Tài liệu Thời hạn trong pháp luật tố tụng hình sự việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi: Bé luËt tè tông h×nh sù ®Çu tiªn cña Nhµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ®-îc c«ng bè ngµy 09/7/1998, cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 01/01/1989, quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù. Qua 15 n¨m triÓn khai thùc hiÖn, bé luËt tè tông h×nh sù ®· thÓ hiÖn quan ®iÓm ®æi míi vÒ tè tông h×nh sù ë n-íc ta, ta phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i lµ ph¸t huy d©n chñ, b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi vµ Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, gãp phÇn cïng Bé luËt H×nh sù, ®Êu tranh phßng vµ chèng téi ph¹m. Tõ khi Bé luËt ®i vµo cuéc sèng, ho¹t ®éng tè tông h×nh sù ®· thùc sù chÝnh quy ho¸, mang tÝnh khoa häc, ®ãng gãp vµo thµnh qu¶ chung cña c«ng cuéc ®æi míi cña Nhµ n-íc ta trong nh÷ng n¨m qua, mang l¹i niÒm tin vµ sù phÊn khëi trong nh©n d©n. Tuy nhiªn, tr-íc yªu cÇu ®Êu tranh chèng vµ phßng ngõa téi ph¹m trong giai ®o¹n míi, mét sè quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c ho¹t ®éng tè tông trong Bé luËt tè tông h×nh sù kh«ng cßn phï hîp, t×nh tr¹ng vi ph¹m tè tông h×nh sù nh- b¾t ng-êi, t¹m gi÷, t¹m giam oai sai, thêi h¹n ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö qu¸ h¹n luËt ®Þnh…x¶y ra ë nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc. §¸p øng nhu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ, c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch t- ph¸p, thóc ®Èy qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt nam, qu¸n triÖt t- t-ëng, quan ®iÓm, ®Þnh h-íng vÒ c¶i c¸ch t- ph¸p ®-îc ®Ò ra t¹i NghÞ quyÕt sè 08 - NQ/TW ngµy 01/01/2002, Bé luËt tè tông h×nh sù ®· ®-îc söa ®æi mét c¸ch toµn diÖn nh»m n©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t- ph¸p, ®¸p øng yªu cÇu cña cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi; nªu cao h¬n n÷a tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan Nhµ n-íc ®èi víi c«ng d©n, ®¶m b¶o vµ ®Ò cao c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n; ®Ò cao tr¸ch nhiÖm vµ x¸c ®Þnh râ chøc 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan vµ ng-êi tiÕn hµnh tè tông, x¸c ®Þnh râ h¬n quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông. C¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc tè tông ®-îc söa ®æi râ rµng, cô thÓ, dÔ hiÓu, cã tÝnh kh¶ thi cao h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh vµ tham gia tè tông thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. §Ó gãp phÇn ®¶m b¶o hiÖu lùc cña LuËt tè tông h×nh sù, hiÖu qu¶ cña tè tông h×nh sù, Bé luËt tè tông h×nh sù míi ®· quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn vÊn ®Ò thêi h¹n. So víi nh÷ng quy ®Þnh tr-íc ®©y, trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 c¸c lo¹i thêi h¹n ®-îc quy ®Þnh râ rµng, chÆt chÏ, c¸c giai ®o¹n, ho¹t ®éng tè tông nµo còng g¾n liÒn víi mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Thêi h¹n tè tông ®-îc xem nh- lµ mét chØ tiªu b¾t buéc c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ph¶i thùc hiÖn. Mäi ho¹t ®éng tè tông ®Òu diÔn ra trong thêi gian, v× thÕ cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng vÊn ®Ò thêi h¹n trong tè tông h×nh sù liªn quan ®Õn néi dung, ‎ y nghÜa, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tè tông h×nh sù. Tuy nhiªn, ngay trong Bé luËt tè tông h×nh sù míi c¸c quy ®Þnh vÒ thêi h¹n còng ch-a hoµn toµn ®Çy ®ñ, khoa häc. MÆt kh¸c ch-a cã nhiÒu ®Ò tµi, c«ng tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch chuyªn biÖt vÒ vÊn ®Ò thêi h¹n trong tè tông h×nh sù Víi ly do ®ã, t«i ®· chän ®Ò tµi "Thêi h¹n trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt nam" ®Ó viÕt luËn ¸n cao häc. 2. Môc ®Ých nhiÖm vô nghiªn cøu ®Ò tµi. Môc ®Ých cña luËn ¸n lµ lµm râ mét sè l‎y luËn c¬ b¶n vÒ thêi h¹n nhkh¸i niÖm thêi h¹n, ‎y nghÜa thêi h¹n, c¨n cø x¸c ®Þnh thêi h¹n, ph©n lo¹i thêi h¹n trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c lo¹i thêi h¹n c¬ b¶n trong Bé luËt tè tông h×nh sù hiÖn hµnh: §¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ ¸p dông thêi h¹n tè tông h×nh sù nãi riªng trong thùc tiÔn nh÷ng n¨m gÇn ®©y, rót ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. §Ò xuÊt mét sè ‎y kiÕn nh»m söa ®æi, bæ sung mét sè quy ®Þnh vÒ thêi h¹n trong Bé luËt tè 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tông h×nh sù vµ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tè tông h×nh sù cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. Môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu nãi trªn ®Æt ra cho luËn ¸n gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y: - Nghiªn cøu vÒ thêi h¹n trong tè tông h×nh sù - Nghiªn cøu vÒ mét sè lo¹i thêi h¹n c¬ b¶n trong Bé luËt tè tông h×nh sù: thêi h¹n trong giai ®o¹n ®iÒu tra vµ kiÓm s¸t ®iÒu tra, thêi h¹n xÐt xö, thêi h¹n thi hµnh b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n, thêi h¹n ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn. - Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thêi h¹n trong tè tông h×nh sù. - §Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thêi h¹n trong Bé luËt tè tông h×nh sù ViÖt nam. 3. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn ¸n ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së l‎y luËn cña Chñ nghÜa M¸c - Lªnin; Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ vÊn ®Ò ph¸t huy d©n chñ, t¨ng c-êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, c¶i c¸ch bé m¸y Nhµ n-íc vµ c¶i c¸ch t- ph¸p ë n-íc ta. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi, ng-êi viÕt ®· sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p; lÞch sö, so s¸nh, thèng kª, ph-¬ng ph¸p x· héi häc, ph©n tÝch, tæng hîp ®Ó lµm s¸ng tæ néi dung vÊn ®Ò. 4. C¬ cÊu cña luËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn ¸n gåm 2 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thêi h¹n trong tè tông h×nh sù. Ch-¬ng 2: Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thêi h¹n trong tông h×nh sù vµ mét sè kiÕn nghÞ. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1: Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thêi h¹n trong tè tông h×nh sù 1.1. NhËn thøc chung vÒ thêi h¹n trong tè tông h×nh sù 1.1.1 Kh¸i niÖm vµ ‎y nghÜa cña thêi h¹n trong tè tông h×nh sù. Bé luËt tè tông h×nh sù 2003 kh«ng ®-a ra mét ®Þnh nghÜa riªng vÒ thêi h¹n, tuy nhiªn theo tinh thÇn §iÒu 96 BLTTHS cã thÓ hiÓu kh¸i niÖm thêi h¹n trong Tè tông h×nh sù lµ kho¶ng thêi gian ®-îc x¸c ®Þnh tõ thêi ®iÓm nµy ®Õn thêi ®iÓm kh¸c do Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh cho tõng ho¹t ®éng tè tông, hµnh vi tè tông cô thÓ. VÝ dô: Thêi h¹n t¹m gi÷, thêi h¹n tam giam ¸p dông trong c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, thêi h¹n ®iÒu tra ¸p dông cho giai ®o¹n ®iÒu tra, thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö s¬ thÈm… Thêi h¹n trong tè tông h×nh sù kh«ng ®¬n gi¶n lµ kho¶ng thêi gian vËt chÊt ®-îc x¸c ®Þnh ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc nµy hay c«ng viÖc kh¸c, mµ nã cßn thÓ hiÖn, mang dÊu Ên chñ quan cña nhµ lµm luËt. Nhµ lµm luËt thÓ hiÖn y chÝ cña nh©n d©n th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng thêi h¹n cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông. Nh- vËy, thêi h¹n trong tè tông h×nh sù lµ mét ®¹i l-îng cã tÝnh kh¸ch quan ®-îc x¸c ®Þnh th«ng qua y thøc chñ quan cña c¸c con ng-êi. Kh¸ch quan lµ bëi v× ®ã lµ kho¶ng thêi gian vËt chÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng hay hµnh vi tè tông nµo ®ã. Chñ quan lµ bëi v× chÝnh con ng-êi, th«ng qua ‎y thøc cña m×nh, cho r»ng cÇn cã mét l-îng thêi gian nµy hay l-îng thêi gian kh¸c cho tõng ho¹t ®éng, hµnh vi tè tông. Ho¹t ®éng tè tông h×nh sù lµ ho¹t ®éng phøc t¹p liªn quan ®Õn nhiÒu c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n. ViÖc tiÕn hµnh tè tông tõ khi ph¸t hiÖn téi ph¹m ®Òu ph¶i tu©n theo mét tr×nh tù, thñ tôc nhÊt ®Þnh vÒ khëi tè, ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vµ thi hµnh ¸n h×nh sù. ë mçi giai ®o¹n ph¶i ®¶m b¶o tr×nh tù tr-íc, sau vµ thñ tôc tiÕn hµnh mét c¸ch chÆt chÏ nh-: c¸ch thøc tiÕn hµnh ra sao? C¨n cø nµo? thÈm quyÒn ®Õn ®©u? thêi h¹n bao l©u? 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh cô thÓ chøc n¨ng, nhiÖm vô quyÒn h¹n cña c¸c C¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t, toµ ¸n còng nh- mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan ®ã víi nhau. Mèi quan hÖ cÊp trªn- cÊp d-íi trong mét c¬ quan tiÕn hµnh tè tông còng ®-îc x¸c ®Þnh cô thÓ trong tè tông h×nh sù nh»m ®¶m b¶o viÖc ho¹t ®éng tè tông ®-îc tiÕn hµnh chÆt chÏ, ®óng ph¸p luËt, kh«ng tuú tiÖn, l¹m quyÒn.. Bé luËt tè tông h×nh sù còng quy ®Þnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông: quyÒn vµ nghÜa vô cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc vµ c«ng d©n. Nh- vËy, thêi h¹n trong tè tông h×nh sù thÓ hiÖn nhiÖm vô cña luËt tè tông h×nh sù lµ ph¸t hiÖn, chÝnh x¸c, nhanh chãng vµ xö l‎y c«ng minh, kÞp thêi mäi hµnh vi ph¹m téi, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng lµm oan ng-êi v« téi, gãp phÇn b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ n-íc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, tæ chøc, b¶o vÖ trËt tù ph¸p luËt x· héi chñ nghÜa, ®ång thêi gi¸o dôc mäi ng-êi y thøc tu©n theo ph¸p luËt, ®Êu tranh phßng ngõa vµ chèng téi ph¹m. TÝnh x¸c ®Þnh vÒ thêi gian, tÝnh b¾t buéc cho tõng giai ®o¹n tè tông, ho¹t ®éng tè tông (nh- ®iÒu tra, kiÓm s¸t ®iÒu tra, xÐt xö, c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn…) trong thêi h¹n bao hµm y nghÜa rµng buéc tÊt c¶ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ph¶i ti©n thñ ph¸p luËt trªn nÒn t¶ng ph¸p chÕ vµ d©n chñ, võa t¹o ra quyÒn ®Ó c¬ quan tiÕn hµnh tè tông thùc hiÖn ®¹t hiÖu qu¶, môc ®Ých cña luËt tè tông nµo l¹i kh«ng g¾n liÒn víi mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o ®-îc yªu cÇu c¶ vÒ hai phÝa: c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt thùc hiÖn tèt nhiÖm vô, chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña m×nh vµ quyÒn lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n ®-îc ®¶m b¶o. Tõ lóc khëi tè vô ¸n h×nh sù, thêi h¹n c¸c ho¹t ®éng tè tông trong tõng giai ®o¹n tè tông ®-îc quy ®Þnh mét c¸ch tuÇn tù, kÕ tiÕp nhau. NÕu vô ¸n ®-îc gi¶i quyÕt ®Çy ®ñ c¸c b-íc tè tông tõ lóc khëi tè ®Õn khi xÐt xö, th× tr×nh tù nµy ®-îc vÝ nh- mét c«ng tr×nh ®-îc nèi tiÕp nhau b»ng ngµy víi ngµy, th¸ng víi th¸ng. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngay tõ tr-íc khi khëi tè vô ¸n h×nh sù. LuËt tè tông h×nh sù cã nh÷ng quy ®Þnh thêi h¹n nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu ph¸t hiÖn chÝnh x¸c, nhanh chãng mäi hµnh vi ph¹m téi. §iÒu 103 LuËt nµy quy ®Þnh thêi h¹n gi¶i quyÕt tè gi¸c vµ tin b¸o vÒ téi ph¹m ®Ó quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè hoÆc kh«ng khëi tè vô ¸n h×nh sù lµ hai m-¬i ngµy ®èi víi sù viÖc ®¬n gi¶n, hai th¸ng ®èi víi vô viÖc phøc t¹p. Thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù kh«ng ®-îc qu¸ bèn th¸ng kÓ tõ khi khëi tè vô ¸n cho ®Õn khi kÕt thóc ®iÒu tra. Trong tr-êng hîp cÇn gia h¹n ®iÒu tra do tÝnh chÊt phøc t¹p cña vô ¸n, trong thêi h¹n m-êi ngµy tr-íc khi hÕt h¹n ®iÒu tra, C¬ quan ®iÒu tra ph¶i cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ viÖn kiÓm s¸t gia h¹n ®iÒu tra… (§iÒu 119 Bé luËt tè tông h×nh sù). Thêi h¹n bèn th¸ng §iÒu 119 Bé luËt tè tông h×nh sù lµ thêi h¹n tèi ®a ®Ó kÕt thóc ®iÒu tra. C¬ quan ®iÒu tra cã thÓ kÕt luËn ®iÒu tra, ®Ò nghÞ truy tè theo ®iÒu 163 Bé luËt tè tông h×nh sù sím h¬n ®èi víi nh÷ng vô ¸n Ýt nghiªm träng, râ rµng, chøng cø ®Çy ®ñ, mµ kh«ng chê ®Õn hÕt thêi h¹n bèn th¸ng, còng nh- ®èi víi nh÷ng vô ¸n phøc t¹p cÇn ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng nghiÖp vô ®iÒu tra, ®ßi hái nhiÒu thêi gian, th× tr-íc khi hÕt h¹n ®iÒu tra m-êi ngµy, c¬ quan ®iÒu tra ph¶i ®Ò nghÞ viÖn kiÓm s¸t gia h¹n ®iÒu tra b»ng v¨n b¶n. Thêi h¹n m-êi ngµy nµy còng lµ tèi ®a ®Ó ®Ò nghÞ gia h¹n. Tr×nh tù kÕ tiÕp giai ®o¹n ®iÒu tra lµ giai ®o¹n kiÓm s¸t ®iÒu tra g¾n liÒn víi thêi h¹n kÕ tiÕp liªn quan ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò cña tè tông h×nh sù. Tr×nh tù nµy lµ tr×nh tù khÐp kÝn, chÆt chÏ, kh«ng cã ho¹t ®éng tè tông nµo l¹i kh«ng bÞ rµng buéc bëi mét thêi h¹n cô thÓ, ®Ó ®Æt c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông trong t×nh tr¹ng cã ‎y thøc ®Ò cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng cña m×nh ®¶m b¶o thêi gian quy ®Þnh mµ vÉn ®¹t hiÖu qu¶, ®ång thêi chèng tuú tiÖn vµ nh÷ng biÓu hiÖn vi ph¹m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nh÷ng ng-êi tham gia tè tông. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.1.2. C¨n cø x¸c ®Þnh thêi h¹n ViÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n mét giai ®o¹n tè tông ho¹t ®éng tè tông mµ cô thÓ, hîp l‎y lµ c¬ së ®Ó c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông tu©n thñ ®Çy ®ñ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tè tông h×nh sù, bëi v× x¸c ®Þnh thêi h¹n lµ x¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ thêi gian cho mét ho¹t ®éng tè tông cô thÓ, buéc c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông trong khi thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô ®-îc giao ph¶i tu©n thñ nghiªm tóc. NÕu viÖc x¸c ®Þnh Êy hîp l‎y th× chÝnh nã ®¶m b¶o sù ph©n c«ng quy tr×nh tè tông "ph©n c«ng lao ®éng" phï hîp, kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng giam gi÷ qu¸ h¹n, ¸n tån ®äng chËm thi hµnh ¸n, lµ c¬ së, lµ th-íc ®o thêi gian ®Ó c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh. Ng-îc l¹i, viÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n kh«ng phï hîp lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng vi ph¹m "d©y chuyÒn" v× ho¹t ®éng tè tông h×nh sù lµ nh÷ng c«ng ®o¹n kÕ tiÕp nhau vÒ mÆt thêi gian gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. §Ó mét thêi h¹n trong tè tông h×nh sù phï hîp thùc tiÔn, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, ®¸p øng yªu cÇu cña tè tông h×nh sù, khi quy ®Þnh cÇn c¨n cø trªn nh÷ng c¬ së khoa häc. Sau ®©y lµ nh÷ng c¨n cø cÇn ®-îc tÝnh ®Õn khi x¸c ®Þnh thêi h¹n trong tè tông h×nh sù: * TÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m, møc ®é phøc t¹p cña vô ¸n Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× chØ nh÷ng hµnh vi nµo nguy hiÓm ®¸ng chÓ cho x· héi, x©m ph¹m ®Õn nh÷ng quan hÖ x· héi ®-îc luËt H×nh sù b¶o vÖ th× míi coi lµ téi ph¹m. Bé luËt h×nh sù cßn ph©n biÖt téi ph¹m Ýt nghiªm träng, téi ph¹m nghiªm träng, téi ph¹m rÊt nghiªm träng vµ téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng theo tiªu chÝ møc ®é g©y nguy h¹i cho x· héi v µ møc h ×nh ph¹t d- liÖu trong Bé luËt h×nh sù (20, tr.19). ViÖc ph©n biÖt nµy cã ‎y nghÜa ly luËn còng nh- thùc tiÔn lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng thêi h¹n t-¬ng øng víi tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m, møc ®é phøc t¹p cña vô ¸n. §èi víi mét vô ¸n ®· ®-îc khëi tè, mµ tÝnh chÊt cña téi ph¹m nghiªm träng, cã hËu qu¶ g©y nguy hiÓm rÊt lín cho x· héi, do nhiÒu ng-êi, nhiÒu b¨ng nhãm thùc hiÖn: ph¹m téi d-íi h×nh thøc ®«ng ph¹m hoÆc cã tæ 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chøc; x©m ph¹m nhiÒu kh¸ch thÓ; thùc hiÖn nhiÒu ®Þa bµn kh¸c nhau; ®é Èn cña téi ph¹m cao (vÝ dô: c¸c téi x©m ph¹m an ninh quèc gia, c¸c téi ph¹m vÒ tham nhòng…) cã ®èi t-îng ®· bÞ ph¸t hiÖn, cã ®èi t-îng bÞ nghi vÊn hoÆc ch-a ®-îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, cã chøng cø thu thËp ®· râ, cã chøng cø cßn Èn ph¶i t×m tßi, ®ßi hái c¬ quan ®iÒu tra ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng tè tông, hµnh vi tè tông, b»ng nhiÒu biÖn ph¸p nghiÖp vô ®a d¹ng nhhái cung bÞ can, lÊy lêi khai ng-êi lµm chøng, ng-êi bÞ h¹i, tæ chøc ®èi chÊt, nhËn d¹ng, kh¸m xÐt, thu gi÷, kª biªn tµi s¶n, kh¸m nghiÖm hiÖn tr-êng, kh¸m nghiÖm tö thi, thùc nghiÖm ®iÒu tra, gi¸m ®Þnh, uû th¸c ®iÒu tra.. th× thêi h¹n ®iÒu tra ph¶i dµi h¬n thêi h¹n ®iÒu tra nh÷ng téi ph¹m Ýt nghiªm träng h¬n. Ngay c¶ thêi h¹n quy ®Þnh cho viÖc gi¶i quyÕt tè gi¸c, tin b¸o vÒ téi ph¹m vµ kiÕn nghÞ khëi tè tr-íc khi quyÕt ®Þnh khëi tè hoÆc khëi tè vô ¸n h×nh sù theo ®iÓu 103 Bé luËt tè tông h×nh sù còng lÊy tiªu chÝ tÝnh chÊt nghiªm träng hoÆc Ýt nghiªm träng cña téi ph¹m, møc ®é phøc t¹p hoÆc kÐm phøc t¹p cña vô ¸n lµm c¨n cø x¸c ®Þnh thêi h¹n dµi hay ng¾n. Ch¼ng h¹n, theo ®iÒu 103 kho¶n 2 Bé luËt tè tông h×nh sù, trong thêi h¹n hai m-¬i ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc tè gi¸c, tin b¸o vÒ téi ph¹m, kiÕn nghÞ khëi tè, c¬ quan ®iÒu tra trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh ph¶i kiÓm tra, x¸c minh nguån tin vµ quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè hoÆc quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù. Trong tr-êng hîp sù viÖc bÞ tè gi¸c, tin b¸o vÒ téi ph¹m hay kiÕn nghÞ khëi tè cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p hoÆc ph¶i kiÓm tra, x¸c minh t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm th× thêi h¹n ®Ó gi¶i quyÕt tè gi¸c vµ tin b¸o cã thÓ dµi h¬n, nh-ng kh«ng qu¸ hai th¸ng. C¨n cø tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m, møc ®é phøc t¹p cña vô ¸n ®Ó x¸c ®Þnh thêi h¹n, lµ c¨n cø khoa häc dùa trªn ®Þnh tÝnh cña sù viÖc ®Ò ra ®Þnh l-îng vÒ thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt sù viÖc. Cã thÓ nãi, c¨n cø nµy tû lÖ thuËn víi ®é dµi ng¾n cña thêi h¹n. Kh«ng thÓ trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n mµ ®¶m b¶o ®-îc hiÖu qu¶ tè tông, còng nh- kh«ng thÓ ®¹t ®-îc 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hai yªu cÇu võa khÈn tr-¬ng, võa chÝnh x¸c ®èi víi nh÷ng téi ph¹m rÊt nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng, nh÷ng vô ¸n phøc t¹p. * Tr×nh ®é, n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông Ho¹t ®éng t- ph¸p lµ kh©u quan träng nhÊt cña ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt. §Ó cã thÓ ¸p dông mét c¸ch ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ, nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù, ph¸p luËt tè tông h×nh sù.. mét trong nh÷ng yªu cÇu ®Çu tiªn vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh lµ tr×nh ®é, n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông. Hay nãi c¸ch kh¸c, tr×nh ®é n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông quyÕt ®Þnh phÇn lín kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë n-íc ta, khi mµ ®éi ngò ®iÒu tra viªn, kiÓm s¸t viªn, thÈm ph¸n vµ nh÷ng ng-êi tiÕn hµnh tè tông kh¸c ®ang tõng b-íc n©ng cao chÊt l-îng vÒ nghiÖp vô, tiªu chuÈn ho¸ ë tr×nh ®é cao, ®¸p øng yªu cÇu khoa häc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ chÝnh s¸ch h×nh sù trong thêi kú ®æi míi th× tr×nh ®é n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông l¹i còng lµ c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh thêi h¹n. Trong bé luËt tè tông h×nh sù hiÖn hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ thêi h¹n ®iÒu tÝnh to¸n ®Õn kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña con ng-êi, ch¼ng h¹n: T¹i ®iÒu 111 kho¶n 1 Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh quyÒn h¹n cña c¸c ®¬n vÞ bé ®éi biªn phßng, h¶i quan, KiÓm l©m vµ lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn: - §èi víi téi ph¹m Ýt nghiªm träng trong tr-êng hîp téi ph¹m téi qu¶ tang, chøng cø vµ lai lÞch ng-êi ph¹m téi râ rµng, th× ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n, khëi tè bÞ can, tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ chuyÓn hå s¬ cho ViÖn kiÓm s¸t cã thÈm quyÒn trong thêi h¹n hai m-¬i ngµy, kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n. - §èi víi téi ph¹m nghiªm träng, rÊt nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng hoÆc téi ph¹m Ýt nghiªm träng nh-ng phøc t¹p th× ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n, tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu tra ban ®Çu vµ chuyÓn hå s¬ cho 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¬ quan ®iÒu tra cã thÈm quyÒn trong thêi h¹n b¶y ngµy, kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n. HoÆc, thêi h¹n ®iÒu tra bæ sung theo §iÒu 121 kho¶n 2 Bé luËt tè tông h×nh sù, râ rµng lµ cã c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh cña tõng giai ®o¹n tè tông ®Ó quy ®Þnh nh÷ng thêi gian dµi ng¾n kh¸c nhau. Trong tr-êng hîp vô ¸n do ViÖn kiÓm s¸t tr¶ l¹i ®Ó ®iÒu tra bæ sung th× thêi h¹n ®iÒu tra bæ sung kh«ng qu¸ hai th¸ng tÝnh tõ ngµy c¬ quan ®iÒu tra nhËn l¹i hå s¬ vô ¸n vµ yªu cÇu ®iÒu tra. - Tr-êng hîp vô ¸n do Toµ ¸n tr¶ l¹i ®Ó ®iÒu tra bæ sung th× thêi h¹n ®iÒu tra bæ sung kh«ng qu¸ mét th¸ng. Møc ®é hoµn thµnh Êy do tr×nh ®é, n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông quyÕt ®Þnh, cïng víi ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ph-¬ng tiÖn nghiÖp vô mµ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ®-îc Nhµ n-íc trang bÞ. NÕu c¨n cø thø nhÊt (tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m, møc t¹p phøc t¹p cña vô ¸n) mang tÝnh khoa häc, th× c¨n cø thø hai (tr×nh ®é n¨ng lùc chuyªn m«n cña c¸n bé tiÕn hµnh tè tông) mang tÝnh thùc tiÔn, c¶ hai ®Òu lµ nh÷ng c¨n cø chñ yÕu ®Ó x¸c ®Þnh thêi h¹n. * §¶m b¶o tÝnh d©n chñ trong Tè tông h×nh sù. D©n chñ ho¸ mäi mÆt ®êi sèng x· héi lµ yªu cÇu, lµ môc tiªu mµ chóng ta ®ang h-íng tíi. Tè tông h×nh sù ViÖt nam thÓ hiÖn c¸c nguyªn t¾c tiÕn bé, mét mÆt yªu cÇu c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ng-êi tiÕn hµnh tè tông tu©n thñ nghiªm chØnh ph¸p luËt, mÆt kh¸c ®ßi hái ph¶i b¶o ®¶m quyÒn con ng-êi, quyÒn vµ lêi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n trong ho¹t ®éng tè tông. C¸c nguyªn t¾c nµy cïng chi phèi c¶ viÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n trong tè tông h×nh sù. Nh- vËy b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi h¹n. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thêi h¹n t¹m gi÷, thêi h¹n t¹m giam, thêi h¹n kh¸ng c¸o b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh s¬ thÈm v.v. thÓ hiÖn râ nÐt viÖc b¶o ®¶m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña bÞ can, bÞ c¸o .. vÝ dô, §iÒu 83, kho¶n 1 vµ §iÒu 86 kho¶n 3 Bé luËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh sau khi b¾t hoÆc nhËn ng-êi bÞ b¾t trong tr-êng hîp khÈn cÊp hoÆc ph¹m téi qu¶ tang, c¬ quan ®iÒu tra ph¶i lÊy lêi khai ngay vµ trong thêi h¹n 24 giê ph¶i ra quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ hoÆc tr¶ tù do cho ng-êi bÞ b¾t… Trong thêi h¹n 12giê (trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 1988, thêi h¹n nµy lµ 24 giê) kÓ tõ khi ra quyÕt ®Þnh t¹m gi÷, quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ ph¶i ®-îc göi cho ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp. NÕu xÐt thÊy viÖc t¹m gi÷ kh«ng cã c¨n cø hoÆc kh«ng cÇn thiÕt th× ViÖn kiÓm s¸t ra quyÕt ®Þnh huû bá quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ vµ ng-êi ra quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ ph¶i tr¶ l¹i tù do ngay cho ng-êi bÞ t¹m gi÷. Thêi h¹n ra quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ vµ thêi h¹n kiÓm s¸t t¹m gi÷ trªn ®©y b¶o ®¶m quyÒn lîi cña ng-êi bÞ nghi vÊn cã hµnh vi ph¹m téi, bÞ b¾t trong tr-êng hîp khÈn cÊp hoÆc ph¹m téi qu¶ tang, ng-êi ph¹m téi tù thó, ®Çu thó hoÆc ng-êi bÞ b¾t theo quyÕt ®Þnh truy n·. B»ng nh÷ng quy ®Þnh thêi h¹n chÆt chÏ trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tè tông, ph¸p luËt tè tông h×nh sù ®Ò cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, tÝnh chñ ®éng, tr¸nh mäi biÓu hiÖn tuú tiÖn trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ®ång thêi ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña bÞ can, bÞ c¸o, b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ trong tè tông h×nh sù. * Thùc hiÖn chÝnh s¸ch h×nh sù trong tõng giai ®o¹n cô thÓ: Trong thêi kú, mçi giai ®o¹n lÞch sö, Nhµ n-íc ta lu«n ®Ò ra chÝnh s¸ch h×nh sù kh¸c nhau, ®¸p øng yªu cÇu cô thÓ cña t×nh h×nh, nhiÖm vô cÊp b¸ch cña Nhµ n-íc vµo thêi kú, giai ®o¹n ®ã. + Sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng, chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n cßn non trÎ, ph¶i ®-¬ng ®Çu víi thï trong giÆc ngoµi, bÒ bén tr¨m c«ng ngh×n viÖc kiªn quyÕt trÊn ¸p, trõng trÞ kÎ thï cña nh©n d©n, b¶o vÖ chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng lµ néi dung chñ yÕu, hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch h×nh sù. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong thêi kú nµy, hÇu nh- Nhµ n-íc chØ chó träng luËt néi dung vµ chØ nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn lîi c«ng céng lµ chÝnh. Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng mü, chÝnh s¸ch h×nh sù cña Nhµ n-íc ta vÉn thiªn vÒ mÆt chuyªn chÝnh víi kÎ thï, tuy nhiªn thêi kú nµy ®· cã mét sè v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông h×nh sù: - LuËt sè 103 - SL/1005 ngµy 20/5/1957 b¶o ®¶m quyÒn tù do th©n thÓ vµ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m ®èi víi nhµ, ®å vËt, th- tÝn cña nh©n d©n. - S¾c luËt 002 - Slt ngµy 18/6/1957 quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp ph¹m ph¸p qu¶ tang vµ nh÷ng tr-êng hîp khÈn cÊp. + Sau chiÕn th¾ng mïa xu©n n¨m 1975, ®Êt n-íc thèng nhÊt, chÝnh s¸ch h×nh sù cña Nhµ n-íc ta vÉn nhÊt qu¸n lµ c«ng cô chuyªn chÝnh v« s¶n ®èi víi kÎ thï cña chÕ ®é: kiªn quyÕt trÊn ¸p bän ph¶m c¸ch m¹ng, trõng trÞ nh÷ng kÎ x©m ph¹m ®Õn lîi Ých cña giai cÊp, cña nh©n d©n lao ®éng, c¶nh gi¸c cao ®é víi c¸c thÕ lùc thï ®Þch trong vµ ngoµi n-íc ch-a tõ bá ‎y ®å chèng ®èi, muèn xo¸ bá thµnh qu¶ c¸ch m¹ng. C¸c quyÒn c¬ b¶n cña nh©n d©n ®-îc ®¶m b¶o t¹i s¾c luËt 02- Sl ngµy 15/03/1976 cña ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi céng hoµ miÒn nam ViÖt nam vÒ b¾t giam, gi÷ ng-êi vµ kh¸m xÐt ®å vËt. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c thêi h¹n trong tè tông h×nh sù cã ®-îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®¬n hµnh nh-ng ch-a h×nh thµnh ®-îc hÖ thèng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt rµng buéc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt còng nh- b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. §Êt n-íc b-íc vµo thêi kú ®æi míi, bé luËt tè h×nh sù 1985 vµ Bé luËttè tông h×nh sù 1988 ®· qu¸n triÖt vµ thÓ chÕ ho¸ ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vµ ®¸nh dÊu mét b-íc ph¸t triÓn sù nghiÖp ph¸p ®iÓn ho¸ ph¸p luËt. LÇn ®Çu tiªn viÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n còng nh- tr×nh tù, thñ tôc, thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ®-îc quy ®Þnh mét c¸ch chi tiÕt, cã hÖ thèng, ®¸p øng yªu cÇu, môc ®Ých nhiÖm vô cña tè tông h×nh 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 sù trong giai ®o¹n míi, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. Tuy nhiªn‎l ‎Òihn ‎d‎,y do, trong ®ã cã ly do Bé luËt tè tông h×nh sù ®-îc nghiªn cøu vµ x©y dùng ngay trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi nªn trong qu¸ tr×nh thi hµnh. Bé luËt ®· thÓ hiÖn nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp. MÆc dï bé luËt ®· ®-îc söa ®æi, bæ sung 03 lÇn vµo c¸c n¨m, 1990, 1992 vµ 2000 nh-ng c¸c lÇn söa ®æi, bæ sung nµy míi chØ tËp trung vµo mét sè néi dung cÊp b¸ch ®Ó ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái cña thùc tiÔn ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m, ch-a cã ®iÒu kiÖn ®Ó söa ®æi mét c¸ch c¬ b¶n vµ toµn diÖn nªn ch-a kh¾c phôc ®-îc nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp ®ã. Cïng víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh, chñ tr-¬ng c¶i c¸ch t- ph¸p ®ang ®-îc ®Èy m¹nh, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta coi ®©y lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt nam. Yªu cÇu ®Æt ra lµ nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù cÇn ®-îc kh¾c phôc nh»m ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l-îng cña ho¹t ®éng t- ph¸p, b¶o ®¶m tèt h¬n quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vµ ®ång bé gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch tù ph¸p, yªu cÇu cña cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m hiÖn nay. Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 ra ®êi ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh thêi h¹n trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù râ rµng còng c¨n cø vµo nh÷ng ®ßi hái trªn. Cã thÓ nhËn thÊy r»ng nh÷ng quy ®Þnh vÒ t hêi h¹n trng Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 chÆt chÏ h¬n, chÝnh x¸c h¬n, phï hîp h¬n. §Æc biÖt, ®Ó t¨ng c-êng hiÖu qu¶ cña cuéc ®Êu tranh phßng ngõa vµ chèng téi ph¹m trong thêi kú míi, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n, Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 ®· quy ®Þnh thñ tôc tè tông rót gän vµ thêi h¹n tiÕn hµnh thñ tôc tè tông rót gän trong mét ch-¬ng míi (ch-¬ng XXXIV tõ ®iÒu 318 ®Õn ®iÒu 324). 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thñ tôc rót gän trong ho¹t ®éng tè tông kh«ng ph¶i lµ míi ë n-íc ta. Tuy nhiªn tÝnh cÇn thiÕt cña viÖc quy ®Þnh thñ tôc rót gän trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 chÝnh lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch h×nh sù trong tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ. §iÒu kiÖn b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch h×nh sù, môc ®Ých, nhiÖm vô cña tè tông h×nh sù tõng thêi kú lµm c¨n cø x¸c ®Þnh thêi h¹n t-ëng lµ ®èi lËp nhau, nh-ng ®ã lµ hai mÆt cña vÊn ®Ò thÓ hiÖn b¶n chÊt tèt ®Ñp cña ph¸p luËt XHCN nãi chung vµ y nghÜa tiÕn bé cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù nãi riªng. ViÖc ph©n lo¹i thêi h¹n trong tè tông h×nh sù ®-îc tiÕn hµnh chñ yÕu dùa vµo c¸c giai ®o¹n tè tông h×nh sù. Tè tông h×nh sù lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù theo mét tr×nh tù luËt ®Þnh nh»m ph¸t hiÖn vµ xö ly téi ph¹m, kh«i phôc l¹i c¸c quan hÖ x· héi bÞ téi ph¹m x©m h¹i vµ ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých Êy, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông c¬ nh÷ng ho¹t ®éng tè tông kh¸c nhau. C¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng tè tông, theo nghÜa hÑp, bao gåm ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö mµ chñ thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµy lµ c¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t, toµ ¸n. Theo nghÜa réng, ho¹t ®éng tè tông h×nh sù bao gåm c¶ hµnh vi khëi tè vô ¸n vµ giai ®o¹n hµnh ¸n h×nh sù, nh- néi dung cña tè tông h×nh sù hiÖn hµnh. C¸c giai ®o¹n tè tông h×nh sù ®-îc quy ®Þnh theo mét tr×nh tù vÒ thêi gian, tr-íc sau, dµi ng¾n kh¸c nhau, cã thÓ hoµn thµnh trong chu kú hoÆc cã thÓ trë l¹i nhiÒu chu kú. C¸c giai ®o¹n tè tông ®-îc giíi h¹n b»ng nh÷ng kho¶ng thêi gian, hay nãi kh¸c ®i, cã thÓ ph©n lo¹i thêi h¹n theo tõng giai ®o¹n tè tông h×nh sù. Trong giai ®o¹n ®iÒu tra vµ kiÓm so¸t ®iÒu tra cã nh÷ng thêi h¹n quy ®Þnh cho c¬ quan ®iÒu tra vµ viÖn kiÓm s¸t tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông h×nh sù nh-: 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Thêi h¹n ®iÒu tra - Thêi h¹n kiÓm so¸t ®iÒu tra, quyÕt ®Þnh viÖc truy tè. - Thêi h¹n ®iÒu tra bæ sung ……….. Trong giai ®o¹n xÐt xö cã nhiÒu thêi h¹n quy ®Þnh cho toµ ¸n c¸c cÊp tiÕn hµnh c«ng t¸c xÐt xö nh-: - Thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö s¬ thÈm - Thêi h¹n ho·n phiªn toµ - Thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh h×nh sù s¬ thÈm. - Thêi h¹n xÐt xö phóc thÈm c¸c b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. - Thêi h¹n kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm. - Thêi h¹n xÐt xö gi¸m ®èc thÈm. - Thêi h¹n kh¸ng nghÞ t¸i thÈm. …… Thêi h¹n trong giai ®o¹n thi hµnh b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n, gåm cã: - Thêi h¹n ra quyÕt ®Þnh t hi hµnh hoÆc uû th¸c do Toµ ¸n kh¸c cïng cÊp ra quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n. - Thêi h¹n ra quyÕt ®Þnh kh¸ng nghÞ ho¨c kh«ng kh¸ng nghÞ gi¸m ®èc thÈm hoÆc t¸i thÈm ®èi víi b¶n ¸n tö h×nh. - Thêi h¹n ho·n thi hµnh ¸n ph¹t tï - Thêi h¹n göi ®¬n xin ©m gi¶m b¶n ¸n tö h×nh. C¸c thêi h¹n ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn phôc vô ho¹t ®éng ®iÒu tra, kiÓm s¸t ®iÒu tra, xÐt xö nh-: t¹m gi÷, h¹n t¹m gi÷, t¹m giam, gia h¹n t¹m giam ®-îc xÕp thµnh mét nhãm riªng ®Ó tiÖn cho viÖc nghiªn cøu. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.2. Thêi h¹n trong tè tông h×nh sù 1.2.1. Thêi h¹n trong giai ®o¹n ®iÒu tra vµ kiÓm s¸t ®iÒu tra 1.2.1.1. Thêi h¹n trong giai ®o¹n ®iÒu tra Giai ®o¹n ®iÒu tra b¾t ®Çu tõ khi cã quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù cña mét trong nh÷ng c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn lµ: C¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t, toµ ¸n, ®¬n vÞ bé ®éi biªn phßng, H¶i quan, kiÓm l©m, lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn vµ c¸c c¬ quan kh¸c cña c«ng an nh©n d©n, qu©n ®éi nh©n d©n vµ kÕt thóc khi c¬ quan tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®iÒu tra kÕt luËn ®iÒu tra vô ¸n, chuyÓn hå s¬ sang viÖn kiÓm s¸t hoÆc quyÕt ®Þnh ®×nh chØnh vô ¸n. QuyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù më ®Çu mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng tè tông quan träng cña c¸c c¬ quan ®iÒu tra nh»m ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®iÒu tra vô ¸n, vµ tõ giai ®o¹n nµy c¸c thêi h¹n cô thÓ ®-îc tè tông h×nh sù quy ®Þnh chÆt chÏ, buéc c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn. Theo ®iÒu 100 bé luËt tè tông h×nh sù vÒ c¨n cø khëi tè vô ¸n h×nh sù, th× tè gi¸c cña c«ng d©n, tin b¸o cña c¬ quan, tæ chøc, tin b¸o trªn c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng lµ mét trong nh÷ng c¬ së x¸c ®Þnh dÊu hiÖu téi ph¹m. C¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t cã nhiÖm vô gi¶i quyÕt tè gi¸c vµ tin b¸o vÒ téi ph¹m trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh, ®Ó quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè hoÆc kh«ng khëi tè vô ¸n h×nh sù, theo ®iÒu 103 bé luËt tè tông h×nh . Nh- vËy, ë thêi ®iÓm tr-íc khi cã quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù, ®· cã mét thêi h¹n gi¶i quyÕt tè gi¸c vµ tin b¸o vÒ téi ph¹m. - Thêi h¹n ®ã lµ hai m-¬i ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc tè gi¸c, tin b¸o vÒ téi ph¹m, kiÕn nghÞ khëi tè. C¬ quan ®iÒu tra ph¶i kiÓm tra x¸c minh nguån tin vµ quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè hoÆc kh«ng khëi tè vô ¸n h×nh sù ®èi víi vô viÖc ®¬n gi¶n kh«ng ®ßi hái ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian x¸c minh hoÆc ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p nghiÖp vô t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Thêi h¹n tèi ®a lµ hai th¸ng kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc tè gi¸c, tin b¸o vÒ téi ph¹m hoÆc kiÕn nghÞ khëi tè, trong tr-êng hîp vô viÖc cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p hoÆc c¬ quan ®iÒu tra ph¶i kiÓm tra, x¸c minh t¹i nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. Thêi h¹n gi¶i quyÕt tè gi¸c vµ tin b¸o vÒ téi ph¹m cã y nghÜa rÊt quan träng. C¬ quan ®iÒu tra, viÖn kiÓm s¸t ph¶i tiÕn hµnh ngay viÖc kiÓm tra, x¸c minh tin b¸o ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh hoÆc kh«ng khëi tè, hoÆc khëi tè vô ¸n h×nh sù. Thêi h¹n gi¶i quyÕt lµ thêi h¹n tèi ®a, tuú theo tÝnh chÊtcña vô viÖc bÞ tè gi¸c hoÆc tin b¸o, vµ tuú theo yªu cÇu cña c«ng viÖc kiÓm tra, x¸c minh. * Thêi h¹n göi quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù lµ hai m-¬i bèn giê, kÓ tõ khi ra quyÕt ®Þnh, ®-îc quy ®Þnh cô thÓ nh- sau: - ViÖn kiÓm s¸t ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù trong tr-êng hîp viÖn kiÓm s¸t huû bá quyÕt ®Þnh kh«ng khëi tè vô ¸n h×nh sù cña c¬ quan ®iÒu tra, ®¬n vÞ bé ®éi biªn phßng, c¬ quan H¶i quan, kiÓm l©m, lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn vµ c¸c c¬ quan kh¸c cña c«ng an nh©n d©n, Qu©n ®éi nh©n d©n ®-îc giao nhiÖm vô tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra vµ trong tr-êng hîp héi ®ång xÐt xö yªu cÇu khëi tè vô ¸n. Trong thêi h¹n 24 giê, kÓ tõ khi ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù, viÖn kiÓm s¸t ph¶i göi quyÕt ®Þnh ®ã ®Õn c¬ quan ®iÒu tra ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra. - C¬ quan ®iÒu tra, ®¬n vÞ bé ®éi biªn phßng, c¬ quan h¶i quan, kiÓm l©m, lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn vµ c¸c c¬ quan cña c«ng an nh©n d©n, qu©n ®éi nh©n d©n ®-îc giao nhiÖm vô tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra, trong quyÒn h¹n cña m×nh ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù vµ tèi ®a lµ hai m-¬i bèn giê ph¶i göi quyÕt ®Þnh khëi tè kÌm theo tµi liÖu liªn quan ®Õn viÖc khëi tè vô ¸n h×nh sù tíi viÖn kiÓm s¸t ®Ó kiÓm s¸t viÖc khëi tè. - Héi ®ång xÐt xö cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh khëi tè hoÆc yªu cÇu ViÖn kiÓm s¸t khëi tè vô ¸n h×nh sù nÕu qua viÖc xÐt xö t¹i phiªn hoµ mµ ph¸t hiÖn ®-îc téi ph¹m hoÆc ng-êi ph¹m téi míi cÇn ph¶i ®iÒu tra. Còng trong 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thêi h¹n m-êi bèn giê, yªu cÇu khëi tè cña Héi ®ång xÐt xö ®-îc göi cho viÖn kiÓm s¸t ®Ó xem xÐt, quyÕt ®Þnh viÖc khëi tè. C¸c quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù kh«ng cÇn ViÖn kiÓm s¸t phª chuÈn nh-ng tè tông h×nh sù ®Ò ra thêi h¹n ng¾n nhÊt buéc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh khëi tè ph¶i göi ngµy quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù cho viÖn kiÓm s¸t, ®Ó ®Æt ho¹t ®éng tè tông d-íi sù kiÓm s¸t chÆt chÏ cña viÖn kiÓm s¸t. * Thêi h¹n ®iÒu tra: Thêi h¹n ®iÒu tra ®-îc quy ®Þnh cô thÓ cho c¬ quan ®iÒu tra chuyªn tr¸ch thuéc lùc l-îng c¶nh s¸t nh©n d©n, lùc l-îng an ninh nh©n d©n, Qu©n ®éi nh©n d©n, còng nh- c¸c c¬ quan kh¸c ®-îc giao tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra. + Thêi h¹n ®iÒu tra cña bé ®éi biªn phßng, h¶i quan, kiÓm l©m, lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn ®-îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 111 bé luËt tè tông h×nh sù vµ c¸c ®iÒu 19, §iÒu 20 ®iÒu 21, ®iÒu 22 ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù lµ: §èi víi téi ph¹m Ýt nghiªm träng trong tr-êng hîp ph¹m téi qu¶ tang, chøng cø vµ lai lÞch ng-êi ph¹m téi râ rµng, th× ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n, khëi tè bÞ can, tiÕn hµnh ®iÒu tra (nh- kh¸m nghiÖm hiÖn tr-êng, kh¸m xÐt, lÊy lêi khai, thu gi÷, t¹m gi÷ vµ b¶o qu¶n vËt chøng, tµi liÖu liªn quan trùc tiÕp ®Õn vô ¸n…) vµ chuyÓn hå s¬ cho viÖn kiÓm s¸t cã thÈm quyÒn trong thêi h¹n hai m-¬i ngµy, kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n. §èi víi téi ph¹m nghiªm träng, rÊt nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng hoÆc téi ph¹m Ýt nghiªm träng nh-ng phøc t¹p th× ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n, tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu tra ban ®Çu (kh¸m ng-êi, kh¸m xÐt, lÊy lêi khai…) vµ chuyÓn hå s¬ cho c¬ quan ®iÒu tra cã thÈm quyÒn trong t hêi h¹n b¶y ngµy, kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n. Nh- vËy, thêi h¹n quy ®Þnh t¹i ®iÒu 111 kho¶n 1 Bé luËt tè tông h×nh sù dµnh cho Bé ®éi biªn phßng, H¶i quan, KiÓm l©m, lùc l-îng c¶nh s¸t biÓn lµm nhiÖm vô tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra cã hai lo¹i: 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Thêi h¹n ®iÒu tra (hai m-¬i ngµy) Bé luËt tè tông h×nh sù 2003 ®· t¨ng thêi h¹n ®iÒu tra tõ 15 ngµy (Theo bé luËt tè tông h×nh sù 19888) lªn thµnh 20 ngµy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ quan trªn hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. §©y lµ sù thay ®æi cÇn thiÕt v× tr×nh ®é nghiÖp vô, c¬ së vËt chÊt, ®iÒu kiÖn, ph-¬ng tiÖn phôc vô cho ho¹t ®éng ®iÒu tra cña c¸c c¬ quan nµy h¹n chÕ h¬n so víi c¬ quan ®iÒu tra chuyªn tr¸ch. - Thêi h¹n ®iÒu tra ban ®Çu (bÈy ngµy) sau ®ã chuyÓn hå s¬ cho c¬ quan ®iÒu tra tiÕp tôc c«ng viÖc ®iÒu tra, tuú theo tÝnh chÊt møc ®é cña hµnh vi ph¹m téi. + Thêi h¹n ®iÒu tra cña c¸c c¬ quan kh¸c trong lùc l-îng c¶nh s¸t nh©n d©n, lùc l-îng An ninh nh©n d©n, Qu©n ®éi nh©n d©n ®-îc giao nhiÖ-m vô tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng ®iÒu tra trong khi lµm nhiÖm vô cña m×nh (C¸c côc C¶nh s¸t cña Bé néi vô, c¸c phßng c¶nh s¸t, c¸c côc kh¸c cña Bé néi vô, c¸c phßng kh¸c cña lùc l-îng an ninh nh©n d©n, ®¬n vÞ ®éc lËp cÊp trung ®oµn vµ t-¬ng ®-¬ng trong qu©n ®éi nh©n d©n d©n ViÖt nam…) nÕu ph¸t hiÖn sù viÖc cã dÊu hiÖu téi ph¹m, th× cã quyÒn khëi tè vô ¸n, tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu tra ban ®Çu vµ chuyÓn hå s¬ cho c¬ quan ®iÒu tra cã thÈm quyÒn trong thêi h¹n b¶y ngµy, kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n, theo ®iÒu 111 kho¶n 2 bé luËt tè tông h×nh sù vµ ®iÒu 23, ®iÒu 24 ®iÒu 25 Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù. Thêi h¹n nµy còng lµ thêi h¹n ®iÒu tra ban ®Çu, chuyÓn hå s¬ c ho c¬ quan ®iÒu tra tiÕp tôc c«ng viÖc ®iÒu tra. + Thêi h¹n ®iÒu tra cña c¸c c¬ quan ®iÒu tra chuyªn tr¸ch trong lùc l-îng c¶nh s¸t nh©n d©n, an ninh nh©n d©n, qu©n ®éi nh©n d©n ®-îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i ®iÒu 119 Bé luËt tè tông h×nh sù nh- sau: Thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù kh«ng qu¸ hai th¸ng ®èi víi téi ph¹m Ýt nghiªm träng, kh«ng qu¸ ba th¸ng ®èi víi téi ph¹m nghiªm träng, kh«ng qua bèn th¸ng ®èi víi téi ph¹m rÊt nghiªm träng vµ ®Æc biÖt nghiªm träng, kÓ tõ khi khëi tè vô ¸n cho ®Õn khi kÕt thóc ®iÒu tra. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong tr-êng hîp cÇn gia h¹n ®iÒu tra do tÝnh chÊt phøc t¹p cña vô ¸n th× c¬ quan ®iÒu tra ph¶i cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ ViÖn kiÓm s¸t gia h¹n ®iÒu tra. Cô thÓ: §èi víi téi ph¹m Ýt nghiªm träng cã t hÓ gia h¹n ®iÒu tra mét lÇn kh«ng qu¸ hai th¸ng. Thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù tèi ®a lµ bèn th¸ng ®èi víi téi ph¹m Ýt nghiªm träng. §èi víi téi ph¹m nghiªm träng cã thÓ ®-îc gia h¹n ®iÒu tra hai lÇn, lÇn thø nhÊt kh«ng qu¸ ba th¸ng vµ lÇn thø hai kh«ng qu¸ hai th¸ng. Thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù tèi ®a lµm t¸m th¸ng ®èi víi téi ph¹m nghiªm träng. §èi víi téi ph¹m rÊt nghiªm träng cã thÓ ®-îc gia h¹n ®iÒu tra hai lÇn mçi lÇn kh«ng qu¸ bèn th¸ng. Thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù tèi ®a lµ m-êi hai th¸ng ®èi víi téi ph¹m rÊt nghiªm träng. §èi víi téi ph¹m ®¹c biÖt nghiªm träng cã thÓ gia h¹n ®iÒu tra ba lÇn mçi lÇn kh«ng qu¸ bèn th¸ng. Khi thêi h¹n gia h¹n ®iÒu tra ®· hÕt, nh-ng do tÝnh chÊt rÊt phøc t¹p cña vô ¸n mµ ch-a thÓ kÕt thóc viÖc ®iÒu tra th× viÖn tr-ëng viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao cã thÓ gia h¹n thªm mét lÇn kh«ng qu¸ bèn th¸ng. Nh- vËy, thêi h¹n ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù ®èi víi téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng cã thÓ kÐo dµi hai m-¬i th¸ng, do gia h¹n. §èi víi téi x©m ph¹m an ninh quèc gia th× ViÖn tr-ëng viÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao cã quyÒn gia h¹n thªm mét lÇn n÷a kh«ng qu¸ bèn t h¸ng. Thêi h¹n ®Ò nghÞ gia h¹n ®iÒu tra theo ®iÒu 119 kho¶n 2 bé luËt tè tông h×nh sù lµ m-êi ngµy tr-íc khi hÕt h¹n ®iÒu tra. Thêi h¹n nµy b¶o ®¶m quyÒn lîi cña bÞ can, chèng sù tuú tiÖn cña c¬ quan ®iÒu tra giam gi÷ bÞ can qóa h¹n. C¸c thêi h¹n nªu trªn lµ thêi h¹n tèi ®a mµ ph¸p luËt cho phÐp. Trong tõng vô ¸n cô thÓ c¬ quan ®iÒu tra ph¶i cè g¾ng ®Ó kÕt thóc ®iÒu tra sím nhÊt. ViÖc cho phÐp gia h¹n ®iÒu tra cÇn c¨n cø vµo khèi l-îng c«ng viÖc 20