Tài liệu Thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh vĩnh phúc hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGÔ THỊ VÂN ANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội - 2014 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGÔ THỊ VÂN ANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC HIỆN NAY Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học Mã số: 60 22 03 08 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Phan Thanh Khôi Hà Nội - 2014 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 4 NỘI DUNG..................................................................................................... 13 Chƣơng 1. CHÍNH SÁCH DÂN TỘC VÀ NỘI DUNG CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC ............................................................... 13 1.1. Chính sách dân tộc........................................................................... 13 1.2. Nội dung chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc............................. 20 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC HIỆN NAY ................................................................. 43 2.1. Những thành tựu và hạn chế trong việc thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay ............................................................... 43 2.2. Nguyên nhân của những thực trạng trên ...................................... 59 Chƣơng 3. NHỮNG QUAN ĐIỂM CHỈ ĐẠO VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC HIỆN NAY ............................... 64 3.1. Những quan điểm chỉ đạo góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay ..................................... 64 3.2. Những giải pháp cơ bản góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay ..................................... 66 KẾT LUẬN .................................................................................................... 78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 82 3 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc. Phần lớn các dân tộc thiểu số sống ở miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa – những địa bàn có vị trí chiến lƣợc về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và môi trƣờng sinh thái. Do đó, Đảng ta luôn coi việc hoạch định và thực hiện đúng chính sách dân tộc là vấn đề có ý nghĩa chiến lƣợc quan trọng trong tiến trình cách mạng. Hiện nay, nƣớc ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một nƣớc công nghiệptheo hƣớng hiện đại. Bên cạnh đó, tình hình chính trị - xã hội thế giới có nhiều biến đổi lớn, vấn đề dân tộc và quan hệ dân tộc vẫn là vấn đề phức tạp, gay gắt và vô cùng nhạy cảm ở nhiều quốc gia.Vì vậy, việc hoạch định và thực hiện đúng đắn chính sách dân tộc là vấn đề có ý nghĩa quyết định trong việc giải quyết vấn đề dân tộc và mối quan hệ giữa các dân tộc ở nƣớc ta. Giải quyết tốt vấn đề dân tộc và mối quan hệ giữa các dân tộc không những tạo nên sự ổn định chính trị để phát triển kinh tế - xã hội, rút ngắn khoảng cách phát triển chênh lệch giữa các dân tộc mà còn phát huy đƣợc truyền thống đoàn kết dân tộc, ý thức tự lực tự cƣờng và lòng tự hào dân tộc, tạo nên sức mạnh tổng hợp để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Chính sách dân tộc là một bộ phận rất quan trọng trong hệ thống chính sách của Đảng và Nhà nƣớc ta, liên quan đến nhiều mặt của đời sống xã hội. Do đó, thực hiện chính sách dân tộc phải gắn với kế hoạch phát triển tổng thể kinh tế - xã hội, văn hóa, an ninh quốc phòng của đất nƣớc. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa IX về công tác dân tộc đã khẳng định: Các dân tộc thiểu số: thực hiện tốt chính sách bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ, giúp nhau cùng phát triển trong cộng đồng các dân tộc Việt 4 Nam. Đến Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) lại tiếp tục khẳng định: các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Đây là những nguyên tắc cơ bản trong chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc ta. Đó cũng chính là cơ sở để Đảng và Nhà nƣớc ta xây dựng và thực hiện các chính sách xã hội nói chung và chính sách dân tộc nói riêng nhằm cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, nhất là ở các vùng dân tộc thiểu số còn ở trình độ sản xuất và đời sống thấp, xây dựng, phát triển quan hệ dân tộc tốt đẹp và đấu tranh chống lại các thế lực phản động có âm mƣu chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chống lại việc thực hiện chính sách của Đảng về vấn đề dân tộc. Tỉnh Vĩnh Phúc thuộc đồng bằng Bắc Bộ, là vùng đồng bằng có trung du và miền núi.Tỉnh Vĩnh Phúc có 1 thành phố trực thuộc tỉnh, 1 thị xã và 7 huyện. Bên cạnh dân tộc Kinh, toàn tỉnh Vĩnh Phúc hiện có trên 10 nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số với trên 40 nghìn nhân khẩu đang sinh sống tại trên 40 xã, thị trấn thuộc 5 huyện, thị xã: Lập Thạch, Tam Đảo, Bình Xuyên, Sông Lô và thị xã Phúc Yên. Toàn tỉnh có 13 dân tộc thiểu số; trong đó đông nhất là dân tộc Sán Dìu với gần 40 nghìn ngƣời (chiếm 90,8% tổng số đồng bào dân tộc thiểu số trong tỉnh).Các dân tộc sống đan xen, đoàn kết, hoà thuận và hỗ trợ nhau phát triển. Ở Vĩnh Phúc đồng bào dân tộc thiểu số sống tập trung chủ yếu ở miền núi, đời sống còn rất nhiều khó khăn. Những năm qua, các chính sách dân tộc và miền núi của Đảng và nhà nƣớc đƣợc thực hiện trên địa bàn tỉnh đã góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các dân tộc đặc biệt là dân tộc thiểu số và miền núi, rút ngắn dần khoảng cách giữa miền núi và đồng bằng. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách dân tộc trong thời gian qua vẫn còn những hạn chế cần đƣợc nhận thức và có những giải pháp nhằm 5 nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những vấn đề trên cùng với mong muốn góp một phần nhỏ bé của mình vào việc quán triệt và triển khai thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, tôi đã chọn đề tài “ Thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc là đối tƣợng nghiên cứu của nhiều môn khoa học xã hội khác nhau nhƣ Triết học, Sử học, Dân tộc học, Xã hội học, Chủ nghĩa xã hội khoa học,… Ở nƣớc ta cho đến nay đã có rất nhiều công trình khoa học đi sâu nghiên cứu về vấn đề dân tộc, quan hệ dân tộc, chính sách dân tộc, những vấn đề về thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc. Có thể kể đến một số công trình nhƣ: Chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước Việt Nam, của TS. Lê Ngọc Thắng, Nhà xuất bản Trƣờng Đại học Văn hóa Hà Nội năm 2005. Nội dung cuốn sách tác giả trình bày một cách hệ thống các vấn đề lý luận về dân tộc, vấn đề dân tộc, công tác dân tộc, chính sách dân tộc; các quan điểm cơ bản của vấn đè dân tộc của chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và của Đảng ta. Đồng thời tác giả trình bày một cách hệ thống chính sách dân tộc của các nhà nƣớc phong kiến, thực dân đế quốc, tƣ bản và một số nƣớc khác trên thế giới.Qua đó tác giả so sánh để thấy đƣợc tính sáng tạo, đúng đắn của Đảng và Nhà nƣớc ta trong việc giải quyết vấn đề dân tộc trong cách mạng dân tộc dân chủ và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở đánh giá những thành tựu và yếu kém trong việc thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc, 6 tác giả đề ra định hƣớng chính sách dân tộc, đặc biệt là chính sách trên lĩnh vực văn hóa trong thời gian tới. Vấn đề dân tộc và quan hệ dân tộc ở Việt Nam hiện naydo TS. Đậu Tuấn Nam chủ biên, đƣợc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2009.Cuốn sách gồm tập hợp các bài viết của các nhà khoa học tập trung nghiên cứu về vấn đề dân tộc và quan hệ dân tộc ở Việt Nam hiện nay. Từ việc xác định khái niệm dân tộc, GS. TS. Phan Hữu Dật đi sâu nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin về vấn đề này thông qua việc phân tích chủ nghĩa Mác cũng nhƣ chủ nghĩa Mác – Lênin. PGS, TS. Lê Ngọc Thắng và PGS, TS.Cao Văn Thanh đã trình bày những quan điểm, chính sách cơ bản của Đảng và Nhà nƣớc ta về dân tộc cũng nhƣ những chính sách kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số ở nƣớc ta hiện nay. Bên cạnh việc đƣa ra những quan điểm, chính sách cơ bản, các tác giả phân tích thực trạng, nguyên nhân cho những hạn chế trong việc thực hiện chính sách dân tộc và từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm khắc phục hạn chế… Vấn đề dân tộc và công tác dân tộc của TS. Bế Trƣờng Thànhdo Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2011. Nhân kỷ niệm 65 năm ngày thành lập Ủy ban Dân tộc (3-5-1946-3-5-2011), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia – Sự thật xuất bản cuốn Vấn đề dân tộc và công tác dân tộc. Cuốn sách gồm một số bài viết và công trình tiêu biểu của đồng chí Bế Trƣờng Thành, góp phần luận giải và làm sáng tỏ vấn đề dân tộc ở Việt Nam; đƣờng lối, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc ta đối với đồng bào các dân tộc và công tác dân tộc hiện nay. Các bài viết đề cập đến nhiều lĩnh vực, nhiều khía cạnh khác nhau nhìn từ góc độ công tác dân tộc nhƣ: việc hoạch định chính sách dân tộc, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về công tác dân tộc, tham mƣu cho Đảng và Nhà nƣớc về vấn đề dân tộc và thực hiện chính sách dân tộc trong 7 tình hình hiện nay, vấn đề dân tộc trong chiến lƣợc quốc phòng – an ninh, công tác nghiên cứu chính sách dân tộc và miền núi,… Phát triển nguồn cán bộ dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta hiện naycủa TS. Lô Quốc Toàndo Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2012.Cuốn sách là một nghiên cứu mang tính lý luận và thực tiễn về phát triển nguồn cán bộ dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi. Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ và thực trạng công tác phát triển nguồn cán bộ dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi phía Bắc nƣớc ta, tác giả đã nêu phƣơng hƣớng và hệ giải pháp nhằm phát triển nguồn cán bộ này một cách vững mạnh. Một số vấn đề về phát triển nguồn nhân lực dân tộc thiểu số cho sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nướcdo PGS, TS. Nguyễn Đăng Thành chủ biênđƣợc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2012.Cuốn sách tuyển chọn một số công trình nghiên cứu của Đề án “Luận cứ và giải pháp phát triển nguồn nhân lực dân tộc thiểu số nƣớc ta đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay của TS. Phạm Thanh Hà, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản năm 2014 đã phân tích cơ sở hình thành, đặc điểm và nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc giữ gìn bản sắc dân tộc, đặt trong bối cảnh toàn cầu hóa và những tác động hai mặt của toàn cầu hóa. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề ra những định hƣớng và giải pháp chủ yếu nhằm gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc Việt Nam, phát triển lành mạnh con ngƣời, xã hội và sự phát triển bền vững của đất nƣớc. Văn hóa các dân tộc thiểu số Vĩnh Phúc, của tác giả Lâm Quý, do Ban Dân tộc – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Vĩnh Phúc xuất bản năm 2009. 8 Trong cuốn sách này, tác giả đã thể hiện theo tinh thần khảo cứu dân tộc học về lịch sử dân cƣ, tập quán sản xuất, sinh hoạt xã hội, ngôn ngữ, chữ viết, kiến trúc – mỹ thuật – âm nhạc dân gian, phong tục, lễ hội... nhằm giúp ngƣời đọc có cách nhìn tổng quan về văn hóa các dân tộc ở Vĩnh Phúc với bản sắc truyền thống riêng. Tác giả cũng đồng thời cảnh báo những nguy cơ làm phai nhạt bản sắc các dân tộc thiểu số. Từ đó khuyến nghị một số vấn đề về giữ gìn, bảo tồn, khai thác phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của các dân tộc Sán Dìu, Cao Lan và Dao ở Vĩnh Phúc. Vựng tập các dân tộc thiểu số ở Vĩnh Phúc do Ban Dân tộc tỉnh Vĩnh Phúc phát hành năm 2011 đã giới thiệu khá chi tiết về đặc điểm các dân tộc thiểu số của tỉnh. Ngoài ra còn có nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ có liên quan đến đề tài này nhƣ: Thực hiện chính sách dân tộc ở vùng núi phía Bắc nước ta trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ( 2003) – Luận văn tốt nghiệp lớp cao cấp lý luận chính trị của Bế Thu Hƣơng. Thực hiện chính sách dân tộc ở Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (2006) – Luận án Tiến sĩ Triết học của Nguyễn Thị Phƣơng Thủy. Đổi mới việc thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Khánh Hòa trong giai đoạn hiện nay (2006) – Luận văn Thạc sĩ Triết học của Hồ Thị Ngọc Mai. Chính sách phát triển vùng dân tộc thiểu số phía Bắc Việt Nam( 2014) Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Lâm Thành. 9 Quá trình thực hiện chính sách dân tộc của Đảng ở một số tỉnh miền núi Đông Bắc Việt Nam từ năm 1996 đến năm 2010( 2014) – Luận án Tiến sĩ Lịch sử của Hoàng Thu Thủy... Các tác giả đều tập trung phân tích thực trạng của việc thực hiện chính sách dân tộc ứng với mỗi địa bàn cụ thể, từ đó đề ra giải pháp cơ bản nhằm đổi mới việc thực hiện chính sách dân tộc trong địa bàn tỉnh trong thời gian tới. Riêng tỉnh Vĩnh Phúc (ngoài các công trình nghiên cứu về dân tộc học và văn hóa các dân tộc của tỉnh) chƣa có công trình nghiên cứu, hội thảo khoa học nào bàn về chính sách dân tộc của tỉnh một cách toàn diện và đầy đủ.Vì vậy, đề tài không trùng lặp với các đề tài, công trình nghiên cứu đã công bố.Những tài liệu trên giúp ích cho việc tham khảo, đối chứng, so sánh trong quá trình nghiên cứu đề tài của tác giả luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đíchnghiên cứu của luận văn: Phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách dân tộc trong thời gian tới. - Nhiệm vụnghiên cứu của luận văn: Luận giải khái quát những nội dung lý luận cơ bản về dân tộc, chính sách dân tộc và việc thực hiện chính sách dân tộc trong xây dựng chủ nghĩaxã hội. Phân tích thực trạng và những vấn đề dân tộc đặt ra đối với việc thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc. Nêu lên một sốgiải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách dân tộc trong tỉnh. 10 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn: thực trạng thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc ở tỉnh Vĩnh Phúc. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Về nội dung: chú trọng các vấn đề liên quan đến các dân tộc, dân tộc thiểu sốcủa tỉnh Vĩnh Phúc. Về thời gian: 15 năm tái thiết lập tỉnh (1997 – 2013) và nhất là những năm gần đây. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Cơ sở lý luận của luận văn: Đƣợc thực hiện dựa trên những nguyên lý, lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc, đồng thời đề tài có kế thừa những thành tựu nghiên cứu của các ngành khoa học có liên quan. - Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn: Sử dụng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, đó là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng tổng hợp phƣơng pháp nghiên cứu: phƣơng pháp logic - lịch sử, phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp tổng hợp, phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp tổng kết thực tiễn, phƣơng pháp điều tra dân tộc học… 6. Đóng góp mới của luận văn Dƣới góc độ chính trị - xã hội, luận vănlàm rõ những những thành tựu đạt đƣợc trong quá trình thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc qua 15 năm tái thiết lậpnhất là những năm gần đây, đồng thời chỉ ra những hạn chế cần đƣợc khắc phục. Từ đó đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa 11 hiệu quả thực hiện chính sách dân tộc trong tỉnh, đáp ứng yêu cầu của đất nƣớc và quốc tế. 7. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văncó thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy những vấn đề có liên quan đến vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc. Đồng thời, luận văn có thể cung cấp nguồn tài liệu để cấp ủy và chính quyền các cấp, các ngành có liên quan đề ra những chính sách cụ thể đối với khu vực đồng dân tộc thiểu số, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chƣơng với 6 tiết 12 NỘI DUNG Chƣơng 1.CHÍNH SÁCH DÂN TỘC VÀ NỘI DUNG CHÍNH SÁCH DÂN TỘC Ở TỈNH VĨNH PHÚC 1.1. Chính sách dân tộc 1.1.1. Khái niệm dân tộc Hiện nay, khái niệm dân tộc thƣờng đƣợc tiếp cận theo hai nghĩa: nghĩa rộng, đó là khái niệm dân tộc – quốc gia và nghĩa hẹp là khái niệm dân tộc – tộc ngƣời. Khái niệm dân tộc – quốc gia ( Nation) dùng để chỉ một cộng đồng ngƣời ổn định, làm thành nhân dân một nƣớc, có một lãnh thổ quốc gia, một nền kinh tế thống nhất, có chữ quốc ngữ chung và có tâm lý chung biểu hiện trong văn hóa của quốc gia dân tộc. Khái niệm dân tộc – tộc ngƣời ( Ethnie) dùng để chỉ cộng đồng ngƣời hình thành và phát triển trong lịch sử với những đặc trƣng cơ bản nhƣ có chung một ngôn ngữ tộc ngƣời, một bản sắc văn hóa tộc ngƣời và đặc biệt có ý thức tự giác tộc ngƣời. Thực tế cho thấy rằng, một cộng đồng dân tộc thƣờng bao gồm nhiều cộng đồng tộc ngƣời với những yếu tố ngôn ngữ, văn hóa, thậm chí yếu tố chủng tộc khác nhau.Vì vậy, khi xem xét vấn đề dân tộc, quan hệ dân tộc đòi hỏi phải nghiên cứu, phân tích từng cảnh huống sử dụng khái niệm một cách cụ thể. Trong phạm vi của đề tài, tác giả chủ yếu sử dụng khái niệm dân tộc theo nghĩa hẹp: dân tộc – tộc ngƣời. 1.1.2. Quan niệm mác xít về vấn đề dân tộc và chính sách dân tộc C.Mác và P h . Ăng ghen sống trong thời đại tƣ bản chủ nghĩa trƣớc độc quyền. Quan điểm của Mác, Ăngghen về vấn đề dân tộc thể hiện rõ khi hai 13 ông nghiên cứu phong trào giải phóng dân tộc ở Ba Lan, Airơlan, các nƣớc vùng Ban Căng và các nƣớc khác, và cũng thể hiện rõ khi hai ông phê phán các Chính phủ Anh và Nga sa hoàng trong vấn đề Ba Lan cũng nhƣ Airơlan. Mác và Ăng ghen đã kêu gọi: “Hãy xóa bỏ tình trạng ngƣời bóc lột ngƣời thì tình trạng dân tộc này bóc lột dân tộc khác cũng sẽ bị xóa bỏ. Khi mà sự đối kháng giữa các giai cấp trong nội bộ dân tộc không còn nữa thì sự thù địch giữa các dân tộc cũng đồng thời mất theo” [4,tr.624]. Hai ông đã nêu ra khẩu hiệu nổi tiếng “Vô sản tất cả các nƣớc đoàn kết lại!”. Từ những luận chứng khoa học về vấn đề dân tộc, Lênin đề ra Cƣơng lĩnh dân tộc của các Đảng Cộng sản “các dân tộc hoàn toàn bình đẳng; các dân tộc đƣợc quyền tự quyết; liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc lại: Đó là Cƣơng lĩnh dân tộc mà chủ nghĩa Mác, kinh nghiệm toàn thế giới và kinh nghiệm của nƣớc Nga dạy cho công nhân” [30,tr.375]. Đây là tƣ tƣởng chỉ đạo, nội dung cốt lõi của chủ nghĩa Mác-Lênin về chính sách dân tộc. Những quan điểm về vấn đề dân tộc và giải quyết các quan hệ dân tộc đƣợc Lênin khái quát thành Cƣơng lĩnh chung cho các Đảng mácxít, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn trên phạm vi toàn thế giới , trong từng quốc gia cũng nhƣ từng dân tộc. Thực tế, thời đại ngày nay không những không bác bỏ Cƣơng lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lênin, mà ngƣợc lại còn cung cấp thêm sự kiện, con số để xác nhận sự đúng đắn của Cƣơng lĩnh đó và đòi hỏi chi tiết hóa Cƣơng lĩnh đó khi vận dụng vào mỗi quốc gia, từng dân tộc cho phù hợp với điều kiện hoàn cảnh lịch sử cụ thể của quốc gia dân tộc đó. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một biểu tƣợng cao đẹp nhất của tinh thần dân tộc chân chính, chủ nghĩa yêu nƣớc và tinh thần quốc tế cao cả của nhân dân ta. Ngƣời đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của 14 nhân dân Việt Nam và góp phần to lớn vào cuộc đấu tranh chung của các dân tộc vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội. Tƣ tƣởng của Ngƣời về chính sách dân tộc đƣợc thể hiện rõ ở những điểm sau: Một là, tƣ tƣởng về giải phóng dân tộc,và con đƣờng giải phóng dân tộc Việt Nam là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Hai là, chính sách dân tộc phải thực hiện sự bình đẳng, giúp đỡ nhau giữa các dân tộc để cùng nhau đoàn kết tiến lên chủ nghĩa xã hội. Ba là, chính sách dân tộc phải chú ý đến tính đặc thù dân tộc. Bốn là, chính sách dân tộc phải hƣớng vào sự phát triển toàn diện miền núi và các dân tộc thiểu số. Năm là, chính sách dân tộc phải chú trọng công tác đào tạo, bồi dƣỡng, phát triển và chăm sóc đội ngũ cán bộ, con em của đồng bào dân tộc. Ngay từ trƣớc đổi mới, tại Đại hội IV - Đại hội đầu tiên khi đất nƣớc thống nhất sau 30 năm tiến hành chiến tranh giải phóng dân tộc với sự huy động sức mạnh của toàn dân tộc trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số đã có những đóng góp hết sức to lớn cho cách mạng và kháng chiến, Đảng ta đã khẳng định “việc giải quyết đúng đắn vấn đề dân tộc là một trong những nhiệm vụ có tính chất chiến lƣợc của cách mạng Việt Nam”. Tiếp đó, Đại hội lần thứ V của Đảng nhấn mạnh việc “phải tăng cƣờng hơn nữa khối đoàn kết các dân tộc trên nguyên tắc bình đẳng, tƣơng trợ và cùng làm chủ tập thể”. Đại hội VI của Đảng là Đại hội mở đầu cho công cuộc đổi mới toàn điện đất nƣớc.Về vấn đề dân tộc, Đại hội khẳng định, “chính sách dân tộc luôn luôn là một bộ phận trọng yếu trong chính sách xã hội”.Đồng thời, Đại hội nhấn mạnh rằng, sự phát triển mọi mặt của từng dân tộc đi liền với sự củng cố, phát triển của cộng đồng các dân tộc trên đất nƣớc ta. Sau Đại hội VI, 15 trƣớc những yêu cầu đòi hỏi của thực tế vùng dân tộc và miền núi, ngày 27/11/1989, Bộ Chính trị ra Nghị quyết 22-NQ/TW về một số chủ trƣơng, chính sách lớn phát triển kinh tế - xã hội miền núi đã góp phần thúc đẩy phát triển một bƣớc quan trọng kinh tế - xã hội miền núi và các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tình hình thế giới những năm cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX có những biến động to lớn.Hệ thống các nƣớc xã hội rơi vào khủng hoảng sâu sắc và chủ nghĩa sụp đổ gây bất lợi cho phong trào cách mạng thế giới trong đó có Việt Nam.Trong bối cảnh đó, Đảng ta tiến hành Đại hội lần thứ VII.Đại hội VII của Đảng đã thông qua Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.Lần đầu tiên, chính sách bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ giữa các dân tộc đã đƣợc Đảng ta đƣa vào trong Cƣơng lĩnh của Đảng với tên gọi Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Cƣơng lĩnh ghi rõ: “Thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ giữa các dân tộc, tạo mọi điều kiện để các dân tộc phát triển đi lên con đƣờng văn minh tiến bộ, gắn bó mật thiết với sự phát triển chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam”. Trên cơ sở các quan điểm cơ bản của Đảng về vấn đề dân tộc, Hiến pháp 1992, một lần nữa, khẳng định về quyền bình đẳng giữa các dân tộc ở nƣớc ta. Sau 10 năm thực hiện đƣờng lối đổi mới toàn diện và 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VII, đất nƣớc ta đã vƣợt qua một giai đoạn thử thách gay go, đã có những thay đổi to lớn và sâu sắc so với thời kỳ bắt đầu đổi mới. Đại hội VIII của Đảng diễn ra vào thời điểm có ý nghĩa lịch sử đó. Về vấn đề dân tộc, Đại hội nhấn mạnh: “Vấn đề dân tộc có vị trí chiến lƣợc lớn”. Thực hiện “bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ” giữa các dân tộc trong sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc.Tuy nhiên, bên cạnh đó, Đại hội cũng 16 thẳng thắn chỉ ra những khó khăn của đồng bào các dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng cao. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng diễn ra trong bối cảnh thế kỷ XX vừa kết thúc, thế kỷ XXI vừa bắt đầu. Những năm đầu thế kỷ XXI, các thế lực thù địch ra sức lợi dụng những khó khăn và hạn chế của đồng bào các dân tộc thiểu số, nhất là ở Tây Nguyên để dụ dỗ, lôi kéo đồng bào phá hoại khối đoàn kết dân tộc ở nƣớc ta. Đại hội IX của Đảng đặc biệt chú trọng vấn đề dân tộc và cụ thể hóa nhiều nội dung mới ở chỗ, nếu nhƣ Đại hội VIII coi vấn đề dân tộc là “vấn đề có vị trí chiến lƣợc lớn” thì Đại hội IX khẳng định thêm: “Vấn đề dân tộc và đoàn kết các dân tộc luôn luôn có vị trí chiến lƣợc trong sự nghiệp cách mạng”. Rằng, Đảng ta phải thực hiện tốt chính sách các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ, giúp nhau cùng phát triển; xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, phát triển sản xuất hàng hóa, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần, xóa đói, giảm nghèo, mở mang dân trí, giữ gìn, làm giàu và phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống tốt đẹp của các dân tộc; thực hiện công bằng xã hội giữa các dân tộc, giữa miền núi và miền xuôi, đặc biệt quan tâm vùng gặp nhiều khó khăn, vùng trƣớc đây là căn cứ cách mạng và kháng chiến; Chống kỳ thị, chia rẽ dân tộc; chống tƣ tƣởng dân tộc lớn, dân tộc hẹp hòi, dân tộc cực đoan; khắc phục tƣ tƣởng tự ti, mặc cảm dân tộc. Cụ thể hóa tƣ tƣởng chiến lƣợc đƣợc nêu trong Nghị quyết Đại hội IX và nâng cao hơn nữa nhận thức của các cấp, các ngành về công tác dân tộc, Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa IX (phần hai) đã ban hành Nghị quyết về công tác dân tộc. Nghị quyết khẳng định năm quan điểm cơ bản trong việc thực hiện công tác dân tộc ở nƣớc ta: 1) Vấn đề dân tộc và đoàn kết dân tộc là vấn đề chiến lƣợc cơ bản, lâu dài, đồng thời cũng là vấn đề cấp bách hiện nay của cách mạng Việt Nam; 2) Các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tƣơng trợ, giúp nhau cùng phát triển, 17 cùng nhau phấn đấu thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Kiên quyết đấu tranh với mọi âm mƣu chia rẽ dân tộc; 3) Phát triển toàn diện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh - quốc phòng trên địa bàn vùng dân tộc và miền núi; gắn tăng trƣởng kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, thực hiện tốt chính sách dân tộc; quan tâm phát triển, bồi dƣỡng nguồn nhân lực; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số; giữ gìn và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số trong sự nghiệp phát triển chung của cộng đồng dân tộc Việt Nam thống nhất; 4) Ƣu tiên đầu tƣ phát triển kinh tế - xã hội các vùng dân tộc và miền núi, trƣớc hết, tập trung vào phát triển giao thông và cơ sở hạ tầng, xóa đói, giảm nghèo; khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của từng vùng, đi đôi với bảo vệ bền vững môi trƣờng sinh thái; phát huy nội lực, tinh thần tự lực, tự cƣờng của đồng bào các dân tộc, đồng thời tăng cƣờng sự quan tâm hỗ trợ của Trung ƣơng và sự giúp đỡ của các địa phƣơng trong cả nƣớc; 5) Công tác dân tộc và thực hiện chính sách dân tộc là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của các cấp, các ngành, của toàn bộ hệ thống chính trị. Tiếp tục tƣ tƣởng của Nghị quyết về công tác dân tộc đƣợc thông qua tại Hội nghị lần thứ bảy, khóa IX, Đại hội X khẳng định: “Vấn đề dân tộc và đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến lƣợc lâu dài trong sự nghiệp cách mạng nƣớc ta”. Các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ; cùng nhau thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Vấn đề dân tộc tiếp tục đƣợc Đại hội XI của Đảng quan tâm. Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa X tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng chỉ rõ: “Đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến 18 lƣợc trong sự nghiệp cách mạng của nƣớc ta”. Các dân tộc trong đại gia đình Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, thƣơng yêu, tôn trọng và giúp nhau cùng tiến bộ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì dân giàu, nƣớc mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Cƣơng lĩnh xây dựng đất nƣớc trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) nhấn mạnh: “Thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau giữa các dân tộc, tạo mọi điều kiện để các dân tộc cùng phát triển, gắn bó mật thiết với sự phát triển chung của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, ngôn ngữ, truyền thống tốt đẹp của các dân tộc.Chống tƣ tƣởng kỳ thị và chia rẽ dân tộc.Các chính sách kinh tế - xã hội phải phù hợp với đặc thù của các vùng và các dân tộc, nhất là các dân tộc thiểu số”. Hiện nay, Nghị quyết của Đại hội XI trong đó có vấn đề dân tộc đang đƣợc các cấp, các ngành liên quan triển khai trong thực tế, đƣa Nghị quyết vào cuộc sống. 1.1.3. Khái quát về chính sách dân tộc Chính sách dân tộc trƣớc hết đó là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống chính sách của Đảng và Nhà nƣớc.Nó thể hiện quan điểm chính trị của Đảng trong việc giải quyết mối quan hệ giữa các dân tộc trong điều kiện hiện nay. Chính sách dân tộc bao gồm những chính sách có tác động trực tiếp đến các dân tộc và quan hệ giữa các dân tộc nhằm mục đích phát triển các chính sách kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng ở các vùng dân tộc thiểu số, xây dựng khối đại đoàn kết giữa các dân tộc Việt Nam, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Chính sách dân tộc là những chính sách có đối tƣợng tác động trực tiếp là các dân tộc và quan hệ giữa các dân tộc nhƣng điều đó không có nghĩa là việc thực hiện chính sách dân tộc là việc riêng của các dân tộc thiểu số mà nó 19 là chính sách chung đối với cả dân tộc thiểu số và dân tộc đa số, nó liên quan đến tất cả mọi ngƣời, mọi chuyên ngành, mọi cấp từ trung ƣơng đến địa phƣơng. Chính sách dân tộc giải quyết mối quan hệ trong cộng đồng dân cƣ đa dân tộc của một quốc gia theo quan điểm của giai cấp nắm chính quyền. Chính sách dân tộc của Đảng Cộng sản là một hệ thống các chủ trƣơng, giải pháp nhằm thực hiện quyền bình đẳng về chính trị, văn hóa, xã hội giữa các dân tộc, trong đó có sự quan tâm đến các dân tộc thiểu số có trình độ phát triển kinh tế - xã hội thấp. Chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa Việt Nam đảm bảo phát huy sức mạnh của cả cộng đồng dân tộc và bản sắc tốt đẹp của mỗi dân tộc trên cơ sở chủ nghĩa Mác – Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và thực tiễn Việt Nam. Chính sách dân tộc có nội dung, nhiệm vụ tƣơng đối rộng và có mối quan hệ với rất nhiều chính sách khác, lĩnh vực khác. Là một bộ phận trong hệ thống chính sách của Đảng và Nhà nƣớc ta, chính sách dân tộc gắn bó hữu cơ với tất cả các chính sách về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng, chịu tác động của các chính sách chung, đồng thời nó cũng tác động trở lại với các chính sách đó. Từ những quan điểm chung về chính sách dân tộc, Đảng và Nhà nƣớc ta đã đề ra những chủ trƣơng, chính sách cụ thể cho việc thực hiện chính sách dân tộc. Những chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc đã đƣợc tỉnh Vĩnh Phúc triển khai thực hiện theo điều kiện của tỉnh. 1.2. Nội dung chính sách dân tộc ở tỉnh Vĩnh Phúc 1.2.1.Đặc điểmchung của tỉnh - Về lịch sử hình thành 20