Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Lêi nãi ®Çu:
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang b-íc vµo thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ víi
tèc ®é cao. §iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhu cÇu
vÒ vèn nh-ng nguån vèn trong n-íc l¹i kh«ng ®ñ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu trong giai
®o¹n nµy. Do ®ã mét nhiÖm vô quan träng ®-îc ®Æt ra lµ ph¶i thu hót ®-îc mét
c¸ch hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi. Vèn ®Çu t- n-íc ngoµi trong ®ã nguån
hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®· ®ãng gãp vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh
t¨ng tr-ëng vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT, mét
trong nh÷ng lÜnh vùc ®-îc -u tiªn hµng ®Çu ®-îc ®Çu t- b»ng nguån ODA ®· cã
nh÷ng b-íc ph¸t triÓn v-ît bËc, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
quèc d©n. Tr-íc t×nh h×nh ®ã kho¸ luËn ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông
ODA trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y.
Víi tÝnh chÊt quan träng ®ã, kho¸ luËn sÏ lµ nh÷ng nghiªn cøu tæng hîp vÒ vèn
ODA nh»m c¸c môc ®Ých sau:
- VÒ mÆt lý luËn, cho biÕt vÞ trÝ vµ vai trß cña ODA trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
nãi chung vµ trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT nãi riªng
- VÒ mÆt thùc tiÔn, tr×nh bµy thùc tr¹ng viÖc thu hót vµ sö dông vèn ODA vµo
ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT trong giai ®o¹n tõ n¨m 1993 trë l¹i ®©y.
- §¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu vµ tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông ODA vµo nh÷ng
môc ®Ých trªn.
- §Ò ra mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy viÖc thu hót vµ sö dông vèn
ODA mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt.
§èi t-îng nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ toµn bé hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng GTVT t¹i
toµn bé c¸c tØnh thµnh phè trªn toµn ®Êt n-íc ViÖt Nam ®-îc ®Çu t- tõ nguån vèn
ODA trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
1
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Kho¸ luËn sö dông ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu, so s¸nh, tæng hîp vµ ph©n
tÝch, kÕt hîp víi nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª thu ®-îc tõ thùc tiÔn, vËn dông lý luËn ®Ó
lµm s¸ng tá vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu.
Nh- vËy, bè côc kho¸ luËn gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I
: Tæng quan vÒ ODA
Ch-¬ng II
: Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông ODA trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹
tÇng GTVT ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Ch-¬ng III : Gi¶i ph¸p t¨ng c-êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ODA trong ph¸t
triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
2
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Ch-¬ng I: Tæng quan vÒ ODA
1. Lý luËn chung vÒ ODA
1.1 Tæng quan vÒ lÞch sö ph¸t triÓn ODA trªn thÕ giíi
Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, hÇu hÕt c¸c quèc gia tham gia chiÕn tranh ®Òu bÞ
thiÖt h¹i hÕt søc nÆng nÒ vµ ®Òu ph¶i nhanh chãng tiÕn hµnh c«ng cuéc kh«i phôc
kinh tÕ. Tuy nhiªn, kh«i phôc kinh tÕ ®èi víi nh÷ng quèc gia bÞ thiÖt h¹i trong chiÕn
tranh kh«ng thÓ chØ dùa vµo néi lùc mµ cßn cÇn cã sù hç trî tõ bªn ngoµi. Tõ nh÷ng
lý do ®ã, nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®· ra ®êi cïng kÕ ho¹ch Marshall nh»m
hç trî c¸c n-íc Ch©u ¢u phôc håi kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ phôc håi c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. C¸c n-íc ch©u ¢u ®Ó tiÕp nhËn ®-îc c¸c nguån hç
trî nµy ®Òu ®· ®-a ra mét ch-¬ng tr×nh phôc håi kinh tÕ toµn diÖn vµ lËp kÕ ho¹ch
thµnh lËp tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u, hiÖn nay lµ OECD.
Ngµy 14 th¸ng 12 n¨m 1960, 20 n-íc ch©u ¢u ®· chÝnh thøc ký hiÖp ®Þnh tæ
chøc kinh tÕ vµ ph¸t triÓn OECD (Organization for Economic Cooperation and
Development). HiÖp ®Þnh nµy chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ n¨m 1961 vµ sau ®ã cã thªm
4 n-íc lµ NhËt B¶n, Niudil©n, PhÇn Lan vµ Australia. Trong khu«n khæ hîp t¸c ph¸t
triÓn, c¸c n-íc thµnh viªn OECD ®· lËp ra c¸c uû ban chuyªn m«n trong ®ã cã uû
ban viÖn trî ph¸t triÓn DAC (Development Assistance Committee) ®Ó hç trî c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn.
Sau ®ã, kh¸i niÖm vÒ mét chÝnh s¸ch viÖn trî gióp c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn phôc
håi nÒn kinh tÕ ®· ra ®êi víi tªn gäi: hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official
development assistance), ®-îc gäi t¾t lµ ODA.
Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1950, phÇn ®«ng c¸c n-íc c«ng nghiÖp lín ®Òu viÖn trî
cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn n¨m 1980, Mü ®· viÖn trî cho c¸c n-íc h¬n
180 tû USD vµ lµ n-íc tµi trî lín nhÊt thêi kú ®ã. Ngoµi ra cßn cã c¸c n-íc viÖn
trî lín kh¸c nh- Ph¸p, Na Uy, Thuþ §iÓn,… Liªn X« cò, Trung Quèc vµ c¸c n-íc
§«ng ¢u còng cung cÊp c¸c kho¶n viÖn trî tíi c¸c n-íc XHCN kÐm ph¸t triÓn vµ
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
3
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
mét phÇn tíi Trung §«ng. Tæng viÖn trî tõ c¸c n-íc XHCN tõ n¨m 1947 tíi n¨m
1980 lµ 24 tû USD.
N¨m 1970, ®Ó viÖc hç trî c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®-îc tiÕn hµnh mét c¸ch
®ång bé vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi mang tÝnh b¾t buéc ®èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn, lÇn
®Çu tiªn §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc ®· chÝnh thøc th«ng qua NghÞ quyÕt trong ®ã
quy ®Þnh chØ tiªu ODA b»ng 0,7% GNP cña c¸c n-íc ph¸t triÓn. Theo quyÕt ®Þnh
nµy, c¸c n-íc ph¸t triÓn sÏ phÊn ®Êu ®¹t chØ tiªu trªn vµo n¨m 1985 hoÆc muén nhÊt
vµo cuèi thËp kû 80, vµ ®¹t 1% GNP vµo n¨m 2000. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ viÖc
thùc hiÖn nghÜa vô nµy cña c¸c n-íc lµ rÊt kh¸c nhau. Sè liÖu n¨m 1990 cho thÊy
mét sè n-íc thùc hiÖn b»ng hoÆc v-ît møc quy ®Þnh nµy nh- §an M¹ch (0,96%),
Thuþ §iÓn (0,92%), Hµ Lan (0,88% GNP) trong khi mét sè n-íc giµu nh- Mü chØ
trÝch cã 0,17% GNP, NhËt B¶n lµ 0,33% GNP,...(1)
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kh«ng chØ cã c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn mµ cßn cã
mét sè n-íc ®ang ph¸t triÓn còng b¾t ®Çu cung cÊp ODA nh- ¶ RËp Xª ót, Ên §é,
Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc, Singapore, Th¸i Lan,...
Nh×n chung, ODA ®· gióp nhiÒu n-íc kÐm ph¸t triÓn cã ®-îc nh÷ng b-íc tiÕn
râ rÖt vµ v÷ng ch¾c. §iÓn h×nh lµ NhËt B¶n, sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, nÒn
kinh tÕ NhËt B¶n kiÖt quÖ v× chiÕn tranh, nh-ng cho ®Õn nay NhËt B¶n ®· trë thµnh
mét trong sè nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi vµ vèn ODA chÝnh
lµ mét yÕu tè quan träng ®ãng gãp cho thµnh c«ng cña NhËt B¶n. Nguån vèn nµy
cßn ph¸t huy hiÖu lùc ë nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi nh- Hµn Quèc, Th¸i Lan,
Singapore,...
Kh«ng n»m ngoµi xu h-íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang
cè g¾ng thu hót vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc vµ coi ®©y lµ mét
nguån lùc quan träng ®Æc biÖt cho viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh»m ®-a nÒn kinh
tÕ t¨ng tr-ëng v-ît bËc. Do ®ã, chóng ta cÇn t×m hiÓu râ b¶n chÊt cña ODA, -u
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
4
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
®iÓm vµ nh-îc ®iÓm cña nã ®Ó cã thÓ thu hót vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.
VËy, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ g×?
1.2 §Þnh nghÜa ODA vµ ®Æc ®iÓm
1.2.1 §Þnh nghÜa ODA:
Cho ®Õn nay, vÉn ch-a cã mét ®Þnh nghÜa hoµn chØnh vÒ ODA, d-íi ®©y lµ mét
sè ®Þnh nghÜa mµ chóng ta cã thÓ tham kh¶o:
1) Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc
vay víi ®iÒu kiÖn -u ®·i vÒ l·i suÊt, thêi gian ©n h¹n vµ tr¶ nî cña c¸c c¬
quan chÝnh thøc thuéc c¸c n-íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi ChÝnh
phñ.
2) ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ h×nh thøc chuyÓn giao vèn (tiÒn tÖ, vËt chÊt,
c«ng nghÖ,...) tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, tõ c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn.
3) Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ c¸c
kho¶n tµi trî cã hoµn l¹i (cho vay dµi h¹n víi mét sè thêi gian ©n h¹n vµ l·i
suÊt thÊp) cña chÝnh phñ, c¸c hÖ thèng cña tæ chøc Liªn hîp quèc, c¸c tæ
chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (nh- Ng©n hµng thÕ giíi WB, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ - ADB, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ – IMF...) dµnh
cho chÝnh phñ vµ nh©n d©n n-íc nhËn viÖn trî.
1.2.2 §Æc ®iÓm cña ODA:
Tuy nhiªn dï hiÓu theo bÊt cø ®Þnh nghÜa nµo, ODA còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
chung sau:
+ Lµ nguån vèn tµi trî -u ®·i cña n-íc ngoµi, c¸c nhµ tµi trî kh«ng trùc tiÕp
®iÒu hµnh dù ¸n, nh-ng cã thÓ tham gia gi¸n tiÕp d-íi h×nh thøc nhµ thÇu hoÆc hç
trî chuyªn gia. Tuy n-íc chñ nhµ cã quyÒn qu¶n lý sö dông vèn ODA, nh-ng th«ng
th-êng danh môc dù ¸n ODA ph¶i cã sù tho¶ thuËn víi c¸c nhµ tµi trî.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
5
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
+ Nguån vèn ODA gåm viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ c¸c kho¶n viÖn trî -u ®·i.
Tuy vËy, nÕu qu¶n lÝ, sö dông vèn ODA kh«ng hiÖu qu¶ vÉn cã nguy c¬ ®Ó l¹i g¸nh
nÆng nî nÇn trong t-¬ng lai.
+ C¸c n-íc nhËn vèn ODA ph¶i héi ®ñ mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh míi ®-îc
nhËn tµi trî. §iÒu kiÖn nµy tuú thuéc tõng nhµ tµi trî.
+ Chñ yÕu dµnh hç trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t- vµ c¬ së h¹ tÇng nh- GTVT, gi¸o
dôc y tÕ...
+ C¸c nhµ tµi trî lµ c¸c tæ chøc viÖn trî ®a ph-¬ng (gåm c¸c tæ chøc thuéc
Tæ chøc Liªn hîp quèc, Liªn minh ch©u ¢u, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ IMF, WB,
ADB) vµ c¸c tæ chøc viÖn trî song ph-¬ng nh- c¸c n-íc thuéc Tæ chøc hîp t¸c vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ OECD, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ¶ RËp xª-ót, TiÓu v-¬ng
quèc ArËp, Hµn Quèc, §µi Loan, Trung Quèc. C¸c n-íc cung cÊp viÖn trî nhiÒu
nhÊt hiÖn nay lµ Mü, NhËt, Ph¸p, Anh, Australia, Thuþ §iÓn...
1.2.3 C¸c tiªu chuÈn ®-îc viÖn trî vµ vay ODA
Tiªu chuÈn ®-îc viÖn trî vµ vay ODA th-êng ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së t×nh h×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng quèc gia, trong ®ã c¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n chñ yÕu
nhÊt lµ GDP tÝnh theo ®Çu ng-êi vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña quèc gia ®ã. Th«ng th-êng
nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi mét n¨m thÊp
h¬n møc tèi thiÓu míi cã ®ñ tiªu chuÈn ®Ó vay ODA. Møc tèi thiÓu nµy ®-îc ®iÒu
chØnh theo thêi gian vµ tuú vµo chÝnh s¸ch cña tõng tæ chøc tµi trî. VÝ dô n¨m 1996
Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) quy ®Þnh møc thu nhËp b×nh qu©n tèi thiÓu lµ
851 USD/ng-êi, ®èi víi Ng©n hµng ThÕ giíi, con sè nµy lµ 1.305 USD/ng-êi (2),...
1.2.4 C¸c ®iÒu kiÖn vµ thêi h¹n vay ODA
C¸c kho¶n vay ODA dµnh cho c¸c n-íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn th-êng cã l·i suÊt
thÊp, thËm chÝ kh«ng cã l·i suÊt, thêi h¹n tr¶ vèn l©u, thêi gian ©n h¹n dµi. VÝ dô
nh- thêi gian hoµn tr¶ vèn cña NhËt B¶n lµ 30 n¨m, cña ADB vµ WB lµ 40 n¨m, l·i
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
6
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
suÊt cña ADB lµ 1%/n¨m, cña WB lµ 0,75%/n¨m, thêi gian ©n h¹n lµ 10 n¨m,... NÕu
c¸n c©n thanh to¸n vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña n-íc ®i vay ®-îc c¶i thiÖn mét c¸ch
®¸ng kÓ th× thêi h¹n c¸c kho¶n vay cã thÓ ®-îc ®iÒu chØnh nh»m thÓ hiÖn nh÷ng
thay ®æi to lín trong t×nh h×nh kinh tÕ cña tõng n-íc. Tuy nhiªn, nÕu sù ®iÒu chØnh
®ã lµm nÒn kinh tÕ cña quèc gia vay vèn bÞ bÊt æn th× cã thÓ ®iÒu chØnh l¹i.
1.3 Ph©n lo¹i ODA
1.3.1 Ph©n lo¹i ODA theo nguån cung cÊp vµ n¬i tiÕp nhËn
a. Ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp
NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã thÓ chia lµm 2 lo¹i:
+ ODA song ph-¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña chÝnh phñ n-íc nµy
dµnh cho chÝnh phñ n-íc kia. HiÖn nay, trong sè c¸c n-íc cung cÊp ODA song
ph-¬ng, NhËt B¶n vµ Mü lµ nh÷ng n-íc dÉn ®Çu thÕ giíi.
+ ODA ®a ph-¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ (nhNg©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, Liªn minh Ch©u ¢u,...) hoÆc cña chÝnh phñ mét
n-íc dµnh cho chÝnh phñ mét n-íc kh¸c nh-ng ®-îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ
chøc ph-¬ng nh- Ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (UNDP) hay Quü nhi
®ång Liªn hiÖp quèc (UNICEF),...
b. Ph©n lo¹i theo n-íc tiÕp nhËn
NÕu ph©n lo¹i theo n-íc tiÕp nhËn ODA, cã thÓ chia ODA lµm hai lo¹i:
+ ODA th«ng th-êng: lµ hç trî cho n-íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi thÊp.
+ ODA ®Æc biÖt: lµ hç trî cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn víi thêi h¹n cho vay
ng¾n, l·i suÊt cao h¬n so víi ODA th«ng th-êng.
1.3.2 Ph©n lo¹i ODA theo tÝnh chÊt
Th«ng th-êng ODA gåm hai phÇn: phÇn kh«ng hoµn l¹i vµ phÇn hoµn l¹i víi
®iÒu kiÖn -u ®·i (l·i suÊt thÊp, thêi gian ©n h¹n dµi,...) PhÇn kh«ng hoµn l¹i lín hay
nhá tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ h¶o t©m cña chñ tµi trî, th«ng th-êng
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
7
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
chiÕm kho¶ng 15% tæng sè ODA. PhÇn hoµn l¹i víi ®iÒu kiÖn -u ®·i chiÕm phÇn
lín ODA. Nh- vËy, nÕu ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt, ODA cã thÓ chia thµnh hai lo¹i
chÝnh: ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî cã hoµn l¹i. Ngoµi ra, cßn cã mét phÇn
nhá ODA ®-îc thùc hiÖn d-íi d¹ng viÖn trî hçn hîp, nghÜa lµ ODA mét phÇn cÊp
kh«ng, phÇn cßn l¹i thùc hiÖn theo h×nh thøc vay tÝn dông, cã thÓ -u ®·i hoÆc b×nh
th-êng.
a. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i
ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i lµ viÖn trî cÊp kh«ng, kh«ng ph¶i tr¶ l¹i vµ th-êng ®-îc
thùc hiÖn d-íi hai d¹ng sau ®©y:
+ Hç trî kü thuËt (Technical Assistance - TA): lµ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ
hoÆc truyÒn ®¹t nh÷ng kinh nghiÖm xö lý, bÝ quyÕt kü thuËt cho n-íc nhËn ODA
nhê sù trî gióp cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ. Tuy nhiªn, trong h×nh thøc viÖn trî nµy
th× l-¬ng cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ l¹i chiÕm phÇn ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ viÖn
trî.
+ ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt: C¸c n-íc tiÕp nhËn ODA d-íi h×nh thøc hiÖn
vËt nh- l-¬ng thùc thùc phÈm, thuèc men, v¶i vãc... Tuy nhiªn, ®¬n gi¸ tÝnh cho
nh÷ng hµng ho¸ nµy th-êng t-¬ng ®èi cao. ChÝnh v× thÕ, rÊt khã huy ®éng nh÷ng
hµng ho¸ nµy vµo môc ®Ých ®Çu t- ph¸t triÓn. H¬n n÷a còng cÇn nhËn thÊy r»ng c¸c
kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th-êng kÌm theo mét sè ®iÒu kiÖn vÒ tiÕp nhËn, vÒ
®¬n gi¸ mµ nÕu n-íc chñ nhµ cã tiÒn chñ ®éng thùc hiÖn th× ch-a ch¾c ®· cÇn ®Õn
nh÷ng hµng ho¸ hay kü thuËt ®ã, hay Ýt nhÊt còng ¸p dông mét ®¬n gi¸ thÊp h¬n
nhiÒu lÇn. §©y chÝnh lµ lý do t¹i sao tØ träng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i trong tæng sè
hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cã xu h-íng ngµy cµng gi¶m.
b. ViÖn trî cã hoµn l¹i
ViÖn trî cã hoµn l¹i thùc chÊt lµ vay tÝn dông víi ®iÒu kiÖn -u ®·i. TÝnh chÊt -u
®·i cña c¸c kho¶n viÖn trî ®-îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau:
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
8
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
- L·i suÊt thÊp: l·i suÊt ¸p dông cho c¸c kho¶n vay tÝn dông -u ®·i cña WB lµ
0,75%/n¨m, cña ADB lµ 1%/n¨m, cña NhËt B¶n dao ®éng trong kho¶ng 0,752,3%/n¨m,...
- Thêi h¹n vay dµi h¹n: NhËt cho ViÖt Nam vay trong 30 n¨m, Ng©n hµng thÕ
giíi cho ViÖt Nam vay trong 40 n¨m,...
- Thêi gian ©n h¹n (thêi gian tõ khi vay ®Õn khi tr¶ vèn gèc ®Çu tiªn) dµi: ADB,
NhËt B¶n cho ViÖt Nam thêi gian ©n h¹n 10 n¨m,...
ChÝnh v× nh÷ng tÝnh chÊt -u ®·i nµy nªn ë c¸c n-íc, ODA d-íi d¹ng c¸c kho¶n
vay -u ®·i th-êng ®-îc sö dông ®Ó ®Çu t- vµo c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng
kinh tÕ x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.
1.3.3 Ph©n lo¹i ODA theo ®iÒu kiÖn
ODA cã hai lo¹i: kh«ng ®iÒu kiÖn vµ cã ®iÒu kiÖn. Trªn thùc tÕ, chØ cã Thuþ
§iÓn lµ n-íc duy nhÊt cÊp ODA kh«ng ®iÒu kiÖn. Cßn l¹i c¸c n-íc viÖn trî khi cÊp
ODA th-êng g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ,…Ngoµi ra, cßn cã
lo¹i ODA rµng buéc mét phÇn, tøc lµ mét phÇn ë cÊp viÖn trî, phÇn cßn l¹i cã thÓ
chi tiªu ë c¸c cÊp kh¸c tuú theo n-íc nhËn tµi trî.
a. ODA kh«ng rµng buéc
ODA kh«ng rµng buéc nghÜa lµ viÖc sö dông nguån tµi trî kh«ng bÞ rµng buéc
bëi nguån sö dông hay môc ®Ých sö dông mµ cã thÓ chi tiªu ë bÊt kú lÜnh vùc nµo
hay khu vùc nµo.
b. ODA cã rµng buéc
ODA cã rµng buéc nghÜa lµ b¾t buéc ph¶i chi tiªu ë cÊp, ë lÜnh vùc viÖn trî.
N-íc nhËn ODA cã thÓ bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông hoÆc môc ®Ých sö dông.
ODA bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông: nghÜa lµ viÖc mua s¾m hµng ho¸ hay
trang thiÕt bÞ hay dÞch vô b»ng ODA ®ã chØ giíi h¹n cho mét sè c«ng ty do n-íc tµi
trî së h÷u hoÆc kiÓm so¸t (®èi víi tµi trî song ph-¬ng), hoÆc c«ng ty cña n-íc
thµnh viªn (®èi víi viÖn trî ®a ph-¬ng).
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
9
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
ODA bÞ rµng buéc bëi môc ®Ých sö dông: nghÜa lµ nguån ODA cung cÊp chØ
®-îc sö dông cho mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh hoÆc mét sè dù ¸n cô thÓ.
1.3.4 Ph©n lo¹i ODA theo h×nh thøc
a. Hç trî c¸n c©n thanh to¸n
Hç trî c¸n c©n thanh to¸n th-êng lµ hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp nh-ng ®«i khi còng
cã thÓ lµ hiÖn vËt th«ng qua hç trî hµng ho¸ hoÆc hç trî nhËp khÈu. Ngo¹i tÖ hoÆc
hµng ho¸ chuyÓn vµo trong n-íc qua h×nh thøc hç trî c¸n c©n thanh to¸n cã thÓ
®-îc chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch. §iÒu nµy x¶y ra khi hµng ho¸ nhËp vµo
nhê h×nh thøc nµy ®-îc b¸n trªn thÞ tr-êng trong n-íc, vµ sè thu nhËp b»ng b¶n tÖ
®-îc ®-a vµo ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ.
b. TÝn dông th-¬ng m¹i
ODA cã thÓ thùc hiÖn d-íi d¹ng tÝn dông th-¬ng m¹i víi c¸c ®iÒu kho¶n "mÒm"
nh- l·i suÊt thÊp, h¹n tr¶ dµi,...
c. ViÖn trî ch-¬ng tr×nh
ViÖn trî ch-¬ng tr×nh (cßn gäi lµ hç trî phi dù ¸n) lµ viÖn trî khi ®¹t ®-îc mét
hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi l-îng ODA cho mét môc
®Ých tæng qu¸t trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, mµ kh«ng ph¶i x¸c ®Þnh mét c¸ch
chÝnh x¸c nã sÏ ®-îc sö dông nh- thÕ nµo.
d. Hç trî dù ¸n
Hç trî dù ¸n lµ h×nh thøc chñ yÕu cña hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, cã thÓ liªn
quan ®Õn hç trî c¬ b¶n hoÆc hç trî kü thuËt, vµ th«ng th-êng c¸c dù ¸n ph¶i ®-îc
chuÈn bÞ rÊt kü l-ìng tr-íc khi thùc hiÖn.
Hç trî c¬ b¶n: chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n vÒ x©y dùng (®-êng x¸, cÇu cèng, ®ª ®Ëp,
®iÖn n¨ng, viÔn th«ng, tr-êng häc, bÖnh viÖn,...). Th«ng th-êng c¸c dù ¸n nµy cã
kÌm theo mét bé phËn cña viÖn trî kü thuËt d-íi d¹ng thuª chuyªn gia n-íc ngoµi
®Ó kiÓm tra nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña dù ¸n hoÆc ®Ó so¹n th¶o x¸c
nhËn c¸c b¸o c¸o cho ®èi t¸c viÖn trî.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
10
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Hç trî kü thuËt: chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n tËp trung vµo chuyÓn giao tri thøc (knowhow) hoÆc t¨ng c-êng c¬ së lËp kÕ ho¹ch, cè vÊn, nghiªn cøu t×nh h×nh c¬ b¶n tr-íc
khi ®Çu t-.
1.4 Nguån vµ ®èi t-îng cña ODA
1.4.1 Nguån cung cÊp ODA
Nh- ®· ®Ò cËp trong ®Þnh nghÜa vÒ ODA, nguån cung cÊp ODA cã thÓ ®Õn tõ
c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Nh- vËy, hiÖn
nay, nguån viÖn trî ODA ®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn gåm c¸c lo¹i sau:
+ ChÝnh phñ n-íc ngoµi vµ c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cho hîp t¸c ph¸t triÓn cña
chÝnh phñ n-íc ngoµi vÝ dô nh-: C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n - JICA, Ng©n
hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n - JBIC, C¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ australia AUSAID, Héi ®ång viÖn trî h¶i ngo¹i australia ACFOA; C¬ quan viÖn trî chÝnh
thøc Nauy - NORAD,...
+ C¸c tæ chøc ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (LHQ), bao gåm: Ch-¬ng tr×nh ph¸t
triÓn Liªn hiÖp quèc (UNDP), Quü nhi ®ång Liªn hiÖp quèc (UNICEF); Ch-¬ng
tr×nh l-¬ng thùc thÕ giíi (WFP); Tæ chøc L-¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp cña Liªn
hiÖp quèc (FAO); Quü D©n sè Liªn hiÖp quèc (UNFPA); Quü trang thiÕt bÞ cña
Liªn hiÖp quèc (UNCDF); Tæ chøc ph¸t triÓn C«ng nghiÖp cña Liªn hiÖp quèc
(UNIDO); Cao uû Liªn hiÖp quèc vÒ Ng-êi tÞ n¹n (UNHCR); Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi
(WHO); C¬ quan n¨ng l-îng Nguyªn tö Quèc tÕ (IAEA); Tæ chøc v¨n ho¸, Khoa
häc vµ Gi¸o dôc cña LHQ (UNESCO);...
+ C¸c tæ chøc Liªn chÝnh phñ, bao gåm: Liªn minh Ch©u ¢u (EU), Tæ chøc hîp
t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD), HiÖp héi c¸c n-íc ASEAN...
+ C¸c tæ chøc Tµi chÝnh quèc tÕ bao gåm: Ng©n hµng ThÕ giíi (WB); Ng©n
hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB); Quü c¸c n-íc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC); Ng©n
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
11
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
hµng §Çu t- B¾c ¢u (NIB) vµ Quü Ph¸t triÓn B¾c ¢u (NID); Quü Quèc tÕ vÒ Ph¸t
triÓn n«ng nghiÖp (IFAD),... (trõ Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ IMF).
1.4.2 §èi t-îng cña ODA
ODA cña c¸c tæ chøc vµ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi chØ tËp trung vµo nh÷ng n-íc
cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi thÊp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n-íc ë d-íi møc 220
USD/ng-êi, n¨m.
MÆc dï vËy, viÖc xem xÐt mét quèc gia cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®-îc viÖn trî ODA
hay kh«ng cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c trong ®ã quan träng nhÊt l¹i lµ
chÝnh s¸ch ngo¹i giao, tiÕp ®Õn lµ møc ®é æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ -x· héi vµ lé
tr×nh cam kÕt ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®ã. Do ®ã, mét quèc gia cã møc
thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi cao h¬n 220 USD/ ng-êi, n¨m vÉn cã thÓ thu hót
l-îng ODA lín h¬n nhiÒu lÇn so víi mét n-íc cã thu nhËp thÊp h¬n 220
USD/ng-êi, n¨m. §iÒu kiÖn vÒ thu nhËp lu«n lu«n ®-îc nh¾c ®Õn trong viÖc cÊp
ODA nh-ng ®ã chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn chø kh«ng h¼n lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó mét quèc gia
trë thµnh n-íc ®-îc nhËn viÖn trî. Do vËy, n¨ng lùc cña bé m¸y l·nh ®¹o cña mét
quèc gia còng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng thu hót ODA cña quèc gia ®ã
v× ®«i khi viÖc t¨ng hoÆc gi¶m quyÕt ®Þnh viÖn trî còng do c¸c lý do chÝnh trÞ chø
kh«ng ph¶i lý do viÖn trî kinh tÕ theo ®óng nghÜa cña nã.
Sau khi ®· ký c¸c cam kÕt viÖn trî, ®Ó ®-îc tiÕp nhËn nguån viÖn trî ODA, c¸c
n-íc ph¸t triÓn ph¶i tu©n theo c¸c ®iÒu kiÖn cña nguån hç trî vµ tõng dù ¸n, ch-¬ng
tr×nh.
Mét yªu cÇu n÷a ®èi víi n-íc nhËn viÖn trî lµ uy tÝn cña n-íc ®ã vµ nh÷ng tiÕn
bé ®¹t ®-îc th«ng qua qu¸ tr×nh sö dông vèn viÖn trî cña c¸c n-íc nµy. §©y lµ tiÒn
®Ò quan träng t¹o thuËn lîi cho n-íc tiÕp nhËn ODA cã ®-îc sù tin t-ëng tõ phÝa
c¸c nhµ tµi trî qua ®ã tiÕp tôc vµ nhËn ®-îc nhiÒu sù ñng hé h¬n n÷a.
Ngoµi nh÷ng yªu cÇu ®-îc ®Æt ra ë trªn, n-íc nhËn viÖn trî, th-êng lµ nh÷ng
n-íc ®ang ph¸t triÓn cßn gÆp mét khã kh¨n kh«ng nhá ®ã lµ nguån vèn ®èi øng
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
12
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
theo yªu cÇu cña tõng dù ¸n, tõng giai ®o¹n cña dù ¸n. Khi c¸c n-íc ®ã gÆp ph¶i
khã kh¨n vÒ kinh tÕ hoÆc do sù yÕu kÐm cña c¸c c¬ quan thi hµnh, viÖc kh«ng ®¸p
øng ®ñ nguån vèn ®èi øng sÏ lµm chËm tiÕn ®é gi¶i ng©n, lµm chËm thêi gian ®-a
c«ng tr×nh vµo sö dông, t¨ng chi phÝ thùc hiÖn dù ¸n vµ lµm gi¶m sót uy tÝn ®èi víi
nhµ tµi trî.
2. Vai trß cña ODA ®èi víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi
2.1 Vai trß cña ODA ®èi víi c¸c n-íc tiÕp nhËn
2.1.1 Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc
C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi riªng muèn ®Èy
m¹nh nÒn kinh tÕ th× ph¶i cã mét l-îng vèn lín ®Ó tËp trung ®Çu t- cho mét sè lÜnh
vùc ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng cßn ë møc rÊt thÊp. Do ®ã kh«ng thÓ chØ dùa vµo
nguån lùc trong n-íc mµ cßn ph¶i biÕt tËn dông nguån vèn tõ bªn ngoµi. Mét thùc
tÕ lµ muèn ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c n-íc ®Òu ph¶i cã mét kho¶n ®Çu t- t-¬ng xøng (vÝ
dô nh- muèn ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ kho¶ng 10% nh- ViÖt Nam th×
cÇn ®Çu t- mét l-îng tiÒn vèn kho¶ng 30% GDP). Mµ thùc tÕ c¸c n-íc nµy chØ cã
møc tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ chØ d-íi 10% GDP.
§¸p øng yªu cÇu trªn, nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cã ®Æc thï lµ l·i
suÊt vay thÊp, thêi h¹n dµi (th-êng tõ 15 - 40 n¨m l¹i thªm thêi gian ©n h¹n tõ 10
®Õn 20 n¨m),vèn ®Çu t- tËp trung lín, cã thÓ lªn tíi hµng tr¨m triÖu USD cho mét
dù ¸n. Bªn c¹nh ®ã nguån vèn nµy nh»m hç trî c¸c n-íc nghÌo gi¶i quyÕt c¸c vÊn
®Ò trªn, ®iÒu mµ nguån vèn t- b¶n (®Çu t- trùc tiÕp) kh«ng bao giê lµm ®-îc.
Tuy xÐt vÒ mèi quan hÖ th× ODA vµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ kh«ng hoµn toµn tØ lÖ
thuËn tøc lµ kh«ng ph¶i cø viÖn trî t¨ng lªn th× t¨ng tr-ëng kinh tÕ còng t¨ng lªn.
T¨ng tr-ëng kinh tÕ cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng qu¶n lý tèt cña n-íc nhËn viÖn trî.
Trong ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt, thªm 1% viÖn trî trong GDP th× t¨ng tr-ëng kinh tÕ
t¨ng thªm lµ 0.5%.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
13
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
ODA gióp t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi dÉn ®Õn t¨ng phóc lîi vµ møc
sèng cho ng-êi d©n tõ ®ã thóc ®Èy ph¸t triÓn. VÝ dô vµo n¨m 1966, Th¸i Lan lµ
n-íc nghÌo víi thu nhËp d-íi møc 1 USD/ngµy (theo thêi gi¸ 1985), tû lÖ tö vong
s¬ sinh n¨m 1967 lµ 0,84%. Tuy nhiªn n-íc nµy ®· cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ,
nhÊt lµ nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90. Nh÷ng thµnh tùu nµy ®-îc
®¸nh gi¸ lµ cã vai trß quan träng cña viÖn trî ODA.
ODA gióp ®Çu t- vµo con ng-êi mµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ c¸c dù ¸n liªn
quan ®Õn phæ cËp gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång. VÊn ®Ò nµy cµng trë
nªn cÊp thiÕt v× theo thèng kª gÇn ®©y cña WB trong sè gÇn 5 tû ng-êi sèng ë c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ thµnh viªn cña WB th× cã:
3 tû ng-êi sèng d-íi møc 2 USD/ngµy vµ kho¶ng 1,3 tû ng-êi sèng d-íi
møc 1 USD/ngµy.
Mçi ngµy cã 40.000 ng-êi chÕt do c¸c bÖnh liªn quan ®Õn h« hÊp.
130 triÖu trÎ em trong ®é tuæi kh«ng cã c¬ héi ®Õn tr-êng.
1,3 tû ng-êi kh«ng cã c¬ héi tiÕp cËn víi nguån n-íc s¹ch.
ODA còng cã vai trß ®èi víi c«ng cuéc c¶i tæ kinh tÕ cña chÝnh phñ c¸c n-íc
®ang ph¸t triÓn qua c¸c dù ¸n, ch-¬ng tr×nh hç trî n¨ng lùc, c¶i tæ c¬ cÊu c¸c tæ
chøc, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña chÝnh phñ.
H¬n n÷a viÖc sö dông ODA cßn mang l¹i nhiÒu thuËn lîi kh¸c cho c¸c quèc gia
®ang ph¸t triÓn trong c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ nhê nh÷ng -u ®iÓm sau:
Vèn ODA sÏ gióp n-íc nhËn tµi trî cã c¬ héi øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc
kü thuËt vµ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Tuy c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng
muèn chuyÓn giao c«ng nghÖ cao cho c¸c n-íc nhËn viÖn trî nh-ng nh÷ng c«ng
nghÖ ®-îc chuyÓn giao còng t-¬ng ®èi hiÖn ®¹i so víi tr×nh ®é cña c¸c n-íc nµy.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, n-íc viÖn trî th-êng cö chuyªn gia sang h-íng dÉn
thùc hiÖn dù ¸n do ®ã c¸n bé cña n-íc nhËn viÖn trî cã thÓ häc hái ®-îc rÊt
nhiÒu kinh nghiÖm ®¸ng quý.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
14
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Vèn ODA còng gióp n-íc nhËn viÖn trî cã c¬ héi ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho
®Êt n-íc m×nh. Khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n cã vèn n-íc ngoµi, c¸c c¸n bé qu¶n lý,
c¸n bé kü thuËt còng nh- c«ng nh©n sÏ cã c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ míi, lµm
quen víi c¸c quy tr×nh lµm viÖc khoa häc vµ hiÖn ®¹i, ®ång thêi rÌn luyÖn ®-îc
t¸c phong lµm viÖc c«ng nghiÖp.
Tãm l¹i, ODA ®ãng mét vai trß hÕt søc qua träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ
cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh
tÕ x· héi do tÝnh chÊt -u ®·i ®Æc thï cña nguån vèn nµy. Tuy vËy, viÖc sö dông
nguån vèn nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã h¹n chÕ.
2.1.2 ODA vµ nguy c¬ phô thuéc cña c¸c n-íc tiÕp nhËn
Tuy nhiªn, ®èi víi n-íc tiÕp nhËn, nguån hç trî song ph-¬ng t¹o ®iÒu kiÖn gióp
t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi hä còng ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn
rµng buéc rÊt chÆt chÏ tõ phÝa c¸c n-íc tµi trî. Nh÷ng rµng buéc nµy cã thÓ xuÊt
ph¸t tõ lý do kinh tÕ còng cã thÓ lµ rµng buéc vÒ chÝnh trÞ. VÝ dô n¨m 2003 nµy Mü
s½n sµng viÖn trî vµ cho Thæ NhÜ Kú vay mét kho¶n tiÒn lín ®Ó ®æi lÊy viÖc Thæ
NhÜ Kú cho phÐp Mü ®ãng qu©n trong cuéc chiÕn tranh tÊn c«ng I-r¾c.
Kinh nghiÖm ph¸t triÓn 50 n¨m qua cña thÕ giíi cho thÊy. Nh÷ng n-íc tiÕn hµnh
ph¸t triÓn dùa trªn viÖc t¨ng c-êng vµ sö dông nguån vèn trong n-íc tiÕt kiÖm ®-îc
®ång thêi h¹n chÕ tèi thiÓu vay nî n-íc ngoµi lµ nh÷ng n-íc ®· ®¹t ®-îc kÕt qu¶
ph¸t triÓn tèt vµ bÒn v÷ng. Tr¸i l¹i, mét sè n-íc ®ang ph¸t triÓn tr«ng cËy qu¸ nhiÒu
vµo viÖn trî tµi chÝnh cña n-íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n vay nî, hiÖn vÉn ®ang
n»m trong danh s¸ch nh÷ng n-íc mÊt c©n ®èi vµ lÖ thuéc vµo n-íc ngoµi.
Trong xu h-íng ph¸t triÓn hiÖn nay, toµn cÇu ho¸ lµ mét xu h-íng kh«ng thÓ
tr¸nh khái, c¸c n-íc ph¸t triÓn hay c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn còng ®Òu muèn thóc
®Èy qu¸ tr×nh nµy v× vÒ b¶n chÊt nã ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c quèc gia. NÕu xem
xÐt mét c¸ch cô thÓ, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tr¶ gi¸ cho tiÕn tr×nh héi
nhËp v× ®Òu ph¶i chÊp nhËn c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®-îc nhËn viÖn trî. C¸c ®iÒu kiÖn nµy
15
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
®«i khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc hoÆc nÕu thùc hiÖn ®-îc th× hËu qu¶ vÒ mÆt x· héi
mµ nã g©y ra cßn to lín h¬n lîi Ých mµ nã mang l¹i. Cã c¸c yªu s¸ch ®Ó viÖn trî ®i
ng-îc l¹i víi lîi Ých quèc gia hoÆc kh«ng phï hîp víi ®-êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ
cña quèc gia ®ã. ChÝnh ®iÒu nµy ®· khiÕn chÝnh phñ nhiÒu n-íc tõ chèi c¸c kho¶n
viÖn trî do søc Ðp tõ bªn trong.
Víi c¸c lý do nªu trªn, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn lu«n ph¶i c©n nh¾c ®Ó võa cã
thÓ tËn dông tèi ®a c¸c nguån viÖn trî l¹i kh«ng bÞ r¬i vµo nguy c¬ lÖ thuéc. C¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i lu«n cã chÝnh s¸ch mÒm dÎo vµ linh ho¹t ®Ó tranh thñ tèi
®a c¸c nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®ång thêi sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c kho¶n
vay.
C¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cÇn chän läc ®óng c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¶m
b¶o hoµn vèn ®Ó cã thÓ x©y dùng lé tr×nh tr¶ nî hîp lý. §ång thêi ®Èy m¹nh c¸c
h×nh thøc ®Çu t- kh¸c nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu thu ngo¹i
tÖ ®Ó tr¶ nî v× ®«i khi l·i suÊt vay thÊp kh«ng ®ñ ®Ó bï l¹i nh÷ng thiÖt h¹i do sù thay
®æi tû gi¸.
2.2 Vai trß cña ODA ®èi víi viÖc më réng thÞ tr-êng cña c¸c n-íc cung cÊp
Xu thÕ ®Çu t- quèc tÕ trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû ®· cho thÊy c¸c khu
vùc thu hót ®Çu t- m¹nh mÏ kh«ng cßn lµ c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn, thay vµo ®ã lµ
c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ khu vùc §«ng Nam ¸. ChÝnh v× vËy viÖc c¶i
t¹o, ®æi míi c¬ së h¹ tÇng còng nh- kiÕn tróc th-îng tÇng lªn mét tr×nh ®é ph¸t
triÓn cao h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Çu t- cã hiÖu qu¶ kh«ng cßn lµ nhu cÇu cña riªng
c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn mµ nã ®· trë thµnh mong muèn cña c¶ c¸c n-íc ph¸t triÓn,
®Æc biÖt trong xu thÕ toµn cÇu ho¸.
Nhu cÇu më réng thÞ tr-êng cña c¸c n-íc ph¸t triÓn ®ang thóc ®Èy c¸c n-íc
nµy ®Çu t- m¹nh mÏ vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn h¬n bao giê hÕt. Khi c¸c n-íc
®ang ph¸t triÓn cã mét c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, mét kiÕn
tróc th-îng tÇng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× c¸c nhµ ®Çu t- míi cã thÓ yªn t©m víi
16
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t- trong t-¬ng lai cña m×nh. §Ó thóc ®Èy ®Çu t- trùc tiÕp, c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ hoµn thiÖn kiÕn tróc
th-îng tÇng nh-ng viÖc nµy l¹i rÊt khã thùc hiÖn víi nguån vèn h¹n hÑp cña c¸c
n-íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ®Çu t- cho c¬ së h¹ tÇng.
Ngoµi ra, nguån hç trî ODA song ph-¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n-íc
viÖn trî trong viÖc cñng cè vÞ thÕ chÝnh trÞ còng nh- kinh tÕ. ODA gióp c¸c n-íc
ph¸t triÓn dÔ dµng t×m hiÓu thÞ tr-êng cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, v-¬n ra ®Ó
chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ tr-êng, khai th¸c tµi nguyªn phong phó vµ nh©n lùc dåi
dµo tõ n-íc nhËn viÖn trî, tiªu thô ®-îc hµng ho¸ th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn rµng
buéc nh- buéc c¸c n-íc nhËn viÖn trî ph¶i mua hµng, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ... cã khi
víi gi¸ cao h¬n so víi gi¸ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi, rµng buéc vÒ tû lÖ tham gia trong
tæng trÞ gi¸ dù ¸n... VÝ dô nh- NhËt b¶n, mét ®èi t¸c song ph-¬ng lín nhÊt thÕ giíi
vÒ ODA, th× 1/2 kim ng¹ch ngo¹i th-¬ng n¨m 1997 lµ bu«n b¸n víi c¸c n-íc ®ang
ph¸t triÓn lµ nh÷ng n-íc nhËn ODA tõ NhËt b¶n. ViÖn trî ODA chÝnh lµ sù më
®-êng cho c¸c lo¹i h×nh ®Çu t- trùc tiÕp kh¸c.
3. Vai trß cña ODA ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam
Tõ sau n¨m 1990, kinh tÕ x· héi n-íc ta b¾t ®Çu thay ®æi, c«ng cuéc x©y dùng
ph¸t triÓn kinh tÕ cña chóng ta cã nhiÒu thuËn lîi nh-ng còng gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã
kh¨n.
Trong bèi c¶nh nh- vËy, chóng ta ®· biÕt ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc,
v-ît qua nh÷ng khã kh¨n vµ ®· thu ®-îc th¾ng lîi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Nh÷ng sù
kiÖn næi bËt cña quan hÖ ®èi ngo¹i cã ý nghÜa quan träng ®èi víi hîp t¸c ph¸t triÓn
trong thêi gian nµy lµ:
- Th¸ng 10 n¨m 1993, ViÖt Nam nèi l¹i quan hÖ víi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF),
Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB).
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
17
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
- Th¸ng 11 n¨m 1993, Héi nghÞ lÇn thø nhÊt c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam häp t¹i
Pari më ra giai ®o¹n hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a n-íc ta víi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî.
Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã 6 Héi nghÞ Nhãm t- vÊn c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam
®-îc tæ chøc.
- Th¸ng 12 n¨m 1993, Héi nghÞ c¸c n-íc thµnh viªn C©u l¹c bé Pari ra khuyÕn
nghÞ xo¸ vµ gi¶m nî cho ViÖt Nam.
- Ngµy 3 th¸ng 2 n¨m 1994, Mü xo¸ bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam. Th¸ng 8
n¨m 1994, Th-îng nghÞ viÖn Mü b·i bá lÖnh cÊm viÖn trî cho ViÖt Nam ¸p
dông tõ h¬n hai thËp kû qua.
- Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña hiÖp
héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN).
- Ngµy 7 th¸ng 4 n¨m 1997, ViÖt Nam vµ Mü ký HiÖp ®Þnh vÒ viÖc xö lý vµ c¬
cÊu l¹i sè nî cña ViÖt Nam víi Mü vµ c¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ Mü (USAID).
§©y lµ v¨n b¶n song ph-¬ng cuèi cïng vÒ xö lý nî cña ViÖt Nam víi c¸c n-íc
trong khu«n khæ biªn b¶n tho¶ thuËn khung t¹i C©u l¹c bé Pari..
- Th¸ng 4 n¨m 1999, Héi th¶o quèc tÕ vÒ quan hÖ ®èi t¸c ®-îc tæ chøc t¹i Hµ Néi.
Do cã sù ®Èy m¹nh c«ng t¸c thu hót ®Çu t- cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n
cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ viÖc c¶i thiÖn m«i tr-êng ®Çu t-, chóng ta ®· thu hót ®-îc
mét l-îng lín c¶ vèn ®Çu t- trùc tiÕp vµ vèn ODA vµo ViÖt Nam. Nh÷ng nguån vèn
nµy chñ yÕu ®-îc ®Çu t- x©y dùng c¬ së h¹ tÇng còng nh- nhµ x-ëng vµ m¸y mãc
thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt, trong ®ã vèn ODA chñ yÕu dµnh cho c¸c dù ¸n
x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ chÝnh lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó thu hót ®Çu t- trùc tiÕp.
3.1 S¬ l-îc vÒ t×nh h×nh vËn ®éng, cam kÕt vµ gi¶i ng©n ODA dµnh cho ViÖt
Nam
Trong khi kh¼ng ®Þnh nguån néi lùc gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh, ViÖt Nam hÕt søc coi
träng c¸c nguån vèn n-íc ngoµi. Cïng víi nguån vèn ®Çu t- trùc tiÕp FDI, nguån
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
18
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ ®· ®ãng gãp mét nguån vèn ngo¹i lùc bæ
sung hÕt søc quý b¸u gãp phÇn thay ®æi mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cã
nh÷ng ®ãng gãp quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña n-íc ta.
BiÓu ®å 1: ODA cam kÕt vµ ODA gi¶i ng©n giai ®o¹n 1993 ®Õn 2002
3000
2600
2430
2500
2400
2400
2200
TriÖu US$
2000 1810
2400
2500
ODA cam kÕt
2100
1940
ODA gi¶i ng©n
1650
1500
1500
1242
900
1000
500
725
737
1994
1995
1530
1350
1000
413
0
1993
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
N¨m
(Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu T-)(3)
KÓ tõ khi nguån ODA ®-îc chÝnh thøc viÖn trî trë l¹i cho ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ODA cam kÕt tuy cã gi¶m trong hai n¨m 1997 vµ 1998 do ¶nh
h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc nh-ng ®· t¨ng l¹i tõ n¨m 1999 ®Õn
nay. Nh×n chung nguån ODA dµnh cho ViÖt Nam cã xu h-íng t¨ng, ®Æc biÖt lµ
nguån ODA ®· gi¶i ng©n, ®©y lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng trong khi ODA ®ang cã xu
thÕ gi¶m ë c¸c n-íc vµ c¸c khu vùc kh¸c.
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
19
Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam
Qua biÓu ®å trªn ta thÊy râ sù t¨ng ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m cña ODA ®· gi¶i ng©n.
§iÒu nµy chøng tá n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng liªn quan ®Õn viÖc triÓn khai
vµ thùc thi c¸c dù ¸n ODA ®· cã nh÷ng b-íc tiÕn bé, thu nhÆt ®-îc nhiÒu kinh
nghiÖm vµ ®Èy nhanh tèc ®é gi¶i ng©n qua c¸c n¨m.
N¨m 1993, n¨m ®Çu tiªn sau nhiÒu n¨m gi¸n ®o¹n, ViÖt Nam tiÕp nhËn vµ qu¶n
lý nguån ODA, l-îng gi¶i ng©n chØ ®¹t 413 triÖu USD trªn tæng sè 1.810 triÖu USD
cam kÕt, chiÕm tû lÖ rÊt thÊp lµ 22.8%. §Õn n¨m 1998, l-îng gi¶i ng©n ®¹t 1.242
triÖu USD trªn 2.200 triÖu USD cam kÕt, chiÕm tû lÖ 56.5%. Tû lÖ nµy ®· ®¹t
66.9 % vµo n¨m 2000 víi 1.650 triÖu USD ®· gi¶i ng©n trªn 2.600 triÖu USD cam
kÕt.
B¶ng 1: Tæng hîp ph©n tÝch ODA giai ®o¹n 1993 - 2002
N¨m
Tû lÖ t¨ng
lÖ t¨ng ODA Tû lÖ ODA
ODA cam ODA cam kÕt ODA ®· gi¶i Tû
gi¶i
ng©n n¨m
gi¶i
kÕt
n¨m sau so
ng©n tõng
sau
so
víi
ng©n/cam
kÕt
(TriÖu
víi
n¨m
n¨m
tr-íc
cña
tõng
n¨m
USD)
n¨m tr-íc (TriÖu USD)
(%)
(%)
(%)
1993
1.810
-
413
-
22.8%
1994
1.940
107,2%
725
175,5%
37,4%
1995
2.600
134,0%
737
101,7%
28,3%
1996
2.430
93,5%
900
122,1%
37,0%
1997
2.400
98,8%
1.000
111,1%
41,7%
1998
2.200
91,7%
1.242
124,2%
56,5%
1999
2.100
95,5%
1.350
108,7%
64,3%
2000
2.400
114,3%
1.650
118,9%
67,9%
2001
2.400
100,0%
1.500
90,9%
62,5%
2002
2.500
104,2%
1.530
102,0%
61,2%
(Nguån Bé KÕ ho¹ch §Çu T-) (4)
NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
HTTP://SINHVIENNGANHANG.COM
20
- Xem thêm -
.PDF 
87 
120 
101 
