Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thị trường bảo hiểm ở việt nam...

Tài liệu Thị trường bảo hiểm ở việt nam

.DOC
95
91
67

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC ..... KHOA .... CHUYÊN NGÀNH : QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐỀ TÀI: THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM Ở VIỆT NAM Giảng viên hướng dẫn : .................................... Sinh viên thực hiện : .................................... Lớp : .................................... MSSV : ................................... Tháng 12- năm 2014 ch¬ng I 1 Kh¸I qu¸t chung vÒ thÞ trêng b¶o hiÓm I. sù RA §êi Vµ Ph¸t TriÓn Cña B¶o HiÒm. l. Nguån gèc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm thÕ giíi. BÊt cø ngµnh nghÒ nµo ®Òu ra ®êi tõ nhu cÇu ®ßi hái kh¸ch quan trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Cho ®Õn nay, cha ai cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nguån gèc cña b¶o hiÓm b¾t ®Çu tõ bao giê, nhng mäi ngêi c«ng nhËn c¸c ho¹t ®éng s¬ khai, mang tÝnh b¶o hiÓm ®· cã tõ rÊt l©u. C¸c ho¹t ®éng ®ã ®¸p øng nhu cÇu b¶o vÖ cuéc sèng con ngêi ë mäi n¬i, mäi lóc tríc nh÷ng rñi ro trong cuéc sèng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, c¸c nhu cÇu trë nªn ®a d¹ng vµ phøc t¹p h¬n, c¶ vÒ quy m«, møc ®é vµ thêi h¹n. Theo ®ã, c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu Êy còng ph¸t triÓn mét c¸ch t¬ng øng. C¸c ho¹t ®éng nµy dÇn dÇn ®îc quy ®Þnh l¹i mét c¸ch chÝnh thøc, hîp ph¸p theo c¸c tiªu chuÈn kh¸c nhau vµ cã tªn gäi chung lµ b¶o hiÓm. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm cho thÊy ho¹t ®éng b¶o hiÓm trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· tr¶i qua 3 h×nh th¸i: dù tr÷ thuÇn tóy, cho vay nÆng l·i vµ cuèi cïng lµ h×nh thøc tháa thuËn rµng buéc tr¸ch nhiÖm c¸c bªn. 1.l. Dù tr÷ thuÇn tóy. Nh÷ng b»ng chøng lÞch sö cho thÊy tõ rÊt xa xa cho ®Õn nay con ngêi ®· ý thøc ®îc viÖc tù b¶o vÖ ®Ó tån t¹i, trong ®ã vÊn ®Ò ®Çu tiªn lµ dù tr÷ thøc ¨n kiÕm ®îc hµng ngµy phßng khi ®ãi kÐm. VÝ dô: vµo nh÷ng n¨m 2.500 tríc c«ng nguyªn (TCN) - h¬n 4.000 n¨m tríc ®©y, ë Ai CËp nh÷ng ngêi thî ®Ïo ®¸ ®· biÕt thiÕt lËp quü ®Ó gióp ®ì n¹n nh©n cña c¸c vô tai n¹n. 1.2. Cho vay nÆng l·i. HÖ thèng cho vay ph¸t triÓn cïng víi sù më réng th¬ng m¹i vµ bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia, c¸c vïng, c¸c ch©u lôc. DÊu Ên ®¸ng chó ý lµ: hÖ thèng vay mîn l·i suÊt cao ®Ó mua vµ vËn chuyÓn hµng hãa ë Babylon (kho¶ng l.700 n¨m TCN) vµ AThen (kho¶ng 500 n¨m TCN). Khi hµng hãa bÞ mÊt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn th× ngêi ®i vay sÏ kh«ng ph¶i tr¶ kho¶n tiÒn ®· vay. KhiÕm khuyÕt cña hÖ thèng nµy lµ l·i suÊt hµ kh¾c, cã khi lªn ®Õn 40% vµ ph¶i tr¶ tríc (Nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn b¶o hiÓm cho thÊy phÇn l·i suÊt cho vay ®îc khÊu trõ tríc nay lµ dÊu hiÖu cña phÝ b¶o hiÓm ngµy nay). Do 2 vËy, nhµ thê vµ c¸c héi t«n gi¸o ®· can thiÖp b»ng c¸c s¾c lÖnh ®Ó chÊm døt ho¹t ®éng cho vay nÆng l·i. (TrÝch: §¹i c¬ng vÒ BH vµ BH nh©n thä - Tæng c«ng ty BHVN) V× nhu cÇu cÇn tiÒn vµ cÇn sù ®¶m b¶o cho chuyÕn hµng cña c¸c nhµ bu«n vÉn rÊt lín, ®Æc biÖt khi th«ng th¬ng bu«n b¸n ®ang ph¸t triÓn vµ mang l¹i l·i suÊt rÊt cao, c¸c h×nh thøc kh¸c ®· ra ®êi. 1.3. Tháa thuËn rµng buéc tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¸c bªn. §Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu tiÒn vèn vµ nhu cÇu gi¶m c¸c thiÖt h¹i lín cho c¸c nhµ bu«n, cã 2 ph¬ng ph¸p kh¶ thi. §ã lµ: a. H×nh thøc cæ phÇn. ChuyÕn hµng ®îc t¹o lËp b»ng sù ®ãng gãp cña nhiÒu ngêi. Mçi ngêi gãp mét phÇn nµo ®ã (b»ng tiÒn hoÆc hµng hãa) vµo chuyÕn hµng vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm theo phÇn ®ãng gãp ®ã. Khi chuyÕn hµng vÒ ®Õn ®Ých, lîi nhuËn sÏ ®îc chia cho mäi ngêi theo tû lÖ ®ãng gãp cæ phÇn. NÕu chuyÕn hµng ch¼ng may gÆp rui ro th× hËu qu¶ thiÖt h¹i còng ®îc chia sÎ cho nhiÒu ngêi. H×nh thøc nµy gi¶m ®îc g¸nh nÆng tæn thÊt cho nhiÒu ngêi cïng g¸nh chÞu. Nhng nã vÉn béc lé nhiÒu h¹n chÕ nh: kªu gäi cho ®ñ ngêi tham gia gãp cæ phÇn sÏ mÊt nhiÒu thêi gian, ph¶i dµn xÕp tháa thuËn chia sÎ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi... b. H×nh thøc b¶o hiÓm. Nh÷ng tháa thuËn b¶o hiÓm ®Çu tiªn xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi ho¹t ®éng giao lu bu«n b¸n hµng hãa b»ng ®êng biÓn. Nh÷ng tháa thuËn b¶o hiÓm trong lÜnh vùc hµng h¶i cã néi dung c¬ b¶n nh sau: Mét bªn lµ nhµ bu«n, chñ tµu chÊp nhËn tr¶ mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh, nÕu hµng hãa, tµu thuyÒn kh«ng ®Õn ®îc n¬i giao hµng do mét sè nguyªn nh©n nhÊt ®Þnh th× bªn thø hai (Ngêi b¶o hiÓm) sÏ tr¶ bªn thø nhÊt mét kho¶n tiÒn nh»m bï ®¾p cho nh÷ng thiÖt h¹i ®· x¶y ra. Nh vËy, cã thÓ coi b¶o hiÓm hµng h¶i lµ sù khëi ®Çu cña ngµnh b¶o hiÓm. B¶n hîp ®ång b¶o hiÓm cæ nhÊt cßn lu l¹i ®îc ph¸t hµnh t¹i thµnh phè c¶ng Genoa - Italia, vµo n¨m 1347. Sau ®ã, cïng víi cuéc c¸ch m¹ng th¬ng m¹i vµo thÕ kû 14, 15 thóc ®Èy sù më réng vËn t¶i hµng h¶i, b¶o hiÓm hµng h¶i còng ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng b¶o hiÓm ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi xoµi ngêi. Ho¹t ®éng nµy ®· ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ an toµn cña con ngêi trong cuéc s«ng vµ sinh ho¹t. B¶o hiÓm hµng h¶i lµ lo¹i b¶o 3 hiÓm ®Çu tiªn, ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña b¶o hiÓm. Sau ®ã, lÇn lît lµ b¶o hiÓm háa ho¹n, b¶o hiÓm nh©n thä vµ c¸c lo¹i b¶o hiÓm kh¸c.[8] b1. B¶o hiÓm háa ho¹n: Vô ch¸y lín ë Anh vµo n¨m 1666 ®· thiªu hñy trªn 13.000 tßa nhµ, lµ th¶m häa lín nhÊt tõ tríc cho ®Õn thêi ®iÓm ®ã. Nhu cÇu vÒ c¬ chÕ b¶o hiÓm cho tµi s¶n tríc rñi ro ch¸y dÉn tíi sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty b¶n hiÓm trong lÜnh vùc háa ho¹n. N¨m 1667, c«ng ty b¶o hiÓm háa ho¹n ®Çu tiªn ®· ra ®êi ë níc Anh. [8] b2. B¶o hiÓm nh©n thä: C«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä Equitable lµ c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp ë Anh vµo n¨m 1762. Cã thÓ nãi r»ng níc Anh lµ chiÕc n«i cña ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm thÕ giíi. Cho ®Õn ngµy nay, ®©y vÉn lµ trung t©m cña c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm. b3. C¸c lo¹i b¶o hiÓm kh¸c. Cuèi thÕ kû 19, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ, hµng lo¹t c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm ®· xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn rÊt nhanh: b¶o hiÓm « «, b¶o hiÓm m¸y bay, b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù. Ngµy nay, b¶o hiÓm ®· x©m nhËp vµo mäi lÜnh vùc ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. Ngµnh b¶o hiÓm th¬ng m¹i ®ang gi÷ mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ nhiÒu quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ph¸t triÓn. 2. Sù ph¸t tiÒn cña ngµnh b¶o hiÓm thÕ giíi. Ngµy nay ngµnh b¶o hiÓm trªn thÕ giíi ®· trë thµnh mét ngµnh rÊt lín m¹nh. C¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm bao trïm lªn mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi vµ thÞ trêng b¶o hiÓm réng lín còng t¸c ®éng m¹nh mÏ lªn c¸c thÞ trêng kh¸c. 2.1. C¸c thÞ trêng b¶o hiÓm Ch©u ¢u. Ch©u ¢u lµ c¸i n«i cña b¶o hiÓm hiÖn ®¹i vµ vÉn lµ mét thÞ trêng chñ yÕu tÇm thÕ giíi víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh, nhÊt lµ ngµnh b¶o hiÓm Nh©n thä vµ TiÕt kiÖm. Díi ¶nh hëng cña ñy ban Ch©u ¢u, c¸c níc thuéc Liªn minh Ch©u ¢u (cã 15 níc tõ n¨m 1995) triÓn khai dÇn dÇn mét thÞ trêng b¶o hiÓm chung, nhng vÉn cha thèng nhÊt vÒ mÆt ph¸p lý (hîp ®ång, tr¸ch nhiÖm d©n sù), còng nh vÊn ®Ò thuÕ.Ba thÞ trêng chÝnh cña Ch©u ¢u lµ §øc, Anh vµ Ph¸p. ThÞ trêng b¶o hiÓm cña mét sè níc T©y ¢u kh¸c tõ l©u cã sù n¨ng ®éng vît qua ban giíi quèc gia nh: Thôy SÜ, Hµ Lan, ý, Thôy ®iÓn, Luxembourg. ThÞ trêng c¸c níc Nam ¢u, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt. C¸c níc §«ng ¢u, ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ nhµ n4 íc sang nÒn kinh tÕ tù do h¬n, cã nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c, t¨ng trëng m¹nh vµ rÊt s«i ®éng. ñy ban B¶o hiÓm Ch©u ¢u c«ng bè c¸c sè liÖu thèng kª vÒ thÞ trêng cña 25 HiÖp héi quèc gia lµ thµnh viªn cña ñy ban nµy. N¨m 2001, c¸c sè liÖu tæng thÓ nh sau: B¶ng1: C¸c chØ tiªu vÒ B¶o hiÓm cña 25 quèc gia Ch©u ¢u n¨m 2001 Doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä 251.577 triÖu ECU 51,3% Doanh thu phÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä 238.669 triÖu ECU 48,7% Tæng doanh thu cña hai ngµnh b¶o hiÓm trªn 490.246 triÖu ECU Sè lîng nh©n viªn cña c¸c c«ng ty nµy 5.303 PhÝ b¶o hiÓm nh©n thä theo b×nh qu©n ®Çu ngêi 977.256 PhÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä theo b×nh qu©n ®Çu ngêi 492 ECU Tæng phÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä theo BQ ®Çu ngêi 659 ECU TØ lÖ: phÝ b¶o hiÓm/ Tæng s¶n phÈm quèc d©n 6,9% §Çu t cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm 2.585.506 triÖu ECU TØ lÖ: ®Çu t tµi chÝnh/ Tæng s¶n phÈm quèc d©n 37,05% PhÝ b¶o hiÓm b×nh qu©n mçi c«ng ty 92 triÖu ECU Sè lîng nh©n viªn trung b×nh mçi c«ng ty 184 37,05% (Nguån: Gi¸o khoa Quèc tÕ vÒ B¶o hiÓm) N¨m 1999, doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm Ch©u ¢u t¨ng gÇn 7%, trong ®ã 5,9% trong lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ 7,5% lµ b¶o hiÓm nh©n thä. MÆc dï bÞ gi¶m so víi nh÷ng n¨m tríc, nhng viÖc nµy vÉn kh¼ng ®Þnh xu híng t¨ng ®îc duy tr× tõ nhiÒu n¨m nay. - Doanh thu b¶o hiÓm Ch©u ¢u t¨ng nhanh h¬n Tæng s¶n phÈm quèc néi mét c¸ch râ rÖt, n¨m 1980 chiÕm 4% GDP (Tæng s¶n phÈm quèc néi) lªn tíi 6,9% n¨m 1999 - Ngµnh b¶o hiÓm Nh©n thä t¨ng nhanh h¬n ngµnh b¶o hiÓm ThiÖt h¹i, g¸n ®¹t ®Õn sù chÝn muåi, trõ ë c¸c níc Nam ¢u n¬i mµ nhu cÇu cßn rÊt lín. Trong 15 n¨m gÇn ®©y, b¶o hiÓm Nh©n thä ®· t¨ng nhanh h¬n GDP 2,5 lÇn, ®iÒu nµy thÓ hiÖn mét phÇn tiÕt kiÖm cña c¸c hé gia ®×nh chuyÓn híng sang 5 s¶n phÈm b¶o hiÓm vµ nçi lo l¾ng cña mét phÇn c«ng chóng vÒ t¬ng lai cña c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm vµ hu trÝ cña Nhµ níc. PhÇn lín c¸c tËp ®oµn b¶o hiÓm Ch©u ¢u ho¹t ®éng m¹nh ë níc ngoµi vµ ®· trë thµnh nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia thùc sù. Trong vßng 30 n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng b¶o hiÓm Ch©u ¢u ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn s©u s¾c. Kh«ng nh÷ng chØ ph¸t triÓn rÊt æn ®Þnh mµ tÊt c¶ c¸c luËt b¶o hiÓm quèc gia còng biÕn ®æi s©u s¾c díi t¸c ®éng bÒn bØ cña giíi l·nh ®¹o Liªn minh Ch©u ¢u (EU). ThËm chÝ nh÷ng níc kh«ng n»m trong sè 15 níc thµnh viªn cña EU còng hÇu nh th«ng qua luËt b¶o hiÓm ®îc so¹n th¶o dùa trªn c¸c nguyªn t¾c cña ñy ban b¶o hiÓm Ch©u ¢u liªn quan ®Õn thÞ trêng b¶o hiÓm. - ThÞ trêng b¶o hiÓm Anh: Chóng ta ®· thÊy c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm hiÖn nay ®îc biÕt ®· ra ®êi chÝnh t¹i ý, sau ®ã lµ ë c¸c níc thuéc vïng §Þa Trung H¶i vµ vÞnh Ban TÝch. Tuy nhiªn, mét ®iÒu kh«ng thÓ chèi c·i ®îc lµ c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm hiÖn ®¹i l¹i ph¸t triÓn chÝnh t¹i Anh, tõ thÕ kû XVII. Sù bµnh tríng phi thêng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña Anh vµo thÕ kû XIX ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp Anh quèc, trong ®ã cã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¸t triÓn rùc rì trªn thÕ giíi vµ cã ¶nh hëng rÊt lín trong mét thêi gian dµi. RÊt nhiÒu ngµnh b¶o hiÓm ®· ®îc h×nh thµnh bëi nh÷ng C«ng ty b¶o hiÓm Anh vµ gi÷ ®îc vai trß ngù trÞ l©u dµi nhê vµo n¨ng lùc cao, kh¶ n¨ng b¶o hiÓm vµ m¹ng líi réng kh¾p thÕ giíi cña c¸c chuyªn gia, c«ng ty tµi chÝnh vµ m«i giíi b¶o hiÓm. ThÞ trêng b¶o hiÓm Anh cã 926 c«ng ty, n¨m 2001, ®¹t doanh thu b¶o hiÓm trùc tiÕp lµ 227904 triÖu USD, b»ng 5,97% thÞ trêng thÕ giíi. Nh vËy, phÝ b¶o hiÓm b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ 2.964,2 USD, trong ®ã 64% lµ b¶o hiÓm nh©n thä. TØ träng b¶o hiÓm trong GDP ®¹t l4,33%, cao nhÊt ë Ch©u ¢u, sau Thôy Sü. [16] - C¸c thÞ trêng b¶o hiÓm Ch©u ¸. ë Ch©u ¸, b¶o hiÓm bµnh tríng rÊt nhanh, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña lôc ®Þa nµy vµ qu¸ tr×nh tù do hãa kinh tÕ ®ang diÔn ra t¹i phÇn lín c¸c níc cã nÒn kinh tÕ tËp trung. Trong thËp kû qua, doanh thu b¶o hiÓm hµng n¨m t¨ng trung b×nh 15%. B¶ng 2: C¸c thÞ trêng b¶o hiÓm chÝnh ë Ch©u ¸ Níc Doanh thu b¶o hiÓm 6 Tû träng b¶o hiÓm n¨m 1999. PhÝ b¶o hiÓm b×nh Tû träng b¶o hiÓm NhËt B¶n Hµn Quèc §µi Loan Trung Quèc (kh«ng kÓ Hång K«ng) Ên §é Hång K«ng Israel Th¸i Lan Singapor Malaixia Indonesia Phillipines A rËp xª ót C¸c tiÓu v¬ng quèc ¶ RËp thèng nhÊt I ran Pakistan C« oÐt Oman Jordanie Ba – ranh n¨m 1999 (tr. USD) 637.256 59.989 14.397 7.368 6.026 5.037 5.010 4.076 3.678 3.651 2.380 1.123 712 645 507 478 188 119 117 101 nh©n thä (%) 80,1 77,9 67,7 31,6 70,0 60,9 45,5 47,6 67,2 49,3 38,8 43,4 3,7 12,7 6,9 43,3 12,5 17,4 19,5 15,8 qu©n ®Çu ngêi USD 5.088 1.337 678 6 6 813 904 67 1.190 181 12 16 40 220 7 4 111 55 22 180 trong GDP 12,78 13,16 5,53 1,17 2,01 3,51 5,78 2,43 4,25 4,28 1,40 1,52 0,57 1,69 0,48 0,81 0,71 0,99 1,78 2,24 (Nguån: B¶o hiÓm quèc tÕ - Trêng Quèc gia B¶o hiÓm Paris) 2.2. T×nh h×nh thÞ trêng b¶o hiÓm toµn cÇu. ThÞ trêng b¶o hiÓm trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c.. Nh÷ng ngêi cã trªn 25 n¨m th©m niªn c«ng t¸c trong ngµnh b¶o hiÓm ®· b×nh luËn r»ng, hä cha tõng thÊy t×nh h×nh thÞ trêng b¶o hiÓm toµn cÇu nh hiÖn nay: Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña thÞ trêng lµ khæng lå, c¹nh tranh gay g¾t vµ kh«ng lµnh m¹nh mµ hËu qu¶ lµ phÝ b¶o hiÓm vµ ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm xÊu ®i mét c¸ch ghª gím. Quan ®iÓm chung hiÖn nay lµ c¸c nhµ b¶o hiÓm vµ c¸c nhµ n.hËn t¸i b¶o hiÓm kh«ng cßn b¶o hiÓm rñi ro n÷a mµ chØ ®¬n thuÇn lµ ch¹y theo nh÷ng tØ lÖ phÝ vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm mµ ngêi ta cho lµ "®iªn rå" vµ "kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®îc". Sù thùc lµ kh¸i niÖm "®Þnh gi¸ ®óng" ®· bÞ lÊn ¸t bëi "c¸c lÝ do th¬ng m¹i", vµ ngµy nay b¶o hiÓm gièng nh mét thÞ trêng hµng hãa th«ng thêng, n¬i mµ chÊt lîng phôc vô vµ gi¸ trÞ gia t¨ng, nh÷ng nÐt ®Æc trng c¬ b¶n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña b¶o hiÓm kh«ng cßn mÊy ý nghÜa so víi gi¸ c¶ (phÝ b¶o hiÓm). §èi víi mét ngµnh kinh doanh nh ngµnh 7 b¶o hiÓm th× ®ã Ýt nhÊt còng lµ ®iÒu ®¸ng tiÕc, ®ã lµ ®iÒu cùc kú nguy hiÓm xÐt vÒ l©u dµi ®èi víi c¶ hai bªn: ngêi b¸n b¶o hiÓm vµ kh¸ch hµng cña hä. MÆt kh¸c, t×nh tr¹ng "thÞ trêng mÒm" kh«ng ph¶i lµ míi. Nã ®· tõng x¶y ra tríc ®©y, nhng cã lÏ kh«ng ph¶i víi møc ®é nghiªm träng nh hiÖn nay vµ víi rÊt Ýt triÓn väng sÏ ®îc c¶i thiÖn trong nh÷ng n¨m tíi. §¬ng nhiªn, kh«ng ai hoµi nghi lµ trong mÊy n¨m qua, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm ®· thu ®îc kh¸ nhiÒu lîi nhuËn. XÐt trªn gãc ®é thÞ trêng b¶o hiÓm toµn cÇu th× vô ®éng ®Êt ë Kobe NhËt B¶n chØ lµ mét chÊn ®éng nhÑ. Lloydss of London cã vÎ nh võa míi b×nh phôc sau trËn èm "thËp tö nhÊt sinh" ®Çu nh÷ng n¨m 90 (MÆc dï b¶n b¸o c¸o ®Çu tiªn míi c«ng bè gÇn ®©y cña Equitas, mét c¬ quan ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong kÕ ho¹ch x©y dùng l¹i vµ c¶i c¸ch cña Lloyd's, ch¾c lµ ®· lµm chÊn ®éng toµn thÞ trêng, bëi lÏ theo b¸o c¸o ®ã th× nh÷ng khiÕu n¹i ®ßi båi thêng sÏ ph¶i gi¶i quyÕt trong t¬ng lai tá ra kh¸c xa mét c¸ch nguy hiÓm so víi dù kiÕn ban ®Çu). B¶o hiÓm thÕ giíi ®· ®îc chøng kiÕn sù t¨ng lªn cha tõng thÊy cña c¸c kh¶ n¨ng tµi chÝnh míi ë Hoa Kú, Bermuda vµ c¸c n¬i kh¸c, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc t¸i b¶o hiÓm. Ai nÊy ®Òu muèn chia phÇn vµ c¹nh tranh ¸c liÖt, h«ng chØ lµm cho phÝ b¶o hiÓm gi¶m xuèng mét c¸ch ®¸ng kÓ, mµ cßn lµm gi¶m c¶ chÊt lîng s¶n phÈm b¶o hiÓm. Tríc t×nh h×nh ®ã, tÊt c¶ ®Òu buéc ph¶i tËp trung mäi søc lùc b¶o vÖ c«ng viÖc lµm ¨n cña m×nh khái bÞ tÊn c«ng, cè g¾ng ®¹t ®îc sù t¨ng trëng vµ thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu chiÕn lîc vÒ lîi nhuËn tríc sù hiÖn diÖn cña mét "thÞ trêng mÒm", do ®ã cßn ®©u thêi gian vµ c¶m høng ®Ó lµm nh÷ng viÖc nh: tËp trung nghiªn cøu ®Ó cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm míi cã chÊt lîng cao nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu thay ®æi hµng ngµy, ®Ó hµnh ®éng mét c¸ch chñ ®éng s¸ng t¹o chø kh«ng ph¶i ph¶n øng mét c¸ch thô ®éng; ®Ó ngÈng cao ®Çu vµ nh×n vÒ t¬ng lai. Còng cÇn nãi thªm r»ng ngµnh b¶o hiÓm ®ang tr¶i qua nh÷ng thay ®æi cùc kú s©u s¾c. Mét nhãm c¸c nhµ b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ®ang thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ c¬ cÊu. ViÖc s¸p nhËp vµ mua l¹i c¸c h·ng m«i giíi vµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®ang diÔn ra trªn kh¾p thÕ giíi. Ngµy cµng cã nhiÒu c«ng ty t¸i b¶o hiÓm ®îc thµnh lËp ®Ó cung cÊp c¸c gi¶i ph¸p míi vÒ b¶o hiÓm møc vît tréi cho nh÷ng c«ng ty muèn chän møc gi÷ l¹i cao. C¸c gi¶i ph¸p b¶o hiÓm trùc tiÕp kh«ng qua trung gian ®ang trë nªn ngµy cµng phæ biÕn. C¸i mµ ngêi ta ®ang tËp trung phª ph¸n lµ ngµnh b¶o hiÓm ®· tá ra kh«ng ®ñ hiÖu qu¶ mét c¸ch ®¸ng ng¹i. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ vai trß t¬ng lai cña 8 m«i giíi vµ cña t¸i b¶o hiÓm vÉn cha ®îc gi¶i ®¸p mÆc dï ngµy cµng cã nhiÒu ngêi muèn bá h¼n hoÆc gi¶m bít kh©u trung gian, tiÕt kiÖm chi phÝ vµ ®¬n gi¶n hãa toµn bé qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn tõ ngêi b¸n ®Õn ngêi mua. Trong khi ®ã th× bé phËn cßn l¹i cña giíi tµi chÝnh quèc tÕ nh¶y vµo thÞ trêng, chµo b¸n c¸c gi¶i ph¸p cung cÊp tµi chÝnh mµ kh¸ch hµng cã thÓ lùa chän ®Ó xö lý rñi ro nh c¸c ph¬ng tiÖn phßng chèng vµ c¸c s¶n phÈm ph¸t sinh vît ra ngoµi ph¹m vi c¸c ph¬ng ph¸p chuyÓn giao rñi ro truyÒn thèng th«ng qua b¶o hiÓm. §èi víi c¸c nhµ b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp quèc tÕ th× còng ch¼ng cã g× lµ ch¾c ch¾n: chØ cã sù thay ®æi lµ ch¾c ch¾n mµ th«i. Cßn ®èi víi kh¸ch hµng th× tríc m¾t hä cã thÓ më tiÖc ¨n mõng. Hä gi¶m ®îc nhiÒu chi phÝ ®Ó mua nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa cã ®iÒu kiÖn hêi h¬n, hä c¶m thÊy hä cã ®îc sù lùa chän tù do h¬n. Mét sè c«ng ty lín vµ c«ng ty siªu quèc gia ®· tiÕn ®Õn giai ®o¹n mµ sù lùa chän a thÝch cña hä lµ h¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông thÞ trêng b¶o hiÓm trong chõng mùc cã thÓ. §ã lµ c¸ch ®¸p l¹i tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm, mét qu¸ tr×nh dÉn ®Õn trªn 40% phÝ b¶o hiÓm ®îc dïng ®Ó chi tr¶ cho qu¸ nhiÒu bªn tham gia vµo mét th¬ng vô b×nh thêng, ®Æc biÖt lµ díi h×nh thøc phô phÝ vµ hoa hång, chØ cã phÇn kh«ng lín cßn l¹i ®îc chi cho chøc n¨ng b¶o vÖ thùc sù cña b¶o hiÓm. §èi víi mét sè c«ng ty lín th× ®ã còng lµ sù ®¸p l¹i nguyÖn väng cña hä muèn kiÓm so¸t sè phËn cña chÝnh m×nh vµ muèn ®îc ¨n chia mét phÇn thµnh qu¶ tµi chÝnh mµ ngµnh b¶o hiÓm giµnh ®îc. Cã mÊy c¸ch ®Ó hä thùc hiÖn nguyÖn väng ®ã. §ã lµ thµnh lËp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm "trong nhµ" hay c¸c c«ng ty b¶o hiÓm néi bé; s¨n t×m c¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh míi mµ hä cã thÓ lùa chän ®Ó kh¾c phôc rñi ro; lËp ra c¸c nhãm gi÷ l¹i rñi ro vµ c¸c quü ®iÒu hßa. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã lµm gi¶m quy m« cña thÞ trêng b¶o hiÓm vµ gãp phÇn lµm cho c¹nh tranh ¸c liÖt h¬n. II. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thÞ trêng b¶o hiÓm. 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm - t¸i b¶o hiÓm. 1.1. B¶o hiÓm. 1.1.1. Kh¸i niÖm: HiÖn nay cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ b¶o hiÓm: - Theo gi¸o tr×nh b¶o hiÓm trêng §¹i häc KÕ to¸n Hµ Néi: Ho¹t ®éng b¶o hiÓm lµ viÖc ngêi b¶o hiÓm nhËn tr¸ch nhiÖm tríc rñi ro, trªn c¬ së ngêi tham gia b¶o hiÓm ký kÕt hîp ®ång, ®ãng phÝ b¶o hiÓm ®Ó ngêi b¶o hiÓm båi 9 thêng hoÆc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm theo luËt thèng kª[9]. Kh¸i niÖm nµy míi chØ nãi lªn ®îc quy tr×nh b¶o hiÓm, mµ cha nãi lªn ®îc b¶n chÊt cña b¶o hiÓm. - Giai ®o¹n ban ®Çu ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm th× b¶o hiÓm ®· ®îc ®Þnh nghÜa lµ : "B¶o hiÓm lµ tæ chøc hîp lý mét nhãm ngêi cã cïng chung mét lo¹i rñi ro cã thÓ x¶y ra. C¸c kho¶n ®ãng gãp vÒ tµi chÝnh cña hä cho phÐp båi thêng nh÷ng thiÖt h¹i mµ mét sè ngêi trong nhãm ph¶i g¸nh chÞu khi tæn thÊt x¶y ra [5]. Kh¸i niÖm trªn cha ®Çy ®ñ, kh«ng ph¶i bÊt cø thiÖt h¹i nµo còng ®îc båi thêng, mµ chØ mét sè nh÷ng tæn thÊt ®· ®îc tho¶ thuËn g©y ra. N÷ hoµng Anh Elisabeth ®Ö nhÊt ®· tõng kh¼ng ®Þnh: Nhê cã b¶o hiÓm "tæn thÊt sÏ nhÑ ®i nÕu ®îc chia sÎ cho nhiÒu ngêi vµ sÏ rÊt nÆng nÕu ®Ó mét Ýt ngêi g¸nh chÞu" [16]. Nh÷ng ngêi cã nhµ cöa, khi mua b¶o hiÓm ho¶ ho¹n, hµng n¨m ®Òu ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn nhá (t¬ng ®¬ng 0,5%o gi¸ trÞ ng«i nhµ) ®Ó nh÷ng ngêi bÊt h¹nh trong sè hä, bÞ mÊt n¬i ë do ch¸y, nhËn ®îc mét kho¶n tiÒn båi thêng cho phÐp t¸i thiÕt l¹i nhµ cöa. - Cßn trong gi¸o tr×nh b¶o hiÓm - Trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng: B¶o hiÓm lµ mét sù cam kÕt båi thêng cña Ngêi b¶o hiÓm ®èi víi Ngêi ®îc b¶o hiÓm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t cña ®èi tîng b¶o hiÓm do mét sè rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y ra, víi ®iÒu kiÖn ngêi ®îc b¶o hiÓm ®· thuª b¶o hiÓm cho ®èi tîng b¶o hiÓm ®ã vµ nép mét kho¶n tiÒn gäi lµ phÝ b¶o hiÓm. Kh¸i niÖm nµy kh¸ ®Çy ®ñ nhng cha ®Ò cËp ®Õn b¶n chÊt cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm. [7] - §Þnh nghÜa vÒ b¶o hiÓm do gi¸o s HÐmard (Ph¸p) ®a ra cã tÝnh ph¸p lý h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n c¶: ''B¶o hiÓm lµ mét nghiÖp vô, qua ®ã, mét bªn lµ ngêi ®îc b¶o hiÓm chÊp nhËn tr¶ mét kho¶n tiÒn (phÝ b¶n hiÓm hay ®ãng gãp b¶o hiÓm) cho chÝnh m×nh hoÆc cho mét ngêi thø ba kh¸c ®Ó trong trêng hîp rñi ro x¶y ra sÏ ®îc tr¶ mét kho¶n båi thêng tõ mét bªn kh¸c lµ ngêi b¶o hiÓm, ngêi tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé rñi ro, ®Òn bï nh÷ng thiÖt h¹i theo LuËt thèng kª [16]. 1.1.2. C¸c nguyªn t¾c b¶o hiÓm c¬ b¶n cña b¶o hiÓm : a) B¶o hiÓm mét rñi ro chø kh«ng b¶o hiÓm mét sù ch¾c ch¾n. b) Nguyªn t¾c trung thùc tuyÖt ®èi. c) Nguyªn t¾c lîi Ých b¶o hiÓm. d) Nguyªn t¾c båi thêng. e) Nguyªn t¾c thÕ quyÒn. [7] 1.1.3. Ph¬ng ph¸p ph©n t¸n rñi ro cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Rñi ro kh«ng chØ x¶y ra ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng mua b¶n hiÓm mµ cßn x¶y ra c¶ ®èi víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Khi x¶y ra nh÷ng rñi ro tæn thÊt 10 qu¸ lín th× céng ty b¶o hiÓm còng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶ båi thêng vµ sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Do vËy ®èi víi nh÷ng rñi ro qu¸ lín c¸c nhµ b¶o hiÓm sÏ t×m c¸ch ph©n t¸n rñi ro ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ æn ®Þnh ho¹t ®éng kinh doanh cña chÝnh m×nh. Tõ khi b¶o hiÓm ra ®êi rÊt nhiÒu c¸c ph¬ng ph¸p ®· ®îc ¸p dông ®Ó ph©n chia rñi ro vµ ph©n t¸n c¸c rñi ro cho nhiÒu nhµ b¶o hiÓm ®Ó trong trêng hîp tæn thÊt x¶y ra, cam kÕt tèi ®a cña mçi mét nhµ b¶o hiÓm t¬ng øng víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña hä vµ kh«ng lµm ph¬ng h¹i ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä. HiÖn nay cã 3 ph¬ng ph¸p chÝnh ®îc ¸p dông ®Ó ph©n chia rñi ro. §ã lµ: §ång b¶o hiÓm, ký kÕt b¶o hiÓm theo líp, t¸i b¶o hiÓm. - §ång b¶o hiÓm lµ sù ph©n chia theo tØ lÖ cïng mét rñi ro gi÷a nhiÒu nhµ b¶o hiÓm, nh÷ng ngêi ®îc gäi lµ c¸c nhµ ®ång b¶n hiÓm. Mçi mét nhµ ®ång b¶o hiÓm trong sè ®ã chÊp nhËn mét tØ lÖ nµo ®ã cña rñi ro tïy thuéc vµo møc chÊp nhËn riªng cña anh ta vµ sÏ nhËn ®îc mét tØ lÖ t¬ng øng nh vËy vÒ phÝ b¶o hiÓm do ngêi ®îc b¶o hiÓm vµ trong trêng hîp tæn thÊt x¶y ra toµn bé hay tõng ph¸n th× anh ta sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng theo chÝnh tØ lÖ ®ã. ThÞ trêng thêng xuyªn ¸p dông h×nh thøc b¶o hiÓm nµy lµ thÞ trêng Lu©n §«n. - Ph©n chia rñi ro theo líp: Khi mét nhµ b¶o hiÓm cã kh¶ n¨ng b¶o hiÓm ë møc thÊp h¬n so víi toµn bé sè tiÒn ph¶i b¶o hiÓm, anh ta cã thÓ ®Ò nghÞ b¶o hiÓm cho rñi ro ®Çu tiªn t¬ng øng víi møc chÊp nhËn cña anh ta vµ ®Ò nghÞ mét nhµ b¶o hiÓm kh¸c b¶o hiÓm møc cßn l¹i cña líp ®Çu tiªn nµy. §èi víi c¸c tËp ®oµn cã tÇm cì quèc tÕ, cã thÓ quyÕt ®Þnh b¶o hiÓm c¸c líp thÊp ë c¸c nhµ b¶o hiÓm cña níc n¬i mµ tËp ®oµn ®ã ho¹t ®éng (®iÒu ®ã lµ mét quy ®Þnh b¾t buéc cña ph¸p luËt) vµ cã thÓ quyÕt ®Þnh b¶o hiÓm c¸c tæn thÊt th¶m häa hoÆc b¶o hiÓm c¸c kho¶n tiÒn lín nhÊt ê c¸c nhµ b¶o hiÓm quèc tÕ ®îc chÊp nhËn ho¹t ®éng t¹i níc mµ tËp ®oµn nµy ®Æt trô së, ®«i khi ngêi ta gäi hîp ®ång cuèi cïng nµy lµ mét hîp ®ång ''c¸i «'' (Umbrella Cover). - T¸i b¶o hiÓm: T¸i b¶o hiÓm lµ ph¬ng ph¸p thø ba ®îc ¸p dông ®Ó ph©n t¸n c¸c rñi ro vµ ph©n chia tèt h¬n c¸c rñi ro gi÷a c¸c nhµ b¶o hiÓm theo kh¶ n¨ng tµi chÝnh s½n cã cña hä ®Ó b¶o hiÓm cho c¸c rñi ro ®ã. Ngêi ta cã thÓ nãi ngêi t¸i b¶o hiÓm lµ ngêi b¶n hiÓm cña c¸c nhµ b¶o hiÓm. ThËt vËy, t¸i b¶o hiÓm lµ mét hîp ®ång mµ qua ®ã ngêi b¶o hiÓm gèc 11 trót bá tÊt c¶ hoÆc mét phÇn c¸c rñi ro mµ anh ta ®· chÊp nhËn b¶o hiÓm sang mét ngêi kh¸c, ®ã lµ ngêi t¸i b¶o hiÓm. C«ng ty b¶o hiÓm nhîng t¸i b¶o hiÓm, nhîng l¹i mét phÇn c¸c rñi ro ®· chÊp nhËn vµ c¸c kho¶n phÝ t¬ng øng. ChÝnh v× vËy, trong mét hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm gèc ®îc gäi lµ c«ng ty nhîng, hoÆc ng¾n gän h¬n ''bªn nhîng'' vµ ngêi t¸i b¶o hiÓm ®îc gäi lµ ''bªn ®îc nhîng''. Nh vËy trong ®ång b¶o hiÓm, cã mét mèi quan hÖ hîp ®ång trùc tiÕp gi÷a ngêi ®îc b¶o hiÓm víi mçi mét nhµ ®ång b¶o hiÓm, ngêi ®îc b¶o hiÓm kh«ng hÒ cã mét mèi quan hÖ nµo víi c¸c nhµ t¸i b¶o hiÓm. Ngay c¶ sau khi ®· ký mét hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm, ngêi b¶o hiÓm gèc vÉn gi÷ toµn bé c¸c rñi ro mµ ngêi ®ã ®· chÊp nhËn b¶o hiÓm. Trong trêng hîp tæn thÊt x¶y ra, chÝnh ngêi b¶o hiÓm sÏ båi thêng trùc tiÕp cho ngêi ®îc b¶o hiÓm vµ sau ®ã sÏ thu vÒ phÇn mµ nhµ t¸i b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho m×nh (trªn thùc tÕ chóng ta sÏ thÊy lµ trong trêng hîp tæn thÊt x¶y ra nghiªm träng th× nhµ t¸i b¶o hiÓm cã thÓ øng tríc cho ngêi b¶o hiÓm sè tiÒn cÇn thiÕt ®Ó båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm). Nh vËy, c¸c hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm lu«n lu«n do c¸c c«ng ty b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ký. C¸c hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm kh«ng bÞ sù kiÓm tra chÆt chÏ cña c¸c c¬ quan Nhµ níc nh sù kiÓm tra ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm nh»m b¶o vÖ nh÷ng ngêi ®îc b¶o hiÓm. V× vËy, nÕu b¾t buéc ph¶i cã c¸c thñ tôc chÊp nhËn ®èi víi c¸c nhµ t¸i b¶o hiÓm th× thñ tôc ®ã thêng ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu so víi thñ tôc cña c¸c nhµ b¶o hiÓm gèc. Tãm l¹i. T¸i b¶o hiÓm lµ mét lo¹i nghiÖp vô mµ ngêi b¶o hiÓm sö dông ®Ó chuyÓn mét phÇn tr¸ch nhiÖm ®· chÊp nhËn víi ngêi ®îc b¶o hiÓm cho ngêi b¶o hiÓm kh¸c, trªn c¬ së nhîng l¹i cho ngêi b¶o hiÓm ®ã mét phÇn phÝ b¶o hiÓm th«ng qua hîp ®ång t¸i b¶o hiÓm. NÕu nh b¶o hiÓm lµ h×nh thøc dµn tr¶i tæn thÊt cña mét Ýt ngêi cho nhiÒu ngêi cïng chÞu th× t¸i b¶o hiÓm lµ h×nh thøc dµn tr¶i mét lÇn n÷a nh÷ng tæn thÊt mµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i g¸nh chÞu. Nãi mét c¸ch ng¾n gän: t¸i b¶o hiÓm lµ b¶o hiÓm cho c¸c nhµ b¶o hiÓm. ¦u nhîc ®iÓm cña t¸i b¶o hiÓm + ¦u ®iÓm: T¹o t©m lý an toµn cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm b»ng c¸c dÞch vô b¶o hiÓm, më réng ph¹m vi b¶o hiÓm, ®¶m b¶o tµi chÝnh cho c¸c c«ng ty b¶n hiÓm. + Nhng nhîc ®iÓm lµ: T¸i b¶o hiÓm cã thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ c¸c chi tiªu tµi chÝnh cña c«ng ty b¶o hiÓm. 2. ThÞ trêng b¶o hiÓm 2.l - Kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng b¶o hiÓm 12 ThÞ trêng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm vÒ thÞ trêng vµ còng ®· cã nhiÒu tµi liÖu bµn vÒ thÞ trêng. Cã thÓ nãi quan ®iÓm chung nhÊt vÒ thÞ trêng lµ ''thÞ trêng bao gåm toµn bé c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng hãa ®îc diÔn ra trong sù thèng nhÊt h÷u c¬ víi c¸c mèi quan hÖ do chóng ph¸t sinh g¾n liÒn víi mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh''. [3] Theo thuËt ng÷ b¶o hiÓm, th× trêng b¶o hiÓm lµ n¬i mua vµ b¸n c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm. S¶n phÈm b¶o hiÓm lµ lo¹i s¶n phÈm dÞch vô ®Æc biÖt; lµ lo¹i s¶n phÈm v« h×nh kh«ng thÓ c¶m nhËn ®îc h×nh d¸ng, kÝch thíc, mµu s¾c v.v.. s¶n phÈm b¶o hiÓm lµ s¶n phÈm kh«ng ®îc b¶o hé b¶n quyÒn, lµ s¶n phÈm mµ ngêi mua kh«ng mong ®îi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra ®èi víi m×nh ®Ó ®îc båi thêng hay tr¶ tiÒn b¶o hiÓm (trõ b¶o hiÓm hu trÝ, b¶o hiÓm nh©n thä )... 2.2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn thÞ trêng b¶o hiÓm. 2.2. l. Chñ thÓ cña thÞ trêng b¶o hiÓm. Ngêi mua hay kh¸ch hµng lµ nh÷ng c¸ nh©n hay tæ chøc cã tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù tríc ph¸p luËt, tÝnh m¹ng hoÆc th©n thÓ gÆp rñi ro cÇn b¶o hiÓm th× mua c¸c dÞch vô ( s¶n phÈm ) b¶o hiÓm hoÆc trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian. Kh¸ch hµng bao gåm kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cña mét lo¹i s¶n phÈm. Kh¸ch hµng bao gåm kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cña mét lo¹i s¶n phÈm. Kh¸ch hµng hiÖn t¹i lµ kh¸ch hµng ®ang tham gia qu¸ tr×nh mua vµ sö dông s¶n phÈm ®ã, kh¸ch hµng tiÒm n¨ng lµ kh¸ch hµng cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh mua vµ sö dông s¶n phÈm ®ã trong t¬ng lai. Môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm nãi riªng lµ lîi nhuËn. Muèn vËy ph¶i tiªu thô ®îc s¶n phÈm cña m×nh qua c¸c kªnh ph©n phèi s¶n phÈm. Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thêng sö dông kªnh ph©n phèi lµ ®¹i lý vµ m«i giíi b¶o hiÓm. Theo thuËt ng÷ B¶o hiÓm, §¹i lý b¶o hiÓm lµ ngêi lµm viÖc cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm thay mÆt doanh nghiÖp b¸n c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm cho ngêi mua. Cßn LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam: ''§¹i lý b¶o hiÓm lµ tæ chøc, c¸ nh©n ®îc ñy quyÒn trªn c¬ së hîp ®ång ®¹i lý b¶o hiÓm ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng b¶o hiÓm vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan".(§iÒu 84, ch¬ng IV). Nh vËy §¹i lý B¶o hiÓm lµ nh÷ng ngêi hoÆc tæ chøc trung gian gi÷a vµ ngêi tham gia b¶o hiÓm, ®¹i diÖn cho doanh nghiÖp vµ ho¹t ®éng v× quyÒn lîi cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. §¹i lý cã thÓ lµ c¸c tæ chøc ng©n hµng 13 hay luËt s. Nh÷ng ngêi nµy lµm §¹i lý b¶o hiÓm rÊt thuËn lîi do cã sù tiÕp xóc vµ hiÓu biÕt nhiÒu kh¸ch hµng Trung gian phæ biÕn trªn thÞ trêng b¶o hiÓm nh©n thä lµ §¹i lý b¶o hiÓm thêng lµ c¸c c¸ nh©n chuyªn ho¹t ®éng ®¹i lý. Hä ho¹t ®éng t¹i v¨n phßng hoÆc ®i ®Õn tõng nhµ, tõng doanh nghiÖp ®Ó b¸n b¶o hiÓm, thu phÝ b¶o hiÓm vµ ®µm ph¸n nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng thùc tÕ vµ tiÒm n¨ng. Còng lµ mét trong 2 kªnh ph©n phèi qua trung gian, nhng m«i giíi b¶o hiÓm l¹i lµ h×nh thøc phæ biÕn cña thÞ trêng b¶o hiÓm phi nh©n thä. M«i giíi b¶o hiÓm lµ ngêi trung gian gi÷a DNBH víi kh¸ch hµng. M«i giíi b¶o hiÓm kh¸c víi ®¹i lý b¶o hiÓm mét c¸ch c¬ b¶n lµ nÕu §¹i lý b¶o hiÓm ®øng vÒ phÝa quyÒn lîi cña c«ng ty b¶o hiÓm th× ngîc l¹i m«i giíi b¶o hiÓm l¹i ®øng vÒ phÝa quyÒn lîi cña kh¸ch hµng. Hä cã nhiÖm vô tham mu, t v©n, thu xÑp c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm cho kh¸ch hµng. M«i giíi lµ ngêi ®îc kh¸ch hµng ñy quyÒn vµ lu«n lu«n hµnh ®éng v× lîi Ých cña kh¸ch hµng. M«i giíi b¶o hiÓm thêng n¾m rÊt v÷ng vÒ kü thuËt nghiÖp vô, ®Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ trêng. VÒ lý thuyÕt, ngêi m«i giíi sau khi ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng sÏ t×m kiÕm DNBH cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu tèt nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt. Thùc tÕ, m«i giíi thêng lùa chän trªn thÞ trêng mét doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã nhiÒu u ®·i, sau ®ã giíi thiÖu cho kh¸ch hµng. M«i giíi b¶o hiÓm lµm cho cung vµ cÇu vÒ s¶n phÈm b¶o hiÓm ®îc ch¾p nèi víi nhau, ®ång thêi gãp phÇn lµm t¨ng uy tÝn cña s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Ngµy nay kªnh ph©n phèi b»ng m«i giíi ®îc sö dông nhiÒu ®Æc biÖt trong nghiÖp vô b¶o hiÓm dÇu khÝ, b¶o hiÓm hµng hãa XNK... Th«ng thêng trªn thÞ trêng b¶o hiÓm cã 2 lo¹i m«i giíi b¶o hiÓm. §ã lµ m«i giíi b¶o hiÓm gèc vµ m«i giíi t¸i b¶o hiÓm. M«i giíi b¶o hiÓm gèc sÏ gióp nh÷ng ngêi cÇn mua b¶o hiÓm nhng kh«ng biÕt ph¶i mua nh thÕ nµo vµ mua ë ®©u t×m vµ kÝ ®îc hîp ®ång b¶o hiÓm phï hîp. Kh¸ch hµng cã thÓ trùc tiÕp hoÆc qua m«i giíi ®Ó mua b¶o hiÓm. Nhng trong nh÷ng trêng hîp t¸i b¶o hiÓm th× m«i giíi t¸i b¶o hiÓm l¹i ®Æc biÖt quan träng, lµ ngêi kh«ng thÓ thiÕu khi t¸i b¶o hiÓm. HÇu hÕt c¸c DNBH trªn thÕ giíi ®Òu yªu cÇu m«i giíi t¸i b¶o hiÓm t vÊn, gióp ®ì khi c¸c rñi ro ®îc b¶o hiÓm qu¸ lín so víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña hä trong viÖc thanh to¸n båi thêng tæn thÊt nÕu rñi ro x¶y ra. §èi víi c¸c rñi ro tiÒm Èn lín, m«i giíi t¸i b¶o hiÓm sÏ gióp DNBH ph©n tÝch ph¹m vi rñi ro ®Ó thu xÕp t¸i b¶o hiÓm khi cÇn thiÕt. Th«ng qua m«i giíi t¸i b¶o hiÓm, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ cã ®îc sù an toµn vÒ tµi chÝnh, do ®ã 14 sÏ cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ kh¸ch hµng lín h¬n vµ ®em l¹i sù æn ®Þnh cao h¬n cho x· héi. 2.2.2. Kh¸ch thÓ cña thÞ trêng b¶o hiÓm. Kh¸ch thÓ cña thÞ trêng b¶n hiÓm chÝnh lµ s¶n phÈm b¶o hiÓm. Tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau, cã thÓ ®a ra c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ s¶n phÈm b¶o hiÓm. XÐt trªn gãc ®é nh÷ng thø c¬ b¶n nhÊt mµ kh¸ch hµng nhËn ®îc khi mua s¶n phÈm th× s¶n phÈm b¶o hiÓm cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa lµ: Sù cam kÕt cña DNBH ®èi víi bªn mua b¶o hiÓm vÒ viÖc båi thêng hay tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi cã c¸c sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra. §Þnh nghÜa nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc khi mua b¶o hiÓm, b»ng viÖc tr¶ mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh - nép phÝ b¶o hiÓm, bªn mua b¶o hiÓm (c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n sÏ ®îc DNBH cÊp cho Hîp ®ång b¶o hiÓm (giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm) x¸c nhËn r»ng DNBH sÏ båi thêng hoÆc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho hä khi x¶y ra c¸c sù kiÖn nh ®· tháa thuËn. Th«ng thêng khi nãi tíi ''S¶n phÈm b¶o hiÓm", ngêi ta thêng ®ång nghÜa víi nghÜa víi ''nghiÖp vô b¶o hiÓm". C¸ch nãi nµy thêng ®îc sö dông khi ph©n lo¹i DNBH theo s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cung cÊp. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm b¶o hiÓm: B¶o hiÓm lµ mét lo¹i h×nh dÞch vô, do ®ã s¶n phÈm b¶o hiÓm còng cã c¸c ®Æc ®iÓm chung cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô nh tÝnh v« h×nh, tÝnh kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ kh«ng thÓ cÊt tr÷ ®îc, tÝnh kh«ng ®ång nhÊt víi tÝnh kh«ng ®îc b¶o hé b¶n quyÒn. Ngoµi ra, s¶n phÈm b¶o hiÓm cßn cã c¸c ®Æc ®iÓm riªng ®ã lµ: S¶n phÈm ''kh«ng mong ®îi", s¶n phÈm cña "chu tr×nh kinh doanh ®¶o ngîc'' vµ s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ ''xª dÞch''. ChÝnh v× cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung vµ ®Æc ®iÓm riªng nµy nªn s¶n phÈm b¶o hiÓm ®îc xÕp vµo lo¹i s¶n phÈm dÞch vô ''®Æc biÖt'' a) §Æc ®iÓm chung: B¶o hiÓm lµ s¶n phÈm v« h×nh. Khi mua b¶o hiÓm, mÆc dï kh¸ch hµng nhËn ®îc c¸c yÕu tè h÷u h×nh ®ã lµ nh÷ng tê giÊy trªn ®ã cã in biÓu tîng cña doanh nghiÖp, in tªn gäi cña s¶n phÈm, in nh÷ng néi dung tháa thuËn... Nhng kh¸ch hµng kh«ng thÓ chØ ra ®îc mµu s¾c, kÝch thíc, h×nh d¸ng hay mïi vÞ cña s¶n phÈm. Nãi mét c¸ch kh¸c, s¶n phÈm b¶o hiÓm lµ s¶n phÈm ''v« h×nh!" ngêi mua kh«ng thÓ c¶m nhËn ®îc s¶n phÈm b¶o hiÓm th«ng qua c¸c gi¸c quan cña m×nh. TÝnh v« h×nh cña s¶n phÈm b¶o hiÓm lµm cho viÖc giíi thiÖu, chµo b¸n s¶n phÈm trë nªn khã kh¨n h¬n. Khi mua s¶n phÈm b¶o hiÓm, ngêi mua chØ nhËn ®îc nh÷ng lêi høa, lêi cam kÕt vÒ nh÷ng ®¶m b¶o vËt chÊt tríc c¸c rñi ro. 15 S¶n phÈm b¶o hiÓm kh«ng thÓ t¸ch rêi - tøc lµ viÖc t¹o ra s¶n phÈm dÞch vô b¶o hiÓm trïng víi viÖc tiªu dïng s¶n phÈm ®ã (qu¸ tr×nh cung øng vµ qu¸ tr×nh tiªu thô lµ mét thÓ thèng nhÊt). Thªm vµo ®ã, s¶n phÈm b¶o hiÓm còng kh«ng thÓ cÊt tr÷ ®îc - cã nghÜa lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn dÞch vô b¶o hiÓm vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã sÏ kh«ng thÓ cÊt vµo kho dù tr÷ ®Ó sö dông vµo mét thêi ®iÓm kh¸c trong t¬ng lai. §iÒu nµy hoµn toµn kh¸c biÖt víi s¶n phÈm h÷u h×nh. §a sè c¸c s¶n phÈm h÷u h×nh cã thÓ ®îc s¶n xuÊt víi sè lîng lín sau ®ã ®îc lu tr÷ trong kho b¸n dÇn. Cßn c¸c s¶n phÈm dÞch vô th× kh«ng thÓ cÊt tr÷ ®îc. C¸c nh©n viªn cña doanh nghiÖp còng nh c¸c ®¹i lý b¶o hiÓm chØ cã mét sè giê nhÊt ®Þnh trong mét ngµy ®Ó gÆp gì kh¸ch hµng vµ sè giê s½n cã trong ngµy kh«ng thÓ mang sang ngµy kh¸c. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng kh«ng thÓ "s¶n xuÊt'' tríc mét lîng lín c¸c cuéc kiÓm tra c¸c khiÕu n¹i hay c¸c dÞch vô kh¸ch hµng kh¸c vµ göi chóng cho c¸c kh¸ch hµng cã yªu cÇu. TÝnh kh«ng ®ång nhÊt cña dÞch vô b¶o hiÓm, còng nh c¸c dÞch vô kh¸c, chñ yÕu ®îc thùc hiÖn bëi con ngêi. Nhng cho dï lµ ngêi cã kü n¨ng ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a th× dÞch vô hä thùc hiÖn kh«ng ph¶i lóc nµo còng nhÊt qu¸n. VÝ dô, c¸c ®Þa lý khi b¸n s¶n phÈm cã thÓ quªn c¸c chi tiÕt, cã thÓ chËm trÔ hoÆc mÊt kiªn nhÉn... Nh×n chung chÊt lîng phôc vô cña mét c¸ nh©n nµo ®ã t¹i c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, víi c¸c kh¸ch hµng kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. ChÊt lîng phôc vô nµy phô thuéc vµo t×nh tr¹ng søc kháe, c¸c yÕu tè xung quanh. Ngoµi ra, gi÷a c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau, chÊt lîng phôc vô còng kh¸c nhau. b) §Æc ®iÓm riªng cña s¶n phÈm b¶o hiÓm S¶n phÈm b¶o hiÓm lµ s¶n phÈm ''kh«ng mong ®îi". Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña s¶n phÈm b¶o hiÓm lµ s¶n phÈm kh«ng mong ®îi. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç, ®èi víi c¸c s¶n phÈm mang tÝnh b¶o hiÓm thuÇn tóy, mÆc dï ®· mua s¶n phÈm - nhng kh¸ch hµng ®Òu kh«ng mong muèn rñi ro x¶y ra ®Ó ®îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm båi thêng hay tr¶ tiÒn b¶o hiÓm. Bëi v× rñi ro mét khi ®· x¶y ra th× ®ång nghÜa víi th¬ng tÝch, thiÖt h¹i thËm chÝ lµ mÊt m¸t, do ®ã sè tiÒn mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm båi thêng, chi tr¶ khã cã thÓ bï ®¾p ®îc. §Æc tÝnh nµy còng lµm cho viÖc giíi thiÖu, chµo b¸n s¶n phÈm trë nªn v« cïng khã kh¨n, s¶n phÈm b¶o hiÓm lµ s¶n phÈm cña ''chu tr×nh kinh doanh ®¶o ngîc''. NÕu nh trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh kh¸c, gi¸ c¶ s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh th× trong lÜnh vùc b¶n hiÓm, phÝ b¶o 16 hiÓm - gi¸ c¶ cña s¶n phÈm b¶n hiÓm ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng sè liÖu íc tÝnh vÒ c¸c chi phÝ cã thÓ ph¸t sinh trong t¬ng lai nh chi båi thêng (tr¶ tiÒn b¶o hiÓm), chi hoa hång, chi t¸i b¶o hiÓm... Trong ®ã, kho¶n chi chiÕm tØ träng lín nhÊt lµ chi båi thêng (tr¶ tiÒn b¶o hiÓm). Kho¶n chi nµy ®îc x¸c ®Þnh chñ yÕu dùa trªn sè liÖu thèng kª qu¸ khø vµ c¸c íc tÝnh t¬ng lai vÒ tÇn suÊt vµ quy m« tæn thÊt. Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn thu phÝ cña ngêi tham gia b¶o hiÓm h×nh thµnh nªn quü b¶o hiÓm; sau ®ã nÕu cã c¸c sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô båi thêng hay chi tr¶. Do vËy, víi viÖc thu phÝ tríc, nÕu kh«ng cã hoÆc cã Ýt rñi ro x¶y ra, doanh nghiÖp sÏ thu ®îc lîi nhuËn lín h¬n dù kiÕn. Ngîc l¹i, nÕu rñi ro x¶y ra víi tÇn suÊt hoÆc víi quy m« lín h¬n dù kiÕn, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ thua lç. VÒ phÝa kh¸ch hµng, hiÖu qu¶ tõ viÖc mua s¶n phÈm còng mang tÝnh ''xª dÞch'' - kh«ng x¸c ®Þnh. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc kh«ng ph¶i kh¸ch hµng nµo tham gia b¶o hiÓm còng '' ®îc nhËn" mét sè tiÒn chi tr¶ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm (trõ trêng hîp mua c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm nh©n thä mang tÝnh tiÕt kiÖm). Ngêi b¸n lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Theo tÝnh chÊt së h÷u, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã thÓ chia ra: doanh nghiÖp nhµ níc, doanh nghiÖp cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh v.v... Theo quy m« tæ chøc cã thÓ chia ra tæng c«ng ty, c«ng ty chia theo lo¹i h×nh kinh doanh th× cã c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä hoÆc phi nh©n thä; b¸n hµng trùc tiÕp cho kh¸ch hµng hoÆc th«ng qua c¸c tæ chøc trung gian. 2.2.3 C¸c qui ®Þnh ph¸p luËt BÊt k× mét thÞ trêng nµo ho¹t ®éng còng ®Òu ph¶i tu©n thñ theo hÖ thèng ph¸p luËt cña mçi quèc gia.ThÞ trêng b¶o hiÓm còng kh«ng n»m ngoµi qui luËt ®ã ë nh÷ng níc cã thÞ trêng b¶o hiÓm ph¸t triÓn nh c¸c níc Ch©u ¢u, hÖ thèng ph¸p luËt thÞ trêng b¶o hiÓm rÊt ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ. §èi víi thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam, gÇn ®©y luËt kinh danh b¶o hiÓm ®· ra ®êi gióp cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ®îc thuËn lîi h¬n. Ngoµi luËt kinh doanh b¶o hiÓm, rÊt nhiÒu luËt kh¸c ¶nh hëng nh luËt D©n sù , luËt §Çu t níc ngoµi.v.v. 2.3. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña thÞ trêng b¶o hiÓm ThÞ trêng b¶o hiÓm còng nh c¸c thÞ trêng kh¸c ®Òu cã nh÷ng ®Æc trng chung lµ: 2.3.1. Cung - cÇu vÒ b¶o hiÓm lu«n lu«n biÕn ®éng 17 Cung vÒ b¶o hiÓm do c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp ngµy mét nhiÒu vµ lu«n ®a ra thÞ trêng nh÷ng s¶n phÈm míi thÝch øng víi thÞ trêng. S¶n phÈm b¶o hiÓm ngµy mét nhiÒu vµ lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kÜ thuËt cña nÒn kinh tÕ, cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. §iÒu ®ã chøng tá s¶n phÈm b¶o hiÓm kh«ng dõng l¹i ë con sè ban ®Çu mµ lu«n ®îc c¶i tiÕn, hoµn thiÖn vµ s¸ng chÕ, ph¸t minh ra c¸i míi. CÇu vÒ b¶n hiÓm cña d©n c, cña c¸c tæ chøc x· héi, cña doanh nghiÖp còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× c¸c tæ chøc kinh tÕ còng ph¸t triÓn theo, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña d©n c còng ®îc c¶i thiÖn. Do ®ã, nhu cÇu vÒ ®a d¹ng vÒ c¸c dÞch vô b¶o hiÓm còng t¨ng lªn. Víi thêi kú khëi nguyªn cña b¶o hiÓm vµ thÞ trêng b¶o hiÓm cßn nhá bÐ, c¸c lÜnh vùc b¶o hiÓm còng h¹n chÕ.B¹n ®Çu chØ xuÊt hiÖn b¶o hiÓm hµng h¶i v× ®©y lµ lÜnh vùc thêng xuyªn x¶y ra rñi ro vµ tæn thÊt l¹i v« cïng lín. Råi sau ®ã ®Õn b¶o hiÓm ch¸y v× nã mang tÝnh chÊt th¶m häa tæn thÊt lín. Cßn b©y giê b¶o hiÓm ®· qu¸ quen thuéc víi mäi ngêi tõ b¶o hiÓm cho nh÷ng tµi s¶n c«ng tr×nh lín cho ®Õn « t« xe m¸y. ThËm chÝ chóng ta cã thÓ mua b¶n hiÓm cho ®«i ch©n, cho khu«n mÆt, cho ®«i m¾t cña chÝnh m×nh nÕu chóng ta muèn. RÊt nhiÒu diÔn viªn, ngêi mÉu, ca sÜ ®· mua nh÷ng s¶n phÈm b¶o hiÓm mµ chóng ta tëng nh kh«ng thÓ cã nh b¶o hiÓm giäng h¸t. v.v.. ... Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX, dÞch vô b¶o hiÓm chØ cã trªn díi vµi chôc s¶n phÈm nhng ®Õn nay ®· t¨ng lªn hµng tr¨m, hµng ngh×n lo¹i. Cung vµ cÇu vÒ s¶n phÈm b¶o hiÓm ph¸t triÓn song hµnh. CÇu t¨ng th× cung t¨ng vµ ngîc l¹i. 2.3.2 - Gi¸ b¶o hiÓm phô thuéc nhiÒu nh©n tè. Trong thÞ trêng hµng hãa, chóng ta ®· qu¸ quen víi kh¸i niÖm gi¸ c¶ cña hµng hãa. §ã lµ gi¸ mµ hai bªn mua vµ b¸n ®ång ý ®Ó trao ®æi gi÷a hµng vµ tiÒn hoÆc mét thø kh¸c (tïy vµo môc ®Ých trao ®æi). Vµ th«ng thêng nã dùa trªn quy luËt ngang b»ng vÒ gi¸ trÞ. Quy luËt ngang b»ng vÒ gi¸ trÞ do hao phÝ lao ®éng b×nh qu©n x· héi quyÕt ®Þnh. Khi mét ngêi mua bá ra mét sè tiÒn X ®Ó mua hµng Y th× cã nghÜa lµ gi¸ c¶ cña Y lµ X. ThÕ nhng trong thÞ trêng b¶o hiÓm, ngêi ta kh«ng hoÆc rÊt hiÕm khi sö dông gi¸ c¶ b¶o hiÓm mÆc dï vÒ b¶n chÊt nã hoµn toµn gièng nhau. 18 PhÝ b¶o hiÓm lµ sè tiÒn mµ ngêi mua - kh¸ch hµng ph¶i tr¶ cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm trªn c¬ së tháa thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n vÒ mét dÞch vô b¶o hiÓm nµo ®ã. PhÝ b¶o hiÓm ®îc tháa thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n còng cã thÓ xem ®ã lµ gi¸ chÊp nhËn cña thÞ trêng vÒ dÞch vô (hay s¶n phÈm) b¶o hiÓm. PhÝ b¶o hiÓm bao gåm: phÝ thuÇn vµ phô phÝ (hoÆc phÝ ho¹t ®éng trong b¶o hiÓm nh©n thä). PhÝ b¶o hiÓm ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së sè tiÒn b¶o hiÓm (sè tiÒn ngêi mua chÊp nhËn víi ngêi b¸n - ngêi b¶o hiÓm ®a ra) víi tØ lÖ phÝ b¸c hiÓm (R). C¸c nh©n tè c¬ b¶n ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ s¶n phÈm b¶o hiÓm. * Môc tiªu ®Þnh gi¸ cña tõng doanh nghiÖp: Khi doanh nghiÖp ®a ra nh÷ng møc gi¸ cho s¶n phÈm, th× nh÷ng møc gi¸ ®ã nh»m gióp doanh nghiÖp ®¹i ®îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Nãi mét c¸ch kh¸c, môc tiªu ®Þnh gi¸ chÝnh lµ c¬ së cho c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn gi¸ c¶. Vµ môc tiªu ®Þnh gi¸ ph¶i ®a (x¸c ®Þnh dùa trªn nh÷ng môc tiªu chung cña doanh nghiÖp. VÝ dô, khi môc tiªu chung cña doanh nghiÖp lµ duy tr× chÊt lîng dÞch vô hµng ®Çu vît h¼n ®èi thñ c¹nh tranh th× doanh nghiÖp sÏ ®Æt gi¸ cao h¬n h¼n ®èi thñ c¹nh tranh nh»m trang tr¶i ®îc c¸c chi phÝ cao h¬n ph¸t sinh do cung cÊp dÞch vô víi chÊt lîng cao h¬n. Ngoµi ra c¸c môc tiªu ®Þnh gi¸ cña doanh nghiÖp còng ph¶i phï hîp víi c¸c môc tiªu marketing cô thÓ cña doanh nghiÖp. - C¸c môc tiªu híng theo lîi nhuËn. - Môc tiªu híng theo sè lîng hîp ®ång khai th¸c. - Môc tiªu híng theo c¹nh tranh. Qu¸ tr×nh ®Þnh phÝ cã thÓ ®îc gäi lµ qu¸ tr×nh dù ®o¸n tæn thÊt vµ chi phÝ trong t¬ng lai, ph©n bæ c¸c chi phÝ nµy gi÷a nh÷ng ngêi tham gia b¶o hiÓm. ë c¸c quèc gia cã ngµnh b¶o hiÓm ph¸t triÓn, trong c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä, viÖc ®Þnh phÝ ®îc thùc hiÖn bëi bé phËn ®Þnh phÝ hoÆc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä quy m« nhá h¬n th× viÖc ®Þnh phÝ do c¸c c«ng ty t vÊn ®Þnh phÝ thùc hiÖn. Cßn trong lÜnh vùc b¶o hiÓm tµi s¶n vµ tr¸ch nhiÖm, gi¸ c¶ s¶n phÈm b¶o hiÓm ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn sè liÖu thèng kª vÒ khuynh híng tæn thÊt do c¸c tæ chøc t vÊn cung cÊp hoÆc do tõng doanh nghiÖp b¶o hiÓm tù thu thËp. 19 * CÇu vÒ s¶n phÈm cña kh¸ch hµng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh giíi h¹n trªn cña gi¸ c¶ s¶n phÈm. Kinh nghiÖm marketing thùc tÕ ®Òu cho thÊy, cÇu cña hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm (trong ®ã cã s¶n phÈm b¶o hiÓm) cã quan hÖ tØ lÖ nghÞch víi gi¸ c¶ cña s¶n phÈm (víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c nh©n tè kh¸c - ®iÒu kiÖn kinh tÕ nãi chung, sù s½n cã cña s¶n phÈm, kh¶ n¨ng mua cña kh¸ch hµng... kh«ng thay ®æi). Khi ph©n tÝch cÇu vÒ s¶n phÈm ph¶i x¸c ®Þnh sù thay ®æi cña nã khi gi¸ c¶ s¶n phÈm thay ®æi. §Ó ®o lêng møc ®é thay ®æi nµy (tØ lÖ % thay ®æi trong lîng cÇu khi cã tØ lÖ % thay ®æi trong gi¸ c¶), kinh tÕ häc vi m« ®· ®a ra kh¸i niÖm ''®é co d·n cña cÇu theo gi¸''. 2.3.3. Canh tranh vµ liªn kÕt diÔn ra liªn tôc ThÞ trêng b¶o hiÓm còng nh c¸c thÞ trêng kh¸c, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó tranh giµnh kh¸ch hµng, ®Ó thu nhiÒu lîi nhuËn diÔn ra liªn tôc, gay go, quyÕt liÖt. C¹nh tranh diÔn ra trªn nhiÒu khÝa c¹nh, thñ thuËt. Do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm b¶o hiÓm lµ dÔ b¾t chíc, kh«ng b¶o hé b¶n quyÒn, nªn c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm "®æ x«'' vµo nh÷ng s¶n phÈm ®îc thÞ trêng chÊp nhËn (ngoµi viÖc tung vµo thÞ trêng nh÷ng s¶n phÈm míi) b»ng c¸ch c¶i tiÕn ®Ó hoµn thiÖn s¶n phÈm ®ã h¬n c¸c doanh nghiÖp kh¸c; b»ng c¸ch tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o s©u réng, hÊp dÉn ®Ó thu hót kh¸ch hµng vµ ®Æc biÖt gi¶m phÝ vµ t¨ng tØ lÖ hoa hång ®Ó giµnh giËt kh¸ch hµng, chiÕm lÜnh thÞ trêng v.v... Thùc tÕ s«i ®éng ®ã ®· ®îc chøng minh khi thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam cã nhiÒu doanh nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia... Cïng víi c¹nh tranh lµ liªn kÕt. C¹nh tranh cµng m¹nh th× liªn kÕt cµng ph¸t triÓn. Liªn kÕt thêng diÔn ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp míi, cßn yÕu vÒ tiÒm lùc ®Ó t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh; liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã thÕ m¹nh ®Ó hßa ho·n, cïng ph¸t triÓn tr¸nh g©y thiÖt h¹i cho nhau v.v.. liªn kÕt cßn diÔn ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhá víi doanh nghiÖp lín ®Ó t¨ng søc m¹nh doanh nghiÖp nhá ®¶m b¶o an toµn trong c¹nh tranh vµ còng ®Ó t¨ng thªm ®ång minh cho doanh nghiÖp lín. Liªn kÕt cßn lµ nhu cÇu cña thÞ trêng b¶n hiÓm míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn'thÞ trêng thÕ giíi ®· æn ®Þnh, cã tiÒm lùc. Liªn kÕt còng lµ xu híng chung cña héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. ThÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam tuy míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, nhng c¹nh tranh còng diÔn ra gay g¾t gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi ®ñ thñ thuËt vµ m¸nh khãe. C¹nh tranh còng g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho mét sè doanh nghiÖp, nhng còng mang l¹i thµnh c«ng cho c¸c doanh nghiÖp cã lîi thÕ, v.v... §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp tríc sù c¹nh tranh gay g¾t c¸c doanh 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan