Tài liệu Thử nghiệm nuôi luân trùng nước ngọt (brachionus calyciflorus) bằng tảo chlorella

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ KHOA SINH HỌC ỨNG DỤNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN MÃ SỐ: 304 THỬ NGHIỆM NUÔI LUÂN TRÙNG NƯỚC NGỌT (Brachionus calyciflorus) BẰNG TẢO CHLORELLA Sinh viên thực hiện NGUYỄN NGỌC BÍCH MSSV: 0753040006 LỚP: NTTS K2 Cần Thơ, 2011 TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ KHOA SINH HỌC ỨNG DỤNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN MÃ SỐ: 304 THỬ NGHIỆM NUÔI LUÂN TRÙNG NƯỚC NGỌT (Brachionus calyciflorus) BẰNG TẢO CHLORELLA Cán bộ hướng dẫn Sinh viên thực hiện ThS. NGUYỄN HỮU LỘC NGUYỄN NGỌC BÍCH MSSV: 0753040006 Lớp: NTTS K2 Cần Thơ, 2011 LỜI CẢM TẠ Qua quá trình học tập tại trường Đại học Tây Đô, tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám Hiệu Trường cùng quý Thầy Cô đã tạo điều kiện cho tôi được học tập, rèn luyện tại Trường trong suốt những năm qua. Tôi xin bài tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Thầy Nguyễn Hữu Lộc đã tận tình hướng dẫn cho tôi trong suốt thời gian làm đề tài. Tôi xin chân thành cám ơn quý Thầy Cô - Khoa Sinh Học Ứng Dụng - Trường Đại Học Tây Đô đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báo trong những năm học vừa qua. Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến Thầy cố vấn học tập Tạ Văn Phương và các bạn lớp Nuôi trồng thủy sản K2 đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, cũng như thực hiện đề tài. Chân thành cám ơn! Nguyễn Ngọc Bích 3 TÓM TẮT Nghiên cứu nhằm xác định tỉ lệ tảo Chlorella thích hợp cho sự phát triển của quần thể luân trùng nước ngọt, đồng thời tìm ra mối tương quan giữa mật độ tảo Chlorella và khối lượng cá rô phi. Đề tài dựa trên 2 thí nghiệm: Thí nghiệm 1 theo dõi mật độ tảo phát triển trong các bể, thực hiện thả cá rô phi (kích thước 35 – 50g) với các khối lượng cá rô phi khác nhau: 0,5 kg/m3; 1 kg/m3; 1,5 kg/m3; 2 kg/m3; 2,5 kg/m3; 3 kg/m3. Thí nghiệm 2 nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ tảo đến sự phát triển của quần thể luân trùng được thực hiện gồm 4 nghiệm thức: NT20; NT50; NT80 và NT110 tương ứng với các mật độ tảo 20.000; 50.000; 80.000; 110.000 tế bào tảo/luân trùng/ngày. Kết quả thí nghiệm 1 cho thấy giữa mật độ tảo Chlorella và khối lượng cá rô phi trong các bể cá – tảo có mối tương quan với nhau. Trong điều kiện nhiệt độ từ 27,7 – 31,2 oC và pH từ 7,5 – 7,9 thì trong các bể có khối lượng cá càng cao thì mật độ tảo càng cao nhưng khi khối lượng cá rô phi tăng cao ở một giới hạn nhất định (0,5 – 2 kg) thì mật độ tảo giảm. Thí nghiệm 2 ở nhiệt độ từ 26,9 – 31,2 oC và pH từ 8 – 8,2 thì nghiệm thức có mật độ tảo Chlorella 80.000 tế bào tảo/luân trùng/ngày thích hợp nhất cho sự phát triển của luân trùng. Sự phát triển của quần thể luân trùng kéo dài được 7 ngày và mật độ luân trùng đạt cực đại là 814 cá thể/ml. Từ khóa: Luân trùng nước ngọt, tảo Chlorella, cá rô phi 4 LỜI CAM KẾT Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi và các kết quả của nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận văn cùng cấp nào khác. Ký tên Nguyễn Ngọc Bích 5 MỤC LỤC Lời cảm tạ .............................................................................................................................i Tóm tắt .................................................................................................................................ii Lời cam kết ........................................................................................................................ iii Mục lục ...............................................................................................................................iv Danh sách bảng ....................................................................................................................v Danh sách hình....................................................................................................................vi CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................1 1.1 Giới thiệu ..................................................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................1 1.3 Nội dung nghiên cứu ................................................................................................2 CHƯƠNG 2: LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU ..........................................................................3 2.1 Sinh học luân trùng .................................................................................................3 2.1.1 Đặc điểm phân loại và hình thái ......................................................................3 2.1.2 Đặc điểm sinh sản và chu kỳ sống ..................................................................5 2.2 Kỹ thuật nuôi luân trùng .........................................................................................6 2.2.1 Các yếu tố môi trường nuôi luân trùng ...........................................................6 2.2.2 Các hình thức nuôi luân trùng..........................................................................7 2.2.3 Các loại thức ăn nuôi luân trùng và cách cho ăn .............................................9 2.3 Tảo Chlorella .........................................................................................................12 2.3.1 Hệ thống phân loại và hình thái .....................................................................12 2.3.2 Đặc điểm dinh dưỡng.....................................................................................12 2.3.3 Đặc điểm sinh sản và vòng đời ......................................................................12 2.4 Cá rô phi................................................................................................................12 2.4.1 Hệ thống phân loại .........................................................................................12 2.4.2 Cơ sở sinh thái học của hệ thống cá rô phi – tảo chlorella............................13 2.5 Lịch sử phát triển và tình hình nghiên cứu luân trùng ..........................................13 6 CHƯƠNG 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................15 3.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu .........................................................................15 3.2 Vật liệu nghiên cứu ................................................................................................15 3.3 Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................15 3.3.1 Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của khối lượng cá rô phi đến sự phát triển của tảo Chlorella ......................................................................................................................15 3.3.2 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng mật độ tảo lên sự phát triển của quần thể luân trùng ...................................................................................................................................16 3.4 Các chỉ tiêu theo dõi ...............................................................................................17 3.5 Phương pháp xử lý số liệu ......................................................................................18 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN..................................................................19 4.1 Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của khối lượng cá rô phi đến sự phát triển của tảo Chlorella ............................................................................................................................19 4.1.1 Các yếu tố môi trường nuôi tảo ......................................................................19 4.1.2 Sự phát triển của tảo........................................................................................20 4.2 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng mật độ tảo lên sự phát triển của quần thể luân trùng ..22 4.2.1 Các yếu tố môi trường nuôi luân trùng ...........................................................22 4.2.2 Sự phát triển của luân trùng ............................................................................25 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT .....................................................................31 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................32 PHỤ LỤC...........................................................................................................................A 7 DANH SÁCH BẢNG Trang Bảng 4.1: Biến động giá trị trung bình của pH, nhiệt độ ở thí nghiệm 1...........................19 Bảng 4.2: Biến động mật độ tảo qua các ngày nuôi (tế bào/mL) ......................................20 Bảng 4.3: Biến động giá trị trung bình của pH, nhiệt độ ở thí nghiệm 2...........................23 Bảng 4.4: Hàm lượng NO- 2 qua các đợt thu mẫu (ppm)...................................................24 Bảng 4.5: Hàm lượng TAN qua các đợt thu mẫu (ppm) ...................................................24 Bảng 4.6: Hàm lượng NH3 qua các đợt thu mẫu (ppm).....................................................25 Bảng 4.7: Biến động mật độ luân trùng ở các nghiệm thức (cá thể/mL)...........................26 Bảng 4.8: Tỉ lệ mang trứng của luân trùng (%) .................................................................28 Bảng 4.9: Tốc độ tăng trưởng đặc thù................................................................................30 8 DANH SÁCH HÌNH Trang Hình 2.1: Hình thái của luân trùng nước ngọt B.calyciflorus ..............................................3 Hình 2.2: Đặc điểm cấu tạo của Brachionus plicatilis (Dhert, 1996)..................................4 Hình 2.3: Vòng đời của luân trùng (Dhert, 1996)................................................................6 Hình 3.1: Bố trí thí nghiệm 1 .............................................................................................16 Hình 3.2: Bố trí thí nghiệm 2 ............................................................................................17 Hình 4.1: Biểu đồ thể hiện biến động mật độ tảo ..............................................................21 Hình 4.2: Tương quan mật độ tảo và khối lượng cá rô phi................................................22 Hình 4.3: Biểu đồ thể hiện biến động mật độ luân trùng...................................................27 Hình 4.4: Biểu đồ thể hiện tỉ lệ mang trứng của luân trùng...............................................29 Hình 4.5: Biểu đồ thể hiện tốc độ tăng trưởng đặc thù......................................................30 9 CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Giới thiệu Hiện nay trên thế giới cũng như trong nước, ngành nuôi trồng thủy sản đang phát triển mạnh, nhu cầu con giống ngày càng gia tăng. Một khâu quan trọng trong quá trình sản xuất giống để đạt tỷ lệ sống và chất lượng con giống cao là việc cung cấp thức ăn phù hợp trong giai đoạn này. Ở tất cả các loài cá nuôi, trong thời kỳ nhất định sau khi trứng nở ra đều ăn chung một loại thức ăn đó là động vật phù du – những sinh vật nhỏ nhưng có giá trị dinh dưỡng cao (Trần Văn Vỹ, 1982). Bên cạnh các giống loài động, thực vật phiêu sinh làm thức ăn tươi sống như tảo, giáp xác râu ngành, Artemia thì luân trùng (Rotifer) đặc biệt được xem là thức ăn tự nhiên quan trọng cho ấu trùng các loài tôm cá có giá trị kinh tế cao như ấu trùng cua (Quách Kha Ly, 2007), cá bống tượng (Trần Thị Hồng An, 1994)…Theo Trương Sĩ Kỳ (2004) thì luân trùng là sinh vật có kích thước nhỏ, bơi lội chậm nên chúng là thức ăn thích hợp của ấu trùng, đặc biệt là trong những ngày tuổi đầu tiên. Cho đến nay người ta đã thống kê được hơn 60 loài ấu trùng cá và khoảng 18 loài giáp xác được nuôi bằng loại thức ăn này. Hiện nay có khoảng 2000 loài luân trùng được biết đến và các loài được nuôi phổ biến ở môi trường nước lợ là Brachionus plicatilis, B.rotundiformis và môi trường nước ngọt là B.rubens, B.calyciflorus (Dhert, 1996). Trong đó, Brachionus calyciflorus như là nguồn thức ăn ban đầu cho hầu hết các loài cá nước ngọt. Loài luân trùng này có nhiều dòng với kích cỡ khác nhau, vì vậy chúng thích hợp với các ấu trùng có kích thước khác nhau (Francis O. Arimono, 2006). Kỹ thuật nuôi luân trùng đã được nghiên cứu trong hơn 40 năm qua với nhiều hình thức nuôi khác nhau từ nuôi nước tĩnh đến nước chảy, nước tuần hoàn bằng nhiều loại thức ăn phong phú như tảo, men bánh mì, bột đậu nành, Protein Selco ở dạng khô, ... (Fukusho, 1989). Tuy nhiên, tảo là thức ăn tốt nhất có giá trị dinh dưỡng cao đối với luân trùng, trong đó tảo Chlorella được sử dụng nhiều nhất trong các hệ thống nuôi nhờ tốc độ sinh trưởng nhanh (Hagiwata et al., 2001). Một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và phát triển của luân trùng là mật độ tảo làm thức ăn và mật độ nuôi của quần thể luân trùng. Vì vậy, đề tài “ Thử nghiệm nuôi luân trùng nước ngọt (Brachionus calyciflorus) bằng tảo Chlorella” được thực hiện. 1.2 Mục tiêu đề tài 10 Xác định mật độ tảo thích hợp cho sự phát triển của quần thể luân trùng trong mô hình nuôi luân trùng nước ngọt, ứng dụng trong sản xuất giống các đối tượng thủy sản. 1.3 Nội dung đề tài 1) Theo dõi sự phát triển của mật độ tảo Chlorella với các khối lượng cá rô phi khác nhau. Xác định mối tương quan giữa mật độ tảo và khối lượng cá rô phi. 2) Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ tảo lên sự phát triển của quần thể luân trùng. 11 CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1 Sinh học Luân Trùng 2.1.1 Đặc điểm phân loại và hình thái Theo Pechenik (2000), hệ thống phân loại của luân trùng như sau: Ngành: Rotifera Lớp: Monogononta Bộ: Ploima Họ: Brachionidae Loài : Brachionus calyciflorus Pallas Luân trùng còn gọi là trùng bánh xe (Rotifera) thuộc nhóm động vật đa bào có kích thước nhỏ. Chiều dài cơ thể của chúng nhỏ hơn 2 mm, thường có kích thước từ 100340µm (Dhert, 1996) có dạng hình trứng dài, hơi dẹp theo hướng lưng bụng. Bờ bụng trước có 4 gai dạng u lồi giữa có khe hình chữ V. Luân trùng có cấu tạo gồm 3 phần: đầu, thân và chân Hình 2.1 : Hình thái của luân trùng nước ngọt B.calyciflorus Ðầu mang vòng tiêm mao có chức năng bơi lội và thu gom thức ăn. Thân luân trùng chứa nhiều dịch cơ thể và các cơ quan sau: Hệ tiêu hoá: Luân trùng lấy thức ăn nhờ vòng tiêm mao sau đó vào trong miệng và đến hàm nghiền. Hàm nghiền này sẽ nghiền các hạt thức ăn bằng nhiều con đường khác nhau (cắt, nghiền..) rồi đi vào thực quản, dạ dày, ruột và hậu môn (Nogrady, 1993). Hệ bài tiết: Luân trùng bài tiết chủ yếu là chất thải có nguồn gốc đạm (phần lớn là ammonia). Sự chuyển động của tiêm mao ở các tế bào ngọn lửa (flame cells) 12 tạo nên dòng chảy nhỏ các chất lỏng bài tiết vào trong các túi và chảy vào bàng quang sau đó được bài tiết ra ngoài thường xuyên và đều đặn (Nogrady, 1993). Hệ sinh dục: Cơ quan sinh dục của con cái bao gồm 3 phần: buồng trứng, chất noãn hoàng và lớp nang. Ngay từ khi mới sinh ra, số lượng trứng đã có sẵn trong buồng trứng. Chân: Chân luân trùng có cấu tạo hình nhẩn không có sự phân đốt, có thể co rút và cuối cùng là 1 hoặc 4 ngón chân (Dhert, 1996) Sự chuyển tiếp giữa chân và thân là hậu môn. Đây là điểm nằm ở vị trí bên ngoài mặt lưng là nơi thải ra của ruột, bàng quang và vòi trứng Hình 2.2: Đặc điểm cấu tạo của Brachionus plicatilis (Dhert, 1996) Theo James và Abu-Rezeq (1989), trọng lượng khô của luân trùng dòng S là 0,22 µg và luân trùng dòng L là 0,33 µg. Luân trùng dòng S và L sinh trưởng với tốc độ khác nhau, có khả năng chịu đựng nhiệt độ khác nhau và có nhiệt độ sinh trưởng tối ưu khác nhau (Fushuko, 1989). Dòng S sinh trưởng tối ưu ở nhiệt độ từ 28-35oC. Dòng L đạt sinh trưởng tối ưu ở nhiệt độ từ 18-25oC. Ngoài ra sự biến đổi về hình thái giữa các loài có thể xảy ra phụ thuộc vào độ mặn hoặc chế độ cho ăn. Hiện tượng này có thể dẫn đến sự khác nhau tối đa là 15% 13 (Fukusho và Iwamoto, 1981). Những luân trùng cho ăn bằng men bánh mì thường lớn hơn những luân trùng được cho ăn bằng tảo tươi (Dhert, 1996). 2.1.2 Đặc điểm sinh sản và chu kì sống Tuổi đời luân trùng từ 3,4 - 4,4 ngày. Ở nhiệt độ 25oC sau 0,5 – 1,5 ngày ấu trùng bắt đầu trở thành cơ thể trưởng thành và sau đó con cái đẻ liên tục khoảng 4 giờ lại đẻ trứng 1 lần. Các con cái có thể sinh sản 10 thế hệ con con trước khi chết. Hoạt động sinh sản của luân trùng phụ thuộc vào nhiệt độ của môi trường (Dhert, 1996). Con đực có kích thước nhỏ hơn con cái và không có cơ quan tiêu hóa. Cơ quan giao cấu của con đực chứa đầy tinh dịch. Con cái cũng có 2 dạng là con cái đơn tính và con cái hữu tính (Dhert, 1996). Vòng đời của luân trùng có sự luân phiên giữa 2 hình thức sinh sản (hình 2.3) Sinh sản đơn tính: con cái vô tính sẽ sinh ra trứng lưỡng bội (2n) và sẽ phát triển thành con cái vô tính. Con cái này sinh sản với tốc độ nhanh, nhịp sinh sản khoảng 4 giờ dưới điều kiện thuận lợi. Tốc độ sinh sản phụ thuộc vào điều kiện nuôi và tuổi của luân trùng. Đây là hình thức sinh sản nhanh nhất để tăng quần thể luân trùng và là hình thức quan trọng trong hệ thống nuôi luân trùng. Sinh sản hữu tính: Trong vòng đời của luân trùng, khi có sự biến động đột ngột của điều kiện môi trường như nhiệt độ, nồng độ muối, … luân trùng sẽ chuyển sang hình thức sinh sản hữu tính. Trong quá trình này xuất hiện cả con cái vô tính và con cái hữu tính, chúng đều có hình thái giống nhau, khó phân biệt tuy nhiên con cái hữu tính sẽ sinh ra trứng đơn bội (1n). Con cái hữu tính có 3 kiểu sinh sản: Con non sinh ra từ những trứng đơn bội không thụ tinh sẽ phát triển thành con đực. Con đực có kích thước bằng 1/3 kích thước con cái. Chúng không có ống tiêu hoá và bàng quang nhưng có tinh hoàn đơn với nhiều tinh trùng thành thục. Trứng nghỉ: là trứng đơn bội đã thụ tinh. Trứng nghỉ có vách tế bào dày giúp nó chịu đựng qua điều kiện khắc nghiệt và khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nở thành con cái vô tính. Con cái vô tính. 14 Hình 2.3: Vòng đời của luân trùng (Dhert, 1996) 2.2 Kỹ thuật nuôi luân trùng 2.2.1 Các yếu tố môi trường nuôi luân trùng Nhiệt độ Luân trùng khá rộng nhiệt, khoảng nhiệt độ thích hợp 15 – 35 oC. Nhiệt độ dưới 10 oC luân trùng sẽ hình thành trứng nghỉ và quần thể tàn lụi (Fushimi, 1989). Nhiệt độ nuôi luân trùng phụ thuộc vào kiểu hình thái của chúng. Kiểu L được nuôi ở nhiệt độ (18 – 25 oC) thấp hơn so với luân trùng kiểu S (28 – 35 oC). Nói chung khi tăng nhiệt độ trong pham vi tối ưu thường dẫn đến tăng hoạt động sinh sản. Tuy nhiên nuôi luân trùng ở nhiệt độ cao sẽ làm tăng chi phí thức ăn. Ở nhiệt độ cao luân trùng sẽ tiêu thụ rất nhanh nguồn carbonhydrate và chất béo dự trữ (Dhert, 1996). Trong môi trường nuôi nên duy trì nhiệt độ ở khoảng 20 - 30 oC là tốt nhất (Hoff và Snell, 2004). pH Trong tự nhiên luân trùng có thể sống ở pH từ 5 -10 (Fulks et al., 1991). Theo Mitchell (1992), luân trùng nước ngọt có pH thích hợp là 6 – 8. Nghiên cứu của Mitchell và Joubert (1986) cho thấy tại giá trị pH bằng 9,5 thì B.calyciflorus có thời 15 gian sống và sinh sản cao nhất và tại giá trị pH này không có trứng nghỉ. Ngoài ra, theo Schluter (1981) quan sát sự phát triển của quần thể B.rubens thì mật độ đạt cao nhất tại pH bằng 6 – 8, còn pH nhỏ hơn 4,5 hoặc lớn hơn 9,5 thì luân trùng không tồn tại. Ánh sáng Cường độ ánh sáng 2000 lux, chu kỳ chiếu sáng 18 giờ sáng: 6 giờ tối mỗi ngày (Hoff, 1989). Fukusho (1989) cho rằng, ảnh hưởng trực tiếp của ánh sáng lên luân trùng thì chưa rõ. Theo Fulks et al. (1991), ánh sáng kích thích sự phát triển của luân trùng nhờ vào sự gia tăng phát triển của vi khuẩn quang hợp và tảo trong bể nuôi Oxy Các luân trùng có thể sống sót trong nước chứa oxy hòa tan thấp tới 2mg /L. Đặc biệt, B.calyciflorus có thể chịu đựng đến mức oxy tối thiểu là 1,2 mg/l. Mức oxy hòa tan trong nước nuôi phụ thuộc vào nhiệt độ, độ mặn, mật độ luân trùng và loại thức ăn (Dhert, 1996). NH3 NH3 gây độc đối với động vật thủy sinh nhưng với nồng độ 1 mg/l được xem là an toàn. Hàm lượng N-NH3 trong hàm lượng tổng cộng N-NH4+ (TAN) có phụ thuộc vào pH và nhiệt độ nước (Dhert, 1996). Các mức ammonia dạng tự do từ 3 – 5 mg/L sẽ làm ức chế sự sinh sản của luân trùng và chúng có thể chết khi hàm lượng ammonia tăng lên (Hoff và Snell, 2004). NO2Theo Groeneweg et al. (1981), hàm lượng N-NO2- đạt từ 10-20 ppm không gây độc đối với luân trùng Brachionus rubens. Lubzens (1987) thì cho rằng ở nồng độ 90 - 140 ppm N-NO2- gây độc đối với luân trùng. 2.2.2 Các hình thức nuôi luân trùng Nuôi theo mẻ Các bể được đổ nước tảo ngập đến nửa bể với mật độ 13- 14x108 tế bào/mL và mật độ luân trùng là 100 cá thể/mL. Độ mặn 23 ppt và nhiệt độ duy trì ở 30 oC. Ngày đầu tiên, mỗi ngày 2 lần cho men bánh mì vào bể với số lượng 0,25g/triệu luân trùng. Ngày hôm sau các bể được đổ đầy hoàn toàn bằng tảo với cùng một mật độ tảo và một ngày hai lần cho một lượng men bánh mì là 0,375g/triệu luân trùng vào bể. Ngày kế tiếp tiến hành thu hoạch và cấy tiếp vào bể mới (chu kỳ nuôi từ 2-3 ngày) (Dhert, 1996). Đây là phương pháp nuôi quảng canh, cần nhiều bể nuôi để có thể có đủ luân trùng cho ấu trùng tôm cá ăn hàng ngày vì mỗi bể nuôi phải mất nhiều ngày nuôi trước khi 16 thu hoạch. Khi thu hoạch luân trùng, nước nuôi được loại bỏ, dụng cụ nuôi được tiệt trùng và sau đó luân trùng được thả lặp lại để tiếp tục một đợt nuôi mới. So với các phương pháp khác thì đây là phương pháp ít rủi ro, bởi vì kỹ thuật nuôi đơn giản nhưng không có hiệu quả cao, hao phí nhân công, thời gian, dụng cụ và phương tiện lao động (Trotta, 1980; Fushimi, 1989). Yoshimura et al. (1997) đã cải tiến nâng cao mật độ luân trùng đến 1.000-10.000 cá thể/mL qua việc cung cấp khí oxy, điều chỉnh pH và cung cấp thức ăn đầy đủ bằng Chlorella cô đặc (trích từ Trần Công Bình và csv., 2005). Nuôi theo phương pháp bán liên tục Theo Lubzens (1987) hệ thống nuôi bán liên tục gồm các bể có thể tích nhỏ từ vài chục lít đến 200m3 nhưng nuôi với mật độ cao. Vì vậy, nuôi bằng phương pháp này môi trường rất mau dơ do thức ăn dư thừa và các chất vẩn nên trong hệ thống này cần lắp đặt các bộ phận lọc nhằm cải thiện chất lượng nước nuôi (Dương Thị Hoàng Oanh, 2005). Bể nuôi luân trùng khi đạt mật độ cao thì được thu hoạch một phần sau đó thêm tảo và thức ăn vào để nuôi tiếp. Khi mật độ luân trùng cao thì thu hoạch tiếp và cứ thế tiếp tục. Đối với phương pháp này luân trùng được giữ trong bể trong thời gian 5 ngày. Hai ngày đầu tiên mỗi ngày tăng gấp đôi thể tích nước nuôi để làm loãng mật độ luân trùng xuống một nửa. Trong những ngày tiếp theo, tiến hành thu hoạch 1/2 số lượng luân trùng trong bể, sau đó lại đổ nước mới vào bể để làm giảm mật độ luân trùng xuống còn một nửa. Ngày thứ năm tiến hành thu hoạch và tiến hành lặp lại trình tự như trên (hệ thống nuôi bán liên tục trong 5 ngày) (Dhert, 1996). Nuôi theo phương pháp liên tục Nuôi sinh khối luân trùng theo phương pháp liên tục thì qui mô nhỏ hơn phương pháp nuôi mẻ nhưng hiệu quả thâm canh hơn. Đây là phương pháp có hiệu quả để sản xuất ra luân trùng chất lượng cao. Mô hình này luôn khép kín chỉ áp dụng trong phòng nên hạn chế ở qui mô nhỏ và đòi hỏi điều kiện thiết bị máy móc nên chi phí cao. Mô hình nuôi liên tục tiến bộ nhất là mô hình kết hợp với chemostat (James và AbuRezeq, 1989). Chemostat hoạt động trên nguyên tắc giới hạn hàm lượng thức ăn và tỉ lệ cho ăn. Hàm lượng thức ăn cho vào và lượng luân trùng thu hoạch sẽ được tính toán trước và duy trì ổn định. Một lượng cố định luân trùng sẽ được đem ra và bù vào bằng một lượng cố định thức ăn cần thiết. Như vậy, chemostat duy trì tốc độ sinh trưởng của luân trùng ổn định (bằng cách cung cấp đều đặn thức ăn) chứ không duy trì mật độ cá thể (Droop, 1975; trích từ Trần Công Bình và csv., 2005). Nuôi luân trùng với mật độ cao 17 Tuy nuôi luân trùng với mật độ cao sẽ làm tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường nuôi làm giảm tốc độ sinh trưởng do bắt đầu sự sinh sản hữu tính nhưng phương pháp này đã thu được kết quả hứa hẹn trong điều kiện nuôi có kiểm soát. Kỹ thuật nuôi cũng giống như kỹ thuật áp dụng để nuôi hàng loạt bằng thức ăn Culture Selco nhưng sau mỗi chu kỳ 4 ngày mật độ luân trùng không phải điều chỉnh lại. Thức ăn được điều chỉnh 0,25- 0,3g/ triệu luân trùng cho các mật độ giữa 500 và 1500 luân trùng/mL và ở mức 0,2g cho các mật độ trên 1500 luân trùng/mL. Nuôi luân trùng mật độ cao ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ trứng. Tỷ lệ trứng giảm từ mức độ trung bình 30% ở mật độ 150 luân trùng/mL xuống còn 10% ở mật độ 2000 luân trùng/mL và dưới 5% ở mật độ 5000 luân trùng/mL. Vì vậy hệ thống này chỉ được sử dụng trong các điều kiện được kiểm soát tốt (Lavens et al., 1996). Nuôi luân trùng trong hệ thống tuần hoàn kết hợp với tảo và cá rô phi Nghiên cứu thiết lập hệ thống nuôi luân trùng tuần hoàn kết hợp với tảo và cá rô phi bước đầu đã thực hiện tại Khoa Thuỷ sản, Trường Đại học Cần Thơ. Hệ thống nuôi được thiết lập trên cơ sở kết hợp hệ thống nuôi luân trùng (Brachionus plicatilis) tuần hoàn và kỹ thuật sản xuất nước xanh từ cá rô phi. Thử nghiệm bước đầu của Hàn Thanh Phong (2002), cho thấy luân trùng có thể phát triển tốt trong hệ thống tuần hoàn kết hợp với bể nước xanh (tảo Chlorella và cá rô phi) mà không cần cho luân trùng ăn (chỉ sống nhờ tảo Chlorella từ bể nước xanh), với tỉ lệ thể tích bể nước xanh/bể nuôi luân trùng là 15:1, mật độ luân trùng cao nhất đạt đến 1.478 ± 96 ct/ml vào ngày nuôi thứ 7 (Trần Công Bình và csv., 2005). Theo Trần Công Bình và csv. (2005) trong điều kiện thời tiết như ở nước ta, tảo Chlorella phát triển tốt nhất trong bể cá-tảo có mật độ cá thả là 2 kg/m3 ở cỡ cá 30-50 g/con với tỉ lệ cho ăn là 3% trọng lượng thân. 2.2.3 Các loại thức ăn nuôi luân trùng và cách cho ăn Luân trùng thuộc nhóm ăn lọc không chọn lọc nên việc có thể sử dụng nhiều loại thức ăn để nuôi chúng. Tuy nhiên, giá trị dinh dưỡng của thức ăn sẽ quyết định giá trị dinh dưỡng cũng như năng suất nuôi luân trùng. Do đó, việc chọn lựa nguồn thức ăn thích hợp để nuôi luân trùng sẽ quyết định đến năng suất và giá trị của luân trùng. Thức ăn sử dụng cho nuôi luân trùng chủ yếu là tảo, men bánh mì (yeast) và thức ăn nhân tạo (Trần Công Bình và csv., 2005). Tảo Các loại tảo có thể làm thức ăn cho luân trùng là Chlorella, Dunadiella, Tetrselmis, Nanochloropsis,...(Trần Ngọc Hải và Trần Thị Thanh Hiền, 2000). Theo Nagata và Whyte (1992) khi nghiên cứu về ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau đến sự phát triển của luân trùng, tác giả nhận thấy luân trùng khi sử dụng 18 Chlorella sacchrophila có tốc độ sinh sản và đạt mật độ cao nhất, kế đến là Isochrysis, Tetraselmis suecica, men bánh mì Saccharomyces cereviciae và cuối cùng là Thalassiosira pseudonana. Điều này cũng phù hợp với nhận định của Liao et al. (1983) thức ăn tốt nhất cho sự phát triển của luân trùng là Chlorella nước mặn. Ngoài ra luân trùng nuôi với Chlorella nước mặn có giá trị dinh dưỡng cao do chứa nhiều HUFA đặc biệt là EPA (Fukusho, 1983). Theo Nyonje và Radull (1991) trong vùng nhiệt đới, Chlorella nước ngọt đã được sử dụng thành công trong việc nuôi luân trùng bằng cách thuần hoá trước khi cho ăn. Một trong những thuận lợi trong việc sử dụng Chlorella làm thức ăn cho luân trùng là do tảo này phát triển và phân cắt nhanh (chỉ sinh sản vô tính). Chlorella chứa hàm lượng protein 50%, lipid 20%, Carbohydrate 20%, Vitamin B1, B12, chất khoáng… Hơn nữa Chlorella còn sản sinh ra chất kháng sinh Chlorellin kháng lại một số vi khuẩn do đó hạn chế một số mầm bệnh (Sharma, 1998); trích từ Trần Công Bình và csv., 2005). Theo Trần Công Bình và csv. (2005) thì một số tảo có chứa hàm lượng các acid béo thiết yếu rất cao như acid eicosapentaenoic (EPA 20:5n-3) và docosahexaenoic acid (DHA 22:6n-3), cho nên chúng được xem là thức ăn tươi sống rất tốt bổ sung hàm lượng acid béo cho luân trùng. Khi luân trùng ăn tảo, nó sẽ thu nhận các acid béo thiết yếu này trong vài giờ và sau đó tiến tới cân bằng giữa tỉ lệ DHA/EPA . Men bánh mì Men bánh mì là những tế bào nấm men có kích thước 5-7 µm có hàm lượng protein cao (45-52%) và rẻ tiền được sử dụng làm thức ăn cho luân trùng. Tuy nhiên, nếu chỉ cho luân trùng ăn hoàn toàn bằng men bánh mì thì năng suất không ổn định và quần thể luân trùng mau tàn (Hirayama, 1987; Komis, 1992). Nguyên nhân chủ yếu là do khó quản lý chất lượng nước nuôi, men bánh mì khó tiêu cần trợ giúp thêm vi khuẩn tiêu hóa. Hơn nữa, bản thân men bánh mì có giá trị dinh dưỡng kém (chỉ giàu protein, thiếu các thành phần khác). Mặt khác, luân trùng chỉ ăn men bánh mì có tốc độ sinh trưởng và sinh sản thấp, điều này dẫn đến phải kéo dài chu kỳ nuôi mới đạt được mật độ mong muốn (Hoff và Snell, 2004). Luân trùng chỉ được cho ăn bằng men bánh mì có chất lượng kém không thể dùng nuôi phần lớn ấu trùng cá biển (Watanabe et al., 1983). Vì vậy, luân trùng cho ăn bằng men bánh mì cần được giàu hóa bằng tảo sống hoặc giàu hóa bằng nhũ tương với acid béo omega-3 trước khi cho ấu trùng cá ăn. Bột đậu nành Bột đậu nành được sử dụng làm thức ăn cho động vật thủy sản hiện nay chủ yếu là bột đậu nành ly trích dầu có hàm lượng protein khoảng 47- 50%, lipid không quá 3%, 19 giàu muối khoáng và vitamin nhất là các vitamin tan trong chất béo tốt (Trần Thị Thanh Hiền và Nguyễn Anh Tuấn, 2009). Tuy bột đậu nành giàu Lecithin và acid béo LNA (Linolenic acid 18:3n-3) một loại tiền chất để tổng hợp nên EPA và DHA nhưng thiếu Methionine, Cystine. Bột đậu nành có hai loại: Bột đậu nành đã tách chất béo (còn chất béo không quá 3%), được nghiền mịn từ khô đậu nành ly trích. Bột đậu nành chưa tách béo được nghiền từ hạt đậu nành đã qua xử lý nhiệt, có chất béo cao (17 – 18%) nhưng đạm lại thấp (37- 38%) (Dương Tấn Lộc, 2007). Thức ăn nhân tạo Hiện có nhiều loại thức ăn nhân tạo đặc chế cho luân trùng được bán trên thị trường. Các thức ăn này có thành phần chủ yếu là men bánh bì được bổ sung dinh dưỡng như các amino acid và các acid béo thiết yếu, các vitamin và khoáng, nhằm cân bằng dinh dưỡng và nâng cao sinh trưởng của luân trùng. Các thành phần bổ sung trong thức ăn nhân tạo này đều nhằm mục đích là nâng cao hoạt tính của men (Hoff và Snell, 2004). Vi khuẩn Một số vi khuẩn làm thức ăn cho luân trùng như: Pseudomonas, Acinetobacter... nhưng một số loài vi khuẩn gây hại cho luân trùng như Flavobacteria, chúng hạn chế sự phát triển của luân trùng và Vibrio alginoliticus làm chết luân trùng (Nguyễn Văn Hạnh, 2007) Protozoa Một số loài tiêm mao trùng (ciliate), protozoa,… như: Euplotes và Vorticella. Đây là hai loài thường xuyên gặp trong nuôi sinh khối luân trùng, chúng cạnh tranh thức ăn và oxy với luân trùng. Đặc biệt chúng làm giảm chất lượng nước trong môi trường sống của luân trùng, tạo nhiều hợp chất hữu cơ, làm giảm pH (Nguyễn Văn Hạnh, 2007). Tuy nhiên theo Dhert (1996) chúng có thể làm sạch nước bể nuôi khỏi vi khuẩn và vật chất hữu cơ. Cách cho luân trùng ăn Do luân trùng có đặc tính ăn lọc và liên tục nên khi cho ăn phải cung cấp thức ăn với lượng vừa phải với khoảng cách giữa các lần cho ăn ngắn nhằm hạn chế tình trạng trong bể luân trùng thừa thức ăn (làm giảm chất lượng nước) nhưng luân trùng vẫn bị đói (do không cung cấp thức ăn mới kịp thời). Như vậy, luân trùng phải được cho ăn thường xuyên với lượng nhỏ nhằm duy trì chất lượng nước và tránh trường hợp cho ăn thừa hoặc bỏ đói luân trùng. Ngoài ra, nếu luân trùng bị đói trước khi thu hoạch thì giá trị dinh dưỡng của chúng sẽ rất thấp. Đây cũng là một nguyên nhân làm tăng tỉ lệ hao hụt của ấu trùng tôm cá khi sử dụng luân trùng làm thức ăn (Dhert, 1996). 20