Tài liệu Thiết kế công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THIẾT KẾ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN THỜI GIAN CỦA HỌC SINH LỚP 5 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học HÀ NỘI – 2019 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THIẾT KẾ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN THỜI GIAN CỦA HỌC SINH LỚP 5 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học Ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. Phạm Đức Hiếu HÀ NỘI - 2019 LỜI CẢM ƠN Khóa luận đƣợc hoàn thành tại trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 dƣới sự hƣớng dẫn của TS. Phạm Đức Hiếu. Em xin chân thành cảm ơn thầy, thầy đã tận tình hƣớng dẫn em trong suốt thời gian qua. Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, Ban Chủ nhiệm khoa Giáo dục Tiểu học đã tạo những điều kiện tốt nhất để em hoàn thiện khóa luận tốt nghiệp này. Xin cảm ơn Ban Giám Hiệu trƣờng Tiểu học Hùng Vƣơng, các thầy cô trƣờng Tiểu học Tiến Thịnh, Tiểu học Liên Mạc, Tiểu học Việt Hùng đã giúp đỡ và đóng góp những ý kiến quý báu cho đề tài. Đặc biệt cảm ơn cô Đào Thị Hoa Thắm và tập thể lớp 5A6 đã tạo mọi điều kiện cho em đƣợc tiến hành thực nghiệm sƣ phạm trong đợt thực tập. Xin cảm ơn các thầy cô trƣờng Tiểu học Tiến Thịnh, Tiểu học Liên Mạc, Tiểu học Việt Hùng, Tiểu học Hùng Vƣơng đã giúp tác giả tìm hiểu cơ sở thực tiễn cho khóa luận. Vì thời gian và kiến thức còn hạn chế, mặc dù em đã rất cố gắng nhƣng khóa luận không tránh khỏi sai sót. Em rất mong nhận đƣợc những góp ý quý báu của quý thầy cô và các bạn để khóa luận đƣợc hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 5 tháng 5 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Phƣơng LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung và các số liệu trong khóa luận là của riêng tôi và tôi không sao chép từ bất kì nghiên cứu nào. Hà Nội, 5 tháng 5 năm 2019 Sinh Viên Nguyễn Thị Phƣơng MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................................... 4 DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................................... 1 DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................................... 2 MỞ ĐẦU .................................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................................... 2 4. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 2 4.1. Khách thể nghiên cứu .................................................................................................. 2 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................................................................. 2 4.3. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................................... 3 6. Cấu trúc dự kiến của khóa luận .......................................................................................... 4 CHƢƠNG 1:.............................................................................................................................. 5 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN VỀ THỜI GIAN ......................................................................................... 5 1.1. Những vấn đề chung về đánh giá .................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm về đánh giá .............................................................................................. 5 1.1.2. Mục đích đánh giá trong dạy học ............................................................................. 6 1.1.3. Quy trình đánh giá .................................................................................................... 7 1.1.4. Xu hƣớng đổi mới trong đánh giá ............................................................................ 7 1.2. Công cụ đánh giá và quy trình thiết kế công cụ đánh giá................................................ 9 1.2.1. Khái niệm công cụ đánh giá ..................................................................................... 9 1.2.2. Phân loại công cụ đánh giá ..................................................................................... 10 1.2.3. Nguyên tắc và quy trình thiết kế công cụ đánh giá ................................................ 11 1.3. Năng lực và năng lực mô hình hóa ................................................................................ 12 1.3.1. Năng lực ................................................................................................................ 12 1.3.2. Các năng lực cần hình thành cho học sinh Tiểu học .............................................. 13 1.3.3. Mô hình hóa và năng lực mô hình hóa ................................................................... 14 1.3.3.1. Quan điểm về mô hình hóa .............................................................................. 14 1.3.3.2. Năng lực mô hình hóa .................................................................................... 15 1.4. Các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5 ................................................................. 16 1.4.1. Mục đích dạy học các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 .................................. 16 1.4.2. Nội dung dạy học các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 .................................. 17 CHƢƠNG 2 ............................................................................................................................. 25 THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN THỜI GIAN ................................................................................................................ 25 2.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................................... 25 2.2. Đối tƣợng khảo sát......................................................................................................... 25 2.4. Phƣơng pháp khảo sát .................................................................................................... 26 2.5. Công cụ khảo sát ........................................................................................................... 26 2.6. Kết quả khảo sát ............................................................................................................ 29 CHƢƠNG 3 ............................................................................................................................. 40 THIẾT KẾ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN VỀ THỜI GIAN ................................................................................................. 40 3.1. Nguyên tắc thiết kế công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 ......................................................................................................... 40 3.1.1. Đảm bảo nguyên tắc chung trong kiểm tra đánh giá .............................................. 40 3.1.2. Đảm bảo quy trình thiết kế công cụ đo lƣờng ........................................................ 41 3.1.3. Đảm bảo phù hợp đặc điểm học sinh lớp 5 ............................................................ 41 3.1.4. Đảm bảo phù hợp điều kiện thực tế của nhà trƣờng ............................................... 42 3.2. Quy trình thiết kế công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 ......................................................................................................... 42 3.3. Công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5 .............................................................................................................................. 45 3.4. Khảo nghiệm ................................................................................................................. 47 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................................... 47 3.4.2. Thời gian, đối tƣợng khảo nghiệm ......................................................................... 47 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ........................................................................................... 47 3.4.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm ..................................................................................... 49 3.4.5. Tổ chức khảo nghiệm ............................................................................................. 49 3.4.6. Kết quả khảo nghiệm .............................................................................................. 50 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................................. 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................... 53 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 : khả năng sử dụng mô hình hóa của học sinh trong giải các bài toán thời gian lớp 5 ..................................................................................................................................... 29 Bảng 2.2 . Tần suất học sinh sử dụng mô hình hóa để giải các bài toán ............................ 31 trong lớp 5............................................................................................................................ 31 Bảng 2.3 : Đối tượng học sinh thường xuyên sử dụng mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian lớp 5 ...................................................................................................................... 32 Bảng 2.4 Mức độ giáo viên đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh.......................... 33 Bảng 2.5 Các phương pháp được giáo viên sử dụng để đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh ................................................................................................................................ 34 Bảng 2.6 . Các công cụ giáo viên dùng để đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh 35 Bảng 2.7. Hình thức giáo viên dùng để đánh giá năng lực ................................................. 36 mô hình hóa của học ............................................................................................................ 36 Bảng 2.8 Việc sử dụng kết quả đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh trong giải các bài toán thời gian lớp 5 ....................................................................................................... 38 Bảng 3.1 Bảng tiêu chí đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 ................................................................................................................ 45 Bảng 3.2. Phiếu đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5.............................................................................................................................. 46 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1 Quy trình đánh giá ............................................................................. 7 Hình 2.1 Biểu đồ thể hiện khả năng sử dụng mô hình hóa của học sinh trong giải pháp các bài toán trong lớp 5. ................................................................. 30 Hình 2.2 : Biểu đồ thể hiện tần suất học sinh sử dụng mô hình hóa để giải các bài toán thời gian lớp 5 ................................................................................... 31 Hình 2.3 : Biểu đồ thể hiện tỉ lệ giữa các đối tượng học sinh thường xuyên sử dụng mô hình hóa trong giải các bài toán trong lớp 5 ................................... 32 Hình 2.4 Biểu đồ thể hiện mức độ giáo viên đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh ..................................................................................................... 34 Hình 2.5 Biểu đồ biểu diễn các phương pháp được giáo viên sử dụng để ..... 35 đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh ................................................. 35 Hình 2.6 Biểu đồ thể hiện mức độ sử dụng các công cụ để đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh................................................................................ 36 Hình 2.7 Biểu đồ thể hiện mức độ giáo viên sử dụng các hình thức đánh giá năng lực mô hình hóa cho học sinh ................................................................ 37 Hình 2.8 Biểu đồ thể hiện tác dụng của việc đánh giá năng lực mô hình hóa của học sinh trong giải các bài toán thời gian lớp 5 ...................................... 38 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Tiểu học là bậc học nền tảng, là cơ sở của việc hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh và là nền móng vững chắc cho toàn hệ thống giáo dục quốc dân. Vì vậy, ở bậc Tiểu học các em sẽ đƣợc tạo các điều kiện thuận lợi để phát triển toàn diện, tối đa các môn học. Và Toán học là môn học có vai trò quan trọng và đặc biệt cần thiết trong chƣơng trình Tiểu học. Nó cung cấp cho học sinh những kiến thức ban đầu về số tự nhiên, phân số, số thập phân, … giúp cho các em phát triển khả năng tƣ duy, năng lực giải quyết vấn đề một cách có căn cứ khoa học và chính xác. Bên cạnh cung cấp cho các em những kiến thức và kỹ năng cần thiết thì dạy toán cần phải giúp cho học sinh phát triển đƣợc kỹ năng áp dụng các kiến thức đã học vào để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Và việc rèn luyện, phát triển “năng lực mô hình hóa” là tất yếu để thực hiện đƣợc mục tiêu trên. Từ đó, học sinh sẽ phát triển đƣợc trí thông minh, tƣ duy sáng tạo, kích thích trí tò mò, khám phá và tự rèn luyện bản thân. Với học sinh ở giai đoạn cuối Tiểu học, tƣ duy của các em đã dần mang tính trừu tƣợng và khái quát hơn. Điều này đƣợc thể hiện rất rõ trong môn Toán - môn học yêu cầu khả năng tƣ duy logic cao. Trong môn Toán lớp 5, học sinh đã bắt đầu giải các bài toán về thời gian khó hơn và phức tạp hơn. Và để giải đƣợc một bài toán về thời gian thì kỹ năng mô hình hóa là rất quan trọng. Nếu mô hình hóa đúng và chính xác thì việc tìm ra lời giải của bài toán sẽ thuận tiện hơn. Ngƣợc lại, nếu không có kỹ năng này thì các em sẽ mất thời gian trong việc tìm ra cách giải hoặc có thể sẽ giải sai bài toán. Tuy nhiên trên thực tế cho thấy, năng lực mô hình hóa của từng học sinh còn hạn chế nhƣ: học sinh không khai thác đƣợc hết những yếu tố đã cho của bài toán, chƣa khái quát hóa đƣợc các kiến thức đã học, chƣa biết cách kết nối các tri thức vào thực tiễn cuộc sống, ... Về phía giáo viên, chƣa thực sự chú trọng đến việc phát triển năng lực mô hình hóa cho học sinh. Từ đó dẫn 1 đến chất lƣợng dạy và học toán chƣa cao. Vì vậy, giáo viên cần phải thƣờng xuyên bồi dƣỡng cho học sinh kỹ năng mô hình hóa. Muốn làm đƣợc điều đó, trƣớc hết giáo viên cần phải đánh giá kỹ năng mô hình hóa của từng học sinh để có những kế hoạch dạy học phù hợp. Vậy nên, việc thiết kế công cụ đánh giá kỹ năng mô hình hóa của học sinh là vô cùng cần thiết, nó giúp giáo viên dễ dàng hơn trong việc nắm rõ từng khả năng của học sinh, để từ đó thúc đẩy và nâng cao chất lƣợng dạy học. Xuất phát từ những lí do trên, việc nghiên cứu đề tài “Thiết kế công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5” là rất cần thiết. 2. Mục tiêu nghiên cứu Thiết kế công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5. Qua đó, qua đó góp phần đổi mới cách thức kiểm tra đánh giá ở tiểu học. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu cơ sở lý luận của đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5. - Làm rõ thực trạng đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5. - Thiết kế công cụ đề đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5. 4. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học Toán 5 ở trƣờng Tiểu học 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu Hoạt động đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5. 2 4.3. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Các bài toán về thời gian trong chƣơng trình Toán 5 theo chƣơng trình sách giáo khoa hiện hành do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành. - Phạm vi đối tƣợng khảo sát: Giáo viên và học sinh của trƣờng Tiểu học Hùng Vƣơng, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 5. Phương pháp nghiên cứu - Sử dụng nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận (phƣơng pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phƣơng pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết) để hệ thống hóa cơ sở lý luận của đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5. - Sử dụng nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn (phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi, phƣơng pháp quan sát) để khảo sát thực trạng và thu thập những thông tin về đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5. - Sử dụng nhóm phƣơng pháp thống kê và xử lý số liệu để tiến hành phân tích số liệu khảo sát thực tế về đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5 trƣờng Tiểu học Hùng Vƣơng, Phúc Yên, Vĩnh Phúc. 3 6. Cấu trúc dự kiến của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung, tài liệu tham khảo; đề tài gồm 3 chƣơng: - CHƢƠNG 1: Cơ sở lý luận của việc đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5 - CHƢƠNG 2: Thực trạng đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán thời gian của học sinh lớp 5 - CHƢƠNG 3: Công cụ đánh giá năng lực mô hình hóa trong giải các bài toán về thời gian của học sinh lớp 5 4 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TRONG GIẢI CÁC BÀI TOÁN VỀ THỜI GIAN CỦA HỌC SINH LỚP 5 1.1. Những vấn đề chung về đánh giá 1.1.1. Khái niệm về đánh giá Khái niệm đánh giá đƣợc hiểu tổng quan là một quá trình thu thập, tổng hợp và diễn giải thông tin hỗ trợ cho việc đƣa ra một quyết định nào đó. Đánh giá trong giáo dục theo Nitko và Brookhart là một định nghĩa rộng, nó là một quá trình thu thập thông tin và từ đó đƣa ra những quyết định về những đối tƣợng liên quan đến giáo dục. [1]. Theo P. E. Griffin : “Đánh giá là đƣa ra những phán quyết về giá trị của một sự kiện, nó bao gồm việc thu thập thông tin sử dụng trong việc định giá của một chƣơng trình, một sản phẩm, một tiến trình, mục tiêu hay tiềm năng ứng dụng của một cách thức đặt ra nhằm mục đích nhất định”[2]. Theo Vũ Thị Phƣơng Anh thì việc đánh giá học sinh về học lực và hạnh kiểm từ quá trình học tập các môn học cũng nhƣ các hoạt động khác trong nhà trƣờng đƣợc gọi là đánh giá kết quả học tập [3]. Theo Phó Đức Hoà thì đánh giá là khẳng định giá trị chân thực của đối tƣợng. Đánh giá nhƣ nó vốn có theo những chuẩn kết quả có ý nghĩa đối với con ngƣời và đƣợc xã hội thừa nhận [4]. Nhƣ vậy, đánh giá là quá trình thu thập, tổng hợp và xử lý thông tin về đối tƣợng cần đánh giá. Từ đó rút ra những kết luận hay đƣa ra những phán đoán về phẩm chất, trình độ, năng lực của ngƣời học nhằm dẫn tới những quyết định, những điều chỉnh sƣ phạm giúp ngƣời học ngày một tiến bộ hơn. 5 1.1.2. Mục đích đánh giá trong dạy học Để giúp việc giảng dạy đạt hiệu quả và trở lên dễ dàng hơn, mỗi ngƣời giáo viên cần xác định cũng nhƣ hiểu rõ về đánh giá và mục đích của đánh giá. Trong “Thông tƣ ban hành quy định đánh giá của học sinh Tiểu học” [5] đƣợc Bộ Giáo Dục và Đào Tạo nêu ra tại Điều 3 Chƣơng 1 bao gồm có 4 mục đích chính: - “Giúp giáo viên điều chỉnh, đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức hoạt động dạy học, hoạt động trải nghiệm ngay trong quá trình và kết thúc mỗi giai đoạn dạy học, giáo dục; kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của học sinh để động viên, khích lệ và phát hiện những khó khăn chƣa thể tự vƣợt qua của học sinh để hƣớng dẫn, giúp đỡ; đƣa ra nhận định đúng những ƣu điểm nổi bật và những hạn chế của mỗi học sinh để có giải pháp kịp thời nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh; góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học”. - “Giúp học sinh có khả năng tự nhận xét, tham gia nhận xét; tự học, tự điều chỉnh cách học; giao tiếp, hợp tác; có hứng thú học tập và rèn luyện để tiến bộ”. - “Giúp cha mẹ học sinh hoặc ngƣời giám hộ (sau đây gọi chung là cha mẹ học sinh) tham gia đánh giá quá trình và kết quả học tập, rèn luyện, quá trình hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của con em mình; tích cực hợp tác với nhà trƣờng trong các hoạt động giáo dục học sinh.Giúp cán bộ quản lí giáo dục các cấp kịp thời chỉ đạo các hoạt động giáo dục, đổi mới phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp đánh giá nhằm đạt hiệu quả giáo dục”. Nhƣ vậy, đánh giá không chỉ nhằm mục đích nhận định đƣợc thực trạng, định hƣớng điều chỉnh đƣợc hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò mà đồng thời giúp cho các nhà giáo dục biết đƣợc chất lƣợng giảng 6 dạy, các bậc phụ huynh nắm bắt đƣợc học lực của con mình. Để từ đó cùng với nhà trƣờng, giáo viên nhằm giúp con em mình tiến bộ hơn. 1.1.3. Quy trình đánh giá Phụ thuộc vào từng đối tƣợng, mức độ hay phạm vi đánh giá mà mỗi một loại hình đánh giá sẽ đƣợc thực hiện theo những bƣớc cụ thể [6]. Một quy trình đánh giá chung gồm những bƣớc sau: Xác định mục đích cần đánh giá Xác định tiêu chí cần đánh giá Xác định tiêu chí đánh giá Xác định tiêu chí giá giá Thu thập các thông tinđánh cần đánh Đối chiếu các tiêu chuẩn với các thông tin đã thu thập Kết luận và đƣa ra quyết định Hình 1.1 Quy trình đánh giá 1.1.4. Xu hƣớng đổi mới trong đánh giá Ngày nay, đất nƣớc đang trong đà hội nhập và phát triển kinh tế - văn hóa- xã hội đòi hỏi Giáo dục nói chung và Giáo dục cấp Tiểu học nói riêng 7 phải có những thay đổi, tiến bộ [3,7]. Việc đổi mới các phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là thiết yếu để theo kịp thời kỳ này. Một số xu hƣớng đổi mới trong việc đánh giá học lực của học sinh [8]: - Chuyển dần từ việc đánh giá kiến thức, kỹ năng là chủ yếu sang đánh giá năng lực, phẩm chất của ngƣời học. Tức là chú trọng năng lực vận dụng, giải quyết các tình huống trong thực tiễn đời sống hơn là việc đánh giá bằng ghi nhớ, hiểu kiến thức của học sinh. Đặc biệt chú trọng đến việc phát triển năng lực tƣ duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề… cho học sinh. - Chuyển từ đánh giá tổng kết sang đánh giá quá trình. Tức là sử dụng đa dạng các loại hình đánh giá nhƣ đánh giá thƣờng xuyên, đánh giá định kỳ sau từng chƣơng học, từng quá trình học thay vì chỉ đánh giá kết quả học tập của học sinh bằng một bài kiểm tra cuối môn học, khóa học… Việc đánh giá quá trình giúp giáo viên có thể kịp thời điều chỉnh, uốn nắn những sai sót, khó khăn mà học sinh gặp phải, đồng thời điều chỉnh quá trình dạy và học để học sinh đạt kết quả tốt hơn. - Chuyển từ đánh giá một chiều sang đánh giá đa chiều. Tức là không chỉ giáo viên là ngƣời đánh giá kết quả học tập của học sinh mà việc đánh giá này đƣợc thực hiện bởi những đối tƣợng (bao gồm: giáo viên đánh giá, học sinh tự đánh giá, học sinh đánh giá lẫn nhau…). Điều này tạo nên tính khách quan cho quá trình đánh giá. - Đổi mới các mức đánh giá kỹ năng Theo thông tƣ 22 [8], việc đánh giá học sinh với từng môn học phải dựa vào quá trình đánh giá thƣờng xuyên và chuẩn kiến thức, kỹ năng. Và có 4 mức độ xác định kết quả học tập của ngƣời học: + Hoàn thành tốt + Hoàn thành + Chƣa hoàn thành - Đổi mới trong việc đánh giá năng lực phẩm chất 8 Theo thông tƣ 22 [8], đánh giá năng lực phẩm chất có 3 mức: + Tốt + Đạt + Cần cố gắng - Sử dụng công nghệ thông tin trong đánh giá 1.2. Công cụ đánh giá và quy trình thiết kế công cụ đánh giá 1.2.1. Khái niệm công cụ đánh giá Công cụ đánh giá theo Nguyễn Công Khanh đƣợc hiểu là một phƣơng pháp, một phƣơng tiện hay một kĩ thuật đƣợc sử dụng trong quá trình đánh giá nhằm đạt đƣợc mục tiêu cần đánh giá. Công cụ đánh giá sẽ cung cấp cho giáo viên và học sinh những thông tin trong quá trình đánh giá [9]. Theo quan điểm của Nguyễn Công Khanh [9], tôi thấy tác giả đã đồng nhất các khái niệm: công cụ, phƣơng pháp, kĩ thuật… lại với nhau. Còn với tôi, tôi thấy các khái niệm này khác nhau: - Công cụ đánh giá là các yếu tố về vật chất đƣợc ngƣời đánh giá dùng để thu thập thông tin về đối tƣợng đánh giá. - Phƣơng pháp đánh giá: là cách thức mà giáo viên dùng để thu thập thông tin từ đối tƣợng đánh giá nhằm rút ra những nhận xét, kết luận về đối tƣợng đánh giá. - Kỹ thuật đánh giá: là thao tác mà giáo viên dung để thu thập thông tin về đối tƣợng cần đánh giá. Ta có thể thấy rằng, việc thu thập thông tin là yếu tố đƣợc đề cập đến trong các khái niệm trên. Tuy nhiên, ở mỗi khái niệm đều đề cập nó ở một khía cạnh khác nhau. Tóm lại, công cụ đánh giá là yếu tố vật chất mà giáo viên (ngƣời đánh giá) dùng để thu thập thông tin về học sinh (đối tƣợng cần đánh giá). 9 1.2.2. Phân loại công cụ đánh giá Dựa vào thực tiễn giáo dục nói chung và môn toán nói riêng, chúng ta có một số hình thức đánh giá năng lực học sinh nhƣ sau: + Đánh giá bằng quan sát + Đánh giá thông qua nhìn lại quá trình + Đánh giá qua hồ sơ + Đánh giá đồng đẳng + Đánh giá qua các bài kiểm tra + Đánh giá qua phiếu hỏi + Đánh giá qua phiếu học tập  Đánh giá bằng quan sát : Là quá trình tri giác, ghi chép mọi thông tin liên quan đến đối tƣợng cần đánh giá, là quan sát sự tƣợng tác của từng học sinh, giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học sinh trong quá trình giáo dục. - Công cụ đánh giá : các phiếu quan sát có chứa những kế hoạch, nội dung đánh giá qua các hoạt động giáo dục nhằm ghi lại các giai đoạn, quá trình của đối tƣợng đánh giá…  Đánh giá thông qua nhìn lại quá trình : Việc đánh giá này giúp học sinh tự mình nhận ra đƣợc ƣu điểm, hạn chế của mình trong quá trình học tập hay những khó khăn gặp phải để từ đó có những giải pháp nhằm cải thiện kết quả học tập của học sinh. - Công cụ đánh giá : Sổ nhật ký ghi lại quá trình học tập của đối tƣợng đánh giá.  Đánh giá qua hồ sơ : là đánh giá dựa vào tài liệu thể hiện cho sự tiến bộ của học sinh, trong đó các em tự đánh giá bản thân mình, những ƣu nhƣợc điểm, sở thích, … Hồ sơ học tập là một bằng chứng về những gì mà học sinh đã tiếp thu đƣợc ; là không gian cho sự sáng tạo, tìm tòi về bản thân mình ; là cầu nối giữa học sinh – học sinh, học sinh – giáo viên – phụ huynh học sinh. 10 - Công cụ đánh giá : các loại hồ sơ nhƣ hồ sơ quá trình, hồ sơ mục tiêu, hồ sơ thành tích…  Đánh giá đồng đẳng : là quá trình mà các nhóm học sinh (cùng độ tuổi, cùng lớp) sẽ đánh giá học tập lẫn nhau, các học sinh sẽ quan sát và theo dõi bạn học của mình trong quá trình học. Phƣơng pháp này đƣợc xem nhƣ một biện pháp để đánh giá kết quả học tập của các em.  Đánh giá qua các bài kiểm tra Đánh giá qua các bài kiểm tra là quá trình đánh giá dự vào việc cho học sinh hoàn thành các bài kiểm tra với kiến thức mà học sinh đã và đang đƣợc học nhằm thu thập đƣợc thông tin về việc nắm bắt kiến thức của học sinh để kịp thời điều chỉnh hoạt động dạy, giúp cho học sinh có những kết quả tốt hơn. - Công cụ đánh giá : bài kiểm tra (trắc nghiệm, tự luận), có thể là kiểm tra vấn đáp… Ngoài ra, còn có các công cụ đánh giá khác nhƣ : Phiếu hỏi, phiếu học tập, thang đo, bảng điểm… 1.2.3. Nguyên tắc và quy trình thiết kế công cụ đánh giá  Nguyên tắc thiết kế công cụ đánh giá Theo Vũ Thị Phƣơng Anh, Hoàng Thị Tuyết mọi quy trình đánh giá cần đảm bảo các nguyên tắc chung sau [16]: - Công cụ phải đảm bảo độ tin cậy và chính xác của phép đo. - Phản ánh đƣợc trình độ của ngƣời học, mục tiêu khi xây dựng công cụ. - Đảm bảo độ giá trị : phải đánh giá đúng mục tiêu đã đặt ra. - Đảm bảo phải đầy đủ và toàn diện : nội dung đánh giá phải bao quát vào vấn đề cần đánh giá, đáp ứng đƣợc những mục tiêu giáo dục đặt ra trong thời điểm và điều kiện cụ thể. - Đảm bảo sự tƣơng quan giữa các yếu tố : kiến thức, dung lƣợng, thang điểm, thời gian hoàn thành… 11