Tài liệu Thực hiện chính sách cải cách hành chính từ thực tiễn huyện tư nghĩa, tỉnh quảng ngãi

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HUỲNH THỊ THU HẠNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TƯ NGHĨA, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI - 2017 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HUỲNH THỊ THU HẠNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN HUYỆN TƯ NGHĨA, TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành : Chính sách công Mã số : 60.34.04.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. HỒ VIỆT HẠNH HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Hồ Việt Hạnh. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong Luận văn là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Những phát hiện đưa ra trong Luận văn là kết quả nghiên cứu của chính tác giả Luận văn. Tác giả luận văn Huỳnh Thị Thu Hạnh MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH ................................................................................................. 7 1.1. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................... 7 1.2. Mục đích của thực hiện chính sách cải cách hành chính ................................... 10 1.3. Mục tiêu và yêu cầu của việc thực hiện chính sách cải cách hành chính .......... 10 1.4. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện chính sách cải cách hành chính ........... 14 1.5. Nội dung của chính sách cải cách hành chính nhà nước.................................... 18 1.6. Các bước thực hiện chính sách cải cách hành chính .......................................... 22 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TƯ NGHĨA, TỈNH QUẢNG NGÃI ............................................................................................................................. 30 2.1. Đặc điểm tự nhiên, chính trị, kinh tế, xã hội của huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi ............................................................................................................... 30 2.2. Thực trạng thực hiện chính sách cải cách hành chính ....................................... 33 ........................................................................................................................................ 34 2.3. Kết quả thực hiện chính sách cải cách hành chính tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi ............................................................................................................... 46 2.4. Đánh giá chung về thực hiện chính sách cải cách hành chính tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi ............................................................................................ 56 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TẠI HUYỆN TƯ NGHĨA, TỈNH QUẢNG NGÃI ................................................................................. 61 3.1. Phương hướng .................................................................................................... 61 3.2. Một số giải pháp thực hiện ................................................................................. 66 3.3. Kiến nghị, đề xuất .............................................................................................. 72 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CB, CC, VC : Cán bộ, công chức, viên chức CCHC : Cải cách hành chính CCHCNN : Cải cách hành chính Nhà nước CNXH : Chủ nghĩa xã hội CQHC : Cơ quan hành chính CQNN : Cơ quan Nhà nước HCNN : Hành chính Nhà nước HĐND : Hội đồng nhân dân HVHC : Học viện Hành chính ICT : Chỉ số mức độ sẵn sàng cho sự phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông KHCN : Khoa học công nghệ NXB : Nhà xuất bản PAPI : Chỉ số Hiệu quả quản trị và Hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam PAR INDEX : Chỉ số cải cách hành chính PCI : Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh QLHCNN : Quản lý hành chính nhà nước QLNN : Quản lý nhà nước QPPL : Quy phạm pháp luật TTHC : Thủ tục hành chính UBND : Ủy ban nhân dân UNESCO : Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc XHCN : Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu Tên biểu đồ biểu đồ Trang Số lượng các văn bản chỉ đạo thực hiện chính sách cải cách 2.1. hành chính của huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi (2011 – 34 2016) 2.2. 2.3. Số liệu công tác phổ biến, tuyên truyền về cải cách hành chính của huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi (2011 – 2016) Thời lượng phát sóng trực tiếp tuyên truyền về cải cách hành chính của huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi (2011 – 2016) 37 38 Đánh giá nhận thức của cán bộ các cấp hiểu về mục tiêu, nội 2.4. dung, nhiệm vụ, biện pháp cải cách hành chính hiện nay tại 39 huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi Đánh giá mức độ hài lòng của người dân về việc giải quyết 2.5. các TTHC tại Bộ phận TN&TKQ huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi 50 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình toàn cầu hóa, hội nhập đang diễn ra ngày càng sâu rộng hiện nay trên thế giới, CCHCNN là một trong những lĩnh vực được hầu hết các nước trên thế giới quan tâm. Nhiều quốc gia coi CCHC là yếu tố hết sức quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời thông qua CCHC nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước; tăng khả năng phát triển kinh tế - xã hội. Một trong những xu hướng chung của CCHC ở khu vực và trên thế giới là hướng tới việc xây dựng một nền hành chính gọn nhẹ, linh hoạt, năng động, hiệu lực, hiệu quả, cung ứng tốt nhất các dịch vụ công cho xã hội, đáp ứng các yêu cầu hội nhập và toàn cầu hoá, lấy đối tượng phục vụ làm tôn chỉ, mục đích chủ yếu, để từ đó xây dựng, phát triển và hoàn thiện nền hành chính. Đứng trước những thách thức của hội nhập kinh tế quốc tế và sự thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế thị trường đang diễn ra ở trong nước thì nhiệm vụ quan trọng và trước mắt của nước ta là thay đổi mô hình quản lý hành chính Nhà nước, trong đó CCHC được xem là mục tiêu hàng đầu khi xây dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch vững mạnh, chuyên nghiệp, lấy dân làm gốc. Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước được khởi xướng và bắt đầu từ năm 1986, thế kỷ 20, tính đến nay đã hơn 30 năm. Trong khoảng thời gian này, đồng thời với việc đổi mới về kinh tế thì CCHC cũng được tiến hành. Điều này chưa từng có tiền lệ, cái khó trong CCHC ở Việt Nam thời điểm này là phải tiến hành một cuộc CCHC có tính cách mạng, đột phá từ quản lý tập trung quan liêu, bao cấp sang quản lý kinh tế thị trường định hướng XHCN và mở rộng dân chủ Nhân dân. CCHC đang thể hiện rõ vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh sự phát triển của đất nước. Từ một nước nghèo nàn, lạc hậu Việt Nam đã trở thành một nước có thu nhập bình quân đầu người thuộc tốp trung bình của thế giới, trở thành nước xuất khẩu gạo đứng hàng đầu thế giới, công nghiệp và dịch vụ phát triển, thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, nhiều vấn đề xã hội, dân chủ và quyền con người đã và đang được quan tâm giải quyết, quyền lực Nhà nước ngày càng hướng về Nhân dân. 1 Cùng với sự chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế, CCHC nhà nước được đặt ra như một đòi hỏi tất yếu khách quan của thực tiễn công cuộc đổi mới đất nước. CCHCNN được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong CCHCNN, với mục tiêu là (1) xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước; (2) Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng, thuận lợi, minh bạch nhằm giảm thiểu chi phí về thời gian và kinh phí của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong việc tuân thủ TTHC; (3) Xây dựng hệ thống các CQHCNN từ trung ương tới cơ sở thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, tăng tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động điều hành của Chính phủ và của các CQHCNN; (4) Bảo đảm thực hiện trên thực tế quyền dân chủ của nhân dân, bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, của đất nước; (5) Xây dựng đội ngũ CB, CC, VC có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. Trọng tâm CCHC trong giai đoạn 2011 – 2020 là Cải cách thể chế; xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ CB, CC, VC, chú trọng cải cách chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công. Tư Nghĩa là một huyện đồng bằng nằm ở vùng trung tâm tỉnh Quảng Ngãi. Thực hiện Nghị quyết 30c/NĐ-CP ngày 08/11/2011 về việc ban hành chương trình tổng thể CCHC nhà nước giai đoạn 2011 – 2020, thực hiện chính sách CCHC ở huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi đã đạt được những kết quả nhất định: Bộ máy hành chính từng bước tinh gọn; đội ngũ CB, CC, VC có đủ phẩm chất đạo đức và trình độ, năng lực để thực thi nhiệm vụ, công vụ; đơn giản hóa TTHC; ứng dụng rộng rãi công nghệ thông tin vào hoạt động của các cơ quan, đơn vị hành chính Nhà nước; duy trì, cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh cấp huyện, nâng cao hiệu quả quản trị và hành chính công; đẩy mạnh chế độ cải cách công vụ, công chức, hướng tới mục tiêu xây dựng một nền công vụ “Chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả” nhằm tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư, thúc đẩy tăng 2 trưởng kinh tế. Những kết quả đạt được trong CCHC đã góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội của huyện Tư Nghĩa chuyển biến, tăng trưởng, phát triển mạnh. Tuy nhiên, kết quả thực hiện chính sách CCHC chưa thật sự đạt nhiều kết quả, hiệu quả tương xứng, chưa đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu cải cách, xây dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch, từng bước hiện đại, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế, thị trường và mở cửa hội nhập quốc tế. Tổ chức thực hiện chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi còn bộc lộ các hạn chế, bất cập ảnh hưởng trực tiếp đến thực hiện mục tiêu chính sách CCHC như quá trình triển khai, thể chế hóa chủ trương thiếu đồng bộ, chưa có đột phá mang tính nổi bật, cơ sở vật chất và đội ngũ công chức, viên chức vừa thiếu vừa yếu, sự phối hợp giữa các cơ quan hữu quan còn chưa chặt chẽ, còn nhiều thủ tục rườm rà, phải qua nhiều tầng nấc….Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài “Thực hiện chính sách cải cách hành chính từ thực tiễn huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Vấn đề CCHC đã được các nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách quan tâm, nghiên cứu từ lâu và đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều văn bản QPPL của nhà nước ban hành quy định về vấn đề này trên nhiều phương diện, góc độ khác nhau. Tác giả nêu ra một số công trình tiêu biểu như sau: “Cải cách hành chính nhà nước - thực trạng, nguyên nhân và giải pháp” TS. Thang Văn Phúc, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2001; “Thủ tục hành chính; Lý luận và thực tiễn” Nguyễn Văn Thâm (Chủ biên), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2002; “Hành chính nhà nước” GS.TS Nguyễn Hữu Khiển – Phạm Văn Hùng, Nhà xuất bản Đại học sư phạm TP HCM, 2006; “Đổi mới cung ứng dịch vụ công ở Việt Nam” Đinh Văn Ân, Hoàng Thu Hòa, (đồng chủ biên), NXB Thống kê 2006; “Đánh giá kết quả của cải cách hành chính và các giải pháp tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính ở nước ta” tác giả Đào Trí Úc, NXB. Công an Nhân dân, Hà Nội 2007; “Cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam từ góc nhìn của các nhà khoa học” Học viện Hành chính Quốc gia, Kỷ yếu hội thảo khoa học, NXB Lao động 2011. 3 Bên cạnh những tài liệu trên, vấn đề CCHC còn được đề cập trong một số bài nghiên cứu, báo cáo như: “Tìm hiểu về hành chính nhà nước” GS.TS. Nguyễn Hữu Khiển, Tạp chí Tổ chức nhà nước số 1+2/2016; “Kết quả thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020 và phương hướng đẩy mạnh CCHC nhà nước trong thời gian tới” Phạm Minh Hùng (2015); Báo cáo CCHC của UBND tỉnh Quảng Ngãi các năm từ 2011 cho đến nay; Báo cáo CCHC của UBND huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi các năm từ 2011 cho đến nay. Các công trình nghiên cứu nêu trên chủ yếu nghiên cứu lý luận và thực tiễn CCHC trên bình diện rộng, hoặc nghiên cứu chính sách CCHC ở một cấp, lĩnh vực, địa phương khác nhau và chưa có đề tài nào nghiên cứu việc thực hiện CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. Chính vì vậy, nghiên cứu việc thực hiện chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa là hết sức cần thiết, có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Học viên lấy nghiên cứu này làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành Chính sách công. Khái quát chung một số vấn đề về thực hiện chính sách cải cách hành chính. Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi để từ đó đề xuất, đưa ra những giải pháp, kiến nghị hữu hiệu, phù hợp góp phần nâng cao hiệu quả chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể sau: + Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý liên quan đến CCHC, các chủ trương của Đảng, Nhà nước, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Ngãi, Huyện ủy, UBND huyện Tư Nghĩa về thực hiện CCHC của CQHC nhà nước. + Nghiên cứu tình hình thực hiện chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa. + Đề xuất, đưa ra những giải pháp, kiến nghị hữu hiệu góp phần nâng cao hiệu quả CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu thực hiện chính sách CCHC, trong đó tập trung nghiên cứu sâu về thực hiện chính sách CCHC từ thực tiễn huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi không gian: Trên địa bàn huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. + Phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu nêu trên, luận văn đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp phân tích; phương pháp thống kê; sử dụng phương pháp phân tích định tính để từ đó phân tích định lượng để làm rõ những kết quả đã được của việc thực hiện chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa lại cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý về CCHC. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn - Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần thực hiện tốt chính sách CCHC tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi và có thể triển khai áp dụng rộng rãi tại các huyện khác thuộc tỉnh Quảng Ngãi. - Góp phần bổ sung nguồn tư liệu thực tế đáng tin cậy cho các nhà nghiên cứu về CCHC và cho các cơ sở đào tạo trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi nói riêng và cho cả nước, đặc biệt là các tỉnh lân cận tỉnh Quảng Ngãi. 5 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về cải cách hành chính nhà nước Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách cải cách hành chính trên địa bàn huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi (2011 – 2016) Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách cải cách hành chính tại huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi 6 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm cải cách hành chính Thuật ngữ "cải cách" được hiểu là một quá trình, một hoạt động có ý thức, có mục đích làm thay đổi, cải biến những cái cũ theo hướng tốt hơn hoặc thay thế cái cũ bằng cái mới. Có những hoạt động cải cách có tính chất cách mạng, có những cuộc cải cách chỉ là sự thay đổi ít nhiều so với ban đầu. Cải cách bao gồm tập hợp của nhiều cải tiến, sáng kiến, biến đổi. Cải cách còn được xem là một biện pháp giải quyết những đòi hỏi của thực tiễn với mục tiêu rõ ràng, chương trình cụ thể và yêu cầu phải hoàn tất trong một thời gian nhất định [17]. Như vậy, theo cách hiểu chung nhất, cải cách là những thay đổi có tính hệ thống và có mục đích nhằm làm cho một hệ thống hoạt động tốt hơn. CCHC là một khái niệm đã được nhiều học giả, các nhà nghiên cứu hành chính trên thế giới đưa ra, dựa trên các điều kiện về chế độ chính trị, kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia, cũng như phụ thuộc vào quan điểm và mục tiêu nghiên cứu, do đó hầu hết các định nghĩa này là khác nhau. Theo Từ điển luật học thì CCHC là một chủ trương, công cuộc có tính đổi mới nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt động của Nhà nước. CCHC chính là hoạt động có ý thức và mục đích của con người nhằm hợp lý hóa hay khắc phục các khiếm khuyết trong các chương trình điều hành, quản lý các hệ thống. CCHC là hoạt động cải tạo, nâng cấp, hoàn thiện công tác quản lý cho tất cả các hệ thống trong xã hội. Song do hành chính gắn chủ yếu với hoạt động của các CQNN, các thể chế chính trị nên khái niệm CCHC thường được coi là đồng nhất với khái niệm CCHCNN. Theo các quan điểm nêu trên, các khái niệm CCHC được thống nhất với các điểm sau: - CCHC là sự thay đổi có kế hoạch theo một mục tiêu xác định nhưng không 7 làm triệt tiêu hay thay đổi bản chất của hệ thống HCNN mà để hệ thống hành chính nhà nước hoạt động hiệu quả hơn; CCHC hướng tới điều tiết những mâu thuẫn trong cơ cấu tổ chức và cơ chế quản lý của bộ máy hành chính nhà nước; - CCHC tập trung vào việc định rõ trách nhiệm của các cơ quan, cá nhân mà thông qua đó nhằm thiết lập hệ thống hành chính chặt chẽ từ trên xuống dưới; CCHC không phải là cải cách chế độ chính trị - kinh tế - xã hội mà là quá trình khắc phục mọi trở lực trong cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của nền hành chính, làm cho nó phát triển một cách năng động, phù hợp với sự biến đổi kinh tế - xã hội; Như vậy, với những nhận định trên, CCHC được hiểu là một quá trình cải biến có kế hoạch đồng bộ chế độ hành chính cũ, xây dựng chế độ và phương pháp hành chính mới trên các phương diện: thể chế hành chính, cơ cấu tổ chức bộ máy hành chính, đội ngũ cán bộ công chức và tài chính công nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt động của nền hành chính Nhà nước. Nhìn nhận một cách tổng quát, CCHC được xác định là hành vi có tính hướng đích của con người nhằm cải biến nền hành chính của một quốc gia theo hướng hoàn thiện hơn. So sánh với các quốc gia, Việt Nam là quốc gia đã xây dựng một chương trình CCHC toàn diện nhằm giải quyết những vấn đề căn bản của nền hành chính nhà nước. Ở nhiều quốc gia khác, CCHC không phải lúc nào cũng được tiến hành theo một kế hoạch tổng thể mà theo các nhóm giải pháp ở các quy mô nhỏ hơn như đổi mới cơ chế, chính sách cho khu vực nào đó, phát triển tổ chức, phát triển nguồn nhân lực, quản lý chất lượng và những lĩnh vực cải cách có liên quan khác. Những nhóm giải pháp này nhằm đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội bằng cách này hoặc cách khác. 1.1.2. Khái niệm chính sách cải cách hành chính Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về CCHC. Có quan niệm cho rằng CCHC là sự cải tổ và điều chỉnh cơ cấu tổ chức do đó dẫn đến sự thay đổi về chức năng, phương thức quản lý và cơ cấu nhân viên. Tuy nhiên, từ góc độ hành chính thì CCHC phải phục tùng nhu cầu khách quan của sự phát triển lực lượng sản xuất xã hội và thúc đẩy khoa học hoá sự quản lý công việc của toàn bộ hệ thống hành chính nhà nước, nên nó có tính cộng đồng xã hội nhất định. 8 CCHC là một sự thay đổi có kế hoạch, theo một mục tiêu nhất định được xác định bởi cơ quan có thẩm quyền. CCHC không làm thay đổi bản chất của hệ thống hành chính, mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân được tốt hơn so với trước, chất lượng các thể chế nhà nước đồng bộ, khả thi, đi vào cuộc sống hơn, cơ chế hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của bộ máy, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong các cơ quan nhà nước sau khi tiến hành CCHC đạt hiệu quả, hiệu lực hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý kinh tế - xã hội của một quốc gia. CCHC tùy theo điều kiện của từng thời kỳ, giai đoạn của lịch sử, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, có thể đặt ra những trọng tâm trọng điểm khác nhau hướng tới hoàn thiện một hoặc một số nội dung của nền hành chính, đó là tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ công chức, thể chế pháp lý, hoặc tài chính công v.v Chính sách CCHC nhà nước là tạo ra những thay đổi trong các yếu tố cấu thành của nền hành chính nhằm làm cho các cơ quan hành chính nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội tốt hơn. Từ đó, khái niệm chính sách CCHC là: “Chính sách cải cách hành chính là một tập hợp các quyết định chính trị có liên quan của Đảng và Nhà nước nhằm lựa chọn các mục tiêu cụ thể và giải pháp công cụ chính sách để giải quyết các vấn đề hành chính theo mục tiêu tổng thể đã được xác định của Đảng Cộng sản Việt Nam”. 1.1.3. Khái niệm thực hiện chính sách cải cách hành chính Sau khi chính sách CCHC được hoạch định, chính sách đó cần được thực thi trong cuộc sống. Đây là giai đoạn thứ hai trong cả quá trình chính sách sau giai đoạn hoạch định, nhằm biến chính sách thành những hoạt động và đạt kết quả trên thực tế. Các CQNN, trước hết bộ máy hành chính là người chủ yếu hoạch định chính sách CCHC, cũng đồng thời là người tổ chức thực thi chính sách đó. Như vậy, thực hiện chính sách CCHC là quá trình biến các chính sách thành những kết quả trên thực tế thông qua các hoạt động tổ chức trong bộ máy nhà nước, nhằm hiện thực hoá những mục tiêu mà chính sách đã đề ra. Bao gồm thực hiện chính cải cách thể chế; thực hiện chính sách cải cách tổ chức bộ máy hành chính; thực hiện chính sách cải cách TTHC; thực hiện chính sách xây dựng và nâng cao 9 chất lượng đội ngũ CB, CC,VC; thực hiện chính sách cải cách tài chính công; thực hiện chính sách hiện đại hóa hành chính. 1.2. Mục đích của thực hiện chính sách cải cách hành chính Hoạt động hành chính Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm trật tự của xã hội, duy trì sự phát triển xã hội theo định hướng của Nhà nước, qua đó hiện thực hóa mục tiêu chính trị của đảng cầm quyền đại diện cho lợi ích của giai cấp cầm quyền trong xã hội. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy hành chính Nhà nước là yêu cầu và mong muốn của mọi quốc gia. Cải cách hành chính Nhà nước, xét cho cùng, không có mục đích tự thân mà nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính Nhà nước trong quá trình quản lý các mặt của đời sống xã hội, trước hết là quản lý, định hướng và điều tiết sự phát triển kinh tế - xã hội và duy trì trật tự của xã hội theo mong muốn của Nhà nước. Công cuộc đổi mới do Đảng và Nhà nước khởi xướng và lãnh đạo ở nước ta hơn 30 năm qua đã tạo nên những thay đổi vượt bậc trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước. Nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, quan liêu, bao cấp đã từng bước vững chắc chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đời sống của nhân dân không ngừng được cải thiện, duy trì được định hướng phát triển XHCN. Những thành công kể trên có nhiều nguyên nhân, trong đó có một nguyên nhân rất quan trọng là trong toàn bộ tiến trình đổi mới đất nước từ năm 1986 cho đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng đến cải cách nền hành chính Nhà nước. CCHCNN đã trở thành một trong những đòi hỏi khách quan của sự phát triển và đổi mới. Khẳng định tầm quan trọng của CCHCNN với tư cách là một bộ phận không tách rời và quyết định thành công của đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã xác định: cải cách hành chính là nội dung trọng tâm của công cuộc đổi mới và cải cách Nhà nước theo hướng xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN. 1.3. Mục tiêu và yêu cầu của việc thực hiện chính sách cải cách hành chính 1.3.1. Sự cần thiết phải cải cách hành chính nhà nước CCHC ở nước ta hiện nay diễn ra trong khuôn khổ của cải cách nhà nước theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, là tiền đề quan trọng để thực hiện thành công quá trình đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng. Những nguyên nhân 10 chủ yếu dẫn tới việc phải đẩy mạnh CCHC ở nước ta hiện nay là: - Quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trường định hướng XHCN: CCHC hướng tới việc nâng cao khả năng hoạt động của bộ máy hành chính để giúp cho quá trình quản lý xã hội của Nhà nước được tốt hơn, trước hết là quản lý nền kinh tế, định hướng cho nền kinh tế phát triển theo đúng định hướng của Nhà nước. Sự phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời kỳ mới đòi hỏi Nhà nước, mà trực tiếp là nền hành chính phải hoàn thiện thể chế và nâng cao hiệu lực pháp lý theo cơ chế mới để đảm bảo cho đất nước phát triển nhanh và bền vững theo định hướng XHCN. Đặc biệt phải điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của các CQHC trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước. - Những bất cập còn tồn tại của nền hành chính: Nền hành chính nhà nước ở nước ta trong quá trình đổi mới vẫn còn tồn tại nhiều biểu hiện tiêu cực, chưa đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế quản lý mới cũng như nhu cầu của nhân dân trong điều kiện mới, hiệu lực, hiệu quả quản lý chưa cao, thể hiện trên các mặt: Chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước của bộ máy hành chính trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN chưa được xác định thật rõ và phù hợp; sự phân công, phân cấp giữa các ngành và các cấp chưa thật rành mạch; Hệ thống thể chế hành chính chưa đồng bộ, còn chồng chéo và thiếu thống nhất; TTHC trên nhiều lĩnh vực còn rườm rà, phức tạp; trật tự, kỷ cương chưa nghiêm; Tổ chức bộ máy còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc; phương thức quản lý hành chính vừa tập trung quan liêu lại vừa phân tán, chưa thông suốt; chưa có những cơ chế, chính sách tài chính thích hợp với hoạt động của các CQHC, đơn vị sự nghiệp, tổ chức làm dịch vụ công; Đội ngũ cán bộ, công chức còn nhiều điểm yếu về phẩm chất, tinh thần trách nhiệm, năng lực chuyên môn, kỹ năng hành chính; phong cách làm việc chậm đổi mới; tệ quan liêu, tham nhũng, sách nhiễu nhân dân còn diễn ra trong một bộ phận cán bộ, công chức; Bộ máy hành chính ở các địa phương và cơ sở chưa thực sự gắn bó với dân, không nắm chắc được những vấn đề nổi cộm trên địa bàn, lúng túng, bị động khi xử lý các tình huống phức tạp; Chế độ quản lý tài chính không phù hợp với cơ 11 chế thị trường; Việc sử dụng và quản lí nguồn tài chính công chưa chặt chẽ, lãng phí và kém hiệu quả. - Quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế: Quá trình toàn cầu hóa khiến cho các quốc gia trên toàn thế giới trở nên gần nhau hơn, quan hệ với nhau chặt chẽ hơn và sự thẩm thấu, phụ thuộc vào nhau cũng nhiều hơn. Các quốc gia đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức mới ở tầm quốc tế. Bộ máy hành chính của các quốc gia phải vận động nhanh nhạy hơn để tăng cường khả năng cạnh tranh của quốc gia trong quá trình hội nhập và phân công lao động mang tính toàn cầu. Điều đó đòi hỏi thể chế hành chính và đội ngũ cán bộ phải thích ứng với pháp luật và thông lệ quốc tế, đồng thời giữ vững độc lập, tự chủ, bảo vệ lợi ích quốc gia. - Sự phát triển của khoa học - công nghệ: Những ảnh hưởng của cách mạng kỹ thuật – công nghệ có ảnh hưởng tới mọi mặt của đời sống xã hôi, trong đó có hoạt động quản lý. Những biến đổi này đặt ra trước nền hành chính truyền thống những thách thức mới. Điều đó đòi hỏi phải CCHC, sắp xếp lại bộ máy, đổi mới phương pháp quản lý nhân sự để theo kịp tiến bộ chung của thế giới. - Đòi hỏi của người dân và xã hội đối với Nhà nước ngày càng cao: Công cuộc đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu, nâng cao mức sống và nhận thức của người dân. Trong bối cảnh đó, đòi hỏi của người dân đối với các hoạt động của nhà nước ngày càng cao hơn. Nhân dân đòi hỏi và mong muốn được thực hiện quyền làm chủ hợp pháp một cách đầy đủ, được yên ổn sinh sống, làm ăn trong môi trường an ninh, trật tự và dân chủ, không bị phiền hà, sách nhiễu, được đảm bảo cung cấp các dịch vụ công một cách đầy đủ và có chất lượng. Điều đó đòi hỏi nhà nước phải phát huy dân chủ, thu hút sự tham gia của người dân vào quản lý nhà nước và phải công khai, minh bạch trong các hoạt động của mình. 1.3.2. Mục tiêu của việc thực hiện chính sách cải cách hành chính - Mục tiêu chung: Đến năm 2020 xây dựng được một nền hành chính trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại hóa, hoạt động có hiệu quả đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và phục vụ người dân, doanh nghiệp và xã hội. “Trọng tâm CCHC trong giai đoạn 10 năm tới là: Cải cách thể 12 chế; xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chú trọng cải cách chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng, hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công” [7]. - Mục tiêu cụ thể: Chức năng của các cơ quan trong hệ thống hành chính được xác định phù hợp, không còn sự chồng chéo, trùng lắp, chuyển những việc không nhất thiết phải do CQNN thực hiện cho doanh nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ đảm nhận; Cơ cấu tổ chức của Chính phủ gọn nhẹ, hợp lý, theo nguyên tắc bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực; Chính quyền địa phương các cấp được tổ chức hợp lý, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và tổ chức bộ máy chính quyền ở đô thị và nông thôn; TTHC liên quan tới cá nhân, tổ chức được cải cách cơ bản theo hướng đơn giản; Phương thức làm việc của CQHC nhà nước được tiếp tục đổi mới theo hướng hiệu quả; Cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị sự nghiệp dịch vụ công được triển khai trên diện rộng, chất lượng dịch vụ công được nâng cao; Thực hiện cơ cấu công chức theo vị trí việc làm, khắc phục xong về cơ bản tình trạng công chức cấp xã không đạt tiêu chuẩn theo chức danh; Đến năm 2020, tiền lương của CB, CC, VC được cải cách cơ bản, bảo đảm cuộc sống của CB, CC, VC và gia đình; Đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của CQHCNN [7]. 1.3.3. Yêu cầu của việc thực hiện chính sách cải cách hành chính Thứ nhất, cần phải có sự chỉ đạo xuyên suốt, quyết liệt, kiên trì và quyết tâm của cả hệ thống chính trị từ lãnh đạo Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh đến lãnh đạo các cấp, các ngành. Đây là yếu tố tiên quyết dẫn đến thành công của việc thực hiện chính sách CCHC. Thứ hai, để có được những kết quả, sản phẩm cụ thể như mong muốn về CCHC, phải thực sự quan tâm và coi trọng đến yêu cầu về thời gian, nội dung và chất lượng của việc xây dựng kế hoạch thực hiện CCHC từ tỉnh đến các sở ban ngành, quận huyện và phường xã. Thứ ba, yêu cầu về công tác theo dõi, giám sát, kiểm tra, thanh tra về CCHC phải được tiến hành thường xuyên, có thể lặp đi lặp lại ở những đơn vị còn nhiều 13 hạn chế, yếu kém nhằm tạo kết quả chuyển biến thực sự và rõ nét về kỷ luật, kỷ cương hành chính, năng lực quản lý, điều hành và chất lượng dịch vụ công. Thứ tư, cần phải có công cụ làm đòn bẩy, tạo động lực thúc đẩy làm chuyển biến tích cực, mạnh mẽ tình hình, kết quả công tác CCHC đối với mỗi cấp chính quyền và tại từng cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh. Thứ năm, trong việc thực hiện chính sách CCHC, cần phải xác định rõ trọng tâm, trọng điểm và tạo được điểm nhấn trong từng thời đoạn và thời điểm; có giải pháp cụ thể, mô hình mới, có tính đột phá, tạo ra hiệu ứng, sức lan tỏa và hiệu quả trên thực tế, tạo ra được những chuyển biến rõ nét và có sức thuyết phục. Thứ sáu, CCHC phải gắn với thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở tại từng cơ quan, đia phương, đơn vị; phát huy sức mạnh tập thể, tạo sự đồng thuận cao trong ̣ thực hiện, giám sát, kiểm tra, đấu tranh với các biểu hiện, hành vi quan liêu, tham nhũng, tiêu cực, tạo sự đồng tình, ủng hộ trong nhân dân. Trong đó, tuyên truyền, phổ biến, đối thoại, công khai, minh bạch kế hoạch, chương trình, nội dung hoạt động CCHCNN ở địa phương là việc làm cần thiết để thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở. Thứ bảy, cần có sự vào cuộc khá đồng bộ và tích cực của các cơ quan thông tin đại chúng góp phần không nhỏ vào kế t quả, hiệu quả của công tác CCHCNN ở địa phương. Thứ tám, CCHC có thể ví như công cuộc cách mạng. Người làm công tác CCHC thực thụ ngoài kiến thức, tư duy, quan điểm, lập trường, kinh nghiệm thực tiễn, phải thực sự có tâm, có tầm, có ý chí, nghị lực, quyết tâm, dám đổi mới, dám làm, dám chịu trách nhiệm… thì phải biết kiên trì, nhẫn nại và biết chấp nhận hy sinh. Công tác CCHC cần có sự đầu tư thoả đáng về các nguồn lực. Trong đó, con người là nhân tố quyết định, đặc biệt là người đứng đầu, đội ngũ công chức, viên chức trực tiếp phụ trách, tham mưu, chỉ đạo, điều hành và thừa hành về công tác cải cách hành chính ở các ngành, các cấp và tại các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh. 1.4. Các yếu tố tác động đến việc thực hiện chính sách cải cách hành chính Việc đưa các chính sách CCHC đi vào thực tiễn là một quá trình phức tạp, đầy biến động, chịu tác động của nhiều yếu tố, làm thúc đẩy hoặc cản trở kết quả 14