Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thực hiện chức năng xác minh điều kiện thi hành án của thừa phát lại ở việt nam...

Tài liệu Thực hiện chức năng xác minh điều kiện thi hành án của thừa phát lại ở việt nam

.PDF
95
55
108

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ THU PHƢƠNG THỰC HIỆN CHỨC NĂNG XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC (ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG) Hà Nội – 2021 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ THU PHƢƠNG THỰC HIỆN CHỨC NĂNG XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật Dân sự và Tố tụng dân sự Mã số: 8380101.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC (ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG) Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Thế Anh Hà Nội – 2021 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ này là do chính tôi thực hiện. Toàn bộ các tài liệu, cơ sở pháp lý, các dẫn chứng số liệu đƣợc tôi sử dụng để phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn đều đảm bảo chính xác, trung thực theo yêu cầu của một luận văn khoa học. Tác giả Nguyễn Thu Phƣơng DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BTP: Bộ Tƣ pháp THADS: Thi hành án dân sự UBND: Ủy ban nhân dân VKSNDTC: Viện Kiểm sát nhân dân tối cao TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 3 2.1. Các nghiên cứu chung về THADS.............................................................. 3 2.2. Các nghiên cứu trực tiếp liên quan đến đề tài luận văn ............................ 4 3. Phạm vi và mục đích nghiên cứu .................................................................. 6 3.1. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 6 3.2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 7 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 7 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 7 6. Cơ cấu của luận văn ...................................................................................... 8 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM.................................................................................................................. 9 1.1. Khái quát chung về xác minh điều kiện thi hành án dân sự............................ 9 1.1.1. Khái niệm điều kiện thi hành án dân sự ................................................. 9 1.1.2. Khái niệm xác minh điều kiện THADS ................................................. 10 1.1.3. Đặc điểm của xác minh điều kiện THADS ............................................ 11 1.1.4. Vai trò của xác minh điều kiện THADS ................................................ 13 1.1.5. Nội dung của xác minh điều kiện THADS ............................................ 18 1.1.6. Hình thức, phƣơng thức xác minh điều kiện THADS .......................... 19 1.1.6.1. Hình thức xác minh điều kiện THADS ............................................... 19 1.1.6.2. Phương thức xác minh điều kiện THADS .......................................... 20 1.2. Chức năng xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại .......................... 21 1.3. Hình thức xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ................. 23 1.3.1. Xác minh trực tiếp ................................................................................. 24 1.3.2. Xác minh gián tiếp ................................................................................ 25 1.4. Vai trò của xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ................ 26 1.5. Trình tự, thủ tục xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ..................................................................................................................... 27 1.5.1. Thời hạn xác minh ................................................................................. 28 1.5.2. Tìm kiếm thông tin ................................................................................. 28 1.5.3. Kế hoạch xác minh: ............................................................................... 29 1.5.4. Tiến hành xác minh ............................................................................... 31 1.6. Về việc ủy quyền xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ..................................................................................................................... 33 1.7. Các yếu tố tác động đến kết quả xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại.................................................................................................... 33 1.7.1. Các quy định của pháp luật .................................................................. 33 1.7.2. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của Thừa phát lại ............................. 35 1.7.3. Công tác phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân ....................... 35 1.7.4. Ý thức chấp hành pháp luật và khả năng nhận thức pháp luật của công dân .......................................................................................................... 36 1.7.5. Cơ chế quản lý tài sản ........................................................................... 37 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 38 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ................. 39 2.1. Quy định của pháp luật hiện hành về xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại ở Việt Nam........................................................................ 39 2.1.1. Quy định về thẩm quyền xác minh của Thừa phát lại........................... 39 2.1.2. Phạm vi xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại ....................... 41 2.1.3. Nội dung và phương thức xác minh điều kiện thi hành án ................... 42 2.1.4. Trình tự, thủ tục xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại .............. 44 2.2. Kỹ năng xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại trong một số trƣờng hợp cụ thể ........................................................................................ 47 2.2.1. Xác minh đối với trường hợp thi hành nghĩa vụ trả tiền ...................... 47 2.2.2. Xác minh đối với trường hợp thi hành nghĩa vụ trả vật, trả giấy tờ, tài sản; nghĩa vụ trả nhà, giao nhà; nghĩa vụ giao quyền sử dụng đất .................................................................................................................... 52 2.2.3. Xác minh đối với trường hợp thi hành nghĩa vụ buộc phải thực hiện một công việc hoặc không được thực hiện một công việc nhất định ...... 52 2.3. Đánh giá về tình hình thực hiện xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại tại Việt Nam thời gian qua ........................................................ 53 2.3.1. Giai đoạn thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại ........................... 53 2.3.2. Giai đoạn từ khi thực hiện chính thức chế định Thừa phát lại đến nay ................................................................................................................... 54 2.4. Một số hạn chế trong xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại ..... 59 2.4.1. Chất lượng xác minh điều kiện THADS không đảm bảo, biên bản xác minh nội dung ghi sơ sài, không cụ thể .................................................... 59 2.4.2. Xác minh không đúng đối tượng, không đúng địa điểm: ...................... 60 2.4.3. Không thực hiện việc xác minh trực tiếp: ............................................. 60 2.5. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ................................................ 60 2.5.1. Nguyên nhân chủ quan: ........................................................................ 60 2.5.2. Nguyên nhân khách quan:..................................................................... 63 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 68 CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM .............................................................................. 69 3.1. Quan điểm nâng cao chất lƣợng xác minh điều kiện thi hành án ở Việt Nam ......................................................................................................... 69 3.1.1. Nâng cao chất lượng xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại phải đặt trong bối cảnh chung với nâng cao chất lượng xác minh điều kiện thi hành án nói chung ...................................................................... 69 3.1.2. Nâng cao chất lượng xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại phải g n chặt và đặt trong mối quan hệ chặt ch với cải cách, nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan Nhà nước .......................................... 70 3.1.3. Nhân tố con người là tr ng tâm, do đó chú tr ng nâng cao chất lượng của đội ngũ Thừa phát lại ..................................................................... 71 3.2. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ............................................................................................. 72 3.2.1. Về thể chế: ............................................................................................. 72 3.2.2. Nâng cao chất lượng nguồn lực thực hiện chế định Thừa phát lại .............. 77 3.2.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật ....................... 78 3.2.4. Tăng cường công tác quản lý nhà nước và phối hợp giữa các cơ quan liên quan ................................................................................................. 79 3.2.5. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về Thừa phát lại ............................................ 82 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.................................................................................. 83 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 85 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chế định Thừa phát lại đã hình thành và phát triển trên thế giới hàng trăm năm nay, hiện có khoảng hơn 90 quốc gia đã áp dụng mô hình này (trong đó có 72 quốc gia đã trở thành thành viên của Liên minh Thừa phát lại quốc tế). Ở Việt Nam, Thừa phát lại xuất hiện từ thời Pháp thuộc với chức năng nhiệm vụ và mô hình tổ chức hoạt động tƣơng tự mô hình Thừa phát lại của Pháp. Tuy nhiên, vì nhiều lý do nên sau năm 1954 (ở miền B c) và sau năm 1975 (ở miền Nam), chế định Thừa phát lại không còn đƣợc duy trì. Xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân ở nƣớc ta đang đƣợc tiến hành, nên đổi mới nhằm tăng cƣờng hiệu quả hiệu lực hoạt động, đáp ứng và phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới và phát triển đất nƣớc là nhiệm vụ quan trọng đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm. Nhằm thể chế hóa chủ trƣơng của Đảng tại Nghị quyết số 49NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lƣợc cải cách tƣ pháp đến năm 2020, Nghị quyết số 24/2008/QH12 ngày 14/11/2008 của Quốc hội về thi hành án dân sự giao cho Chính phủ quy định và tổ chức thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại một số địa phƣơng. Theo đó, chế định Thừa phát lại đã đƣợc thực hiện thí điểm tại 13 tỉnh, thành phố (trong đó có thành phố Hải Phòng) và đƣợc chính thức thực hiện trên phạm vi cả nƣớc kể từ ngày 01/01/2016. Qua thời gian thực hiện thí điểm và chính thức thực hiện, dƣới góc độ xã hội, có thể nói hoạt động Thừa phát lại đã bƣớc đầu tạo ra một nghề mới trong thị trƣờng dịch vụ pháp lý, đáp ứng các nhu cầu ngày càng đa dạng, phong phú của xã hội dân sự; tạo cơ chế tăng cƣờng tính chủ động, tích cực của ngƣời dân tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong các quan hệ dân sự, tố tụng dân sự. 1 Đối với các cơ quan tƣ pháp, hoạt động Thừa phát lại đã bƣớc đầu hỗ trợ tích cực, hiệu quả cho các hoạt động tƣ pháp, góp phần giảm tải công việc của các cơ quan tƣ pháp. Pháp luật hiện hành giao cho Thừa phát lại thực thi bốn loại việc, bao gồm: lập vi bằng; tống đạt các văn bản của Tòa án và cơ quan Thi hành án dân sự; xác minh điều kiện thi hành án dân sự và trực tiếp tổ chức thi hành án dân sự. Trong bốn chức năng đƣợc thực hiện bởi Thừa phát lại thì tổ chức thi hành bản án, quyết định là chức năng mới so với chức năng truyền thống tại nƣớc ta trƣớc đây, đặc biệt là chức năng xác minh điều kiện thi hành án luôn đƣợc coi là độc quyền của Nhà nƣớc. Hoạt động xác minh có thể đƣợc xem xét, nghiên cứu và tổ chức thực hiện dƣới nhiều giác độ, nhƣng xác minh điều kiện thi hành án luôn đƣợc đặt trong mối quan hệ với hoạt động tổ chức thi hành án dân sự. Thi hành án dân sự là hoạt động quan trọng của Nhà nƣớc nhằm đƣa các bản án, quyết định có hiệu lực thi hành của Tòa án, Trọng tài thƣơng mại, các quyết định về xử lý vụ việc cạnh tranh (sau đây g i chung là bản án, quyết định) ra thi hành để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nƣớc, tổ chức và cá nhân góp phần ổn định an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội và phát triển kinh tế. Trong quá trình tổ chức thi hành án, tƣơng tự nhƣ Chấp hành viên, Thừa phát lại có quyền yêu cầu các cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin khi xác minh điều kiện thi hành án. Có thể nói xác minh điều kiện thi hành án là yếu tố quan trọng ảnh hƣởng đến chất lƣợng hoạt động thi hành án dân sự. Pháp luật giao cho Thừa phát lại thực hiện việc này là tạo thêm cơ hội cho ngƣời dân lựa chọn dịch vụ phù hợp trong thi hành án dân sự. Với mong muốn nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện về chức năng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại từ lý luận đến thực tiễn, để chỉ ra những ƣu điểm, hạn chế từ khâu xây dựng thể chế đến tổ chức thực hiện các quy định về xác minh điều kiện thi hành án dân sự của Thừa phát lại ở Việt 2 Nam (thực tiễn trên địa bàn thành phố Hải Phòng và một số địa phương); những khó khăn, vƣớng mắc về mặt thể chế và thực tiễn; qua đó đề xuất giải pháp góp phần hoàn thiện hơn nữa các quy định của pháp luật hiện hành về chế định này, học viên chọn đề tài “Chức năng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Các nghiên cứu chung về THADS Trƣớc yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nƣớc trong điều kiện xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa và cải cách tƣ pháp, việc nâng cao kết quả, chất lƣợng hoạt động THADS luôn là mối quan tâm lớn của các nhà khoa học, các cơ quan quản lý Nhà nƣớc và ngƣời làm công tác thực tiễn. Vấn đề này đã đƣợc nghiên cứu và tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau, điển hình nhƣ: * Các đề tài nghiên cứu cấp Bộ, đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nƣớc: - “Mô hình quản lý thống nhất công tác thi hành án”, mã số 96-98207/ĐT do Cục Quản lý thi hành án dân sự Bộ Tƣ pháp chủ trì thực hiện; - “Những cơ sở lý luận và thực tiễn về chế định Thừa phát lại”, mã số 95-98-114/ĐT do Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tƣ pháp và Sở Tƣ pháp thành phố Hồ Chí Minh chủ trì thực hiện; - “Luận cứ khoa h c và thực tiễn của việc đổi mới tổ chức và hoạt động thi hành án ở Việt Nam trong giai đoạn mới” do Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tƣ pháp chủ trì thực hiện năm 2003; * Các luận án Tiến sĩ, luận văn Thạc sĩ luật học nhƣ: - “Xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự”, (2002), Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Lê Xuân Hồng; - “Đổi mới thủ tục thi hành án dân sự ở Việt Nam”, (2005), Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Lê Anh Tuấn; 3 - “Bàn thêm nghĩa vụ về thông tin xác minh về tài sản, điều kiện thi hành án của đương sự khi yêu cầu thi hành án”, tác giả Bùi Bài Bình, Chuyên đề về thi hành án dân sự, Tạp chí Dân chủ và pháp luật năm 2010; - “Xác minh điều kiện thi hành án theo đơn yêu cầu”, tác gia Thùy Nga, Tạp chí Dân chủ và pháp luật số chuyên đề 1 năm 2012; - “Hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật trong thi hành án dân sự hiện nay”, (2014), Luận án Tiến sĩ luật học của tác giả Nguyễn Tuấn An; - “Giám sát thi hành án dân sự” (2015), Luận án Tiến sĩ luật học của tác giả Hoàng Thế Anh; - “Thực tiễn thi hành án dân sự ở tỉnh Ninh Bình” (2016), Luận văn Thạc sĩ luật học của tác giả Nguyễn Thị Mai; - “Hoàn thiện pháp luật về xã hội hóa dịch vụ công trong lĩnh vực tư pháp ở Việt Nam hiện nay” (2017), Luận án Tiến sĩ luật học của tác giả Trần Thu Hƣờng, Học viện Chính trị quốc gia; * Các bài báo, công trình đƣợc công bố nhƣ: - “Những vướng m c từ thực tiễn thi hành Luật Thi hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Thị Khanh, Tạp chí Dân chủ và pháp luật số 05/2010; - “Một số khó khăn sau hai năm áp dụng Luật Thi hành án dân sự” của tác giả Lạc Phong, Tạp chí Dân chủ và pháp luật số 02/2012; - “Nguyên nhân của tình trạng án dân sự tồn đ ng” của tác giả Hoàng Thế Anh, Tạp chí Dân chủ và pháp luật số 06/2012. 2.2. Các nghiên cứu trực tiếp liên quan đến đề tài luận văn Xác minh điều kiện thi hành án là thủ tục không thể thiếu trong hoạt động THADS, có ảnh hƣởng không nhỏ đến kết quả hoạt động của cơ quan THADS. Đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến xác minh điều kiện THADS của Chấp hành viên, tuy nhiên các công trình nghiên cứu liên quan đến chức năng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại thì tƣơng đối hạn chế, khiêm tốn, mới chỉ dừng ở mức độ một số bài viết trên các tạp chí khoa học, chuyên đề, nhƣ: 4 - “Thừa phát lại”, Đề tài khoa học cấp Bộ do Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tƣ pháp và Sở Tƣ pháp Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp thực hiện; - Số chuyên đề chế định Thừa phát lại, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, Bộ Tƣ pháp (Nhà xuất bản Tư pháp 2014); - “Hoạt động xác minh điều kiện thi hành án và tổ chức thi hành án của Thừa phát lại” - Phan Huy Hiếu, Tổng cục Thi hành án dân sự (năm 2017)... Nhìn chung, các công trình, bài viết nêu trên chủ yếu tập trung nghiên cứu, nêu những nội dung cơ bản về xác minh điều kiện thi hành án theo pháp luật tại thời điểm các công trình trên đƣợc nghiên cứu (sử dụng Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành cũ; đến nay một số văn bản đã được sửa đổi, bổ sung và một số văn bản đã được bãi bỏ, thay thế) nhƣ quy định về trình tự, thủ tục xác minh, chủ thể xác minh điều kiện thi hành án và giải quyết, tháo gỡ những khó khăn cơ bản trong việc xác minh điều kiện thi hành án; chƣa có sự đi sâu trong việc phân tích các quy định, tìm hiểu các hạn chế, bất cập trong thực tiễn theo pháp luật hiện hành. Chế định Thừa phát lại đƣợc chính thức thực hiện trên phạm vi cả nƣớc từ ngày 01/01/2016 và Nghị định số 08/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tổ chức và hoạt động Thừa phát lại mới có hiệu lực thi hành từ ngày 24/02/2020. Từ thời điểm đó đến nay, hầu nhƣ rất ít các bài viết, công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề này. Do đó, Luận văn đề cập và nghiên cứu, làm sâu sắc hơn khái niệm, đặc điểm, vai trò của xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại; đánh giá thực trạng hoạt động này theo pháp luật hiện hành, làm nổi bật những bất cập, hạn chế trong thực tế để từ đó đƣa ra giải pháp, khuyến nghị nâng cao chất lƣợng hoạt động, để hoàn thiện quy định về xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại. Vì vậy, đề tài mà tác giả chọn làm Luận văn Thạc sĩ có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn, góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hoạt động xác minh điều kiện THADS của Thừa phát lại. 5 3. Phạm vi và mục đích nghiên cứu 3.1. Phạm vi nghiên cứu Trong khuôn khổ Luận văn thạc sĩ, phạm vi nghiên cứu Luận văn đƣợc giới hạn trong các văn bản pháp luật về chế định Thừa phát lại nhƣ: - Nghị quyết số 107/2015/QH13 ngày 26/11/2015 của Quốc hội về thực hiện chế định thừa phát lại; - Nghị định số 61/2009/NĐ-CP ngày 24/7/2009 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại thực hiện thí điểm tại thành phố Hồ Chí Minh; - Nghị định số 135/2013/NĐ-CP ngày 18/10/2013 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung tên gọi và một số điều của Nghị định số 61/2009/NĐ-CP; - Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại; - Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tƣ pháp; hành chính tƣ pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. - Thông tƣ liên tịch số 09/2014/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC-BTC ngày 28/02/2014 của Bộ Tƣ pháp, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tài chính hƣớng dẫn thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại theo Nghị quyết số 36/2012/QH13 của Quốc hội; - Thông tƣ liên tịch số 03/2014/TTLT-BTP-NHNNVN ngày 17/01/2014 của Bộ Tƣ pháp, Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam hƣớng dẫn việc xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại tại các tổ chức tín dụng,...và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan. Nội dung luận văn giới hạn trong vấn đề lý luận và thực tiễn về chức năng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại tại Hải Phòng, Việt Nam và một số địa phƣơng có hoạt động Thừa phát lại. 6 3.2. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc nghiên cứu trong phạm vi đƣợc đề ra ở trên, tác giả mong muốn cung cấp cho ngƣời đọc một cách tổng thể, khái quát các quy định về chế định Thừa phát lại nói chung và chức năng xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại nói riêng trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Trên cơ sở đó, nghiên cứu thực trạng, tình hình thực hiện chế định này tại Việt Nam; đồng thời, căn cứ vào thực trạng đó để nghiên cứu, tìm ra nguyên nhân của những khó khăn, vƣớng mắc; từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm tháo gỡ những vƣớng mắc còn tồn tại, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại tại Việt Nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đạt đƣợc các mục tiêu nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình nghiên cứu luận văn, ngƣời viết sử dụng những phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản sau: - Phƣơng pháp luận nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và đƣờng lối quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc ta về pháp luật, về xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tiến hành cải cách bộ máy nhà nƣớc, hoàn thiện hệ thống pháp luật . - Ngoài ra, để thực hiện việc nghiên cứu đề tài, luận văn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ: Phƣơng pháp thống kê; phƣơng pháp so sánh; phƣơng pháp phân tích, tổng hợp; phƣơng pháp diễn giải, so sánh,… Trong quá trình nghiên cứu, các phƣơng pháp này đƣợc vận dụng một cách linh hoạt và đan xen lẫn nhau để tạo ra kết quả nghiên cứu. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả đạt đƣợc của luận văn góp phần làm sáng tỏ phƣơng diện lý luận trong khoa học pháp lý của vấn đề xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại; phân tích thực trạng điều chỉnh pháp luật đối với vấn đề này, chỉ ra những bất cập của pháp luật và đƣa ra phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về 7 vấn đề xác minh điều kiện thi hành án của Thừa phát lại nói riêng và chế định Thừa phát lại nói chung. Ngoài ra, những giải pháp hoàn thiện pháp luật là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng trong phạm vi, thẩm quyền của mình sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực tƣơng ứng. Bên cạnh đó, luận văn sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu, giảng dạy ở các cơ sở nghiên cứu, đào tạo chuyên ngành luật học hoặc có liên quan. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu còn có giá trị đối với các cán bộ đang làm công tác hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật về Thừa phát lại, THADS ở Việt Nam. 6. Cơ cấu của luận văn Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn gồm 3 chƣơng, cụ thể: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về xác minh điều kiện thi hành án dân sự của Thừa phát lại ở Việt Nam. Chương 2: Thực trạng về xác minh điều kiện thi hành án dân sự của Thừa phát lại ở Việt Nam hiện nay. Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lƣợng xác minh điều kiện thi hành án dân sự của Thừa phát lại ở Việt Nam. 8 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XÁC MINH ĐIỀU KIỆN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ CỦA THỪA PHÁT LẠI Ở VIỆT NAM 1.1. Khái quát chung về xác minh điều kiện thi hành án dân sự 1.1.1. Khái niệm điều kiện thi hành án dân sự Thi hành án là việc thực hiện các bản án và quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Thi hành án dân sự là một khâu trong quá trình bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự. Theo quy định tại khoản 6 Điều 3 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (đƣợc sửa đổi, bổ sung năm 2014) thì: “Có điều kiện thi hành án là trường hợp người phải thi hành án có tài sản, thu nhập để thi hành nghĩa vụ về tài sản; tự mình hoặc thông qua người khác thực hiện nghĩa vụ thi hành án.”. Nhƣ vậy, có thể hiểu việc ngƣời phải thi hành án có tài sản, thu nhập, khả năng thực hiện công việc nhất định chính là căn cứ để xác định điều kiện thi hành án dân sự của ngƣời phải thi hành án, để thực hiện, chấp hành nghĩa vụ của bản án, quyết định. Trong quá trình xác minh điều kiện thi hành án của ngƣời phải thi hành án, căn cứ vào loại nghĩa vụ mà ngƣời phải thi hành án phải thực hiện là loại nghĩa vụ về tài sản hay nghĩa vụ về hành vi mà xác minh làm rõ những nội dung khác nhau nhƣ điều kiện thực hiện nghĩa vụ của ngƣời phải thi hành án, đặc điểm nhân thân của ngƣời phải thi hành án, gia đình và mối quan hệ xã hội, nơi ở của ngƣời phải thi hành án… Tuy nhiên đối với mỗi loại nghĩa vụ khác nhau thì điều kiện thi hành án đƣợc xác định khác nhau. Đối với trƣờng hợp ngƣời phải thi hành án phải thi hành loại nghĩa vụ về tài sản thì điều kiện thi hành án chính là việc ngƣời phải thi hành án có hay không có tài sản, thu nhập để thực hiện nghĩa vụ theo nội dung bản án, quyết định đã tuyên. Đối với trƣờng hợp ngƣời phải thi hành án phải thi hành loại nghĩa vụ về hành vi thì điều kiện thi hành án bắt buộc chính là ngƣời phải thi hành án có năng lực hành vi dân sự. Điều 19 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Năng lực hành vi dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác 9 lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự”. Năng lực hành vi dân sự của cá nhân đƣợc đánh giá qua hai tiêu chí là độ tuổi và khả năng nhận thức, điều khiển hành vi. Cá nhân có độ tuổi, khả năng nhận thức, điều khiển hành vi khác nhau thì có năng lực hành vi khác nhau. Tùy vào từng trƣờng hợp nhất định mà năng lực hành vi dân sự của mỗi cá nhân là không giống nhau, thông qua việc năng lực hành vi dân sự của cá nhân để biết đƣợc cá nhân đó có đủ khả năng thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự hay không, giao dịch dân sự mà cá nhân xác lập, thực hiện có hiệu lực hay không. Nhƣ vậy, đối với trƣờng hợp ngƣời phải thi hành án phải thi hành loại nghĩa vụ về hành vi thì điều kiện thi hành án là khả năng thực hiện công việc nhất định của ngƣời phải thi hành án và loại công việc đó có chuyển giao cho ngƣời khác thực hiện đƣợc hay không. 1.1.2. Khái niệm xác minh điều kiện THADS “Xác minh” là một thuật ngữ đƣợc hiểu theo nhiều cấp độ khác nhau, tùy theo cách thức tiếp cận, phạm vi và mục tiêu nghiên cứu. Theo Từ điển Luật học, xác minh đƣợc hiểu là làm rõ, làm sáng tỏ; theo Từ điển Từ và ngữ Việt Nam do nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 1998 thì xác minh đƣợc hiểu là làm cho rõ với những chứng cứ cụ thể; còn theo Đại Từ điển Tiếng Việt do nhà xuất bản Văn hóa Thông tin xuất bản năm 1998 thì xác minh là làm cho rõ thực chất sự việc với những chứng cứ cụ thể. Nói chung, xác minh có thể hiểu là việc thu thập chứng cứ, tài liệu để tìm hiểu hoặc chứng minh một vấn đề nào đó. Xác minh là hoạt động mang tính chủ động, tích cực nhằm làm sáng tỏ sự thật thông qua sự việc thực tế bằng cách tìm hiểu, thu thập các thông tin, tài liệu và chứng cứ cụ thể. Hoạt động xác minh điều kiện thi hành án dân sự là hoạt động trung tâm, quan trọng nhất trong quá trình tổ chức thi hành án dân sự. Nó không chỉ là hoạt động thu thập tài liệu, chứng cứ nhằm làm rõ đối tƣợng, sự việc mà kết quả của hoạt động còn làm căn cứ để tiến hành các thủ tục tiếp theo trong giai 10 đoạn tố tụng. 1.1.3. Đặc điểm của xác minh điều kiện THADS - Thứ nhất, xác minh điều kiện THADS là hoạt động thường xuyên, liên tục Ngay sau khi nhận đƣợc hồ sơ thi hành án, Chấp hành viên, Thừa phát lại, Ngƣời có thẩm quyền thi hành án đọc bản án, quyết định kèm theo để kiểm tra lại nội dung quyết định thi hành án và bắt đầu thu thập các thông tin về nhân thân, tài sản của ngƣời phải thi hành án. Trên cơ sở đó sau khi hết thời hạn tự nguyện hoặc ngay lập tức, Chấp hành viên, Thừa phát lại tiến hành thủ tục thu thập thông tin về điều kiện thi hành án của ngƣời phải thi hành án và các thông tin liên quan cần thiết khác để làm cơ sở tổ chức thi hành trong các giai đoạn tiếp theo và đảm bảo tuân thủ theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định. Hoạt động xác minh điều kiện thi hành án có thể diễn ra trƣớc khi ngƣời phải thi hành án tự nguyện thi hành án, trƣớc và sau khi ngƣời phải thi hành án bị áp dụng các biện pháp bảo đảm và biện pháp cƣỡng chế thi hành án… - Thứ hai, chủ thể xác minh điều kiện thi hành án đa dạng Trong hoạt động thi hành án dân sự, Chấp hành viên, Thừa phát lại là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong việc xác minh điều kiện thi hành án. Ngoài ra, pháp luật hiện hành quy định ngƣời đƣợc thi hành án có quyền tự mình hoặc ủy quyền cho ngƣời khác xác minh, cung cấp thông tin về điều kiện thi hành án của ngƣời phải thi hành án; ngƣời phải thi hành án có nghĩa vụ kê khai trung thực, tài sản, điều kiện thi hành án, cung cấp đầy đủ tài liệu, giấy tờ có liên quan đến tài sản của mình khi có yêu cầu của ngƣời có thẩm quyền và chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật về nội dung kê khai đó. Ngoài ra, hiện nay với chủ trƣơng xã hội hóa một số hoạt động thi hành án, Thừa phát lại có quyền tổ chức thi hành án các bản án, quyết định của Tòa án, nhằm giảm bớt việc và nâng cao hiệu quả, kết quả hoạt động của thi hành án. Thừa phát lại thực hiện việc xác minh điều kiện thi hành án trong 11 trƣờng hợp có yêu cầu của đƣơng sự. - Thứ ba, nội dung xác minh điều kiện thi hành án dân sự đa dạng Nội dung xác minh điều kiện thi hành án là làm rõ thông tin về thu nhập, tài sản, điều kiện thi hành án và các thông tin cần thiết khác (nhân thân, thái độ, ý thức…) của ngƣời phải thi hành án. Phần lớn nghĩa vụ thi hành án dân sự là nghĩa vụ về tài sản. Vì vậy, trừ những trƣờng hợp đặc biệt cần xác minh về nhân thân, thái độ của ngƣời phải thi hành án để thi hành nghĩa vụ bắt buộc thực hiện hoặc không thực hiện một công việc nhất định thì nội dung chủ yếu của việc xác minh là làm rõ thông tin về thu nhập, tài sản, điều kiện thi hành án của ngƣời phải thi hành án nhƣ số lƣợng, chủng loại cụ thể, ngƣời đang quản lý, sử dụng tài sản…. thì mới có thể tổ chức thi hành án đạt hiệu quả và đảm bảo trình tự, thủ tục pháp luật quy định. - Thứ tư, xác minh điều kiện thi hành án dân sự phải kịp thời, chính xác Việc xác minh điều kiện thi hành án phải đƣợc thực hiện một cách kịp thời, đầy đủ, chính xác theo đúng trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định đảm bảo tính chính xác kết quả thi hành án; góp phần hạn chế tối đa tình trạng khiếu nại, tố cáo của đƣơng sự, ngƣời có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Kết quả xác minh điều kiện thi hành án là căn cứ để Chấp hành viên, Thừa phát lại phân loại chính xác án, làm tăng hiệu quả công tác thi hành án. Chỉ khi việc xác minh điều kiện thi hành án đƣợc thực hiện một cách kịp thời và chính xác thì Chấp hành viên, Thừa phát lại mới có cơ sở để tổ chức thi hành trong các giai đoạn tiếp theo. - Thứ năm, địa điểm xác minh điều kiện thi hành án tùy thuộc vào đối tượng xác minh Thực tiễn quá trình tổ chức thi hành án hiện nay cho thấy nhiều trƣờng hợp ngƣời phải thi hành án có địa chỉ và tài sản tại nhiều địa phƣơng khác nhau với nhiều loại tài sản khác nhau, có cả tài sản là động sản và bất động sản, có cả tài sản phải đăng ký sở hữu tại cơ quan đăng ký và tài sản không 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan