Tài liệu Thúc đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án cảng hàng không quốc tế vân đồn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH -----------***------------- NGUYỄN THỊ THU HIỀN THÚC ĐẨY CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 Thái Nguyên, năm 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH -----------***------------- NGUYỄN THỊ THU HIỀN THÚC ĐẨY CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng bản thân. Toàn bộ quá trình nghiên cứu được tiến hành một cách khoa học, các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là chính xác, trung thực và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Hiền ii LỜI CẢM ƠN Được sự cho phép của Khoa Kinh tế, được sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh tôi đã tiến hành nghiên cứu để tài "Thúc đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh" Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau đại học và các giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn chân thành, sâu sắc nhất đến thầy giáo PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh đã dành thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành bản luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Đảng ủy, UBND huyện Vân Đồn; Đảng ủy, UBND xã Đoàn Kết; Ban lãnh đạo Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Vân Đồn và các cơ quan hữu quan đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu, thực hiện đề tài tại địa phương. Tôi xin được cảm ơn và mong nhận được sự quan tâm, nhận xét của các Thầy, Cô trong Hội đồng bảo vệ để tôi có điều kiện hoàn thiện tốt hơn và mở rộng những nội dung của luận văn nhằm đạt được tính hiệu quả khi áp dụng vào thực tiễn. Do thời gian nghiên cứu ngắn, trình độ nhận thức và sự hiểu biết về lĩnh vực nghiên cứu còn nhiều hạn chế, nên dù đã cố gắng, nhưng luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, bất cập. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp và những ai quan tâm đến lĩnh vực này để tác giả hoàn thiện đề tài hơn nữa. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng Tác giả năm 2019 iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ............................................ vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................... viii PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG .......................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng .......... 5 1.1.1. Khái niệm thu hồi đất và giải phóng mặt bằng ...................................... 5 1.1.2. Khái niệm công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng .............. 11 1.1.3. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng ......... 15 1.1.4. Nội dung thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng....... 16 1.1.5. Các yếu tố tác động đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng 32 1.2. Kinh nghiệm bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng ............................ 34 1.2.1. Kinh nghiệm bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của một số địa phương trong nước ......................................................................................... 34 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh..... 37 Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 38 2.1. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................. 38 2.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 38 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ........................................................... 38 2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin ............................................ 41 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ......................................................... 41 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................. 42 iv 2.3.1. Chỉ tiêu xác định đối tượng được bồi thường và không được bồi thường về đất .................................................................................................. 42 2.3.2. Chỉ tiêu xác định đối tượng được hỗ trợ giải phóng mặt bằng ............ 43 2.3.3. Các chỉ tiêu xác định mức bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các hộ dân ....................................................................................................... 43 Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH .......................................................................... 45 3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh .................................................................................................... 45 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................... 45 Hình 3.1: Bản đồ vị trí địa lý huyện Vân Đồn ............................................... 45 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ..................................................................... 48 3.2. Khái quát về Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh và các chính sách có liên quan .............................................................. 50 3.2.1. Các văn bản pháp lý có liên quan đến dự án ........................................ 50 3.2.2. Một số văn bản về công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của tỉnh Quảng Ninh .................................................................................................... 53 3.2.3. Khái quát các nội dung cơ bản của dự án ............................................ 55 3.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh................................. 57 3.3.1. Công tác chuẩn bị bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng ................. 57 Bảng 3.3: Kế hoạch tiến độ chi tiết giải phóng mặt giai đoạn 1 .................... 59 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................ 59 3.3.2. Xác định đối tượng được bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng...... 61 3.3.3. Xác định mức bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các hộ dân66 3.3.4. Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các hộ dân ................................................................................................ 70 v 3.4. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng .............................................................................................. 76 3.4.1. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 76 3.4.2. Các yếu tố chủ quan ............................................................................. 78 3.5. Đánh giá chung về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ........... 84 3.5.1. Những kết quả đạt được ....................................................................... 84 3.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................... 85 Chương 4 GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH .............................................. 92 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu thúc đẩy tiến độ thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn ........ 92 4.1.1. Các quan điểm ...................................................................................... 92 4.1.2. Các định hướng .................................................................................... 92 4.2. Các giải pháp nhằm thúc đẩy tiến độ thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn ........................ 93 4.2.1. Các giải pháp chung về chính sách ...................................................... 93 4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ....................................................................... 101 4.3. Kiến nghị ............................................................................................... 105 4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ..................................................................... 105 4.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Quảng Ninh ............................................. 106 KẾT LUẬN ................................................................................................... 107 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 110 vi DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BGTVT Bộ Giao Thông Vận tải BKHĐT Bộ Kế hoạch và Đầu tư BNN Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn BQLDA Ban quản lý dự án BQP Bộ Quốc phòng BTC Bộ Tài chính BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường BXD Bộ Xây dựng CHK Cục Hàng không CP Chính phủ GPMB Giải phóng mặt bằng ĐT Đầu tư KH Kế hoạch NĐ Nghị định PGS Phó giáo sư PTNT Phát triển Nông thôn QĐ Quyết định QH Quốc hội QLĐĐ Quản lý đất đai TB Thông báo TS Tiến sĩ TT Thông tư TTg Thủ tướng UBND Ủy ban nhân dân VPCP Văn phòng Chính phủ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Dân số, mật độ dân số Vân Đồn theo xã giai đoạn 2015 - 201748 Bảng 3.2: Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Vân Đồn giai đoạn 2015-2017............................................................................... 49 Bảng 3.3: Kế hoạch tiến độ chi tiết giải phóng mặt giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................. 59 Bảng 3.4: Kết quả xác định đối tượng được bồi thường giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ............ 62 Bảng 3.5: Kết quả xác định đối tượng được bồi thường theo loại đất giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................. 63 Bảng 3.6: Kết quả xác định đối tượng được hỗ trợ,giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................................... 64 Bảng 3.7: Tổng hợp ý kiến của người dân về việc xác định đối tượng và điều kiện được bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn .................................... 65 Bảng 3.8: Bảng giá đất bồi thường giai đoạn 1của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh .................................... 66 Bảng 3.9: Định mức hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................. 68 Bảng 3.10: Tổng hợp ý kiến của người dân về việc xác định mức bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn ................................................................. 70 Bảng 3.11: Kết quả bồi thường về đất giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh .................................... 71 Bảng 3.12: Kết quả bồi thường thiệt hại về tài sản trên đất giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ....... 72 viii Bảng 3.13: Kết quả thực hiện công tác hỗ trợ giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ........................... 73 Bảng 3.14: Tổng hợp ý kiến của người dân về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn .......................................................................................... 74 Bảng 3.16: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về trình độ văn hóa, ý thức, trách nhiệm của người dân bị thu hồi đất........................................ 77 Bảng 3.17: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về công tác quản lý, đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sở hữu nhà ở ........ 79 Bảng 3.18: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về công tác đánh giá đất giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................................... 80 Bảng 3.19: Tổng hợp nguồn vốn thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn giai đoạn 2015-2017........................................................................ 81 Bảng 3.20: Tổng hợp ý kiến của người dân có đất bị thu hồi về vai trò, năng lực của chính quyền địa phương và sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong công tác giải phóng mặt bằng............................... 83 Bảng 3.21: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về vai trò, năng lực của chính quyền địa phương và sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong công tác giải phóng mặt bằng ................................................ 84 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1: Bản đồ vị trí địa lý huyện Vân Đồn ................................................ 45 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là một trong những nguồn tài nguyên cơ bản để phát triển kinh tế đất nước, nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Đất đai được coi là một loại bất động sản, là một hàng hoá đặc biệt, vì những tính chất của nó như cố định về vị trí, giới hạn về không gian, vô hạn về thời gian sử dụng và trong quá trình sử dụng nếu được sử dụng một cách hợp lý thì giá trị của đất không những mất đi mà còn tăng lên. Những năm gần đây, nền kinh tế nước ta thay đổi một cách nhanh chóng, nhu cầu về đất cho người dân, cho các công trình xây dựng, các khu công nghiệp, khu đô thị,… tăng lên nhanh chóng làm cho đất càng trở nên khan hiếm và đắt đỏ. Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, giá đất ngày càng cao, nhịp độ phát triển ngày càng lớn thì nhu cầu giải phóng mặt bằng càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế, chính trị - xã hội trên phạm vi vùng, quốc gia. Vấn đề bồi thường giải phóng mặt bằng trở thành điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án phát triển, nếu không được xử lý tốt thì sẽ trở thành vật cản cho sự phát triển kinh tế - xã hội, bởi vậy đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để. Vân Đồn là một huyện đảo có tiềm năng phát triển về du lịch, thủy sản của tỉnh Quảng Ninh nên được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư để phát triển thành một Đặc khu hành chính - kinh tế của khu vực Đông Bắc. Theo quy hoạch, tại Vân Đồn sẽ xây dựng một Cảng Hàng không Quốc tế để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Để xây dựng cảng hàng không dẫn đến việc phải thu hồi đất của người dân, điều đó sẽ làm cuộc sống của người dân bị thay đổi, vì vậy việc triển khai phải có kế hoạch để ổn định cuộc sống cho người dân. Trước hết là việc 2 bồi thường và hỗ trợ cho người dân trong giải phóng mặt bằng là một vấn đề quan trọng hàng đầu được quan tâm, giải quyết của chính quyền địa phương. Mặc dù tỉnh Quảng Ninh và huyện Vân Đồn đã có những chính sách và bước đi phù hợp để đảm bảo lợi ích cho người dân mất đất trong quá trình thực hiện giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện giải phóng mặt bằng giai đoạn I của dự án vẫn còn nhiều sai sót, hạn chế cụ thể: Việc xác định giá đất, giá các loại tài sản để tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn chưa nhất quán, nhiều bất cập; hầu hết các khoản bồi thường thiệt hại về đất ở, về tài sản đều thấp hơn nhiều so với giá thị trường dẫn đến nhiều khiếu nại, tố cáo. Tình trạng khiếu nại, kiến nghị của nhân dân trong quá trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn tương đối phức tạp, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của dự án chưa kịp thời, dứt điểm dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài, gây bất bình trong nhân dân. Bên cạnh đó, tình trạng đầu cơ và giao dịch đất đai không đúng quy định trong khu vực dự án diễn ra rất phức tạp, làm tình trạng tăng giá đất đột biến, bất thường tại địa phương càng gây thêm nhiều bức xúc trong dư luận, ... Vì vậy phải có sự nghiên cứu để tìm ra những hướng giải quyết hợp lý nhất nhằm thúc đẩy công tác giải phóng mặt bằng để đảm bảo tiến độ đầu tư các giai đoạn tiếp theo của dự án được thực hiện theo đúng kế hoạch. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Thúc đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” nhằm điều tra, tìm hiểu thực trạng và tìm ra nguyên nhân gây cản trở, đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng trong các giai đoạn tiếp theo của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, đồng thời cũng góp phần cải cách hành chính của Nhà nước. 3 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng thực hiện dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, từ đó đề xuất các giải pháp để đẩy nhanh công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho dự án này. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng. - Đánh giá hiện trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tiến độ thực hiện dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. - Đánh giá những nhân tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khi thực hiện Dự án. - Đề xuất giải pháp thúc đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để thực hiện thành công dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng thực hiện dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn tại xã Đoàn Kết Huyện Vân Đồn - Tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn tại xã Đoàn Kết - Huyện Vân Đồn - Tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: Số liệu đánh giá thực trạng nghiên cứu trong giai đoạn 2015-2017. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng thực hiện dự án Cảng Hàng 4 không Quốc tế Vân Đồn tại xã Đoàn Kết - Huyện Vân Đồn - Tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2015-2017. 4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn - Ý nghĩa khoa học: + Đề tài góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học và thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. + Tìm ra các nguyên nhân cụ thể dẫn đến các cản trở trong công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án, từ đó tìm ra các biện pháp khắc phục để triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh trong các giai đoạn 2 (2020-2025) và giai đoạn 3 (2025-2030) một cách hiệu quả hơn. - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho các học viên cao học và sinh viên cũng như công tác quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt là công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Vân Đồn. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài Phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh Chương 4: Giải pháp thúc đẩy tiến độ thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG 1.1. Cơ sở lý luận về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng 1.1.1. Khái niệm thu hồi đất và giải phóng mặt bằng 1.1.1.1. Khái niệm - Theo Điều 3 Khoản 11 Luật Đất đai năm 2013 thì "Thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai". (Báo cáo quyết toán NSNN hàng năm 2015-2017). Từ khái niệm trên có thể hiểu thu hồi đất là một quá trình thực hiện các chính sách của Nhà nước nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và lợi ích an ninh quốc gia. Vì vậy, khi tiến hành thu hồi đất phải có sự thoả thuận giữa Nhà nước, các cơ quan có chức năng và người dân có đất trong vùng quy hoạch để đi đến sự nhất trí về giá cả đền bù thiệt hại cho người dân. Kết quả của quá trình thu hồi đất phụ thuộc rất lớn vào sự ủng hộ của người dân tại địa phương. - Giải phóng mặt bằng: Là quá trình tổ chức thực hiện các công việc liên quan đến di dời nhà cửa, cây cối và các công trình xây dựng trên phần đất nhất định được quy định cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công trình mới trên đó. Như vậy, giải phóng mặt bằng có thể hiểu là di dời, di dân đi nơi khác để lấy mặt bằng xây dựng các công trình mới. 1.1.1.2. Mục đích của công tác thu hồi đất Trong quá trình phát triển của các địa phương, việc quy hoạch và sử dụng đất có thể thay đổi tùy theo từng thời kỳ. Để phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã, Nhà nước có thể phải tiến hành thu hồi đất đai tại một số địa điểm. Vì vậy, có thể nói mục đích của công tác thu hồi đất là đảm bảo đất đai được sử dụng hợp pháp, đúng mục đích, đạt hiệu quả cao, khắc phục tình trạng tùy tiện trong quản lý, sử dụng đất, vi phạm luật đất đai. 6 1.1.1.3. Các trường hợp Nhà nước tiến hành thu hồi đất Luật Đất đai năm 2013 quy định các trường hợp thu hồi đất cụ thể như sau: * Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh trong các trường hợp sau đây (theo Điều 61 – Luật đất đai 2013): - Làm nơi đóng quân, trụ sở làm việc; - Xây dựng căn cứ quân sự; - Xây dựng công trình phòng thủ quốc gia, trận địa và công trình đặc biệt về quốc phòng, an ninh; - Xây dựng ga, cảng quân sự; - Xây dựng công trình công nghiệp, khoa học và công nghệ, văn hóa, thể thao phục vụ trực tiếp cho quốc phòng, an ninh; - Xây dựng kho tàng của lực lượng vũ trang nhân dân; - Làm trường bắn, thao trường, bãi thử vũ khí, bãi hủy vũ khí; - Xây dựng cơ sở đào tạo, trung tâm huấn luyện, bệnh viện, nhà an dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân; - Xây dựng nhà công vụ của lực lượng vũ trang nhân dân; - Xây dựng cơ sở giam giữ, cơ sở giáo dục do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an quản lý. * Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong các trường hợp sau đây (theo Điều 62 – Luật đất đai 2013): - Thực hiện các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất; - Thực hiện các dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà phải thu hồi đất, bao gồm: Dự án xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế; khu đô thị mới, dự án đầu tư bằng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức; Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương; trụ sở của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao; công trình di tích lịch sử - văn hóa, 7 danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sự nghiệp công cấp quốc gia; Dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật cấp quốc gia gồm giao thông, thủy lợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thông tin liên lạc; hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt; kho dự trữ quốc gia; công trình thu gom, xử lý chất thải; - Thực hiện các dự án do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chấp thuận mà phải thu hồi đất bao gồm: Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; công trình di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sự nghiệp nâng cấp địa phương; Dự án xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật của địa phương gồm giao thông, thủy lợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thông tin liên lạc, chiếu sáng đô thị; công trình thu gom, xử lý chất thải; Dự án xây dựng công trình phục vụ sinh hoạt chung của cộng đồng dân cư; dự án tái định cư, nhà ở cho sinh viên, nhà ở xã hội, nhà ở công vụ; xây dựng công trình của cơ sở tôn giáo; khu văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí phục vụ công cộng; chợ; nghĩa trang, nghĩa địa, nhà tang lễ, nhà hỏa táng; Dự án xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới; chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn; cụm công nghiệp; khu sản xuất, chế biến nông sản, lâm sản, thủy sản, hải sản tập trung; dự án phát triển rừng phòng hộ, rừng đặc dụng; Dự án khai thác khoáng sản được cơ quan có thẩm quyền cấp phép, trừ trường hợp khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn, khoáng sản tại các khu vực có khoáng sản phân tán, nhỏ lẻ và khai thác tận thu khoáng sản. 1.1.1.4. Căn cứ thu hồi đất Theo Điều 63 Luật Đất đai năm 2013, các căn cứ thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải căn cứ các yếu tố sau đây: - Dự án thuộc các trường hợp thu hồi đất quy định theo pháp luật; 8 - Kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; - Tiến độ sử dụng đất thực hiện dự án. 1.1.1.5. Thẩm quyền thu hồi đất Theo Điều 66 Luật Đất đai năm 2013, cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất được quy định như sau: - Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây: Thu hồi đất đối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn. - Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây: Thu hồi đất đối với hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư; Thu hồi đất ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam (Báo cáo quyết toán NSNN hàng năm 2015-2017). 1.1.1.6. Trình tự, thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng Theo Điều 69 Luật Đất đai năm 2013 quy định trình tự, thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng bao gồm các bước sau: Bước 1: Xây dựng và thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm. - Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền thu hồi đất ban hành thông báo thu hồi đất. - Thông báo thu hồi đất được gửi đến từng người có đất thu hồi, họp phổ biến đến người dân trong khu vực có đất thu hồi và thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi; 9 - Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng triển khai thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm; - Người sử dụng đất có trách nhiệm phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng thực hiện việc điều tra, khảo sát, đo đạc xác định diện tích đất, thống kê nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất để lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; - Trường hợp người sử dụng đất trong khu vực có đất thu hồi không phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng trong việc điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm thì Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi có đất thu hồi và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tổ chức vận động, thuyết phục để người sử dụng đất thực hiện. Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày được vận động, thuyết phục mà người sử dụng đất vẫn không phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc. Người có đất thu hồi có trách nhiệm thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc. Trường hợp người có đất thu hồi không chấp hành thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc và tổ chức thực hiện cưỡng chế theo quy định tại Điều 70 của Luật này. Bước 2: Lập, thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. - Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo hình thức tổ chức họp trực tiếp với người dân trong khu vực có đất thu hồi, đồng thời niêm yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh 10 hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi. Việc tổ chức lấy ý kiến phải được lập thành biên bản có xác nhận của đại diện Ủy ban nhân dân cấp xã, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, đại diện những người có đất thu hồi. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm tổng hợp ý kiến đóng góp bằng văn bản, ghi rõ số lượng ý kiến đồng ý, số lượng ý kiến không đồng ý, số lượng ý kiến khác đối với phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi tổ chức đối thoại đối với trường hợp còn có ý kiến không đồng ý về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; hoàn chỉnh phương án trình cơ quan có thẩm quyền; - Cơ quan có thẩm quyền thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trước khi trình Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất. Bước 3: Ban hành quyết định thu hồi đất, phê duyệt và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. - Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền quy định tại Điều 66 của Luật này quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong cùng một ngày; - Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã phổ biến và niêm yết công khai quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã và địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi; gửi quyết định bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đến từng người có đất thu hồi, trong đó ghi rõ về mức bồi thường, hỗ trợ, bố trí nhà hoặc đất tái định cư (nếu có), thời gian, địa điểm chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ; thời gian bố trí nhà hoặc đất tái định cư (nếu có) và thời gian bàn giao đất đã thu hồi cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng;