Tài liệu Thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện cưm’gar, tỉnh đắk lắk .

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯM’GAR, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Đắk Lắk, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯM’GAR, TỈNH ĐẮK LẮK Ngành : Chính sách công Mã số : 834.04.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN MINH ĐỨC Đắk Lắk, năm 2019 LỜI CẢM ƠN Để thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn này bản thân tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ, động viên từ nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước hết, Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo, quý thầy cô giáo Học viện Khoa học xã hội đã tận tình trang bị những kiến thức cơ bản, hướng dẫn tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Trần Minh Đức đã dành nhiều thời gian và công sức hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Uỷ ban nhân dân huyện CưM’gar và UBND xã Cuôr Đăng đã động viên và tạo mọi điều kiện để tôi được tham gia học tập chương trình cao học Chính sách công. Bản thân tôi là một công chức cấp xã công tác ở một xã còn nhiều khó khăn… nên cũng gặp không ít những khó khăn về mọi mặt. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình nghiên cứu nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Với thái độ cầu thị và sự biết ơn, kính mong quý thầy cô giáo, các chuyên gia, đồng nghiệp, bạn bè tiếp tục đóng góp những ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn. Trân trọng cảm ơn! LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Người cam đoan Nguyễn Thị Hồng Hạnh MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2.Tình hình nghiên cứu đề tài ........................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 6 7. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ ..................... 8 1.1. Sự cần thiết của chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số .............................................................................................................. 8 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số.................................................................... 10 1.3. Các bước tổ chức thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số ................................................................................................ 19 1.4. Những yêu cầu đối với việc tổ chức thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số .......................................................... 21 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số .............................................................................. 23 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 27 Chương 2.THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯ M’GAR – TỈNH ĐẮK LẮK ......................................... 28 2.1. Những đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk có liên quan đến việc thực hiện chính sách XĐGN cho người DTTS .... 28 2.2. Tình hình tổ chức thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk .......................... 33 2.3. Kết quả thực hiện chính sách xóa, đói giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk ...................................... 43 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 57 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CƯM’GAR, TỈNH ĐẮK LẮK ..................................................................... 58 3.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk ........ 58 3.2. Phương hướng nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách XĐGN cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk ............... 60 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk ................................................................................................................... 62 Tiểu kết Chương 3 ......................................................................................... 75 KẾT LUẬN .................................................................................................... 76 DANH MỤC THAM KHẢO DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Từ, cụm từ Ban chỉ đạo Bảo hiểm y tế Dân tộc thiểu số Hội đồng nhân dân Lao động thương binh và xã hội Ngân hàng thế giới Trung ương Uỷ ban Mặt Trận Tổ Quốc Ủy ban nhân dân Xóa đói, giảm nghèo Viết tắt BCĐ BHYT DTTS HĐND LĐTB & XH WB TW UBMTTQ UBND XĐGN DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 2.1 44 2 Bảng 2.2 3 Bảng 2.3 Kết quả giảm số lượng và tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo chung Kết quả giảm số lượng và tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo DTTS Kết quả giảm số lượng và tỷ lệ hộ nghèo, 4 Bảng 2.4 5 6 Bảng 2.5 Bảng 2.6 hộ cận nghèo chung Kết quả giảm số lượng và tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo DTTS Công tác khám chữa bệnh giai đoạn 2012 - 2018 Số nhà xây dựng cho hộ DTTS nghèo từ nguồn vốn vận động cán bộ, đảng viên đóng góp 45 45 46 47 50 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong đời sống thường nhật của con người hiện nay có rất nhiều vấn đề nảy sinh và cần được giải quyết, trong đó đói nghèo là vấn đề mang tính cấp bách và đòi hỏi tất cả các quốc gia phải quan tâm và tìm các biện pháp để giải quyết. Đói nghèo luôn là một lực cản lớn trên con đường tăng trưởng và phát triển, nó không chỉ là vấn đề của riêng một cá nhân mà nó gây ra sự bất ổn về xã hội, dẫn đến mất an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội,... Đảng và Nhà nước đã chú trọng giải quyết vấn đề nghèo đói từ sau năm 1975 và đặc biệt là từ khi đất nước chuyển sang thời kỳ đổi mới, Nhà nước đã triển khai nhiều chính sách xóa đói giảm nghèo, trong đó đặc biệt có những chính sách xóa đói, giảm nghèo cho các dân tộc thiểu số tại chỗ ở Tây Nguyên. Trong những năm qua, việc thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo mặc dù đạt được nhiều kết quả đáng kể, tuy nhiên vẫn tồn tại trong nó những nguyên nhân chủ quan và khách quan làm cho hiệu quả của các chính sách xóa đói giảm nghèo chưa cao. Dẫn tới hệ quả là đời sống của các dân tộc thiểu số còn chậm được cải thiện, tình trạng nghèo đói vẫn diễn ra phổ biến, nhất là trong tương quan so sánh với người Kinh và so với nhiều dân tộc thiểu số khác. Xóa đói, giảm nghèo được Đảng và Nhà nước đưa vào là một trong những mục tiêu quốc gia. Hàng năm, nhà nước ta đã đưa ra khá nhiều chính sách nhằm giảm tỷ lệ đói nghèo, nâng cao thu nhập cho người dân, giúp người dân tiếp cận với các dịch vụ an sinh xã hội tốt hơn,... Không nằm ngoài mục đích chung của cả nước, tỉnh Đắk Lắk và huyện CưM’gar đã và đang quyết tâm nỗ lực xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất cũng như tinh thần cho nhân dân, hướng đến một nền kinh tế - xã hội phát triển bền vững. 1 Huyện CưM’gar nằm về phía Bắc và cách trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 16 km, có diện tích tự nhiên 82.443 ha, dân số hơn174.191 người với 25 dân tộc anh em, trong đó dân tộc kinh chiếm 53,9%, dân tộc Êđê chiếm 36,42%, các dân tộc khác khoảng 10%. Toàn huyện có 15 xã và 02 thị trấn với tổng số 184 thôn, buôn và tổ dân phố, trong đó có 73 buôn đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ, tỷ lệ hộ nghèo ở huyện còn cao, cao nhất là dân tộc Êđê đã cư trú lâu đời trên địa bàn. Cùng với việc thực hiện các chính sách xã hội khác, việc triển khai thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo của huyện Cư Mgar trong những năm qua cũng đạt được những kết quả góp phần vào mục tiêu xóa đói giảm nghèo của tỉnh và cả nước. Đời sống vật chất và tinh thần của các dân tộc trong huyện ngày càng được cải thiện do sản xuất phát triển, thu nhập ngày một tăng; các chương trình giải quyết việc làm, giảm nghèo được triển khai thực hiện khá đồng bộ. Theo kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2018, toàn huyện có 2.107 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 5,18% và 3.618 hộ cận nghèo, chiếm tỷ lệ 8,90%. Hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số có 1.409 hộ, chiếm 7,63% so với tổng số hộ dân tộc thiểu số và chiếm 66,87% so với tổng số hộ nghèo của huyện. Hộ cận nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số có 2.272 hộ, chiếm 12,30% so với tổng số hộ dân tộc thiểu số và chiếm 62,80 % so với tổng số hộ cận nghèo của huyện. Trong 3 năm huyện đã giảm được 5,42% tỷ lệ hộ nghèo, bình quân mỗi năm giảm 1,81% và tăng 0,80% tỷ lệ hộ cận nghèo. Riêng tỷ lệ giảm nghèo đối với DTTS là 7,49% tỷ lệ hộ nghèo DTTS, bình quân mỗi năm giảm 2,50% (Huyện ủy giao bình quân giảm 3,5 4%/năm) và tăng 2,70% tỷ lệ hộ cận nghèo DTTS. Với thực trạng hộ nghèo và hộ cận nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số chiếm tỉ lệ cao, tỷ lệ giảm hộ nghèo còn chậm và chưa bền vững, nhiều hộ có nguy cơ tái nghèo. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “ Thực hiện chính sách xóa 2 đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk” có tính cấp thiết nhằm phản ánh rõ hơn thực trạng đói nghèo và các nhân tố ảnh hưởng đói nghèo của các hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện. Từ đó, có cơ sở khuyến nghị một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar nói riêng và tỉnh Đắk Lắk nói chung. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Đói nghèo và xóa đói, giảm nghèo có tính thời sự cao nên đã được quan tâm nghiên cứu bởi nhiều tác giả với nhiều bài viết trên các báo, tạp chí, nhiều luận văn, các đề tài khoa học và các công trình dưới dạng tài liệu tham khảo như: - Tác giả Hà Quế Lâm (2002), XĐGN ở vùng DTTS nước ta hiện nay – thực trạng và giải pháp. Công trình dài 215 trang trình bày về công tác XĐGN ở các vùng, đặc biệt là vùng DTTS. Nội dung chính của tài liệu gồm 5 phần: Đặc điểm địa lý, kinh tế và nhân văn ở vùng DTTS; vài nét khái quát về tình trạng đói nghèo ở vùng DTTS; thực trạng xoá đói giảm nghèo trong những năm cuối thế kỷ 20; các chương trình, dự án của Đảng giúp XĐGN và một số khuyến nghị giúp XĐGN ở vùng DTTS. Thông qua công trình này, tôi có được cái nhìn sâu rộng về thực trạng đói nghèo và một số giải pháp chung cho các DTTS để làm tư liệu so sánh cho đề tài của tôi. - Bùi Minh Đạo, công trình Thực trạng đói nghèo và một số giải pháp XĐGN đối với các DTTSTC Tây Nguyên, tác giả đã giới thiệu khái quát về các DTTSTC ở Tây Nguyên, trong đó, tác giả đi sâu vào tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân đói nghèo của các DTTSTC Tây Nguyên trong đó có người Êđê. - Tác giả Minh Hoài (1998), XĐGN ở Tây Nguyên, Tạp chí Con số và sự kiện, Số 12, Trang 21 – 23. 3 - Luận án Tiến sĩ “Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu ở Việt Nam” của Nguyễn Thị Hoa (2010). Tác giả đã phân tích, đánh giá một số chính sách xóa đói giảm nghèo của Việt Nam từ năm 1998 và đề xuất định hướng hoàn thiện nhằm nâng cao tác động của chúng đến công cuộc giảm nghèo của Việt Nam trong thời gian tới. - Luận văn thạc sĩ “ Thực hiện chính sách giảm nghèo trên địa bàn huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk”, Nguyễn Kim Khánh (2017): Đã nghiên cứu một số vấn đề lý luận về chính sách giảm nghèo; thực trạng giảm nghèo trên địa bàn huyện Cư M’gar; nghiên cứu kết quả đạt được của từng chính sách, đánh giá những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân trong công tác giảm nghèo; đưa ra được phương hướng và giải pháp thay đổi chính sách giảm nghèo trên địa bàn huyện. Ngoài ra, còn phải kể đến một số bài viết đăng tải trên các Tạp chí: - Tạp chí Cộng sản, “Về thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020” của GS.TS. Trần Ngọc Hiên, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia HCM (2011). - Từ Thanh - Kim Ngọc Đàm: Thực hiện chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở cho hộ đồng bào DTTS nghèo, Tạp chí Cộng sản số 790 (82008); - TS. Nguyễn Văn Nam: Giải quyết việc làm và thu nhập trong quá trình xoá đói giảm nghèo ở Tây Nguyên, Tạp chí Sinh hoạt Lý luận, số 2 (75), 2006. Các nghiên cứu nói trên đã bước đầu cung cấp những tư liệu giúp cho việc nhận diện thực trạng đói nghèo và XĐGN trong cả nước, trong đó có vùng Tây Nguyên nói chung và huyện CưMgar nói riêng. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã có mới chỉ đề cập tổng quan tình hình kinh tế - xã hội của các dân tộc thiểu số tây nguyên, hoặc đi tìm hiểu sâu về những nét văn hóa, 4 phong tục tập quán của người dân, của các dân tộc trong khu vực Tây Nguyên hay tỉnh Đắk Lắk chứ chưa có nghiên cứu cụ thể và chuyên sâu về thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trong điều kiện kinh tế xã hội mới. Chính vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài "Thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk“ làm luận văn thạc sỹ, chuyên ngành Chính sách công là không trùng lặp với các công trình đã công bố, đề tài có ý nghĩa và lý luận thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo đối với người dân tộc thiểu số; Tìm hiểu, đánh giá thực trạng thực hiện các chính sách xóa đói giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn tại huyện Cư Mgar, tỉnh Đắk Lắk để từ đó tìm ra những bất cập trong thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo đối với người dân tộc thiểu số ở đây. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar để đưa ra những đề xuất định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số được tốt hơn và hiệu quả hơn, hướng đến mục tiêu xóa đói, giảm nghèo trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Là những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về việc triển khai thực hiện chính 5 sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưMgar. + Phạm vi về không gian: Nghiên cứu chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưMgar, tỉnh Đắk Lắk. + Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo trong giai đoạn 2012 - 2018; các giải pháp đề xuất trong luận văn có ý nghĩa trong khoảng thời gian 5 năm đến. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Để thực hiện đề tài này, trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các phương pháp được sử dụng chủ yếu là phân tích chính sách công, tổng hợp, khai thác thông tin từ các tài liệu, các văn kiện của Đảng và Nhà nước, các đề tài nghiên cứu khoa học của các cá nhân và các tài liệu thống kê của Chính quyền, ban ngành đoàn thể, các cá nhân có liên quan đến vấn đề thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo ở nước ta nói chung và huyện CưM’gar nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu phối hợp như phương pháp hệ thống, thu thập thông tin, phương pháp phân tích xã hội học định tính, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, diễn giải trong quá trình phân tích, đánh giá chính sách. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài là một công trình khoa học nghiên cứu tương đối cơ bản và hệ thống về các vấn đề liên quan đến xóa đói, giảm nghèo và chính sách xóa đói giảm nghèo; đồng thời làm rõ được vai trò và sự cần thiết phải thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo. Nghiên cứu quá trình thực hiện chính sách 6 xóa đói, giảm nghèo cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo góp phần bổ sung, hoàn thiện về mặt lý luận trong nghiên cứu chính sách công và quá trình thực hiện chính sách công của Nhà nước. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Dựa trên những phân tích đánh giá đúng về thực trạng thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, luận văn đã chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế trong triển khai thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số từ đó đề xuất phương hướng và các giải pháp phù hợp, khả thi để thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo hiệu quả trong thời gian tới. Luận văn có thể dùng để làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu, học tập cũng như giúp người đọc có thêm những thông tin cụ thể về thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar; Đồng thời luận văn cũng có thể giúp các nhà quản lý đưa ra cách chính sách xóa đói, giảm nghèo phù hợp và hiệu quả hơn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày theo 3 chương, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện thực chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện CưM’gar, tỉnh Đắk Lắ 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI, GIẢM NGHÈO CHO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ 1.1. Sự cần thiết của chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số Để quản lý xã hội, Nhà nước đã sử dụng chính sách làm công cụ chủ yếu để giải quyết những vấn đề chung của cộng đồng nhằm thúc đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển theo định hướng. Chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số là một trong những chính sách đang được Đảng và nhà nước ta triển khai thực hiện, và chính sách này có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội và nó thực sự cần thiết cho xã hội được thể hiện cụ thể như sau: Thứ nhất, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số định hướng cho người dân tộc thiểu số tham gia tích cực vào các hoạt động xóa đói, giảm nghèo nhằm đạt được mục tiêu cuối cùng là giúp họ thoát khỏi nghèo đói, cải thiện đời sống. Khi người dân tộc thiểu số tương tác tốt với chính sách xóa đói, giảm nghèo thì xã hội phát triển và đồng thời bản thân người dân tộc thiểu số cũng được hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ dành riêng cho mình. Như vậy, cùng với mục tiêu của chính sách xóa đói, giảm nghèo thì các biện pháp chính sách cũng có vai trò định hướng cho hành động của nhóm đối tượng yếu thế cụ thể là người dân tộc thiểu số nghèo. Thứ hai, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số khuyến khích và hỗ trợ các hoạt động kinh tế - xã hội khác theo định hướng, điều này được thể hiện cụ thể trong việc ban hành các giải pháp để đạt được mục tiêu của chính sách, trong đó luôn có những giải pháp mang tính khuyến khích người dân tộc thiểu số tham gia vào các hoạt động như tiếp cận nguồn vốn có lãi suất thấp để tái sản xuất, học nghề miễn phí, miễn giảm một số loại 8 thuế, phí khi tham gia các giao dịch hành chính nhà nước,… vì thế chính sách này tác động đến một loạt các hoạt động kinh tế - xã hội khác theo hướng tích cực, cùng có lợi và cùng phát triển. Thứ ba, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số phát huy được những mặt tích cực và đồng thời khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường. Trong đời sống thường nhật, người dân tộc thiểu số nghèo cũng là đối tượng tham gia vào các hoạt động kinh tế thị trường; sản xuất buôn bán hàng hóa, tuy nhiên những rủi ro họ gặp thường cao hơn so với các nhóm đối tượng khác do nhiều nguyên nhân khác nhau, vì thế chính sách xóa đói, giam nghèo có những tác động cụ thể để hỗ trợ họ khi tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, mua bán hàng hóa như hỗ trợ vốn lãi xuất thấp, đào tạo nghề, hướng dẫn tư vấn hoạt động, bố trí các nhóm, các kênh hỗ trợ họ khi cần thiết. Thứ tư, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số tạo lập sự cân đối trong phát triển xã hội. Chính sách này tạo động lực cho nhóm đối tượng là người dân tộc thiểu số nghèo có điều kiện vươn lên thoát nghèo, cải thiện đời sống cho chính họ đồng thời cũng chính là đang tạo nên sự cân đối trong tương quan phát triển giữa các dân tộc với nhau, trong so sánh giữa các vùng miền. Thứ năm, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số có vai trò kiểm soát và phân bổ các nguồn lực trong xã hội. Nhà nước luôn quan tâm đến việc quản lý, khai thác và sử dụng các nguồn lực cho phát triển. Để đảm bảo việc phát triển bền vững đồng nghĩa phải biết cách phân bổ và sử dụng các nguồn lực hợp lý. Chính sách xóa đói, giảm nghèo giúp phân bổ các nguồn lực hỗ trợ cho người nghèo hợp lý, không để lãng phí và sử dụng có hiệu quả để góp phần phát triển xã hội. Thứ sáu, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số tạo 9 ra môi trường thích hợp để thúc đẩy các hoạt động kinh tế - xã hội. Khi người dân tộc thiểu số nghèo tham gia vào các hoạt động kinh tế xã hội sẽ được hưởng các ưu đãi, các hỗ trợ từ chính sách xóa đói giảm nghèo nên họ có điều kiện thuận lợi để tiếp cận mọi nguồn lực hỗ trợ, đồng thời các hoạt động kinh tế xã hội đó cũng được phát triển do sự tham gia tích cực và có hiệu quả. Ví dụ cụ thể như khi người dân tộc thiểu số nghèo tham gia vào chương trình vay vốn tái sản xuất của ngân hàng chính sách sẽ được ưu đãi ở mức lãi suất thấp, thời hạn trả dài nhưng ngược lại, ngân hàng sẽ thu hồi được vốn và lãi khi đối tượng này tái sản xuất thành công nhờ vào được đào tạo nghề, hướng dẫn ký thuật, hỗ trợ giống từ chính sách xóa đói, giảm nghèo. Chính vì vậy, chính sách này có tác động tích cực và thúc đẩy các hoạt động kinh tế - xã hội khác. Ngoài ra, chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số còn thúc đẩy sự phối hợp hoạt động giữa các cấp, các ngành. Khi triển khai bất kỳ chính sách nào thì luôn luôn diễn ra sự phối hợp của nhiều ban ngành, của nhiều cấp. Đối với chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số ta thấy rõ sự phối hợp giữa các cấp, các ngành khi triển khai. Cụ thể như ngành lao động thương binh xã hội chủ trì triển khai, các trường dạy nghề, các ngân hàng chính sách là các cơ quan phối hợp thực hiện. Chỉ khi thực hiện chính sách như thế này, thì sự phối hợp hoạt động được thể hiện rõ nét và tích cực. Trong quá trình thực thi chính sách, các cấp, các ngành còn phải chủ động điều chỉnh kế hoạch để thích hợp và tạo đà phát triển mạnh nhất, chung nhất. 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số. 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho người dân tộc thiểu số Để đưa ra cách hiểu thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo cho dân 10 tộc thiểu số là gì, trước hết cần làm rõ một số khái niệm sau: -Đói nghèo: Trong tài liệu Sáng kiến quản lý về giới và chính sách kinh tế ở Châu Á – Thái Bình Dương ( trang 4 – phần 6) viết: “ Đói nghèo là một khái niệm đa chiều vừa dễ và vừa khó để định nghĩa. Đói nghèo thường được mô tả như một tình trạng theo đó những cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng thiếu các nguồn lực để tạo ra những nguồn thu nhập có thể duy trì mức tiêu dùng đủ đáp ứng các nhu cầu cho một cuộc sống đầy đủ, sung túc. Theo cách tiếp cận này, đói nghèo là tình trạng thiếu thốn vật chất. Sự thiếu thốn vật chất còn có thể được thể hiện qua những nét đặc trưng của những khu vực mà người nghèo thường sinh sống, là những nơi thường thiếu điện, nước sạch hay nhà vệ sinh và các dịch vụ khác. Tại các khu vực này, ngay cả một hộ gia đình có điều kiện kinh tế chi trả cho những dịch vụ kể trên cũng có thể gặp khó khăn về nguồn cung”. Cho đến nay, khái niệm nghèo được dùng nhiều nhất là khái niệm đã được đưa ra tại Hội nghị bàn về giảm nghèo đói do Ủy ban Kinh tế & Xã hội của Châu Á – Thái Bình Dương (ESCAP) tổ chức vào tháng 9/1993 tại Bangkok – Thái Lan, quan niệm này được phát biểu như sau: “Nghèo đói là tình trạng một bộ phận dân cư không cókhả năng thoả mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà nhữngnhu cầu ấy phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế xã hội, phong tục tập quán của từng vùng và những phong tục ấy được xã hội thừa nhận”. - Chuẩn nghèo và đo lường nghèo: a. Khái niệm về chuẩn nghèo Những người được coi là nghèo khi mức sống của họ đo qua thu nhập (hoặc chitiêu) thấp hơn mức tối thiểu chấp nhận được, tức là thấp hơn chuẩn nghèo. Những người có mức thu nhập hoặc chi tiêu ở trên chuẩn này là người 11 không nghèo hoặc đã vượt nghèo, thoát nghèo. b. Phương pháp xác định chuẩn nghèo Từ năm 1993 đến nay, Chính phủ đã 6 lần điều chỉnh chuẩn nghèo đói của Việt Nam cho phù hợp với tình hình phát triển chung của xã hội. Chuẩn nghèo giai đoạn 2006 – 20010 và 2011 - 2015, được xác định như sau: Giai đoạn 2006-2010: + Đối với khu vực nông thôn: thu nhập bình quân từ 200.000 đồng/người/ tháng trở xuống là hộ nghèo. +Đối với khu vực thành thị: thu nhập bình quân từ 260.000 đồng/người/ tháng trở xuống là hộ nghèo. Giai đoạn 2011-2015: + Đối với khu vực nông thôn: thu nhập bình quân từ 400.000 đồng/người/ tháng trở xuống là hộ nghèo. + Đối với khu vực thành thị: thu nhập bình quân từ 500.000 đồng/người/ tháng trở xuống là hộ nghèo. Giai đoạn 2016 – 2020: + Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1614/QĐ-TTg ngày 15/9/2015 Phê duyệt Đề án tổng thể “Chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo từ đơn chiều sang đa chiều áp dụng cho giai đoạn 20162020”,chuẩn nghèo giai đoạn 2016 - 2020 theo hướng: sử dụng kết hợp cả chuẩn nghèo về thu nhập và mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản; xây dựng mức sống tối thiểu để từng bước bảo đảm an sinh xã hội cho mọi người dân, trước mắt áp dụng chuẩn nghèo chính sách để phân loại đối tượng hộ nghèo, phù hợp với khả năng cân đối ngân sách. - Xóa đói, giảm nghèo và chính sách xóa đói, giảm nghèo + Khái niệm xóa đói, giảm nghèo: Tăng trưởng kinh tế và xóa đói, giảm nghèo có mối quan hệ biện chứng 12