ ®Õn nh÷ng kÏ hë do hÖ thèng ph¸p luËt cha hoµn chØnh g©y nªn nh÷ng phiÒn to¸i cho kh¸ch hµng vµ ng©n hµng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng còng nh t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ý ®å xÊu cña kh¸ch hµng hay c¸n bé Ng©n hµng thùc hiÖn hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña nhµ níc. §©y lµ mèi ®e do¹ mµ bÊt cø Ng©n hµng nµo còng ph¶i ®¬ng ®Çu . NhiÖm vô quan träng vµ träng t©m cña qu¶n lý c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i, ®Æc biÖt ®èi víi Ng©n hµng Th¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n ®éi lµ ph¶i n©ng cao chÊt lîng tÝn dông, ®a ra c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung vµ ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh nãi riªng. NhËn thøc râ tÝnh cÊp b¸ch cña vÊn ®Ò trªn, sau thêi gian thùc tËp vµ nghiªn cøu t¹i Ng©n hµng TMCP Qu©n ®éi. T«i xin ®îc tr×nh bµy mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông qua ®Ò tµi : 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 “Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn dông ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh t¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n ®éi ViÖt nam. bè côc cña luËn v¨n gåm ba ch¬ng: Ch¬ng 1. Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông vµ vÊn ®Ò phßng ngõa rñi ro tÝn dông ®èi víi C«ng ty §Çu t x©y dùng c«ng tr×nh t¹i Ng©n hµng TMCP Qu©n ®éi. Ch¬ng 3. Mét sè biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng TMCP Qu©n ®éi ®èi víi C«ng ty §Çu t x©y dùng c«ng tr×nh. Lêi c¶m ¬n: §Ó hoµn thµnh bµi luËn v¨n nµy tríc hÕt t«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi Ban l·nh ®¹o, c¸c c«, c¸c chó c¸c anh vµ c¸c chÞ lµm viÖc t¹i Ng©n hµng Th¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n ®éi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho em trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i Ng©n hµng. §Æc biÖt xin c¶m ¬n tíi: + ¤ng: Lª C«ng – phã Tæng gi¸m ®èc + Anh: Lu Trung Th¸i - Trëng phßng tÝn dông + Anh: Lª H¶i – C¸n bé tÝn dông. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o Lôc DiÖu To¸n-Vô trëng Vô Tµi chÝnh-KÕ to¸n, Bé Khoa häc vµ M«i trêng, thÇy ®· cã nh÷ng bµi gi¶ng quý b¸u gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh x©y dùng bµi luËn v¨n nµy. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng I Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I. Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng 1. Vµi nÐt vÒ ng©n hµng th¬ng m¹i Nguån gèc, ®Þnh nghÜa Khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn trao ®æi hµng lÊy hµng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña lu th«ng hµng ho¸, ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ã tiÒn ®· xuÊt hiÖn ®ãng vai trß lµ vËt trung gi¶n trong qu¸ tr×nh trao ®æi, lu th«ng. Khi tiÒn ra ®êi lu th«ng hµng ho¸ trë nªn dÔ dµng h¬n vµ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn h¬n. Nhng mçi vïng l·nh thæ l¹i cã mét ®ång tiÒn kh¸c nhau, sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c ®ång tiÒn cña c¸c khu vùc ®· g©y khã kh¨n cho lu th«ng hµng ho¸ cho c¸c vïng nµy. Cã mét sè th¬ng gia t¸ch ra lµm nhiÖm vô ®æi tiÒn cho c¸c th¬ng gia kinh doanh, ®ã lµ nh÷ng th¬ng gia tiÒn tÖ. Tuy nhiªn víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña s¶n xuÊt hµng ho¸, nhu cÇu tiÒn tÖ t¨ng lªn v× thÕ ®· ph¸t sinh nghiÖp vô cho vay. C¸c th¬ng gia tiÒn tÖ ®· chuyÓn hoµn toµn tõ ho¹t ®éng kinh doanh hµng ho¸ sang kinh doanh tiÒn tÖ, ®ã chÝnh lµ tiÒn th©n cña ng©n hµng th¬ng m¹i. T¹i nh÷ng níc ph¸t triÓn ng©n hµng th¬ng m¹i ra ®êi sím h¬n Ng©n hµng Quèc gia hµng thÕ kû, Ng©n hµng Quèc gia ra ®êi trªn c¬ së mét trong nh÷ng ng©n hµng th¬ng m¹i lín, cã nguån gèc khæng lå nhÊt, tho¸t ly h¼n viÖc trùc tiÕp cho vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, mµ chØ cho vay ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i; ng©n hµng nµy trë thµnh ng©n hµng ph¸t hµnh, sau ®ã ®îc Nhµ níc quèc h÷u ho¸ b»ng c¸ch mua l¹i vµ trë thµnh Ng©n hµng Quèc gia. MÆc dï ng©n hµng th¬ng m¹i ra ®êi tõ rÊt l©u nhng c¸c nhµ kinh tÕ häc, c¸c nhµ nghiªn cøu vÉn cha nhÊt trÝ víi nhau vÒ ®Þnh nghÜa ng©n hµng th¬ng m¹i, ®ã lµ do sù kh¸c biÖt vÒ luËt ph¸p, phong tôc tËp qu¸n, sè lîng c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ … ë ViÖt nam theo nghÞ ®Þnh sè 49/2000/N§-CP ngµy 12-9-2000 cña ChÝnh phñ: “Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ ng©n hµng ®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan v× môc tiªu lîi nhuËn, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ cña Nhµ níc”. Ho¹t ®éng chñ yÕu vµ thêng 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 xuyªn cña ng©n hµng lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, sö dông sè tiÒn nµy®Ó cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. Ph©n lo¹i Ng©n hµng th¬ng m¹i Ngµy nay, trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt nam h×nh thµnh nhiÒu lo¹i ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c nhau. - Theo ph¹m vi nghiÖp vô ngêi ta chia ng©n hµng th¬ng m¹i thµnh hai lo¹i h×nh: + Lo¹i h×nh kinh doanh ®a n¨ng: Thêng lµ c¸c Ng©n hµng Quèc doanh ®îc phÐp ho¹t ®éng réng, sö dông nhiÒu lo¹i nghiÖp vô. + Ng©n hµng th¬ng m¹i chuyªn m«n ho¸ : Lo¹i ng©n hµng nµy ho¹t ®éng víi ph¹m vi hÑp nh ng©n hµng ph¸t triÓn nhµ, ng©n hµng cÇm cè bÊt ®éng s¶n. - Theo ®èi tîng kh¸ch hµng, ngêi ta chØ ra: + Ng©n hµng b¸n bu«n: Lo¹i ng©n hµng nµy chØ ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp lín. + Ng©n hµng b¸n lÎ: Lo¹i ng©n hµng nµy ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp võa, nhá vµ c¸ nh©n. - Theo m« h×nh phæ biÕn hiÖn nay: + Ng©n hµng th¬ng m¹i Quèc doanh: C¸c ng©n hµng nµy ®îc Nhµ níc cÊp vèn. + Ng©n hµng ph¸t triÓn: Môc ®Ých ng©n hµng nµy lµ cung øng vèn dµi h¹n cho c«ng cuéc x©y dùng vµ kiÕn thiÕt ®Êt níc. Lo¹i h×nh nµy cã thÓ lµ Quèc doanh hoÆc cæ phÇn. + Ng©n hµng chÝnh s¸ch: Ng©n hµng nµy ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn, mµ ho¹t ®éng theo nh÷ng môc tiªu riªng do ChÝnh phñ giao, nh phôc vô ngêi nghÌo, phôc vô miÒn nói… + C¸c ng©n hµng cæ phÇn cã thÓ ho¹t ®éng ®a n¨ng, hoÆc theo tõng quy chÕ riªng, tõng lÜnh vùc ph¹m vi nhÊt ®Þnh. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i T¹o tiÒn Mét trong nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu cña ng©n hµng th¬ng m¹i lµ t¹o tiÒn vµ huû tiÒn. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chøc n¨ng t¹o tiÒn xuÊt ph¸t tõ chÝnh nhu cÇu bªn trong cña mçi ng©n hµng th¬ng m¹i riªng lÎ vµ sù t¨ng trëng cña toµn hÖ thèng, th«ng qua c¸c ho¹t ®éng tÝn dông, ®Çu t vµ thanh to¸n. Trong mçi ng©n hµng riªng lÎ, kh¶ n¨ng t¹o tiÒn chØ ®¹t tõ trªn mét lÇn ®Õn gi÷a hai lÇn tuú theo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Mçi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng göi vµo ng©n hµng, ®îc ng©n hµng lu gi÷ t¹i quü nghiÖp vô cña ng©n hµng, ®ång thêi ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng. Sau ®ã kh¸ch hµng trÝch tµi kho¶n thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Th«ng qua c¸c bót to¸n nµy, dïng “tiÒn ghi sæ” vµ thanh to¸n chuyÓn kho¶n, ®Ó t¹o ra mét kho¶n tiÒn míi. §èi víi toµn hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i th× béi sè t¹o tiÒn cßn lín ®Õn møc kinh ng¹c. Mét kho¶n tiÒn mÆt göi vµo ban ®Çu cña kh¸ch hµng lµ U1, ng©n hµng th¬ng m¹i ®Çu tiªn nµy ®Ó l¹i dù tr÷ 10% ch¼ng h¹n. Cßn l¹i sè tiÒn U2 b»ng 90% (tøc 9/10) sè tiÒn U1 ®em cho vay hoÆc thùc hiÖn c¸c bót to¸n thanh to¸n. §Õn ng©n hµng tiÕp theo nhËn ®îc c¸c giÊy tê thanh to¸n hoÆc cho vay lµ U3 b»ng 90% U2 nãi trªn. Cø thÕ, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®· t¹o ra mét béi sè tiÒn tÖb»ng tÊt c¶ U1,U2,U3,…,Un so víi kho¶n tiÒn göi U1 ban ®Çu. Tuy nhiªn khi chuyÓn dÞch nh vËy, chóng còng cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh, tøc lµ khi n tiÕn tíi v« cïng th× kho¶n tiÒn Un còng tiÕn tíi kh«ng(0). Tæng sè tiÒn mµ hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i t¹o ra ®· lµ mét con sè rÊt lín, tÝnh theo c«ng thøc cña mét cÊp sè nh©n lïi v« h¹n ta cã: Sn = U1 + U2 +…+ Un = U1(1- qn)/(1- q) (1) Khi n , gØa sö q = 10% = 1/10, tøc q<1 th× qn 0 U1 C«ng thøc (1) trë thµnh Sn = 1-q U1 Sn = = 10U1 9 1 - 10 Râ rµng, nÕu dù tr÷ cña mçi ng©n hµng lµ 10% sè tiÒn göi míi, th× toµn bé hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®· t¹o ra mét kho¶n tiÒn gÊp 10 lÇn kho¶n tiÒn göi ban ®Çu. Chøc n¨ng t¹o tiÒn lµm cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng vµ ngîc l¹i, huû tiÒn g©y thiÓu ph¸t, g©y khã kh¨n cho t¨ng trëng kinh tÕ. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chøc n¨ng t¹o tiÒn cã liªn quan ®Õn tæng khèi lîng tiÒn cung øng cho nÒn kinh tÕ phï hîp víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. V× vËy c¸c nhµ khoa häc coi chøc n¨ng nµy lµ chøc n¨ng sè mét cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Thanh to¸n Sù vËn ®éng vèn trong ph¹m vi toµn quèc vµ ph¹m vi toµn cÇu ®ßi hái ph¶i cã sù thèng nhÊt vµ quèc tÕ ho¸ cao ®é gi÷a chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ, chøc n¨ng ph¬ng tiÖn lu th«ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i. V× vËy ph¸t huy víi tèc ®é cao chøc n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng th¬ng m¹i cã liªn quan ®Õn viÖc cung øng tæng khèi lîng thanh to¸n cho toµn x· héi, mét t¸c nh©n cña t¨ng trëng kinh tÕ. Chøc n¨ng thanh to¸n lµ chøc n¨ng cæ truyÒn cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Ngµy nay nh÷ng s¶n phÈm hiÖn ®¹i cña nã lµ nh÷ng tÊm c¸c ®iÖn tö, nh÷ng tÊm mica thay cho vµng b¹c ch©u b¸u, thay cho tiÒn tÖ, lµ do sù ph¸t triÓn cña chøc n¨ng nµy. TÝn dông Ph¹m trï tÝn dông trë thµnh chøc n¨ng cña ng©n hµng th¬ng m¹i ngay tõ thuë ng©n hµng chµo ®êi. TÝn dông bao hµm ý nghÜa huy ®éng vèn, thu hót tiÒn göi vµ cho vay. C¸c nhµ khoa häc kinh tÕ ®· coi ng©n hµng lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp, th× viÖc cung øng tÝn dông ®îc coi nh viÖc thùc hiÖn mét trong c¸c “s¶n phÈm” chñ yÕu, mét “s¶n phÈm gi¸n tiÕp”. S¶n phÈm nµy ®em ra tiªu dïng sÏ t¹o ra viÖc lµm, t¹o ra s¶n phÈm x· héi do khai th¸c tµi nguyªn. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®¹i bé phËn quü cho vay tËp trung qua ng©n hµng vµ tõ ®ã ®¸p øng nhu cÇu vèn bæ sung cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. TÝn dông ng©n hµng kh«ng nh÷ng chØ ®¸p øng nhu cÇu vèn ng¾n h¹n ®Ó bæ sung vèn lu ®éng cho c¸c doang nghiÖp vµ c¸ nh©n mµ cßn tham gia cÊp vèn cho ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, ®æi míi c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ s¶n suÊt. Ngoµi ra, tÝn dông ng©n hµng cßn ®¸p øng mét phÇn ®¸ng kÓ nhu cÇu tiªu dïng cña c¸ nh©n. Nh vËy, tÝn dông ng©n hµng lµ h×nh thøc tÝn dông chñ yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nã ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ rÊt linh ho¹t vµ kÞp thêi. Cung øng dÞch vô Ng©n hµng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Mét x· héi v¨n minh ®îc ®¸nh gi¸ b»ng hÖ thèng cung øng dÞch vô, mét chøc n¨ng quan träng cña ng©n hµng hiÖn ®¹i còng ®îc ph¸t triÓn theo sù tiÕn bé cña nÒn v¨n minh. §ã lµ dÞch vô ng©n hµng. Ng©n hµng th¬ng m¹i cung cÊp dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ kh¸ch hµng lµ c¸ nh©n nh÷ng lo¹i dÞch vô th«ng thêng vµ thanh to¸n chuyÓn tiÒn uû th¸c, t vÊn ®Çu t, mua tr¶ gãp, c¸c dÞch vô l÷ hµnh…. Ngµy nay hiÖn ®¹i h¬n lµ c¸c lo¹i thÎ ®iÖn tö, m¸y rót tiÒn tù ®éng, dÞch vô chøng kho¸n, c¸c dÞch vô ng©n hµng t¹i gia, thÎ sÐc…Chøc n¨ng nµy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ph¸t huy h¬n bao giê hÕt. Tãm l¹i bèn chøc n¨ng chñ yÕu nãi trªn quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng th¬ng m¹i. C¸c nghiÖp vô cña Ng©n hµng th¬ng m¹i NghiÖp vô Nî Ng©n hµng lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã tû lÖ vèn tù cã trong tæng sè vèn kinh doanh thÊp nhÊt, nguån vèn ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng©n hµng phÇn lín dùa vµo viÖc huy ®éng c¸c kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ. Kho¶n vèn huy ®éng nµy ®îc phÐp gÊp 20 lÇn so víi vèn ®iÒu lÖ. Trong vèn huy ®éng th× nguån vèn lín nhÊt lµ vèn do thu nhËn tiÒn göi ( cßn gäi lµ vèn ký th¸c). Cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh hëng tíi quy m« tiÒn göi nh l·i suÊt, ph¬ng thøc tr¶ l·i, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, phong tôc tËp qu¸n, lßng tin cña kh¸ch hµng… ë ViÖt Nam c¸c lo¹i tiÒn göi chñ yÕu gåm: - TiÒn göi thanh to¸n: C¸c tæ chøc, c¸ nh©n ký th¸c ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n chi tr¶ trong kinh doanh vµ tiªu dïng. Hä cã thÓ rót ra, chuyÓn nhîng hoÆc yªu cÇu chi tr¶ hé bÊt cø lóc nµo. Môc ®Ých cña kh¸ch hµng ®èi víi tiÒn göi lo¹i nµy kh«ng ph¶i lµ l·i tiÒn göi mµ lµ c¸c dÞch vô ng©n hµng. - TiÒn göi tiÕt kiÖm: Bao gåm tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tiÒn cã kú h¹n. + TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n. Kh¸ch hµng göi tiÒn vµo ng©n hµng kh«ng nh»m môc ®Ých thanh to¸n mµ ®Ó an toµn tµi s¶n vµ hëng l·i suÊt. Víi tiÒn göi lo¹i nµy kh¸ch hµng cã thÓ rót tiÒn ra bÊt cø lóc nµo vµ thêi gian göi tiÒn thêng ng¾n. + TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lµ lo¹i tiÒn göi cã sù tho¶ thuËn vÒ thêi gian gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. VÒ nguyªn t¾c th× kh¸ch hµng chØ ®îc phÐp rót tiÒn khi ®Õn h¹n nhng ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh, ngµy nay c¸c ng©n hµng thêng cho phÐp rót tiÒn tríc h¹n nhng hëng l·i suÊt kh«ng kú h¹n. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i tiÒn göi kh¸c nh: TiÒn göi theo thêi gian thùc göi, tiÒn göi b¸o tríc( khi rót tiÒn ph¶i b¸o tríc 8- 15 ngµy),… C¸c kho¶n tiÒn göi cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n lµ rÊt quan träng ®èi víi ng©n hµng nhng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶. Trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh ng©n hµng còng cã thÓ ®i vay c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc kh¸c, vay cña Ng©n hµng Trung ¬ng hoÆc cña ng©n hµng mÑ. Thêi h¹n cña c¸c kho¶n vay kh¸c nhau, cã khi kÐo dµi vµi n¨m, còng cã thÓ chØ vµi ngµy ( vay qua ®ªm, vay h«m nay ngµy kia tr¶…). Trong c¸c h×nh thøc ®i vay th× vay tõ d©n c vµ vay tõ c¸c tæ chøc th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kú phiÕu cã chi phÝ thÊp h¬n c¸c h×nh thøc kh¸c. Cßn khi vay qua c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c th× chi phÝ sÏ cao h¬n do ®· qua mét trung gian ( tæ chøc tÝn dông ). GÇn nh cuèi cïng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i míi ®i vay tõ Ng©n hµng Trung ¬ng bëi møc l·i suÊt cao h¬n vµ kÌm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¾t khe. Vèn tù cã cña ng©n hµng tuy chiÕm tû lÖ nhá nhng nã rÊt quan träng, nã quyÕt ®Þnh quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. 1.2.4.NghiÖp vô Cã §ång thêi víi viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô huy ®éng vèn, ng©n hµng ph¶i sö dông vèn sao cho cã hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng sinh lêi cao ®Ó trang tr¶i cho c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ cã lîi nhuËn. NghiÖp vô sö dông vèn cña ng©n hµng ®îc thÓ hiÖn qua c¸c nghiÖp vô sau: - Ho¹t ®éng ng©n quü: Lµ ho¹t ®éng nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n thêng xuyªn cña ng©n hµng cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng ph¶i thêng xuyªn x¸c ®Þnh sè tiÒn mÆt t¹i quü; sè tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Trung ¬ng vµ t¹i c¸c ng©n hµng kh¸c. §©y lµ c¸c tµi s¶n kh«ng sinh lêi hoÆc sinh lêi thÊp, nhng lµ kho¶n cã tÝnh láng cao. Ng©n hµng ph¶i duy tr× lîng tµi s¶n nµy ë mét møc hîp lý sao cho võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n, võa b¶o ®¶m kh¶ n¨ng sinh lîi. + TiÒn mÆt t¹i quü: Bao gåm tiÒn giÊy, tiÒn kim lo¹i, ng©n phiÕu thanh to¸n ®ang cã gi¸ trÞ lu hµnh, tån quü ë c¸c kho ng©n hµng. ë c¸c níc, kho¶n môc nµy 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 chiÕm tû träng tõ 8 ®Õn 12%. ë ViÖt Nam chiÕm tû träng tõ 15 ®Õn 20%. Nguyªn nh©n chñ yÕu hiÖn nay nÒn tiÒn tÖ níc ta lµ “nÒn tiÒn tÖ tiÒn mÆt”; viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i, c¸c lo¹i tiÒn ®iÖn tö, c¸c lo¹i sÐc, thÎ thanh to¸n… cha a chuéng, cha ph¸t triÓn. C¸c doanh nghiÖp chi tiªu nh÷ng kho¶n tiÒn rÊt lín nhng ®Òu sö dông tiÒn mÆt, buéc c¸c ng©n hµng ®Òu ph¶i sö dông tån quü cao ®Ó ®¸p øng. + TiÒn göi t¹i Ng©n hµng Trung ¬ng vµ c¸c ng©n hµng kh¸c: C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i göi tiÒn t¹i Ng©n hµng Trung ¬ng ®Ó thanh to¸n t¹i c¸c ng©n hµng kh¸c trong trêng hîp kh«ng thùc hiÖn ph¬ng th¸c thanh to¸n liªn hµng; tiÒn göi nµy cã thÓ rót ®Ó nhËp vµo quü nh»m chi tr¶ cho kh¸ch hµng. TiÒn göi t¹i c¸c ®¹i lý ë níc ngoµi, trªn tµi kho¶n NOSTRO lµ tiÒn göi ®Ó thanh to¸n ®ång thêi còng nh»m môc ®Ýchkinh doanh tiÒn tÖ khi nhËn ®Þnh cã sù thay ®æi vÒ tû gi¸. - Ho¹t ®éng cho vay: Lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt, nã thêng ®em l¹i cho ng©n hµng kho¶n lîi nhuËn cao nhÊt (kho¶ng 60-70% tæng lîi nhuËn) nhng ®ång thêi lµ ho¹t ®éng chøa ®ùng nhiÒu tiÒm Èn cña sù rñi ro. V× vËy, Ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng nµy, qu¶n lý tiÒn vay mét c¸ch chÆt chÏ, h¹n chÕ rñi ro ë møc thÊp nhÊt. §Æc biÖt ®èi víi nh÷ng kho¶n cho vay trung vµ dµi h¹n. - Ho¹t ®éng thuª mua tµi chÝnh: Ng©n hµng tham gia vµo ho¹t ®éng thuª mua víi t c¸ch lµ ngêi cung cÊp tµi chÝnh cho ngêi thuª. §Æc ®iÓm næi bËt cña ho¹t ®éng thuª mua lµ quyÒn së h÷u vÉn thuéc vÒ bªn cho thuª vµ sau khi kÕt thóc hîp ®ång ngêi thuª cã quyÒn mua l¹i tµi s¶n thuª ë møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ trêng ®· ®îc tho¶ thuËn ngay tõ khi ký kÕt hîp ®ång. - Ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh: Ng©n hµng dïng tiÒn tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n víi t c¸ch lµ ngêi mua cæ phiÕu ®Ó hëng lîi tøc hoÆc gãp vèn liªn doanh… MÆt kh¸c ng©n hµng cã thÓ kinh doanh chøng kho¸n b»ng c¸ch mua chøng kho¸n víi gÝa thÊp h¬n vµ b¸n víi gi¸ cao h¬n nh»m thu chªnh lÖch gi¸. Nghiªp vô trung gian. Ngoµi nghiÖp vô Nî vµ nghiÖp vô Cã, Ng©n hµng cßn cung cÊp cho kh¸ch hµng hµng lo¹t dÞch vô qua ®ã ng©n hµng nhËn ®îc thu nhËp díi h×nh thøc hoa hång. Khi hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn th× nghiÖp vô trung gian cµng ph¸t triÓn 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 vµ ®em l¹i tû träng thu nhËp ngµy cµng cao cho ng©n hµng. C¸c häat ®éng trung gian bao gåm: - DÞch vô thanh to¸n vµ cung øng ph¬ng tiÖn thanh to¸n: Ng©n hµng thùc hiÖn thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng c¸c kho¶n mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô thu hé, chi hé th«ng qua tµi kho¶n cña kh¸ch hµng hoÆc díi c¸c h×nh thøc sÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, th tÝn dông, thÎ tÝn dông… - DÞch vô b¶o l·nh: Ng©n hµng thùc hiÖn b¶o l·nh cho c¸c c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n, b¶o l·nh vay vèn, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång, b¶o l·nh mua b¸n hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, b¶o l·nh thùc hiÖn c«ng tr×nh, b¶o l·nh thanh to¸n… - DÞch vô m«i giíi: Ng©n hµng lµm viÖc mua b¸n c¸c chøng kho¸n cho kh¸ch hµng. Ngoµi ra, ng©n hµng còng thùc hiÖn mua b¸n hé chøng kho¸n, vµng b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ. - DÞch vô ng©n quü: Ng©n hµng thùc hiÖn thu hé vµ ph¸t tiÒn mÆt cho kh¸ch hµng, ng©n hµng ®ãng vai trß nh mét ngêi thñ quü cña doanh nghiÖp. - DÞch vô chuyÓn tiÒn: Trong ®ã næi bËt lµ dÞch vô chuyÓn tiÒn nhanh Western Union, ®èi víi c¸c ng©n hµng trong cïng hÖ thèng th× chØ cÇn sau 15 phót göi tiÒn ngêi nhËn ®· cã thÓ nhËn ®îc. - DÞch vô t vÊn: DÞch vô nµy gióp kh¸ch hµng trong c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn tµi chÝnh, ng©n hµng, ho¹t ®éng tiÒn tÖ. - DÞch vô b¶o qu¶n hé c¸c chøng tõ tµi s¶n cho kh¸ch hµng. DÞch vô nµy ®Æc biÖt ph¸t triÓn ë c¸c ng©n hµng Thôy Sü. 2.Vai trß cña Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn Cïng víi sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý, vai trß ng©n hµng còng cã sù thay ®æi vÒ ho¹t ®éng. Tríc ®©y, trong thê kú bao cÊp; ng©n hµng nh lµ mét tæ chøc cÊp ph¸t vèn Ng©n s¸ch. ChÝnh v× vËy thêng x¶y ra t×nh tr¹ng n¬i cÇn vèn ®Ó s¶n xuÊt th× kh«ng cã hoÆc kh«ng kÞp thêi, n¬i th× l¹i ®Ó vèn n»m ø ®äng trong mét thêi gian dµi. KÓ tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, hÇu nh t×nh tr¹ng ®ã ®· chÊm døt. Víi sù c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng tõ mét cÊp sang hai cÊp, hµng lo¹t c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc thµnh lËp, ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ®îc h×nh thµnh nh»m môc ®Ých huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong níc vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña toµn x· héi. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i Cæ phÇn lµ mét th¸ch thøc ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i Quèc doanh. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn lu«n ®æi míi c«ng nghÖ, ¸p dông ph¬ng thøc qu¶n lý tiªn tiÕn, g¾n tr¸ch nhiÖm cña m×nh víi c«ng viÖc. V× thÕ ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn lu«n ®¹t hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. ë c¸c níc tiªn tiÕn th× c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn chiÕm tû lÖ rÊt lín trong tæng sè c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nµy ®¹t hiÖu qu¶ rÊt cao. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn míi ®îc thµnh lËp v× vËy cßn cã nhiÒu h¹n chÕ. Sau ®©y lµ vai trß Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 2.1. Thóc ®Èy tÝch tô vµ cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ Ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ Quèc d©n, lµ cÇu nèi gi÷a cung vµ cÇu vÒ vèn. Lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn nhiÖm vô mµ Ng©n hµng Trung ¬ng giao phã, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn lu«n lu«n cè g¾ng ®¹t lîi nhuËn tèi ®a ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Nh víi mäi ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c, ho¹t ®éng chÝnh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn lµ ho¹t ®éng tÝn dông, nã ®em l¹i 70 - 80% thu nhËp cho ng©n hµng. ChÝnh v× vËy th«ng qua ho¹t ®éng huy ®éng vèn, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· gãp phÇn tÝch cùc tËp trung c¸c nguån vèn nhµn rçi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn l¹i b¬m nguån tiÒn ®ã trë l¹i nÒn kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu vèn cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ më réng víi quy m« ngµy cµng lín c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. ViÖc tËp trung vµ ph©n phèi tÝn dông ®· gãp phÇn ®iÒu hoµ vèn trong toµn bé nÒn kinh tÕ Quèc d©n. TÝn dông ng©n hµng lµ cÇu nèi gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t, lµ ®éng lùc khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t. Nh vËy hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i nãi chung vµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn nãi riªng lµ c¸nh tay ®¾c lùc cña Ng©n hµng Trung ¬ng, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng ®iÒu hoµ tiÒn tÖ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc, k×m chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t, t¹o ra m«i trêng kinh doanh æn ®Þnh. 2.2. §Èy m¹nh qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng cho ®Çu t ph¸t triÓn Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh lu«n ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi nhau nÕu kh«ng muèn tôt hËu vµ ®µo th¶i. Do ®ã, nhu cÇu ®Çu t ph¸t triÓn kh«ng nh÷ng lµ nhu cÇu tù th©n mµ cßn do ®ßi hái cña c¬ chÕ thÞ trêng. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 §Ó cã thÓ më réng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c doanh nghiÖp cÇn cã nhiÒu yÕu tè nh: nguån nh©n lùc, c«ng nghÖ, ®Êt ®ai, kü thuét, vèn… Tuy nhiªn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh vèn lµ quan träng nhÊt v× nÕu cã vèn doanh nghiÖp sÏ cã ®îc c¸c yÕu tè kh¸c do thÞ trêng lu«n s½n sµng cung øng. §Ó cã vèn, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t×m kiÕm ë c¸c nguån nh chiÕm dông vèn cña ®¬n vÞ cïng lµm ¨n, ®i vay trªn thÞ trêng chî ®en … nhng nh÷ng h×nh thøc nµy kh«ng æn ®Þnh mµ chi phÝ l¹i lín. Bëi vËy, thêng th× c¸c doanh nghiÖp t×m ®Õn Ng©n hµng. §èi víi hÇu hÕt kh¸ch hµng, ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån vèn s½n cã rÎ nhÊt vµ linh ho¹t nhÊt. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhá, ng©n hµng thêng lµ nguån duy nhÊt cung cÊp t vÊn vµ bæ sung vèn. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông, ng©n hµng ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh vËy Ng©n hµng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng vµ ®Çu t ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ phÇn còng kh«ng n»m ngoµi vai trß quan träng ®ã. 2.3. Tæ chøc ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêngthêng xuyªn xuÊt hiÖn nh÷ng kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi, trong khi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c l¹i xuÊt hiÖn hiÖn tîng hÆc thiÕu vèn t¹m thêi, hoÆc thiÕu vèn bæ sung ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh. Sù cã mÆt cña Ng©n hµng ®îc coi nh mét gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô, ng©n hµng ®· huy ®éng ®îc c¸c nguån tiÕt kiÖm tõ d©n c vµ c¸c tæ chøc ®Ó ph©n phèi l¹i cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã nhu cÇu vèn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Dùa vµo quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh c©n ®èi nguån vèn tÝn dông víi nhu cÇu vay, Ng©n hµng Trung ¬ng thùc hiÖn ph¸p lÖnh ®a tiÒn vµo lu th«ng. ViÖc nµy ®«i khi g©y mÊt c©n ®èi trong quan hÖ tiÒn hµng, dÉn ®Õn l¹m ph¸t. Do ®ã sù vËn ®éng vèn cña ng©n hµng dùa trªn nguyªn t¾c b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Ó tæ chøc ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ. H¬n n÷a, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng g¾n liÒn víi viÖc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, gãp phÇn gi¶m bít lîng tiÒn mÆt lu th«ng trªn thÞ trêng thiÕn sù qu¶n lý cña nhµ níc, tõ ®ã æn ®Þnh lu th«ng tiÒn tÖ. §iÒu nµy gãp phÇn lµm gi¶m l¹m ph¸t, c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nh níc ta. TÊt c¶ mäi quèc gia ®Òu dïng ng©n hµng nh lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu hoµ vèn trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.4. Thóc ®Èy viÖc h¹ch to¸n kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tiÒn tÖ lµ c«ng cô kinh tÕ phôc vô cho tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng nhanh vßng quay vèn. C¬ héi kinh doanh kh«ng nhiÒu vµ chØ mang tÝnh thêi ®iÓm. Trong m«i trêng c¹nh tranh khèc liÖt nµy, vèn ®Çu t lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña mét doanh nghiÖp, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu t×m ®Õn ng©n hµng. Tuy nhiªn, ®Ó ®îc vay vèn kh«ng chØ ®èi víi Ng©n hµng Quèc doanh mµ c¶ ®èi víi Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chøng tá ®îc tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n ®Çu t, sù lµnh m¹nh cña t×nh h×nh tµi chÝnh còng nh kh¶ n¨ng hoµn tr¶ l·i vµ gèc ®óng h¹n. Nguån vèn cña ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ v« h¹n nªn chØ nh÷ng dù ¸n cã møc sinh lêi cao míi ®îc ng©n hµng xÐt duyÖt. C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸ nh©n khi vay vèn ng©n hµng ®Òu ph¶i cam kÕt thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh»m ®¶m b¶o sö dông vèn ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ. NÕu kh«ng thùc hiÖn ®óng cam kÕt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÞu l·i suÊt ph¹t, tµi s¶n thÕ chÊp bÞ ph¸t m¹i vµ quan träng h¬n lµ uy tÝn cña doanh nghiÖp bÞ gi¶m sót. §©y lµ mét khã kh¨n ®èi víi doanh nghiÖp trong lÇn vay vèn lÇn sau. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn nh t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh… nh»m t¹o ra lîi nhuËn cao h¬n, ®ång thêi hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n. §iÒu nµy sÏ gióp doanh nghiÖp c¹nh tranh ®îc víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong c«ng cuéc ch¹y ®ua ®Çy khèc liÖt nµy. Nh vËy ng©n hµng ®· gi¸n tiÕp thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. 2.5. C«ng cô tµi trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn vµ c¸c ngµnh mòi nhän Ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng©n hµng lµ huy ®éng nguån tiÒn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ råi ®Çu t trë l¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ cÇn vèn. Nhng viÖc cho vay nµy kh«ng ph¶i tr¶ ®Òu cho c¸c chñ thÓ cã nhu cÇu mµ viÖc ®Çu t ®îc thùc hiÖn qua mét qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh kü lìng. Qu¸ tr×nh nµy lµ rÊt quan träng ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nãi chung vµ Ng©n hµng cæ phÇn nãi riªng, nã mang tÝnh sèng cßn cña ng©n hµng. Tuy nhiªn ®Êt níc ta ®ang trªn con ®êng C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ho¸, cã nh÷ng ngµnh kinh tÕ ®ßi hái ph¶i ®îc ®Çu t, t¹o nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. MÆc dï c¸c ngµnh nµy tû lÖ sinh lêi thÊp, thêi gian thu håi vèn chËm ®ßi hßi nguån vèn ®Çu t lín nhng ®©y lµ c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän, x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ, lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc. Bªn c¹nh ®ã cã nh÷ng vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn cÇn ®îc ®Çu t nh ®Çu t ph¸t triÓn vïng n«ng th«n, miÒn nói… ®Ó n©ng cao møc sèng cho nh©n d©n. V× vËy, Ng©n hµng Nhµ níc ®· ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn cho vay hç trî c¸c dù ¸n ph¸t triÓn Nhµ níc. Tõ ®ã ®¹t ®îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· t¹o cho níc ta thÕ vµ lùc míi, tho¸t ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, b¾t ®Çu sù nghiÖp C«ng nghiÖp ho¸ HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã, chóng ta cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chñ tr¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nhµ níc t¹o ra m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t huy vai trß vµ thÕ m¹nh cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ, song song víi c¸c chÝnh s¸ch hç trî c¸c ngµnh kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän. II. Rñi ro tÝn dông cña Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¬ chÕ phßng ngõa rñi ro tÝn dông 1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông Kh¸i niÖm vÒ rñi ro nãi chung Trong cuéc sèng, lao ®éng còng nh trong s¶n xuÊt kinh doanh, mÆc dï con ngêi ®· rÊt chó ý ®Ò phßng, ng¨n ngõa tai n¹n nhng rñi ro vÉn cã thÓ x¶y ra. Nguyªn nh©n cña rñi ro lµ: -Thiªn nhiªn g©y ra lò lôt, b·o, ®éng ®Êt…lµm thiÖt h¹i ®Õn s¶n xuÊt, tµi s¶n vµ thËm chÝ cßn lµm chÕt con ngêi. - Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, mét mÆt thóc ®Èy s¶n xuÊt nhng mÆt kh¸c chÝnh sù ph¸t triÓn ®ã còng g©y ra nhiÒu tai ho¹ cho con ngêi nh tai n¹n giao th«ng (« t«, m¸y bay, tµu biÓn, xe löa…), tai n¹n lao ®éng… - M«i trêng x· héi còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn g©y ra rñi ro cho con ngêi: mÊt c¾p, mÊt trém tµi s¶n, èm ®au, bÖnh tËt, ho¶ ho¹n… - Mét nguyªn nh©n chñ quan cña con ngêi ®ã lµ tr×nh ®é hiÓu biÕt kÐm, kh«ng cËp nhËt nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt dÉn tíi rñi ro xÈy ra. §Æc biÖt lµ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, rñi ro cã thÓ lµm gi¶m lîi Ých kinh doanh cña con ngêi vµ cã 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thÓ sÏ lµm cho con ngêi bÞ ph¸ s¶n. Sù tån t¹i cña rñi ro lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, nã xÈy ra sÏ mang l¹i nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng lµm ¶nh hëng ®Õn cuéc sèng cña con ngêi. §Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng vµ ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®îc liªn tôc, con ngêi ®· t×m ®Õn c¸c biÖn ph¸p ®Ó xö lý rñi ro. C¸c biÖn ph¸p ®Ó xö lý rñi ro gåm hai nhãm: Nhãm mét: C¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng rñi ro. §©y lµ c¸c biÖn ph¸p ®îc sö dông khi cha cã rñi ro x¶y ra. Trªn thùc tÕ c¸c biÖn ph¸p nµy ®èi víi mét sè rñi ro chØ cã tÝnh chÊt phßng ngõa chø kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh rñi ro. Nhãm hai: C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc, h¹n chÕ hËu qu¶ cña rñi ro. §©y lµ c¸c biÖn ph¸p ®îc sö dông sau khi cã rñi ro xÈy ra. §Ó kh¾c phôc, h¹n chÕ hËu qu¶ cña rñi ro con ngêi cã thÓ dïng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh tiÕt kiÖm, dù phßng, lËp quü chung, cøu trî…thùc tÕ ®· chøng minh c¸ch kh¾c phôc hËu qu¶ cña rñi ro th«ng qua sù ®¶m b¶o vÒ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cho kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ cña rñi ro cã hiÖu qu¶. 2. Ph©n lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng Th¬ng m¹i Trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i ®Òu ph¶i ®èi ®Çu víi c¸c lo¹i rñi ro kh¸c nhau, nhng næi bËt nhÊt vÉn lµ rñi ro tÝn dông. Sau ®©y lµ mét sè rñi ro c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng th¬ng m¹i. 2.1. Rñi ro tÝn dông - Rñi ro mÊt vèn: Lµ rñi ro cho vay kh«ng thu håi ®îc nî. B¶n chÊt cña tÝn dông ng©n hµng chøa ®ùng néi dung øng tríc tiÒn cho doanh nghiÖp (ngêi vay), sau mét chu kú s¶n xuÊt hoÆc kú lu©n chuyÓn hµng ho¸ th× kh¸ch hµng míi cã tiÒn tr¶ nî ng©n hµng. Néi dung “øng tríc” cña tÝn dông ng©n hµng cµng cao th× møc ®é rñi ro cµng lín. Ng©n hµng th¬ng m¹i cho vay b»ng tÝn chÊp møc ®é rñi ro cao h¬n cho vay cã tµi s¶n thÕ chÊp. Tµi s¶n thÕ chÊp b»ng giÊy tê cã gi¸ dÔ chuyÓn ®æi ra tiÒn th× rñi ro Ýt h¬n tµi s¶n thÕ chÊp lµ bÊt ®éng s¶n ( ruéng, vên, ao hå, nhµ cöa kÌm theo thæ c). Trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng, rñi ro nµy thêng chiÕm tû träng lín nhÊt ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn tµi s¶n kinh doanh. V× h¬n 2/3 tµi s¶n cã cña ng©n hµng lµ c¸c mãn cho vay vµ ®Çu t, ®em l¹i thu nhËp chñ yÕu cho ng©n hµng, do ®ã nÕu c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng kh«ng ®îc hoµn tr¶, ng©n hµng sÏ mÊt c¶ vèn lÉn l·i. Sè tiÒn thiÖt h¹i nµy khi ®· vît qu¸ vèn tù cã cña ng©n hµng sÏ khiÕn ng©n hµng l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n dÉn ®Õn ph¸ s¶n. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Rñi ro sai hÑn: Lµ c¸c kho¶n cho vay mµ ®Õn h¹n kh¸ch hµng vÉn cha thu håi ®îc vèn ®Ó tr¶ cho ng©n hµng. Th«ng thêng trêng hîp nµy kh¸ch hµng sÏ xin ng©n hµng gia h¹n thªm thêi h¹n tr¶ nî. NÕu lý do cña kh¸ch hµng kh«ng ®îc ng©n hµng chÊp thuËn, hä sÏ ph¶i chÞu l·i suÊt ph¹t. Kho¶n tiÒn thu håi chËm nµy cã thÓ lµm ®¶o lén kÕ ho¹t kinh doanh cña ng©n hµng vµ lu«n tiÒm Èn nguy c¬ mÊt vèn. 2.2.Rñi ro l·i suÊt Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ tµi s¶n cña ng©n hµng bao gåm viÖc huy ®éng vèn vµ viÖc sö dông vèn. Kú h¹n vµ ®é thanh kho¶n cña c¸c tµi s¶n nî thêng kh«ng c©n xøng víi kú h¹n vµ ®é thanh kho¶n cña c¸c tµi s¶n cã lµm cho ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro vÒ l·i suÊt. Gi¶ sö l·i suÊt huy ®éng vèn lµ 9%/n¨m vµ l·i suÊt ®Çu t lµ 10%/ n¨m. Sau n¨m thø nhÊt, b»ng c¸ch vay ng¾n h¹n 1 n¨m vµ cho vay dµi h¹n hai n¨m, ng©n hµng thu ®îc lîi nhuËn tõ chªnh lÖch l·i suÊt lµ 10% - 9% = 1%. Tuy nhiªn lîi nhuËn thu cña n¨m thø hai cha biÕt tríc lµ bao nhiªu cho nªn sÏ lµ mét sè kh«ng ch¾c ch¾n. NÕu l·i suÊt thÞ trêng kh«ng thay ®æi tõ n¨m thø nhÊt sang n¨m thø hai th× ng©n hµng cã thÓ t¸i tµi trî tµi s¶n nî víi møc l·i suÊt kh«ng thay ®«Ø lµ 9%; vµ do ®ã, møc lîi nhuËn thu ®îc trong n¨m thø hai sÏ b»ng n¨m thø nhÊt vµ b»ng 1%. V× l·i suÊt thÞ trêng cã thÓ thay ®æi tõ n¨m thø nhÊt sang n¨m thø hai, cho nªn ng©n hµng lu«n ®øng tríc rñi ro vÒ sù thay ®æi l·i suÊt. Gi¶ sö, sang n¨m thø hai ng©n hµng chØ cã thÓ huy ®éng vèn theo møc l·i suÊt thÞ trêng hiÖn hµnh lµ 11%, do ®ã lîi nhuËn cña ng©n hµng sang n¨m thø hai sÏ lµ mét sè ©m, tøc lµ ng©n hµng sÏ chÞu lç 10% - 11% = -1%. Nh vËy lîi nhuËn cña n¨m thø nhÊt chØ ®ñ bï ®¾p cho kho¶n lç cña n¨m thø hai. KÕt qu¶ lµ, trong mäi trêng hîp nÕu ng©n hµng duy tr× tµi s¶n cã kú h¹n dµi h¬n so víi tµi s¶n nî th× ng©n hµng lu«n ®øng tríc rñi ro vÒ l·i suÊt trong viÖc t¸i tµi trî ®èi víi tµi s¶n nî. Rñi ro sÏ trë thµnh hiÖn thùc nÕu l·i suÊt huy ®éng vèn bæ sung trong nh÷ng n¨m tiÕp theo t¨ng lªn trªn møc l·i suÊt ®Çu t tÝn dông dµi h¹n. Trêng hîp ngîc l¹i, ng©n hµng huy ®éng vèn cã kú h¹n dµi vµ ®Çu t cã kú h¹n ng¾n. VÝ dô, ng©n hµng huy ®éng vèn víi l·i suÊt lµ 9%/n¨m, kú h¹n lµ hai n¨m vµ ®Çu t vµo tµi s¶n cã møc l·i suÊt lµ 10%/n¨m, kú h¹n lµ mét n¨m. T¬ng tù nh trªn, sau n¨m thø nhÊt ng©n hµng thu ®îc lîi nhuËn lµ 1%. V× tµi s¶n cã chØ cã kú h¹n lµ 1 n¨m, cho nªn sau n¨m thø nhÊt tµi s¶n cã ®Õn h¹n vµ ng©n hµng l¹i tiÕp tôc t¸i ®Çu t. Gi¶ sö l·i suÊt ®Çu t cña thÞ trêng trong n¨m thø hai gi¶m xuèng chØ cßn 8%. §iÒu nµy ®· khiÕn cho ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro vÒ l·i suÊt, ®ã lµ lç 8% - 9% = -1%. Nh vËy, lîi nhuËn thu ®îc cña n¨m thø nhÊt võa ®ñ ®Ó bï ®¾p 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 kho¶n lç cña n¨m thø hai. KÕt qu¶ lµ, ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro vÒ l·i suÊt t¸i ®Çu t trong trêng hîp tµi s¶n cã cã kú h¹n ng¾n h¬n so víi tµi s¶n nî. Ngoµi rñi ro l·i suÊt t¸i tµi trî tµi s¶n nî hoÆc t¸i ®Çu t tµi s¶n cã, th× khi l·i suÊt thÞ trêng thay ®æi ng©n hµng cßn cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n. Nh chóng ta ®· biÕt, gi¸ trÞ thÞ trêng cña tµi s¶n cã hay tµi s¶n nî lµ dùa trªn kh¸i niÖm gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn tÖ. Do ®ã, nÕu l·i suÊt thÞ trêng t¨ng lªn th× møc chiÕt khÊu gi¸ trÞ tµi s¶n còng t¨ng lªn, vµ do ®ã gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî gi¶m xuèng. Ngîc l¹i, nÕu l·i suÊt thÞ trêng gi¶m th× gi¸ trÞ cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî sÏ t¨ng lªn. Do ®ã, nÕu kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî kh«ng c©n xøng víi nhau, vÝ dô tµi s¶n cã cã kú h¹n dµi h¬n tµi s¶n nî, th× khi l·i suÊt thÞ trêng t¨ng, gi¸ trÞ cña tµi s¶n cã sÏ gi¶m nhanh h¬n vµ nhiÒu h¬n so víi sù gi¶m gi¸ trÞ cña tµi s¶n nî. Rñi ro gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n khi l·i suÊt thay ®æi thuéc lo¹i rñi ro vÒ l·i suÊt vµ cã thÓ dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho ng©n hµng. 2.3.Rñi ro tû gi¸ Rñi ro hèi ®o¸i thêng diÔn ra díi h×nh thøc cña mét chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Æt mua vµ gi¸ chµo b¸n cña tiÒn tÖ. C¸c rñi ro trong viÖc giao dÞch ngo¹i hèi xuÊt ph¸t tõ tû gi¸ hèi ®o¸i cña c¸c lo¹i tiÒn tÖ kh¸c nhau do t¸c ®éng cña kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña mét níc. §Ó thÊy ®îc rñi ro h«Ý ®o¸i ph¸t sinh nh thÕ nµo, chóng ta h·y xem mét vÝ dô sau: Gi¶ sö mét ng©n hµng Mü cÊp tÝn dông b»ng ®ång GBP cho mét c«ng ty cña Anh víi gi¸ trÞ lµ 1 triÖu GBP t¹i thêi ®iÓm 1 USD = 0,78 GBP, thêi h¹n lµ 6 th¸ng, l·i suÊt 0,5%/6th; nh vËy gi¸ trÞ tÝn dông tÝnh b»ng ®ång USD t¹i thêi ®iÓm nµy lµ 1.282.051,3(USD). NÕu nh kh«ng cã sù thay ®æi vÒ tû gi¸ th× sau 6 th¸ng c«ng ty Anh ph¶i hoµn tr¶ cho ng©n hµng Mü sè tiÒn c¶ gèc vµ l·i lµ 1.000.000 + 5000 = 1.005.000(GBP), Gi¶ sö sau 6 th¸ng cã sù thay ®æi vÒ tû gi¸, ®ång b¶ng Anh t¨ng gi¸ so víi ®ång ®« la Mü. Lóc nµy tû gi¸ gi÷a ®ång USD so víi ®ång GBP lµ 1 USD = 0,8 (GBP) th× c¶ gèc vµ l·i khi ph¶i tr¶ cho ng©n hµng Mü theo ®ång B¶ng anh lµ 1.005.000(GBP). Nhng sè tiÒn nµy quy ®æi ra ®« la mü lµ 1.256.250(USD). Nh vËy sù thay ®æi vÒ tû gi¸ kh«ng nh÷ng kh«ng bï ®¾p vèn gèc cho vay ban ®Çu mµ cßn lµm ng©n hµng Mü mÊt mét kho¶n tiÒn lµ 1.282.051,3-1.256.250 = 25.801,3(USD). Cã thÓ nãi r»ng rñi ro vÒ tû gÝa ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.4. Rñi ro b¶o l·nh B¶o l·nh lµ mét trong c¸c nghiÖp vô cña ng©n hµng, lµ cam kÕt cña Ng©n hµng b¶o l·nh chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn thay cho bªn ®îc b¶o l·nh nÕu bªn ®îc b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô ®· tho¶ thuËn víi bªn yªu cÇu b¶o l·nh. Khi rñi ro b¶o l·nh x¶y ra kh«ng nh÷ng ng©n hµng ph¶i chÞu mét møc phÝ b¶o l·nh cho kh¸ch hµng ®ù¬c b¶o l·nh mµ uy tÝn cña ng©n hµng còng bÞ gi¶m sót m¹nh, ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. Cã c¸c lo¹i rñi ro b¶o l·nh sau: - Rñi ro b¶o l·nh ®Êu thÇu - Rñi ro b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång - Rñi ro b¶o l·nh tiÒn ®Æt cäc - Rñi ro b¶o l·nh thanh to¸n - Rñi ro b¶o l·nh b¶o hµnh. 2.5. Rñi ro ®Çu t Ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ho¹t ®éng tÝn dông; Ng©n hµng cßn tham gia gãp vèn liªn doanh, ®Çu t vµo c¸c dù ¸n, ®Çu t vµo chøng kho¸n… Trong qu¸ tr×nh ®Çu t , nh÷ng quyÕt ®Þnh ®a ra dï rÊt cÈn thËn chÆt chÏ ®Õn ®©u vÉn cã thÓ thÊt b¹i v× nhµ ®Çu t lu«n ®øng tríc vµ ®èi ®Çu víi nh÷ng thay ®æi lín trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Nh÷ng biÕn ®æi nµy nhiÒu khi kh«ng cã kh¶ n¨ng lêng tríc ®îc. Ho¹t ®éng ®Çu t lµ lÜnh vùc rñi ro vµ ®Çy m¹o hiÓm, ®Æc biÖt lµ ®Çu t vµo chøng kho¸n. Thùc tÕ nµy ®Æt ra cho c¸c nhµ ®Çu t trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng lu«n ph¶i ®èi mÆt víi rñi rovµ chän biÖn ph¸p thÝch hîp®Ó øng phã kÞp thêikhi rñi ro xuÊt hiÖn. Nh÷ng rñi ro nµy cã thÓ g©y ra nh÷ng tæn thÊt kh«ng lêng tríc ®îc kh«ng chØ ®èi víi ®èi tîng chÞu rñi ro mµ cßn ¶nh hëng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng - bé x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ. 3. Rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i 3.1. Rñi ro tÝn dông, ®Æc trng cña nã Còng nh bÊt kú nghµnh kinh doanh nµo kh¸c, ng©n hµng cã thÓ gÆp rñi ro vµ bÞ mÊt vèn. H¬n n÷a, ng©n hµng lµ mét ngµnh kinh doanh nh¹y c¶m, ho¹t ®éng ng©n hµng víi b¶n chÊt cña nã chÞu rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro. B¶n th©n ngêi qu¶n lý ng©n hµng vµ ngêi lËp chÝnh s¸ch cÇn ph¶i biÕt vµ hiÓu ®îc nh÷ng rñi ro nµy ®Ó t×m 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 mäi c¸ch ®Ó h¹n chÕ chóng, h¹n chÕ nh÷ng vô ®æ vì dÔ g©y thiÖt h¹i, tríc hÕt lµ cho ng©n hµng vµ sau lµ toµn bé nÒn kinh tÕ. Trªn thÕ giíi ngêi ta ®· ph©n ra nhiÒu lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng, nhng tiªu biÓu nhÊt lµ rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. * §Æc trng cña rñi ro tÝn dông: - RÊt dÔ x¶y ra: Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ, ng©n hµng ®ãng vai trß rÊt quan träng. Ng©n hµng lµ ngêi trung gian dÉn vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu, ®iÒu hoµ lîng tiÒn trong lu th«ng gióp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Ng©n hµng cung cÊp vèn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chñ yÕu th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông. Thùc chÊt cña tÝn dông lµ cho c¸c doanh nghiÖp øng tríc mét kho¶n tiÒn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh kÌm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ hai bªn ®· ký kÕt, nh vËy rñi ro kh«ng tr¶ ®îc vèn lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. MÆc dï trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh hå s¬ xin vay vèn ng©n hµng ®· rÊt cÈn thËn nhng rñi ro vÉn cã thÓ x¶y ra. §©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®· vµ ®ang lµm ®au ®Çu c¸c nhµ qu¶n trÞ Ng©n hµng. - Ph¶n øng d©y chuyÒn: Ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng chØ giíi h¹n trong mét níc mµ nã cßn cã mèi liªn kÕt ra ngoµi l·nh thæ. Nh vËy mét khi cã rñi ro lín x¶y ra th× kh«ng nh÷ng c¸c ng©n hµng trong níc bÞ ¶nh hëng mµ c¸c ng©n hµng níc ngoµi còng bÞ ¶nh hëng theo, tuy møc ®é ¶nh hëng thÊp h¬n. §iÓn h×nh võa qua lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 97 b¾t ®Çu ë Th¸i Lan kh«ng nh÷ng lµm tª liÖt hÖ thèng Ng©n hµng cña c¸c níc trong khu vùc vµ cßn ¶nh hëng tíi c¸c cêng quèc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nh Mü, NhËt b¶n… 3.2. C¸c nguyªn nh©n g©y rñi ro tÝn dông 3.2.1. Th«ng tin kh«ng c©n xøng Trong nh÷ng giao dÞch diÔn ra trªn thÞ trêng tµi chÝnh, mét bªn thêng kh«ng biÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ ngêi ta cÇn biÕt vÒ bªn kia ®Ó cã ®îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Sù kh«ng c©n b»ng vÒ th«ng tin mµ mçi bªn cã ®îc gäi lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. VÝ dô mét ngêi vay mét mãn tiÒn thêng cã th«ng tin tèt h¬n vÒ 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lîi tøc tiÒm Èn vµ rñi ro kÌm theo víi dù ¸n ®Çu t mµ ngêi nµy cã dù tÝnh tiÕn hµnh so víi ngêi cho vay. ViÖc thiÕu th«ng tin t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò trong hÖ thèng tµi chÝnh ë hai mÆt: tríc khi cuéc giao dÞch diÔn ra vµ sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Chän lùa ®èi nghÞch lµ do vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tríc khi diÔn ra cuéc giao dÞch. Chän lùa ®èi nghÞch x¶y ra trªn thÞ trêng tµi chÝnh khi nh÷ng ngêi ®i vay cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng mong muèn (®èi nghÞch) – tøc lµ nh÷ng rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî – lµ nh÷ng ngêi tÝch cùc t×m vay nhÊt vµ do vËy cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®îc lùa chän nhÊt. Do viÖc chän lùa ®èi nghÞch khiÕn dÔ cã thÓ lµ c¸c mãn cho vay ®îc thùc hiÖn cho nh÷ng trêng hîp rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî, nh÷ng ngêi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng cho vay mÆc dï cã nh÷ng trêng hîp cã thÓ tr¶ ®îc nî. Sù lùa chän ®èi nghÞch trªn thÞ trêng cho vay n¶y sinh v× nh÷ng ngêi rÊt kÐm tÝn nhiÖm ( nh÷ng ngêi rÊt dÔ cã thÓ kh«ng tr¶ mãn vay cña m×nh) l¹i lµ nh÷ng ngêi thêng s¾p hµng ®Ó vay tiÒn. Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng ngêi dÔ cã thÓ t¹o ra mét kÕt côc ®èi nghÞch nhÊt l¹i dÔ cã thÓ ®îc lùa chän nhÊt. Nh÷ng ngêi vay tiÒn víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t rÊt rñi ro cã nhiÒu c¸i ®Ó ®îc lîi nÕu c¸c dù ¸n cña hä thµnh c«ng vµ nh vËy hä lµ nh÷ng ngêi khao kh¸t nhËn ®îc mãn vay nhÊt. Tuy thÕ, hä lµ nh÷ng ngêi vay tiÒn Ýt ®îc a chuéng nhÊt v× cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n r»ng hä sÏ kh«ng thÓ hoµn tr¶ ®îc nh÷ng mãn nî cña hä. Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra khi ngêi cho vay ph¶i chÞu mét rñi ro lµ ngêi vay cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng tèt ( thiÕu ®¹o ®øc) xÐt theo quan ®iÓm ngêi cho vay, bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng nµy khiÕn Ýt cã kh¶ n¨ng ®Ó mãn vay nµy sÏ hoµn tr¶. Do rñi ro ®¹o ®øc gi¶m bít x¸c suÊt hoµn tr¶ ®îc vèn nªn ngêi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh th«i kh«ng cho vay n÷a. Rñi ro ®¹o ®øc n¶y sinh trong thÞ trêng vay nî bëi v× nh÷ng ngêi vay tiÒn cã ý thøc muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng ®¸ng mong muèn theo quan ®iÓm cña ngêi cho vay, trong t×nh tr¹ng nh vËy, dÔ cã thÓ lµ ngêi cho vay nµy sÏ bÞ ®Æt vµo sù rñi ro vÒ vì nî. Mét khi nh÷ng ngêi vay ®· cã mãn tiÒn vay, hä dÔ cã thÓ ®Çu t vµo nh÷ng dù ¸n cã rñi ro cao – nh÷ng dù ¸n ®em l¹i lîi tøc cao cho nh÷ng ngêi vay tiÒn nÕu thµnh c«ng. Tuy nhiªn, sù rñi ro cao nµy khiÕn hä cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ l¹i mãn tiÒn vay. Mét thùc tÕ ®ang tån t¹i l©u nay lµ t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp vay vèn lu«n ®èi phã víi ng©n hµng th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c sè liÖu kh«ng trung thùc, mÆc dï nh÷ng sè liÖu nµy ®Òu ®· ®îc c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng kiÓm duyÖt. ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª ®· ®îc ban hµnh, nhng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thùc hiÖn 20