Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Sau cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thµnh c«ng trong sù nghiÖp
ph¸t triÓn kÝnh tÕ cña m×nh.Cuéc c¶i c¸ch nµy ®· cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt lín tíi toµn
bé ®êi sèng kÝnh tÕ x· héi vµ t¹o ra nh÷ng chuyªn biÕn tÝch cùc trong nÒn kÝnh tÕ
.ChÝnh v× vËy mµ ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c vµ ngµy cµng lín m¹nh ®Ó h×nh
thµnh thÞ tr-êng tµi chÝnh ,quan träng nhÊt lµ sù h×nh thµnh thÞ tr-êng chøng kho¸n t¹i
ViÖt Nam. C¸ch ®i tõng b-íc vµ chÝnh x¸c trªn con ®-êng ®Ó ®i tíi mét nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng ph¸t triÓn lµ mét ®iÒu rÊt hoan nghªnh. TiÕn tr×nh c¶i c¸ch còng cho ra ®êi
mét thÞ tr-êng tiÒn tÖ víi sù xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c hîp t¸c x· tÝn dông, ng©n hµng
th-¬ng m¹i cæ phÇn, c«ng ty tµi chÝnh song song víi sù chuyÓn ®æi c¸c ng©n hµng
quèc doanh trë thµnh nh÷ng ng©n hµng chuyªn doanh. Mét sè ng©n hµng liªn doanh
víi n-íc ngoµi vµ chi nh¸nh ng©n hµng n-íc ngoµi còng b¾t ®Çu ®-îc cÊp giÊy phÐp
ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy ®· chøng tá nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng mµ ®ßi
hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó më réng viÖc huy ®éng vèn nh·n
rçi c¶ cña khu vùc d©n c- ë trong n-íc vµ cña n-íc ngoµi. §Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy vµo
n¨m 1990, ViÖt Nam ®· ban hµnh ®¹o luËt vÒ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ C«ng
ty cæ phÇn. C¸c doanh nghiÖp theo m« h×nh cæ phÇn, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc: dÞch vô,
th-¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng ®· ®-îc thµnh lËp. Thªm vµo ®ã tõ n¨m 1993 trë ®i,
nhµ n-íc ViÖt Nam còng ®· thùc hiÖn réng r·i viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ
n-íc gÇn ®©y LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam còng ®-îc söa ®æi cho phÐp ng-êi
n-íc ngoµi tham gia trùc tiÕp ®©ï t- d-íi h×nh thøc gãp vèn cæ phÇn vµo c¸c c«ng ty
cæ phÇn t¹i ViÖt Nam.
TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn nãi lªn mét thÞ tr-êng vèn mµ ®Ønh cao lµ thÞ tr-êng chøng
kho¸n ®· cã c¬ së ®Ó h×nh thµnh t¹i ViÖt Nam. Sù ra ®êi cña thÞ tr-êng chøng kho¸n
t¹i ViÖt Nam còng lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu. C¸ch thøc huy ®éng vèn trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n rÊt thuËn tiÖn kh¾c phôc ®-îc nh÷ng nh-îc ®iÓm cña c¸c biÖn ph¸p huy
®éng vèn hiÖn nay. HiÖn t¹i c¸ch huy ®éng vèn cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ ph¸t hµnh
tÝn phiÕu, kú phiÕu kho b¹c vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm. Theo c¸ch huy ®éng vèn nµy, chØ khi
®Õn h¹n ng-êi së h÷u c¸c lo¹i kú phiÕu míi ®-îc thanh to¸n c¶ gèc vµ l·i, cßn ®èi víi
ng-êi göi tiÒn tiÕt kiÖm nÕu rót tiÒn tr-íc thêi h¹n thanh to¸n, hä sÏ mÊt quyÒn ®-îc
h-íng l·i. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay th× vÊn ®Ò ®Çu t- vèn gÆp ph¶i khã kh¨n thùc sù.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Sù ra ®êi cña thÞ tr-êng chøng kho¸n sÏ gi¶i quyÕt ®-îc c¸c trë ng¹i nãi trªn. Trªn thÞ
tr-êng chøng kho¸n ng-êi thõa vèn (c¸c nhµ ®Çu t- ) cã thÓ mua vµ b¸n chøng kho¸n
bÊt kú lóc nµo hä muèn, kh«ng bÞ c©u nÖ vÒ thêi gian vµ kh«ng bÞ lµm phiÒn hµ, rµng
buéc vÒ thñ tôc mua b¸n. ChÝnh nhê sù thuËn tiÖn vµ th«ng tho¸ng nµy mµ tõ l©u thÞ
tr-êng chøng kho¸n ®· trë thµnh m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn ®èi víi nh÷ng ng-êi cã
vèn nhµn rçi, nh÷ng ng-êi kinh doanh chøng kho¸n. Th«ng qua thÞ tr-êng chøng
kho¸n nhiÒu nuíc ®· huy ®éng ®-îc mét khèi l-îng lín vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ tËn
dông ®-îc nguån vèn nhµn rçi trong n-íc bá vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó ®¸p øng nh÷ng nhu c©u trªn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, ngµy
28/11/1996, Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· kú NghÞ ®Þnh 75/CP khai sinh ra Uû Ban chøng
kho¸n Nhµ n-íc ViÖt Nam ( UBCKNN ) víi mong muèn thóc ®Èy sù ra ®êi cã trËt tù
vµ cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Sau mét thêi gian võa æn ®Þnh
tæ chøc, võa tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc chuÈn bÞ, ngµy 25 th¸ng 8 n¨m 1997 t¹i Hµ
Néi, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n-íc ®· chÝnh thøc lµm lÔ ra m¾t ( sau nay lµ ThÞ
tr-êng Chøng kho¸n ViÖt Nam). Cïng víi sù chuÈn bÞ chÝnh thøc h×nh thµnh nµy viÖc
t¹o ra c¸c hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ mét vÊn ®Ò hÕt
søc quan träng ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét tæ chøc míi nµy. Trong
khu«n khæ b¶n bµi viÕt nµy, em xin tr×nh bµy vÒ vai trß cña thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ
sù cÇn thiÕt cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam , ®Æc
biÖt lµ mét sè biÖn ph¸p t¹o ra hµng ho¸ cho TTCK ViÖt Nam.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PHÇN A
VAI TRß CñA TTCK §èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ
i. thÞ tr-êng chøng kho¸n - kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng
1) Kh¸i niÖm
ThÞ tr-êng chøng kho¸n(tiÕng Latinh- nghÜa lµ c¸i vÝ tiÒn) lµ n¬i mµ cung va cÇu
cña c¸c lo¹i chøng kho¸n gÆp nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶, sè l-îng cña tõng lo¹i chøng
kho¸n ®-îc giao dÞch trªn thÞ tr-êng.
Víi c¸ch hiÓu nh- vËy th× thÞ tr-êng chøng kho¸n bao gåm c¶ ho¹t ®éng mua
b¸n trong së giao dÞch vµ ngoµi së giao dÞch, baogåm c¶ ho¹t ®éng mua b¸n chÝnh
thøc vµ kh«ng chÝnh thøc.
Nh- vËy kh¸i niÖm thÞ tr-êng chøng kho¸n bao trïm lªn kh¸i niÖm së giao dÞch
chõn kho¸n .Së giao dÞch chøng kho¸n th-êng g¾n víi mét ®Þa danh nµo ®ã nh- New
York, Tokyo, Lndon, Paris . . .
Ngay tõ khi së giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn ®-îc thµnh lËp n¨m 1531 t¹i
Anwerpen (BØ) t¹i toµ trô së cña nã ®· cã dßng ch÷ næi tiÕng "Phôc vô kh¸ch hµng tÊt
c¶ c¸c d©n téc vµ tiÕng nãi kh¸c nhau". §iÒu ®ã mét phÇn nµo gi¶i thÝch ph¹m vi vµ
quy m« ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n, nã kh«ng giíi h¹n trong mét kh«ng
gian mµ ngµy tõ ®Çu nã ®· thÓ hiÖn tÝnh chÊt quèc tÕ. Víi sù thµnh lËp cña h·ng Hµ
Lan-§«ng Ên n¨m 1602 së giao dÞch chøng kho¸n Amsterdam (Hµ Lan) ®-îc thµnh
lËp, nã trë thµnh së giao dÞch chøng kho¸n quan träng nhÊt trªn thÕ giíi vµo thêi kú
®ã víi kü thuËt kinh doanh chøng khãan ë mét tr×nh ®é kh¸ cao. Sau ®ã c¸c së giao
dÞch chøng kho¸n ®-îc thµnh lËp ë mét lo¹t n-íc nh- §øc vµo cuèi thÕ kû 17, ë Anh
vµ Mü thÕ kû 18, Thôy sÜ n¨m 1850, vµ ë NhËt b¶n n¨m 1878.
Ngµy nay cã kho¶ng 160 së giao dÞch chøng kho¸n ë 55 n-íc t- b¶n. C¸c së
giao dÞch chøng kho¸n nµy ®Òu cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp hoÆc gian tiÕp víi nhau bëi v×
viÖc bu«n b¸n chøng kho¸n ®· tõng b-íc ®-îc quèc tÕ ho¸. Tuy cã së giao dÞch
chøng kho¸n nh- vËy, nh-ng chØ cã mét sè së giao dÞch chøng kho¸n nh- New York,
Tokyo, London, Frankfurt, Zurich vµ Paris. . . chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt, ®Æc biÖt lµ
së giao dÞch chøng kho¸n New York .
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Khi mét quèc gia bµn ®Õn viÖc thiÕt lËp thÞ tr-êng chøng kho¸n , chóng ta hiÓu
®ã lµ viÖc thiÕt lËp mét thÞ tr-êng chøng kho¸n cã tæ chøc (së giao dÞch chøng
kho¸n). §ã lµ ly do ®Ó ng-êi ta ®ång nghÜa thÞ tr-êng chøng kho¸n víi Së Giao dÞch
chøng kho¸n. NhiÒu ng-êi nghÜ r»ng Së Giao dÞc chøng kho¸n lµ n¬i mua vµo vµ b¸n
ra c¸c lo¹i chøng kho¸n. Së Giao dÞch chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ c¬ quan së h÷u
chøng kho¸n, do ®ã nã kh«ng mua vµo hoÆc b¸n ra bÊt cø mét lo¹i chøng kho¸n nµo
c¶. Së Giao dÞch chøng kho¸n lµ n¬i gÆp gì c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n, ®Ó th-¬ng
l-îng ®Êu gi¸ mua b¸n chøng kho¸n, vµ lµ c¬ quan phôc vô cho ho¹t ®éng giao dÞch
mua b¸n chøng kho¸n.
Nh- vËy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ®· chøng tá sù cÇn
thiÕt cña nã cho ®êi sèng kÝnh tÕ x· héi cña c¸c n-íc.
2) Chøc n¨ng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n
ThÞ tr-êng chøng kho¸n cã chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y :
- Thø nhÊt : TTCK ®-îc xem nh- c¸c cÇu v« h×nh nèi liÒn gi÷a ng-êi thõa vèn
vµ ng-êi thiÕu vèn, ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu, hay nãi
c¸ch kh¸c, thÞ tr-êng chøng kho¸n sinh ra ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi trong nÒn kinh
tÕ, bá vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng,
gi¶m thÊt nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng d©n c-, æn ®Þnh x· héi.
- Thø hai : TTCK ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i
thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao l-u vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy
phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng thÞ
tr-êng chøng kho¸n lín nh- London, New York, Paris, Tokyo v.v . . . th× ph¹m vi
¶nh h-ëng cña nã v-ît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng thÞ tr-êng chøng
kho¸n tõ l©u ®-îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã t©m cì quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña
thÞ tr-êng nµy kh«ng nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n n-íc së
t¹i mµ cßn ¶nh h-ëng ®Õn thÞ tr-êng chøng kho¸n n-íc kh¸c.
- Thø ba : TTCK b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi (cho c¸c nhµ ®Çu t- vµ
c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng
kho¸n trªn thÞ tr-êng m×nh vµ trªn c¸c thÞ tr-êng chøng kho¸n h÷u quan.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Thø t- : TTCK b¶o ®¶m cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®-îc phÐp l-u hµnh cã n¬i
mua b¸n thuËn tiÖn theo quy luËt cung - cÇu, nh- mäi hµng ho¸ kh¸c. Tuy nhiªn, gi¸
c¶ trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n kh«ng cßn do cung cÇu trªn thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh n÷a
mµ do sù bïng næ cña cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin vµ viÔn th«ng nªn gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i
chøng kho¸n do cung cÇu trªn nhiÒu thÞ tr-êng chøng kho¸n h÷u quan quyÕt ®Þnh. V×
vËy thÞ gi¸ cña cïng mét lo¹i chøng kho¸n trªn c¸c thÞ tr-êng kh¸c nhau kh«ng chªnh
lÖch nhau nhiÒu l¾m, do ®ã lµm gi¶m sù di chuyÓn chøng kho¸n gi÷a c¸c thÞ tr-êng.
Tãm l¹i, thÞ tr-êng chøng kho¸n ho¹t ®éng lÊp ®i hè ng¨n c¸ch gi÷a cung vµ cÇu
vÒ vèn, gi÷a ng-êi mua vµ b¸n chøng kho¸n. §Æc biÖt thÞ tr-êng chøng kho¸n ®· ®¸p
øng ®-îc nhu cÇu vay vèn dµi h¹n trong nÒn kinh tÕ v× c¸c chøng kho¸n dµi h¹n vÉn
®-îc c¸c nhµ ®Çu t- ng¾n h¹n mua, khi cÇn tiÒn hä cã thÓ b¸n c¸c chøng kho¸n ®ã
trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n. Nh- vËy thÞ tr-êng chøng kho¸n ®· ®¸p øng ®-îc ®ång
thêi nhiÒu yªu cÇu tån t¹i trong nÒn kimh tÕ.
II. VAI TRß CñA THÞ TR-êng chøng kho¸n
Sù t¹o lËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong
sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nã lµ kªnh bæ
sung c¸c nguån vèn trung vµ dµi hµn cho Nhµ n-íc vµ doanh nghiÖp. Nã lµ yªu tè h¹
tÇng quan träng nhÊt, mét c«ng cô cã rÊt nhiÒu lîi thÓ. ChÝnh v× vËy, ë hÇu hÕt c¸c
n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Òu tån t¹i mét thÞ tr-êng chøng
kho¸n víi c¸c vai trß chñ yÕu sau ®©y :
1). T¹o vèn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ giao l-u vèn
vµ còng kh«ng t¹o ra nhu cÇu vÒ tiÒn vµ vèn ®Ó ®Çu t- cho s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn
kinh tÕ cña c¬ chÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ gÇn nh- ®¬n nhÊt, chØ tån t¹i chñ yÕu kinh tÕ
quèc doanh ho¹t ®éng theo sù chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt cña nhµ n-ãc. Nhµ n-íc
giao chØ tiªu cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh , xÝ nghiÖp nµy lµm ra s¶n phÈm giao cho
th-¬ng nghiÖp quèc doanh lµ hoµn toµn kÕ ho¹ch. Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ ph©n phèi b×nh
qu©n theo gi¸ c¶ bao cÊp cho c¶ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®· lµm tª liÖt c¸c chøc n¨ng cña
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®ång tiÒn, ph¸ vì mèi quan hÖ cung cÇu vµ quy luËt gi¸ trÞ. Trªn thùc tÕ, ®ång tiÒn
trong kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung kh«ng ph¶n ¸nh ®-îc b¶n chÊt cña sù vËn ®éng kinh tÕ
x· héi.
Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng, xÝ nghiÖp quèc doanh chñ ®éng trong s¶n
xuÊt kinh doanh, mäi vÊn ®Ò vÒ vèn ®-îc thay ®æi sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ cïng víi tù chñ tµi chÝnh trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®· thùc sù t¹o ra m«i
tr-êng c¹nh tranh cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. ë ®©y, nhu cÇu giao l-u vèn ®· xuÊt
hiÖn, ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vµ quy luËt gi¸ trÞ. Nhu cÇu nµy b¾t nguån tõ hai
phÝa: phÝa nh÷ng ng-êi cÇn vèn vµ phÝa nh÷ng ng-êi cã vèn.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, kh«ng chØ bao gåm mèi quan hÖ cung cÇu hµng hãa,
mµ ®· xuÊt hiÖn vµ ngay cµng ph¸t triÓn quan hÖ vÒ tiÒn vµ vèn. Quan hÖ nµy tÊt yÕu
sÏ dÉn ®Õn nhu cÇu vËn ®éng vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu. Sù vËn ®éng nµy phô
thuéc vµo nhÞp ®é t¨ng tr-ëng s¶n xuÊt vµ sù ph¸t triÓn cña nhu cÇu ®Çu t-, bao trïm
toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, yªu cÇu vËn ®éng cña tiÒn vèn lµ hÕt søc phøc t¹p, ®a
d¹ng vµ phong phó. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu nµy, ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c tæ chøc tµi
chÝnh øng víi c¸c c«ng cô thuËn lîi nhÊt ®Ó thùc hiÖn giao l-u vèn nãi trªn, ®ã lµ c¸c
lo¹i chøng kho¸n. ThÞ tr-êng vèn ®Ønh cao lµ thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ n¬i t¹o ra m«i
tr-êng thuËn lîi ®Ó dung hoµ c¸c lîi Ých kÝnh tÕ kh¸c nhau cña c¸c thµnh viªn c¸c
nhau trªn thÞ tr-êng th«ng qua mét c¬ chÕ ho¹t ®éng hîp ph¸p nh»m h¹n chÕ nh÷ng
rñi ro.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n, nh- mét trung t©m thu gom nguån vèn tiÕt tiÖm lín
nhá cña tõng hé d©n c-, nh- mét nam ch©m cùc m¹nh thu hót nguån vèn to lín tõ
n-íc ngoµi, thu hót nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi
chÝnh , chÝnh phñ t¹o thµnh mét nguån vèn khæng lå tµi trî cho nÒn kinh tÕ, mµ c¸c
ph-¬ng thøc kh¸c kh«ng thÓ lµm ®-îc. Nã t¹o ra c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn
®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu ®-îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n, ®ång thêi nã gãp
phÇn quan träng trong viÖc kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ngµy cµng cã hiÖu
qu¶ h¬n b»ng c¸ch võa s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa võa mua b¸n chøng kho¸n t¹o
thªm lîi nhuËn. Nã gióp nhµ n-íc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu hôt ng©n s¸ch trªn thÞ
tr-êng tr¸i phiÕu, cã thªm vèn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Nã còng trùc tiÕp c¸i thiÖn
møc sèng cña ng-êi tiªu dïng b»ng c¸ch gióp hä chän thêi ®iÓm cho viÖc mua s¾m
cña hä tèt h¬n.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2) C«ng cô ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh cùc kú m¹nh trong sù ph¸t
triÓn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, bëi v× nã cã nh÷ng vai trß sau ®©y :
_ Gióp nhµ n-íc thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ :
BÊt kú mét nhµ n-íc nµo còng cã nhiÖm vô æn ®Þnh vµ phat triÓn kinh tÕ. Nguån
kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nµy ®-îc lÊy tõ ng©n s¸ch nhµ n-íc. Ng©n s¸ch
nhµ n-íc cµng lín th× c¸c ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cµng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi
®Ó ®¹t ®-îc thµnh c«ng. Nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ n-íc lµ thuÕ. Nh-ng
th«ng th-êng, thuÕ kh«ng ®ñ ®Ó cho chÝnh phñ chi tiªu v× vËy cÇn thªm c¸c kho¶n thu
phô kh¸c ®ã lµ tõ c¸c kú phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c. XÐt vÒ ph-¬ng diÖn kinh tÕ, ®ã lµ
biÖn ph¸p tÝch cùc. Nhµ n-íc kh«ng ph¶i th«ng qua Ng©n hµng trung -¬ng ®Ó ph¸t
hµnh thªm tiÒn mÆt mµ ph¸t hµnh kú phiÕu vay vèn trong d©n c- cho nªn l-îng tiÒn
mÆt trong d©n c- kh«ng t¨ng lªn vµ kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t.
HiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c n-íc, nhµ n-íc ph¸t hµnh kú phiÕu th«ng qua thÞ tr-êng
chøng kho¸n. Kh«ng cã thÞ tr-êng chøng kho¸n th× nhµ n-íc vÉn ph¸t hµnh ®-îc kú
phiÕu. Nh-ng cã thÞ tr-êng chøng kho¸n th× nhµ n-íc b¸n ®-îc mét c¸ch dÔ dµng. V×
kú phiÕu cña nhµ n-íc còng lµ mét lo¹i chøng kho¸n chuyÓn nh-îng ®-îc vµ cã thÓ
mua b¸n trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n.
V× vËy thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét c«ng cô h÷u hiÖn gióp nhµ n-íc trong
viÖc huy ®éng vèn cho viÖc thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
_ §iÒu tiÕt vèn ®Çu t- :
+ TTCK lµ c«ng cô thu hót vµ kiÓm so¸t vèn ®Çu t- n-íc ngoµi : thÞ tr-êng chøng
kho¸n lµ c«ng cô cho phÐp võa thu hót, võa kiÓm so¸t vèn ®Çu t- n-íc ngoµi mét c¸ch
tèt nhÊt, v× nã ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c c«ng khai. NghÜa lµ mäi ®èi t-îng tham gia
mua b¸n chøng kho¸n ph¶i c«ng khai hãa vµ cËp nhËt hãa toµn bé nh÷ng th«ng tin
liªn quan ®Õn gi¸ trÞ chøng kho¸n, vµ c«ng khai kh¶ n¨ng tµi chÝnh trong c¸c giao
dÞch mua b¸n chøng kho¸n.
Nh- vËy, cã thÞ tr-êng chøng kho¸n sÏ kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng thiÕu th«ng
tin hoÆc th«ng tin kh«ng trung thùc, thiÕu chÝnh x¸c. §Çu t- qua thÞ tr-êng chøng
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kho¸n, tøc lµ ®Çu t- mua b¸n chøng kho¸n t¹i mét thÞ tr-êng chøng kho¸n cã tæ chøc.
Trong mçi lo¹i chøng kho¸n theo luËt ®Þnh sÏ cã mét phÇn b¸n cho ng-êi n-íc ngoµi.
§ã lµ sù khèng chÕ ë c¸c møc t-¬ng tù cho tõng ngµnh kinh tÕ, quyÒn kiÓm so¸t c«ng
ty cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lu«n lu«n thuéc vÒ n-íc së t¹i.
§ã lµ -u ®iÓm c¬ b¶n cña ph-¬ng thøc thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi th«ng qua
thÞ tr-êng chøng kho¸n. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nhµ n-íc trong viÖc
æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tr¸nh sù lÖ thuéc vÒ kinh tÕ vµo c¸c nhµ t- b¶n n-íc ngoµi.
+ TTCK l-u ®éng hãa mäi nguån vèn trong n-íc : c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu t-¬ng
tr-ng cho mét sè vèn ®Çu t- ®-îc mua ®i b¸n l¹i trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n nh- mét
thø hµng hãa. Ng-êi cã vèn (cã cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) kh«ng sî vèn m×nh bÞ ch«n v×
bÊt c- khi nµo cÇn hä cã thÓ b¸n l¹i c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu nµy trªn thÞ tr-êng chøng
kho¸n, ®Ó mua l¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu kh¸c, nhê vËy sinh ho¹t kinh tÕ thªm s«i ®éng.
Víi mét thÞ tr-êng chøng kho¸n ho¹t ®éng tèt, c¸c nhµ doanh nghiÖp s½n sµng
bá vèn ®Çu t- ph¸t triÓn kü nghÖ, lµm cho mäi nguån vèn ®-îc l-u ®éng hãa. §èi víi
nh÷ng ng-êi cã vèn tiÕt kiÖm nhá còng cã thÓ mua ®-îc chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng
chøng kho¸n, mµ kh«ng sî bÞ kÑt tiÒn, v× ngay khi cÇn hä cã thÓ b¸n sè chøng kho¸n
®ã ngay. Mét khi viÖc ®Çu t- vµo c¸c doanh nghiÖp cã lîi ®èi víi c¸c tÇng líp ®©n
chóng, th× qua thÞ tr-êng chøng kho¸n c¸c mãn tiÒn tiÕt kiÖm lín nhá ®Òu s½n sµng tõ
bá sù bÊt ®éng hãa, chÊp nhËn vµo qu¸ tr×nh ®Çu t-.
_ Kh¾c phôc chu kú kinh doanh :
+ ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t :
L¹m ph¸t lu«n lµ nguy c¬ ®e do¹ sù t¨ng tr-ëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ.ThÞ
tr-êng chøng kho¸n hç trî cho hÖ thèng ng©n hµng ®Æc biÖt lµ Nh©n hµng trung -¬ng
trong viÖc gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. Khi xuÊt hiÖn hiÖn t-îng l¹m ph¸t, Ng©n hµng trung
-¬ng sÏ ®-a ra b¸n c¸c lo¹i kú phiÕu trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n víi l·i suÊt cao ®Ó
thu hót bít sè tiÒn ®ang l-u th«ng vÒ vµ lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. ThÞ tr-êng chøng
kho¸n còng ng¨n chÆn viÖc chuyÓn ho¸ vèn qu¸ møc trong nÒn kinh tÕ. §ã lµ khi c¸c
ng©n hµng th-¬ng m¹i cho c¸c c«ng ty vay nh-ng kh«ng thu håi ®-îc do mét sè c«ng
ty lµm ¨n thu alç, sè tiÒn nµy n»m l¹i trong l-u th«ng lµm t¨ng l-îng vèn l-u hµnh.
Do ®ã hÖ th«ng ng©n hµng th-¬ng m¹i sÏ h¹n chÕ cho vay ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã kh¶
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
n¨ng sinh lêi thÊp. Trong khi ®ã, thÞ tr-êng chøng kho¸n sÏ bï vµo kho¶n thiÕu hôt
nµy vµ g©y ¸p lùc ®Ó c¸c dù ¸n ®Çu t- ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nh- vËy, thÞ tr-êng chøng
kho¸n còng gióp lµm gi¶m nguy c¬ l¹m ph¸t.
+ Kh¾c phôc tÝnh tr¹ng suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ :
Nh- chóng ta ®· biÕt khi nÒn kinh tÕ ®ang trong tÝnh tr¹ng suy tho¸i , ®ã lµ tæng
s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ gi¶m ®i. Nã ¶nh h-ëng mét c¸ch m¹nh mÏ vµ
trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ tÊt c¶ chóng ta nh- khi s¶n phÈm sôt gi¶m
th× ®Ó t×m ®-îc mét viÖc lµm tèt lµ rÊt khã kh¨n. §Ó kh«i phôc vÊn ®Ò nµy mét trong
nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖn lµ më réng ®Çu t- s¶n xuÊt(cung t¹o ra c©u).
Nãi ®Õn ®Çu t- më réng s¶n xuÊt ph¶i n¸i ®Õn vèn mµ trong ®ã thÞ tr-êng chøng
kho¸n lµ mät tæ chøc tµi chÝnh huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua thÞ tr-êng
chøng kho¸n c¸c doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng ®-îc vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ
phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu b¸n ra ®Ó më réng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi
chÝnh phñ cã thÓ mua c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®Ó t¹o vèn cho viÖc ®Èy m¹nh më
réng s¶n xuÊt t¨ng s¶n phÈm cho nÒn kinh tÕ. Khi ®ã nÒn kinh tÕ sÏ ®-îc kh«i phôc
l¹i.
_ Thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh tÕ :
ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét c«ng cô tuyÖt vêi cho c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ
vay vèn ®Ó ®Çu t- vµo s¶n xuÊt nh-ng còng ®ßi hái rÊt cao ë hä. Ban qu¶n trÞ thÞ
tr-êng chøng kho¸n chØ cho phÐp cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty cã ®ñ ®iÒu kiÖn
nh- : kinh doanh hîp ph¸p, tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã doanh lîi . . . ®-îc l-u hµnh trªn
thÞ tr-ßng vµ c«ng chóng chØ mua cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty thµnh ®¹t. Thªm vµo
®ã, luËt lÔ thÞ tr-êng chøng kho¸n b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp cã chøng kho¸n l-u
hµnh trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶i c«ng bè c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt
qu¶ kinh doanh qua ®ã c«ng chóng cã c¬ héi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty.
NÕu mét c«ng ty lµm ¨n cã l·i, thÞ gi¸ chøng kho¸n cña nã sÏ t¨ng trªn thÞ
tr-êng chøng kho¸n vµ c«ng ty cã thÓ dÔ dµng vay thªm vèn ®Ó më réng kinh doanh.
NÕu mét c«ng ty lµm ¨n thua lç, gi¸ chøng kho¸n cña nã trªn thÞ tr-êng sÏ gi¶m v× tÊt
c¶ nh÷ng ng-êi së h÷u chøng kho¸n cña c«ng ty nµy sÏ ®ång lo¹t b¸n chøng kho¸n ra
thÞ tr-êng chøng kho¸n. ViÖc nµy lµm cho tæng sè vèn cña c«ng ty gi¶m sót, c«ng ty
kh«ng cã kh¶ n¨ng thµnh to¸n c¸c kho¸n nî ®Õn h¹n vµ dÉn tíi ph¸ s¶n.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Do ®ã, thÞ tr-êng chøng kho¸n g©y ¸p lùc rÊt lín buéc c¸c c«ng ty cã chøng
kho¸n l-u hµnh trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶i lµm ¨n cã l·i. V× cã nh- vËy c¸c
c«ng ty míi cã c¬ héi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ nhê ®ã toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi
sÏ tèt h¬n.
Tãm l¹i, chóng ta thÊy thÞ tr-êng chøng kho¸n ®ãng mét vai trß hÕt søc quan
träng trong nÒn kinh tÕ. Nã lµ mét c«ng cô kinh tÕ nhê ®ã ng-êi ta cã thÓ huy ®éng
®-îc nh÷ng nguån vèn kh¸c nhau cho ®Çu t-, lµ mét c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn vµ æn ®inh
nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã bao gåm nhiÒu vai trß rÊt ®a d¹ng.
V× vËy cÇn ph¶i sím h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt
Nam ®Ó khai th¸c nh÷ng -u viÖt cña nã phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®¸t n-íc.
PHÇN B : T×NH H×NH H×NH THµNH Vµ PH¸T TRIÓN TTCK ë
VIÖT NAM
i. T×nh tÊt yÕu cña viÖc h×nh thµnh ttck ë viÖt nam
1) do yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ
Thùc tÕ ë tÊt c¶ c¸c n-íc cã thÞ tr-êng chøng kho¸n, khi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
ra ®êi th× ch-a cã thÞ tr-êng chøng kho¸n. ThÞ tr-êng chøng kho¸n chØ ra ®êi khi nÒn
kinh tÕ ®· ph¸t triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh vµ ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét tæ chøc nµo
®ã cã kh¶ n¨ng tiÕp thªm søc m¹nh cho thÞ tr-¬ng - ®ã lµ thÞ tr-êng chøng kho¸n víi
viÖc cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi nÒn kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn lµm n¶y
sinh thÞ tr-¬ng chøng kho¸n vµ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®Õn l-ît nã l¹i tiÕp thªm
nguån lùc (vèn) ®Ó thôc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn .
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy cµng t¨ng cña ph©n c«ng lao ®éng theo h-íng
chuyªn m«n hãa theo ngµnh, nghÒ trong c¬ cÊu s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh
chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh cµng cao th× tÊt yÕu sÏ ®ßi hái sù giao l-u, sù lu©n
chuyÓn c¸c yÕu tè cña lùc l-îng s¶n xuÊt, trong ®ã cã sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tµi chÝnh gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng cô thuËn lîi nhÊt ®Ó thùc hiÖn sù giao l-u nãi
trªn lµ c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu mµ chñ yÕu ho¹t ®éng mua b¸n c¸c c«ng cô nµy
th-êng diÔn ra th«ng qua thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ thÞ tr-êng "ngÇm".
Trong môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn nay cÇn rÊt nhiÒu vèn. Theo
c¸c chuyªn gia kinh tÕ, ®Ó duy tr× nhÞp ®é t¨ng tr-ëng hang n¨m tõ 9-10% trong giai
®o¹n 1996-2000, cÇn ®¶m b¶o møc ®Çu t- hµng n¨m Ýt nhÊt lµ 27-30% GDP. Víi tØ lÖ
®Çu t- nãi trªn, khèi l-îng cÇn cho ®Çu t- trong 5 n¨m tíi sÏ lµ 40-50 tû USD, nghÜa
lµ mçi n¨m ViÖt Nam ph¶i huy ®éng ®-îc h¬n 8 tû USD cho ®Çu t- ph¸t triÓn. ThÞ
tr-êng ra ®êi sÏ gióp gi¶i quyÕt mét phÇn ®¸ng kÓ sè vèn nµy . Th«ng qua thÞ tr-êng
chøng kho¸n , nhiÒu n-íc mét sè n-íc ®· huy ®éng mét khèi l-îng vèn khæng lå. VÝ
dô ë thÞ tr-êng chøng kho¸n New York n¨m 1995 tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n ®-îc
niªm yÕt lµ 6.013 tû USD, ë thÞ treoÌng chøng kho¸n London lµ 1.344,425 tû USD.
Xem xÐt tæng nguån vèn ®-îc huy ®éng t¹i c¸c n-íc trong khu vùc ta thÊy (sè liÖu
n¨m 1993);: tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Kualalumpur lµ
220,328 tû USD, trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Thailand lµ 130,953 tû USD, trªn Së
giao dÞch chøng kho¸n Jakarta lµ 32,953 tû USD.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n ra ®êi sÏ thu hót ®-îc c¸c mãn tiÒn cßn ®ang n»m
kh«ng trong d©n c-, trong c¸c quÜ b¶o hiÓm, quÜ phôc lîi x· héi. Qua c¸c ®ît thu ®æi
tiÒn tÖ ®· cho thÊy nguån vèn b»ng tiÒn n»m trong d©n c- chiÕm tõ 65-70% tæng tiÒn
tÖ trong l-u th«ng. Theo -íc ®o¸n sè ®«la n»m trong d©n c- lµ kho¶ng 2 tû USD, sè
l-îng vµng b¹c ®¸ quý cã gi¸ trÞ tõ 7-10tû USD. §©y lµ nguån vèn kh«ng nhá ®Ó ®Çu
t- ph¸t triÓn.
ThÞ tr-êng chøng kho¸n còng sÏ thu hót ng-êi n-íc ngoµi ®Çu t- vµo trong
n-íc. Trong 45 tû USD mµ ViÖt Nam cÇn tíi n¨m 2000, vèn ®Çu t- n-íc ngoµi sÏ
chiÕm kho¶ng 13 tû USD. §Çu t- trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n ®ªm l¹i cho c¸c nhµ
®Çu t- n-íc ngoµi nhiÒu thuËn lîi do hä cã th«ng tin vµ gi¶m bít ®-îc c¸c thñ tôc
hµnh chÝnh.
Nh- vËy, thÞ tr-êng chøng kho¸n ra ®êi t¹i ViÖt Nam sÏ huy ®éng ®-îc nguån
vèn ®¸ng kÓ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong giai
®o¹n s¾p tíi.
2) Do yªu cÇu cña Nhµ n-íc
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§Ó hoµn thiÖn nhiÖm vô cña m×nh nhµ n-íc lu«n ph¶i chi tiªu mµ nguån thu chñ
yÕu cña nhµ n-íc tõ thuÕ th-êng kh«ng trang tr¶i hÕt c¸c ho¹t ®éng cña nhµ n-íc.
Nhµ n-íc buéc ph¶i vay vèn trong d©n c- vµ c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng c¸ch ph¸t
hµnh kú phiÕu. ThÞ tr-êng chøng kho¸n ra ®êi sÏ gióp cho qu¸ tr×nh ph¸t hµnh nµy
®-îc thuËn lîi h¬n.
Nh- em ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn, thÞ tr-êng chøng kho¸n còng cã t¸c ®éng tÝch
cùc trong viÖc gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. §Æc biÖt tõ n¨m 1993, nhµ n-íc ViÖt Nam ®· cã
chñ tr-êng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc tøc lµ chuyÓn c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh sang h×nh thøc cæ phÇn. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra cßn chËm nÕu thÞ tr-êng
chøng kho¸n h×nh thµnh th× sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ
n-íc diÔn ra nhanh h¬n.
Nh÷ng ly do c¬ b¶n trªn nãi trªn sù h×nh thµnh cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ë
ViÑt Nam lµ mét tÝnh tÊt yÕu vµ ch¾c ch¾n trong t-¬ng lai gÇn ViÖt Nam sÏ cã mét thÞ
tr-êng chøng kho¸n theo ®óng ý nghÜa cña nã ®Ó ®¸p øng c¸c nhu c©u cña nÒn kinh
tÕ.
II. c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thµnh lËp TTck ë viÖt nam
X©y dùng mét thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét vÊn ®Ò kh«ng mÊy khã kh¨n
nh-ng tæ chøc nã ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ®ªm l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc
cho nÒn kinh tÕ th× l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n. §Ó cã ®-îc mét thÞ tr-êng ho¹t
®éng lµnh m¹nh vµ h¹n chÕ ®-îc nh÷ng tiªu cùc mkµ nã cã thÓ g©y ra cho nÒn kinh
tÕ, ViÖt Nam cÇn ph¶i chuÈn bÞ m«i tr-êng kinh tÕ, ph¸p lý chÆt chÏ vµ phï hîp víi
c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nh- vËy cÇn ph¶i chuÈn bÞ tèt c¸c yÕu tè vÒ
kinh tÕ, ph¸p lý, kü thuËt vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n.
1) YÕu tè kinh tÕ :
§©y lµ yÕu tè rÊt quan träng lµm nÒn t¶ng ®Ó ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng cã c¸c lo¹i
chøng kho¸n l-u th«ng trªn thÞ tr-êng. YÕu tè nµy ®-îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cña nhµ n-íc.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ViÖc th«ng qua c¸c LuËt §Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËt Doanh nghiÖp vµ
C«ng ty . . . lµ c¬ së ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n, c¸c c«ng ty liªn doanh, c«ng
ty cæ phÇn ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh. §©y lµ c¸c
®¬n vÞ kinh tÕ cã thÓ ph¸t hµnh c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu lµ hµng ho¸ ®Ó giao dÞch
trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n. ViÖt Nam còng ®ang tiÕn hµnh c¸c doanh nghiÖp nhµ
n-íc , ®iÒu nµy còng lµ yÕu tè ®Ó t¹o ra hµng hãa cho thÞ tr-êng chøng kho¸n .
Nh- vËy xÐt vÒ yÕu tè kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ nãi lµ ®· tho¶ m·n yÕu
cÇu cña thÞ tr-êng chøng kho¸n. Nhµ n-íc ®· cho phÐp c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¹t
®éng, cho phÐp c¸c lo¹i chøng kho¸n ®-îc l-u hµnh hîp ph¸p tøc lµ t¹o ra hµng ho¸
cho thÞ tr-êng chøng kho¸n. §iÒu nµy cho phÐp thÞ tr-êng chøng kho¸n cã thÓ ra ®êi.
2 . YÕu tè ph¸p lý :
NÕu yÕu tè kinh tÕ lµ nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh thÞ tr-êng chøng kho¸n th× yªu tè
ph¸p lý lµ c«ng cô duy tr× cho thÞ tr-¬ng chøng kho¸n ho¹t ®éng ®Òu ®Æn, lµnh m¹nh,
cã hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng ph¸t triÓn .
Cã hai ®iÓm khã kh¨n trong viÖc nghiªn cøu vµ ®Ò suÊt khung ph¸p lý cho thÞ
tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tr-íc hÕt ®ã lµ v× c¸c ho¹t ®éng cña thÞ
tr-êng chøng kho¸n tinh vi vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu c¸c lo¹i thÞ tr-êng kh¸c. Thø hai;,
ViÖt Nam ch-a cã lý luËn thùc tiÔn vÒ nghÒ nghiÖp chøng kho¸n. Trong qu¸ tr×nh x©y
dùng khung ph¸p lý cho thÞ tr-êng chøng kho¸n, mét nguyªn t¾c cÇn ph¶i thùc hiÖn
triÖt ®Ó lµ : luËt ph¸p vÒ chøng kho¸n ph¶i thÓ hiÖn chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n qu¶n lý
nhµ n-íc cao nhÊt vÒ chøng kho¸n lµm nhiÖm vô ph¸t triÓn vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng
cã liªn quan tíi chøng kho¸n, kinh doanh chøng kho¸n, Së giao dÞch chøng kho¸n,
c¸c thÞ tr-êng phi tËp trung (OTC), ph¸t hµnh vµ ®Êu thÇu chøng kho¸n míi, c¸c luËt
vÒ th«n tÝnh vµ s¸t nh©p, ng¨n ngõa c¸c ho¹t ®éng kinh doanh bÊt hîp ph¸p.
Còng nh- c¸c n-íc kh¸c, ViÖt Nam sÏ ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh luËt chøng
kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. Trong luËt nµy, c¸c vÊn ®Ò sÏ ®-îc luËt ho¸ lµ : c¸c
quy ®Þnh vÒ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n, c¸c ph-¬ng ph¸p ph¸t hµnh chøng
kho¸n míi, quy chÕ ®Êu thÊu chøng kho¸n míi. Ngoµi ra quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t
®éng cña Së giao dÞch chøng kho¸n còng cÇn ph¶i ®-îc luËt quy ®Þnh chÆt chÏ.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
LuËt ph¸p vÒ chøng kho¸n còng ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t
®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n. CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ c¸c lo¹i chøng
kho¸n ®-îc ®-a ra thÞ tr-êng, nguyªn t¾c ®Þnh gi¸ chøng kho¸n, c¸ch thøc chuyÓn
lÖnh, ®Æt gi¸, ®¨ng ký giao dÞch, quy ®Þnh vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n, c¸c yªu cÇu vÒ th«ng
tin, xö lý tranh chÊp, xö ph¹t vi ph¹m, c¸c quy ®Þnh vÒ thanh tra, kiÓm tra . . . Quy chÕ
®Çu t- c¸ nh©n ®Æc biÖt lµ quy chÕ cho c¸c nhµ ®Çu t- thÓ chÕ nh- c¸c c«ng ty b¶o
hiÓm, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c quü ®Çu t- còng lµ bé phËn mµ luËt chøng kho¸n cÇn
ph¶i ®Ò cÊp tíi.
HiÖn nay ë ViÖt Nam, mét sè ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn quyÒn huy ®éng vèn cña
c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc quy ®Þnh trong luËt c«ng ty
vµ luËt doanh nghiÖp nhµ n-íc. Cßn bé phËn lín c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt kh¸c mµ ch-a
®-îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ. Do vËy cÇn ph¶i lµm nhiÒu viÖc ®Ó x©y dùng khung ph¸p lý
chuÈn bÞ cho thÞ tr-¬ng chøng kho¸n ra ®êi ë ViÖt Nam.
3) YÕu tè kiÓm so¸t vµ yÕu tè kü thuËt :
Ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ph¶i ®Æt d-íi sù kiÓm so¸t cña nhµ n-íc
nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña nh÷ng ng-êi kinh doanh chøng kho¸n vµ h¹n chÕ c¸c yÕu
tè tiªu cùc cña thÞ tr-êng chøng kho¸n. Nhµ n-íc cÇn thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n
quèc gia ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n.
Vµo ngµy 28 th¸ng 11 n¨m 1996 Uû ban chøng kho¸n quèc gia ViÖt Nam ®· ®-îc
chÝnh phñ thµnh lËp . Uû ban nµy cã nhiÖm vô x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p lý
cho thÞ tr-êng chøng kho¸n ®ång th¬× x©y dùng mét hoÆc mét sè Së giao dÞch chøng
kho¸n, quü ®Çu t-, trung t©m qu¶n lý l-u gi÷ chøng kho¸n vµ thµnh to¸n bï trõ.
YÕu tè kü thuËt cña thÞ tr-êng chøng kho¸n bao gåm c¬ së vËt chÊt kü thuËt
thuÇn tuý vµ con ng-êi. C¬ së vËt chÊt thuÇn tuý lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, ph-¬ng tiÖn
th«ng tin tÝnh to¸n, v¨n phßng giao dÞch. §©y kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n khi x©y d-ng
thÞ tr-êng chøng kho¸n. VÊn ®Ò khã chÝnh lµ con ng-êi . ViÖt Nam cÇn cã c¸c nhµ
m«i giíi chøng kho¸n, c¸c chuyªn gia chøng kho¸n, c¸c nhµ tæ chøc vµ ®iÒu hµnh thÞ
tr-êng chøng kho¸n. Tr-íc mÆt cÇn ph¶i cã ch-¬ng tr×nh ®µo t¹o khÈn cÊp c¸c c¸n bé
trong ngµnh ng©n hµng tµi chÝnh sau ®ã sÏ ®µo t¹o víi quy m« dµi h¬n. §ång thêi cÇn
ph¶i ®-a m«n häc vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n vµo c¸c tr-êng ®¹i häc trung häc kinh tÕ
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhÊt lµ trong c¸c chuyªn ngµnh nh©n hµng tµi chÝnh . Ngoµi c¸c yÕu tè nªu trªn, cÇn
cã sù tuyªn truyÒn s©u réng trong d©n c- vÒ tÝnh hÊp dÉn khi ®Çu t- vµo thÞ tr-êng
ch-ng kho¸n còng nh- ®-a ra nh÷ng ®¶m b¶o cho quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c nhµ
®Çu t-.
§· cã nh÷ng c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-¬ng chøng kho¸n, ViÖt
Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ së lý luËn vµ biÖn ph¸p ®Ó khuyªn khÝch viÖc t¹o ra c¸c
lo¹i chøng kho¸n mµ lµ hµng hãa cÇn thiÕt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n míi mÎ nµy.
PhÇn c: t¹o ra hµng hãa cho ttck viÖt nam
I . ph©n lo¹i chøng kho¸n-hµng ho¸ cña ttck
Hµng hãa cña thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ yÕu tè quan träng ®Ó duy tr× vµ ph¸t
triÓn ho¹t ®éng cña nã. Trong hÖ thèng thÞ tr-êng, mçi lo¹i thÞ tr-êng cã mét lo¹i ®èi
t-îng giao dÞch riªng cña nã. Trªn thÞ tr-¬ng chøng kho¸n ®èi t-îng giao dÞch cña nã
lµ chøng kho¸n.
Chøng kho¸n lµ mét thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ c¸c giÊy tê cã gi¸, tøc lµ giÊy tê ghi
nhËn kho¶n tiÒn tÖ mµ ng-êi së h÷u chóng bá ra sÏ ®-îc quyÒn h-ëng nh÷ng khoanr
lîi tøc nhÊt ®Þnh theo kú h¹n. Hay nãi c¸ch kh¸c,lµ c¸c lo¹i c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n,
bao gåm c¸c lo¹i cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu.
Ngoµi ra, trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n cßn giao dÞch c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ liªn
quan ®Õn chøng kho¸n, ®-îc gäi lµ c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n, gåm cã :
c¸c giÊy ®¶m b¶o quyÒn mua, c¸c quyÒn chän vµ c¸c hîp ®ång t-¬ng lai . . .
Tuú thuéc vµo tiªu thøc mµ ta lùa chän, sÏ cã mét c¸ch ph©n lo¹i chøng kho¸n
t-¬ng øng, ch¼ng han nh- :
1. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña chøng kho¸n
Chia chøng kho¸n thµnh 2 lo¹i :
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
_ Chøng kho¸n vèn : lµ giÊy chøng nhËn sù hïn vèn vµo c«ng ty cæ phÇn, tøc lµ c¸c
lo¹i cæ phiÕu.
_ Chøng kho¸n nî : lµ giÊy chøng nhËn nî cã kú h¹n, tøc lµ nãi ®Õn c¸c lo¹i tr¸i
phiÕu.
2. C¨n cø vµo chØ tiªu ph¸p lý chøng kho¸n ®-îc shia thµnh 2 lo¹i :
_ Chøng kho¸n v« danh : lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn së h÷u chñ. ViÖc
chuyÓn nh-îng lo¹i nµy rÊt ®¬n gi¶n, dÔ dµng, kh«ng cÇn ph¶i cã thñ tôc ph¸p lý
r-êm ra.
_ chøng kho¸n ký danh : lµ lo¹i chømg kho¸n cã ghi râ hä tªn së h÷u chñ. ViÖc
chuyÓn nh-îng lo¹i chøng kho¸n nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng thñtôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan
ph¸t hµnh, ®«i khi ph¶i cã sù chÊp nhËn tr-íc.
3. C¨n cø vµo tÝnh chÊt tµi chÝnh chøng kho¸n cã 2 lo¹i :
_ Chøng kho¸n cã lîi tøc æn ®Þnh : lµ lo¹i chøng kho¸n ®-îc x¸c ®Þnh tû lÖ l·i cô thÓ
ph¶i tr¶ cho ng-êi së h÷u khi ®Õn h¹n. Th«ng th-êng, lo¹i vèn vµ l·i ®-îc hoµn tr¶
khi ®¸o h¹n, ch¼ng h¹n nh- : c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, cæ phiÕu -u ®·i . . .
_ Chøng kho¸n cã lîi tøc kh«ng æn ®Þnh : lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng x¸c ®Þnh tr-íc
tû lÖ l·i ®-îc h-ëng. Lo¹i nµy tû lÖ l·i phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
cña c«ng ty, ch¼ng h¹n nh- : cæ phiÕu th«ng th-êng.
A. Cæ phiÕu
1. Kh¸i niÖm :
Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng th- chøng minh quyÒn së h÷u cña mét cæ ®«ng ®èi víi mét
doanh nghiÖp cæ phÇn. Hay nãi c¸ch kh¸c, cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn viÖc ®Çu tvèn vµo c«ng ty cæ phÇn.
Cæ ®«ng lµ ng-êi cã cæ phÇn thÓ hiÖn b»ng cæ phiÕu.
Cæ phÇn lµ phÇn vèn ®ãng gãp ®Ó cïng lµm së h÷u chñ c«ng ty.
Lo¹i cæ phiÕu ra ®êi ®Çu tiªn lµ lo¹i cæ phiÕu cã ghi tªn ng-êi së h÷u, ®-îc gäi lµ cæ
phiÕu ký danh. H×nh thøc nµy cã nh-îc ®iÓm lµ khi muèn chuyÓn nh-îng cho ng-êi
kh¸c ph¶i ®-îc héi ®ång qu¶n trÞ cho phÐp. §iÒu ®ã ®· lµm trë ng¹i cho viÖc l-u
th«ng cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n.
§Õn thÕ kú 18 cæ phiÕu v« danh ra ®êi vµ sang thÕ kû 19 cæ phiÕu v« danh gÇn nhhoµn toµn thay thÕ cho cæ phiÕu ký danh.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cã phiÕu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau :
_ Cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn sù hïn vèn vµo c«ng ty cæ phÇn
_ Cæ phiÕu kh«ng kú h¹n, nã tån t¹i cïng víi sù tån t¹i cña c«ng ty ph¸t hµnh ra
nã.
_ Cæ phiÕu cã thÓ ®-îc ph¸t hµnh lóc vËn ®éng thµnh lËp c«ng ty hoÆc lóc c«ng ty
cÇn gäi thªm vèn ®Ó më réng hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt.
_ Ng-êi mua cæ phiÕu ®-îc quyÒn nhËn lîi tøc cæ phiÕu (hay cßn gäi lµ cæ tøc)
hµng n¨m cã thÓ cè ®Þnh hay biÕn ®éng tuú theo lo¹i cæ phiÕu ph¸t hµnh.
_ Nh-êi mua cæ phiÕu sÏ lµ ng-êi së h÷u mét phÇn c«ng ty, do ®ã ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm h÷u h¹n vÒ sù lç l·, ph¸ s¶n cña c«ng ty vµ ®-îc quyÒn ®Çu phiÕu còng nhbiÓu quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña c«ng ty.
_ Ng-êi mua cæ phiÕu ®-îc quyÒn chuyÓn nh-îng quyÒn së h÷u cho ng-êi kh¸c.
_ Ng-êi mua cæ phiÕu cã quyÒn tham gia kiÓm so¸t sæ s¸ch cña c«ng ty khi cã ly
do chÝnh ®¸ng.
_ Ng-êi mua cæ phiÕu cßn cã chia phÇn tµi s¶n cßn l¹i khi c«ng ty gi¶i t¸n.
2. C¸c lo¹i cæ phiÓu
_ Cæ phiÕu th-êng : lµ l«¹i cæ phiÕu mµ ng-êi mua cã quyÒn tham gia ®¹i héi cæ
®ång cña c«ng ty ph¸t hµnh nã vµ ®-îc h-ëng lîi tøc theo nguyªn t¾c "lêi ®-îc
h-ëng, lç ph¶i chÞu" v× lîi tøc cña cæ phÇn nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo lîi nhuËn cña
c«ng ty cæ phÇn trong n¨m ®è. Ng-êi mua cæ phiÕu th-êng ph¶i chÊp nhËn tÝnh m¹o
hiÓm rñi ro, cho nªn cÇn suy nghÜ kü, xem xÐt thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh mµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn mµ m×nh cã ý ®Þnh mua cæ phÇn.
_ Cæ phiÕu -u ®·i : lµ lo¹i cæ phiÕu mµ ng-êi mua ®-îc h-ëng mét sè quyÒn lîi ®Æc
biÖt vÒ quyÒn lùc ho¹ec vÒ kinh tÕ. Cæ phiÕu -u ®·i vÒ quyÒn lùc ®· giµnh cho ng-êi
mua nhiÒu quyÒn lùc h¬n trong viÖc bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh mäi ho¹t ®éng cña c«ng
ty. Cæ phiÕu -u ®·i vÒ kinh tÕ th-êng b¸n cho nh÷ng ng-êi cã nhiÒu cèng hiÕn vµ
lµm viÖc l©u n¨m ë c«ng ty ®· nghØ h-u.
B. Tr¸i phiÕu
1. Kh¸i niÖm :
Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n cã gi¸, lµ giÊy chøng nhËn nî do ng-êi vay (chÝnh
phñ, c«ng ty hoÆc ng©n hµng) muèn thu gãp vèn mµ trong ®ã ng-êi vay ph¸t hµnh
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mét chøng chØ th-êng lµ víi mét l·i suÊt x¸c ®Þnh vµ ®¶m b¶o cho ng-êi mua vµo mét
thêi gian nhÊt ®Þnh trong t-¬ng lai.
2. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu
_ Tr¸i phiÕu chÝnh phñ : lµ chøng chØ vay nî cña ChÝnh phñ do Bé tµi chÝnh ph¸t
hµnh ®Ó thu hót vèn , chñ yÕu gi¶i qyuÕt nhu cÇu tµi chÝnh cho ®µu t- ph¸t triÓn kinh
tÕ vµ cã tr¸ch nhiÖm tr¶ nîi. Lo¹i tr¸i phiÕu nµy cã tÝn nhiÖm cao, ng-êi cã tr¸i phiÕu,
sau mét thêi gian thu l¹i vèn theo mÖnh gi¸ ghi trªn phiÕu vµ nhËn ®-îc tiÒn l·i nhÊt
®Þnh.
Còng nh- cæ phiÕu, tr¸i phiÕu chÝnh phñ bao gåm c¸c lo¹i ký danh vµ v« danh ®-îc
phat hµnh d-íi h×nh thøc sau ®©y :
+ Tr¸i phiÕu ng¾n h¹n hay cßn gäi lµ tin phiÕu kho b¹c : lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thêi h¹n
lµ mét n¨m, ®-îc ph¸t hµnh nh»m bï ®¾p sù thiÕu hôt ng©n s¸ch nhµ n-íc trong thêi
gian ng¾n, ®Æc biÖt ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn tµi chÝnh quèc gia, kh¾c phôc t×nh tr¹ng
l¹m ph¸t, ®¶m b¶o ®-îc khèi l-îng tiÒn tÖ trong l-u th«ng mét c¸ch hîp lý.
+ Tr¸i phiÕu trung h¹n : lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thêi h¹n tõ 1 n¨m ®Õn 9 n¨m . Lo¹i nµy
th-êng t¹o nguån thu ng©n s¸ch æn ®Þnh cho chÝnh phñ vµ dïng ®Ó ®Çu t- vµo c¸c dù
¸n mµ cã thÓ hoµn tr¶ ®-îc vèn vay.
+ Tr¸i phiÕu dµi h¹n : lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thêi h¹n tõ 10 trë lªn ®-îc dïng ®Ó huy
®éng vèn ®Çu t- cho c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së lín cã nguån thu hoµn tr¶ vèn vay,
nªn gi¶m bít g¸nh nÆng chi tiªu ng©n s¸ch.
_ Tr¸i phiÕu c«ng ty : lµ tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh víi môc ®Ých huy ®éng
vèn cho ®Çu t- ph¸t triÓn. C«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th× c«ng ty lµ ng-êi ®i vay vµ
ng-êi mua tr¸i phiÕu c«ng ty lµ chñ nî cña c«ng ty, c«ng ty ph¶i cam kÕt thanh to¸n
nî c¶ gèc vµ l·i cho ng-êi mua tr¸i phiÕu theo nh÷ng quy ®Þnh trong hîp ®ång ph¸t
hµnh c«ng ty.
Tr¸ phiÕu c«ng ty ®-îc chia thµnh nh- sau :
+ Tr¸i phiÕu tÝn chÊp : lµ lo¹i tr¸i phiÕu chØ dùa vµo uy tin cña c«ng ty ®Ó ph¸t hµn,
c«ng ty kh«ng ®-a mét tµi s¶n g× ®Ó lµm b¶o ®¶m.
+ tr¸i phiÕu thÕ chÊp ; lµ lo¹i tr¸i phiÕu khi ph¸t hµnh ®ßi hái ph¶i cã mét l-îng tµi
s¶n t-¬ng øng ký th¸c t¹i c¬ quan uû th¸c ®Î ®¶m b¶o ch¾c ch¾n kh¶ n¨ng hoµn tr¶
cña tr¸i phiÕu.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+ Tr¸i phiÕu cÇm cè -u tiªn : lµ lo¹i tr¸i phiÕu khi ph¸t hµnh ph¶i ®-îc cÇm cè toµn
bé tµi s¶n c«ng ty . §©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu an toµn nhÊt v× chñ së h÷u tr¸i phiÕu ®-îc
-u tiªn nhÊt so víi ng-êi mua lo¹i tr¸i phiÕu kh¸c.
+ Tr¸i phiÕu thu nhËp : lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ lîi tøc ®-îc tr¶ tuú thuéc vµo lîi nhuËn
cña c«ng ty vµ kh«ng cao h¬n l·i suÊt ghi trªn tr¸i phiÕu.
+ Tr¸i phiÕu cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÓu th-êng : lµ lo¹i tr¸i phiÕu cho
phÐp ng-êi së h÷u nã ®-îc quyÒn ®æi sang cæ phiÕu th-êng.
+ T¸i phiÕu l·i suÊt chiÕt khÊu : lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®-îc tr¶ l·i ngay khgi ph¸t hµnh,
®-îc khÊu trõ vµo vèn mua tr¸i phiÕu.
+ Tr¸i phiÕu l·i suÊt th¶ næi : lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã l·i suÊt ®-îc ®iÒu chØnh theo tõng
thêi kú cho phï hîp víi l·i suÊt trªn thÞ tr-êng.
Ngoµi cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, cßn cã c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c nh- c¸c hîp
®ång mua b¸n cã kú h¹n, c¸c hîp ®ång quyÒn lùa chän . . . còng trë thµnh hµng ho¸
vµ ®-îc mua b¸n trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n.
C. C¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c :
1. GiÊy ®¶m b¶o mua cæ phiÕu :
Trªn th-¬ng tr-êng cã nhiÒu c«ng ty ho¹t ®éng mang l¹i hiÖu qu¶ cao, xu h-ëng ph¸t
triÓn ngµy cµng më réng, Héi ®ång qu¶n trÞ ®-a ra quyÕt ®Þnh t¨ng vèn b»ng c¸ch
ph¸t hµnh cæ phiÕu bæ sung. ViÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu míi cã thÓ ®-a ®Õn t×nh tr¹ng
mét sè cæ ®«ng ban ®Çu kh«ng ®ñ vèn ®Ó mua thªm cæ phÇn míi theo tû lÖ ban ®Çu,
tõ ®ã hä mÊt quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty, trong khi hä lµ nh÷ng ng-êi cã c«ng, cÇn ®-îc
-u ®·i.
§Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, ng-êi ®· ¸p dông nhiÒu ph-¬ng thøc ph¸t hµnh cæ
phiÕu míi ®¶m b¶o quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty vÉn thuéc sè cæ ®ång ban ®Çu, b»ng sù
-u tiªn cho cæ ®ång cò vÉn n¾m quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty nh-ng nh- vËy cæ ®«ng míi
sÏ kh«ng mua cæ phiÕu. Do ®ã vµo nh÷ng n¨m 1950 ng-êi ta ®· -u tiªn khuyÕn khÝch
c¸c cæ ®ång cò ®-îc quyÒn mét sè cæ phiÕu míi t-¬ng øng víi tû lÖ gãp vèn ban ®Çu
theo gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ tr-êng. QuyÒn nµy ®-îc thÓ hiÖn b»ng giÊy ®¶m b¶o quyÒn
mua cæ phiÕu. Nõu cæ ®«ng cò kh«ng thùc hiÖn quyÒn mua th× hä cã thÓ ®-a ra b¸n ë
thÞ tr-êng ®Ó nhËn mét kho¶ng l·i do chªnh lÖch gi¸ -u tiªn. Sau khi -u tiªn cho cæ
®«ng cò sè cßn l¹i míi b¸n réng r·i trªn thi tr-êng.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
2. Hîp ®ång mua b¸n t-¬ng lai :
Hîp ®ång t-¬ng lai lµ mét b¶n hîp ®ång ®-îc so¹n gi÷a hai ng-êi, hîp ®ång
nµy x¸c ®Þnh cho ng-êi mua "quyÒn mua" ®-îc mét lo¹i chøng kho¸n víi sè l-îng vµ
gi¸ c¶ ®· ®-îc Ên ®Þnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi ng-êi b¸n, hoÆc ng-êi mua
"quyÒn b¸n" ®-îc b¸n mét lo¹i chøng kho¸n víi sè l-îng, gi¸ c¶ vµ thêi gian ®· Ên
®Þnh cho ng-êi b¸n. Ng-êi mua ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn mua "quyÒn mua hay quyÒn
b¸n", nh-ng cã ®Æc ®iÓm lµ ng-êi mua kh«ng ph¶i cps nghÜa vô thùc hiÖn quyÒn mua
hay b¸n cña m×nh trong t-ong lai mµ cã thÓ huû bá ®-îc; lóc nµy chØ mÊt sè tiÒn
mua"quyÒn mua hay quyÒn b¸n"mµ th«i, cßn ng-êi b¸n th× lu«n lu«n ph¶i thùc hiÖn
nghÜa vô "mua hay b¸n" cña m×nh theo yªu cÇu cña ng-êi mua.
C¸c giao dÞch nµy lµ mét lo¹i trß ch¬i mang tÝnh "cê b¹c" trong thÞ tr-êng chøng
kho¸n. Nh-ng ®©y lµ trß cê b¹c cã tinh to¸n, cã ph©n tÝch vµ nhËn ®Þnh chø kh«ng
ph¶i hoµn toµn may rñi. C¸c giao dÞch nµy trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n rÊt tÊp nËp,
ng-êi còng cã thÓ lµm giµu nhanh chãng vµ còng bÞ ph¸ s¶n tøc thêi.
Hîp ®ång t-¬ng lai chØ lµ chuyÖn mua b¸n gi÷a hai ng-êi, nã kh«ng phaØ lµ mét
lo¹i cæ phiÕu nµo cña c«ng ty ph¸t hµnh, tuy ®· trë thµnh mét bé phËn cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n trong nhiÒu n¨m nh-ng cho ®Õn n¨m 1970 nã míi trë thµnh quan träng
vµ míi ®-îc giao dÞch mét c¸ch cã tæ chøc, nh-ng nh-ng h×nh thøc nµy vÉn cßn Ýt
ng-êi hiÓu biÕt vµ tham gia.
Trªn ®©y lµ nh÷ng lo¹i hµng hãa cña thÞ tr-êng chøng kho¸n mµ cÇn ph¶i t¹o ra
cho thÞ tr-êng chøng kho¸n s¾p tíi cña ViÖt Nam.
II. gi¶i ph¸p ®Ó t¹o ra hµng hãa cho ttck viÖt nam
Còng nh- c¸c thÞ tr-¬ng kh¸c, muèn cã thÞ tr-êng chøng kho¸n tr-íc ph¶i cã
hang hãa lµ chøng kho¸n, chuÈn bÞ hµng hãa cho thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét néi
dung c¬ b¶n cã tÝnh quyÕt ®Þnh. Sau ®©y lµ mét sè g¶i ph¸p ®Ó t¹o ra hµng hãa cho thÞ
tr-êng chøng kho¸n ViÖt Nam :
1. §Èy m¹nh cæ phÇn hãa doand nghiÖp :
20