Tài liệu Thi hành án hành chính ở việt nam hiện nay từ thực tiễn quận hoàng mai, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ PHƢƠNG THI HµNH ¸N HµNH CHÝNH ë VIÖT NAM HIÖN NAY Tõ THùC TIÔN QUËN HOµNG MAI, THµNH PHè Hµ NéI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN THỊ PHƢƠNG THI HµNH ¸N HµNH CHÝNH ë VIÖT NAM HIÖN NAY Tõ THùC TIÔN QUËN HOµNG MAI, THµNH PHè Hµ NéI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính Mã số: 8380101.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TÔ VĂN HÒA HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Trần Thị Phƣơng LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được cuốn luận văn với đề tài "Thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay – Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội", bên cạnh sự nỗ lực của bản thân qua vận dụng những kiến thức tiếp thu được, tìm tòi học hỏi cũng như thu thập thông tin số liệu liên quan đến đề tài trong thực tiễn thi hành án hành chính, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô, đồng nghiệp, và bạn bè. Vì vậy, tôi xin được tỏ lòng biết ơn và gửi lời cám ơn chân thành đến PGS.TS. Tô Văn Hòa, người trực tiếp hướng dẫn luận văn, đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn tôi tìm ra hướng nghiên cứu, tiếp cận thực tế, tìm kiếm tài liệu, xử lý và phân tích số liệu, giải quyết vấn đề về thi hành án hành chính hiện nay nhờ đó tôi mới có thể hoàn thành luận văn cao học của mình. Ngoài ra, trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài tôi còn nhận được nhiều sự quan tâm, góp ý, hỗ trợ quý báu của quý thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè và người thân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Gia đình, Quý thầy cô Khoa Luật và Khoa sau Đại học - Đại học Quốc gia Hà Nội, các bạn học viên trong lớp và các đồng nghiệp đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian qua. Tác giả Trần Thị Phƣơng MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM ...................................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thi hành án hành chính ............. 7 1.1.1. Khái niệm thi hành án hành chính........................................................ 7 1.1.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính ................................................ 10 1.1.3. Vai trò của thi hành án hành chính..................................................... 13 1.2. Chủ thể và thủ tục Thi hành án hành chính .................................. 15 1.2.1. Chủ thể của hoạt động thi hành án hành chính .................................. 15 1.2.2. Trình tự, thủ tục thi hành án hành chính ............................................ 17 1.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc về thi hành án hành chính và cơ quan thi hành án hành chính .......................................................... 20 1.3.1. Nội dung quản lý nhà nước về thi hành án hành chính ...................... 20 1.3.2. Cơ quan Thi hành án hành chính ....................................................... 24 1.4. Các yếu tố bảo đảm hiệu quả hoạt động Thi hành án hành chính .... 28 1.4.1. Bảo đảm về pháp lý ............................................................................ 28 1.4.2. Bảo đảm về chính trị .......................................................................... 29 1.4.3. Bảo đảm về xã hội .............................................................................. 31 1.5. Khái quát một số nội dung cơ bản của pháp luật thi hành án hành chính qua các giai đoạn .......................................................... 31 1.5.1. Giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2010 ............................................... 31 1.5.2. Giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2015 ............................................... 32 1.5.3. Giai đoạn từ năm 2015 đến nay ......................................................... 33 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 35 CHƢƠNG 2: THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY - TỪ THỰC TIỄN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................................................. 36 2.1. Khái quát thực trạng thi hành án hành chính ở Việt nam hiện nay.... 36 2.1.1. Kết quả trong công tác quản lý nhà nước về thi hành án hành chính........ 36 2.1.2. Kết quả thi hành án hành chính và theo dõi thi hành án hành chính ở Việt Nam ............................................................................... 41 2.2. Đặc điểm về vị trí địa lý, kinh tế xã hội ảnh hƣởng đến thi hành án hành chính ở Quận Hoàng Mai........................................ 42 2.3. Kết quả thi hành án hành chính ở quận Hoàng Mai .................... 44 2.4. Một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ......................................... 50 2.4.1. Một số tồn tại, hạn chế ....................................................................... 50 2.4.2. Nguyên nhân....................................................................................... 55 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 60 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................................. 61 3.1. Phƣơng hƣớng nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ... 61 3.1.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động thi hành án hành chính .......................................................................................... 61 3.1.2. Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay....................... 61 3.1.3. Kiện toàn tổ chức lại hệ thống các cơ quan thi hành án theo yêu cầu cải cách tư pháp ........................................................................... 62 3.2. Giải pháp ........................................................................................... 63 3.2.1. Giải pháp chung ................................................................................. 63 3.2.2. Giải pháp cụ thể.................................................................................. 68 3.3. Một số khuyến nghị .......................................................................... 69 3.3.1. Về cơ chế thi hành án hành chính ...................................................... 69 3.3.2. Về quyền hạn, nhiệm vụ của Tòa án trong thi hành án hành chính .......... 69 3.3.3. Về xét xử và thực hiện hoạt động thi hành án hành chính ................. 70 KẾT LUẬN .................................................................................................... 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 73 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TAND: Tòa án nhân dân THADS: Thi hành án dân sự THAHC: Thi hành án hành chính TTHC: Tố tụng hành chính UBND: Ủy ban nhân dân MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính là sản phẩm của quá trình tố tụng hành chính tại Tòa án phải được tôn trọng và nghiêm chỉnh thi hành theo tinh thần nguyên tắc hiến định mà nhiều bản Hiến pháp ở nước ta đã quy định. Hoạt động thi hành án là hoạt động đưa các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành trên thực tế. Việc thi hành Bản án theo quy định của pháp luật có tác động trực tiếp đến lòng tin của nhân dân đối với pháp luật. Trong quá trình hội nhập nền kinh tế quốc tế, nước ta đã và đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với các quan hệ giao dịch ngày càng tăng dẫn đến các tranh chấp, khiếu kiện ngày càng nhiều hơn, số lượng công việc mà các cơ quan Tư pháp phải giải quyết vì thế cũng ngày càng tăng với mức độ phức tạp hơn. Đòi hỏi tất yếu đặt ra là các cơ quan Tư pháp nói chung và cơ quan thi hành án nói riêng phải hoạt động sao cho đạt hiệu quả cao nhất nhằm đảm bảo pháp luật được thực thi, xây dựng pháp chế xã hội chủ nghĩa. Luật Tố tụng hành chính (TTHC) năm 2010 được Quốc hội thông qua ngày 24/11/2010 và có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2011 là cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức và hoạt động thi hành án hành chính. Qua 05 năm thi hành luật, công tác thi hành án hành chính đã từng bước đi vào nề nếp và có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, quá trình thi hành luật cũng cho thấy nhiều nội dung, quy định của luật không còn phù hợp với thực tiễn và chưa thực sự đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Vì vậy, Luật TTHC năm 2015 được Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 25/11/2015 và có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2016 tiếp tục quy định Chính phủ là cơ quan 1 thống nhất quản lý nhà nước về công tác THAHC trong phạm vi cả nước, Bộ Tư pháp là cơ quan chịu trách nhiệm tham mưu giúp Chính Phủ về công tác này, hệ thống các cơ quan thi hành án dân sự (THADS) được giao trách nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) – đây là điểm mới của Luật TTHC năm 2015 so với Luật TTHC năm 2010, là cơ sở pháp lý quan trọng góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác THAHC ở nước ta hiện nay. Trên cơ sở pháp lý nêu trên, những năm qua, công tác THAHC nói chung và theo dõi THAHC nói riêng đã đạt được những chuyển biến tích cực; song bên cạnh đó, vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần tiếp tục thực hiện những giải pháp để khắc phục, nâng cao hiệu quả trong công tác này. Quận Hoàng Mai là một trong mười quận nội thành của thủ đô Hà Nội có số lượng án hành chính hàng năm không nhiều. Trong những năm qua, công tác thi hành án hành chính ở quận Hoàng Mai đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Kết quả đạt được đã phản ánh sự cố gắng, nỗ lực của toàn ngành tư pháp, sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương; sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ của các ngành hữu quan trong việc thi hành án hành chính. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, cũng như nhiều địa phương trên cả nước, thực trạng thi hành án hành chính ở quận Hoàng Mai vẫn còn bộc lộ nhiều vấn đề tồn tại, yếu kém, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới hiện nay. Do tính chất phức tạp của công tác thi hành án hành chính; Yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu kỹ cả về lý luận và thực tiễn đối với loại hình thi hành án có nhiều đặc thù như thi hành án hành chính. Vì vậy, tác giả Luận văn đã lựa chọn đề tài "Thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay – Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội" làm luận văn thạc sĩ luật học. Bởi lẽ đây là vấn đề đang thu hút được đông đảo các tầng lớp 2 nhân dân quan tâm. Bên cạnh đó, cũng dựa trên kinh nghiệm thực tế công tác tại cơ quan THADS của bản thân, tác giả hiểu rằng, muốn tiến tới mục tiêu giảm án hành chính tồn đọng, nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính thì việc hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính là một yêu cầu khách quan và tất yếu. 2. Tình hình nghiên cứu Qua tìm hiểu thực tế đã có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực thi hành án hành chính, song chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về "Thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay – Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội". Tuy nhiên, để hoàn thiện đề tài này, tác giả tham khảo, kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu của những học giả trước đây. 3. Mục đích, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu a) Mục đích: Làm sáng tỏ cơ sở lý luận - thực tiễn về thi hành án hành chính. Đánh giá thực tiễn thi hành án hành chính, nêu ra mặt được, mặt chưa được của việc thi hành án hành chính. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam nói chung và tại quận Hoàng Mai, Hà Nội nói riêng. b) Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu về thẩm quyền, trình tự, thủ tục THAHC qua việc theo dõi THAHC tại các cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền và tại Chi cục Thi hành án dân sự quận Hoàng Mai. - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về ý nghĩa và vai trò của việc thi hành án hành chính trong việc bảo đảm quyền cơ bản của công dân và tính tối thượng của pháp luật trong nền pháp chế xã hội chủ nghĩa; Những vấn đề thực tiễn qua hoạt động thi hành án hành chính thời gian qua tại quận Hoàng Mai, Hà Nội. 3 - Trên cơ sở định hướng đổi mới tổ chức bộ máy cơ quan Thi hành án và cải cách tư pháp, xác định phương hướng hoàn thiện pháp luật nhằm đổi mới cơ chế thi hành án hành chính ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu của tình hình hiện nay. c) Phạm vi: Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ luật học, tác giả tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về thi hành án hành chính trong các cơ quan hành chính nhà nước và theo dõi thi hành án hành chính trong cơ quan thi hành án dân sự; đánh giá thực trạng thi hành án hành chính và từ đó rút ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính trong điều kiện mới của đất nước. 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện trên cơ sở Nghị quyết của Đảng, Luật TTHC năm 2015, Nghị định 71/2016/NĐ-CP, các văn bản pháp luật của Nhà nước về thi hành án trong đó có thi hành án hành chính. Cơ sở thực tiễn của các báo cáo chuyên đề về thi hành án hành chính của UBND quận Hoàng Mai, Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, Chi cục Thi hành án dân sự quận Hoàng Mai, Bộ Tư pháp, Toà án nhân dân tối cao... Cơ sở phương pháp luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Trong khi thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các phương pháp sau: phương pháp hệ thống, phân tích, tổng hợp, lịch sử, logic, so sánh, thống kê. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Thời gian qua, hoạt động thi hành án hành chính đã có những chuyển biến và đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì hiệu quả hoạt động của các cơ quan thi hành án dân sự chưa thật sự đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra. Vì vậy, việc hoàn thiện các quy định pháp luật thi hành án hành chính không chỉ nhằm tăng cường tính quyền 4 lực Nhà nước mà còn khuyến khích sự tự nguyện, nâng cao ý thức trách nhiệm và chủ động thi hành án của đương sự. Phán quyết của Tòa án nhân danh quyền lực nhà nước sẽ chỉ là quyết định trên giấy nếu không được tổ chức thi hành hoặc thi hành không đầy đủ trên thực tế. Hoạt động thi hành án kém hiệu quả sẽ làm vô hiệu hóa toàn bộ hoạt động của các cơ quan tố tụng ở giai đoạn trước, gây tổn hại đến trật tự, kỷ cương làm giảm sút lòng tin của nhân dân vào tính nghiêm minh của pháp luật. Vì vậy, thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng có vai trò rất lớn trong việc góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu về cơ sở lý luận và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay từ thực tiễn quận Hoàng Mai, Hà Nội. Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp mới về khoa học của luận văn: - Làm sáng tỏ những vấn đề về lý luận và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam nói chung và ở quận Hoàng Mai, Hà Nội nói riêng. - Đánh giá đúng thực trạng pháp luật thi hành án hành chính hiện hành, trong đó làm rõ những kết quả đạt được, những hạn chế trong việc thi hành án hành chính. - Đưa ra một số quan điểm và đề xuất các giải pháp có tính khả thi cao nhằm hoàn thiện pháp luật thi hành án hành chính trong thời gian tới. Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các hoạt động nghiên cứu, chỉ đạo, tổ chức hoạt động của công tác thi hành án hành chính nhằm phát huy vai trò của thi hành án nói chung, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. 5 7. Bố cục của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận gồm 3 chương: - Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp lý về thi hành án hành chính ở Việt Nam. - Chương 2: Thực tiễn thi hành án hành chính trên địa bàn quận Hoàng Mai, Hà Nội. - Chương 3: Phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay. 6 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thi hành án hành chính 1.1.1. Khái niệm thi hành án hành chính Trước hết, "thi hành" theo từ điển tiếng Việt có nghĩa là làm cho thành hiện thực điều đã được chính thức quyết định. Đến nay còn nhiều quan điểm khác nhau về thi hành án. Quan điểm thứ nhất cho rằng thi hành án là hoạt động tố tụng. Song, thi hành án là hoạt động tố tụng nào và nằm ở giai đoạn nào của quá trình tố tụng thì lại có những ý kiến khác nhau. Có ý kiến cho rằng, thi hành án là một giai đoạn tố tụng và là công đoạn cuối cùng của hoạt động tố tụng [3, tr.1]. Ý kiến khác cho rằng, thi hành án là một thủ tục tố tụng đặc biệt mang cả đặc trưng của tố tụng dân sự, tố tụng hình sự và tố tụng hành chính, thi hành án vừa tôn trọng quyền tự định đoạt của đương sự, vừa biểu hiện tính cưỡng chế của Nhà nước. Quan điểm thứ hai, coi thi hành án là hoạt động quản lý hành chính – tư pháp. Thi hành án không phải giai đoạn tố tụng, bởi lẽ thi hành án có mục đích khác với mục đích tố tụng; tố tụng là quá trình đi tìm sự thật của các vụ việc theo đúng quy định của pháp luật, còn thi hành án là quá trình tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật [11, tr.76]. Quan điểm thứ ba cho rằng, thi hành án là hoạt động tư pháp nên phải gắn với khâu hoạt động xét xử để tạo một cơ chế chặt chẽ và có hiệu quả nhằm đưa ra và đảm bảo thi hành các bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định khác theo quy định của pháp luật [20, tr.17]. Mỗi quan điểm nêu trên đều có những cơ sở khoa học riêng, tuy nhiên theo quan điểm của tác giả thì thi hành án là hoạt động hành chính- tư pháp 7 mang tính quyền lực nhà nước, do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thi hành theo trình tự thủ tục do pháp luật quy định, thông qua đó bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền được thi hành trên thực tế. Bản án là văn bản ghi nhận phán quyết của Tòa án sau khi xét xử một vụ án. Bản án đánh dấu sự kết thúc toàn bộ quá trình điều tra, truy tố, xét xử, cho nên nội dung của nó phải phản ánh những kết quả của phiên tòa và ý kiến phân tích, đánh giá của hội đồng xét xử. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có nhiệm vụ viết bản án. Do vậy, thi hành án là công đoạn cuối cùng, bảo đảm cho bản án, quyết định của Tòa án được chấp hành, góp phần quan trọng trong việc thực hiện nguyên tắc Hiến định: “Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Thi hành án là quá trình diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án. Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật là cơ sở để tiến hành các hoạt động thi hành án. Vì vậy, có thể nói không có kết quả của hoạt động xét xử thì cũng không có hoạt động thi hành án. Mặc dù vậy để tiến hành các hoạt động thi hành án đòi hỏi những nguyên tắc, thủ tục và cách thức hoạt động riêng. Ví dụ: Cơ quan thi hành án dân sự chỉ có thể tiến hành các hoạt động thi hành án khi có quyết định thi hành án, cơ quan thi hành án hình sự chỉ thi hành án đối với người bị kết án phạt tù khi có quyết định thi hành án phạt tù của Tòa án... Từ khái niệm về thi hành án nêu trên có thể thấy, thi hành án hành chính là một bộ phận quan trọng của thi hành án nên cũng là hoạt động hành chính- tư pháp. Khoản 1 Điều 3 nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định: Thi hành án hành chính là việc thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính được thi hành quy định tại Điều 309 Luật Tố tụng hành chính năm 2015, trừ quyết định về phần tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính [4, Điều 3, Khoản 1]. 8 Cũng giống như thi hành án dân sự, thi hành án hình sự, thi hành án hành chính là quá trình hiện thực hóa các phán quyết của Tòa án trên thực tế cuộc sống và được điều chỉnh bởi các quy định của pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, khác với thi hành án dân sự và thi hành án hình sự, thi hành án hành chính là quá trình thi hành các bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính. Ngoài ra, không phải mọi phán quyết trong bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính đều được điều chỉnh hoàn toàn bởi pháp luật tố tụng hành chính, vì những phán quyết của Tòa án về phần tài sản (án phí, bồi thường thiệt hại, trả lại tài sản, giao lại đất đai) trong bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính sẽ được điều chỉnh bởi Luật thi hành án dân sự và được tổ chức thực hiện theo quy trình thi hành án dân sự. Về cơ chế thi hành án hành chính: Thi hành án dân sự, thi hành án hình sự, pháp luật quy định cơ chế một chủ thể thứ ba (cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan thi hành án hình sự) được Nhà nước giao trách nhiệm tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực thi hành. Thi hành án hành chính được thực hiện theo cơ chế “tự thi hành” của người phải thi hành án. Theo đó, người phải thi hành án (thường là các cơ quan nhà nước) có trách nhiệm (tự mình) nghiêm chỉnh chấp hành các nghĩa vụ theo bản án, quyết định của Tòa; Tòa án tham gia quá trình này với vai trò là cơ quan đã ra phán quyết về vụ án hành chính có thẩm quyền ra quyết định buộc thi hành án hành chính trong trường hợp người phải thi hành án vi phạm nghĩa vụ tự nguyện thi hành án; cơ quan thi hành án dân sự tham gia vào quá trình này với vai trò là cơ quan theo dõi thi hành án hành chính và Thủ trưởng cấp trên trực tiếp của người phải thi hành án có trách nhiệm chỉ đạo, đôn đốc người phải thi hành án chấp hành án và xử lý trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý có hành vi chậm thi hành án, không chấp hành hoặc chấp hành không đúng bản án, quyết định của Tòa án. 9 1.1.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính Thứ nhất, Chủ thể của thi hành án hành chính một bên là công dân hoặc một nhóm công dân, bên còn lại là cơ quan nhà nước hoặc nhân viên nhà nước. Xuất phát từ mối quan hệ “quyền lực – phục tùng”. Điều này chính là điểm khác biệt cơ bản của quan hệ pháp luật hành chính với các loại quan hệ pháp luật khác. Người bị kiện thường là cơ quan, tổ chức, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện; Người khởi kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử Đại biểu hội đồng nhân dân, danh sách cử tri trưng cầu ý dân; Đối tượng bị khiếu kiện hành chính ở đây là các quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc… Thứ hai, nét đặc trưng của quan hệ quản lý vốn là quan hệ không bình đẳng. Yếu tố căn bản trong thi hành án hành chính là tính chất chấp hành, quản lý và phương pháp mệnh lệnh, bắt buộc. So với các giai đoạn tố tụng trước đó, hoạt động thi hành án hành chính được bắt đầu bằng việc ban hành quyết định của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự (đối với việc thi hành phần tài sản trong bản án, quyết định hành chính) hoặc việc ban hành quyết định sửa đổi, thay thế quyết định hành chính đã bị tuyên hủy một phần hoặc toàn bộ, thực hiện một hành vi hành chính mới theo đúng pháp luật của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. 10 Bản thân của việc ban hành quyết định hành chính, thực hiện hành vi hành chính mới và nội dung của những quyết định mới này đều mang tính bắt buộc chấp hành đối với tất cả các chủ thể có trách nhiệm và nghĩa vụ liên quan. Các cơ quan, tổ chức, công dân, trong phạm vi trách nhiệm của mình có nghĩa vụ chấp hành và phối hợp thực hiện để thi hành án đạt hiệu quả. Tính chấp hành trong thi hành án hành chính phản ánh một đặc trưng chứng tỏ nó không đơn thuần là hoạt động tố tụng thuần túy tức là tôn trọng tính bình đẳng về quyền và nghĩa vụ của các đương sự mà mang tính bất bình đẳng giữa một bên là người, cơ quan đại diện cho quyền lực nhà nước và bên kia là cá nhân, tổ chức. Sự không bình đẳng giữa các bên là cơ quan trong bộ máy nhà nước bắt nguồn từ quan hệ cấp trên với cấp dưới trong tổ chức của bộ máy nhà nước, giữa các cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức xã hội, đơn vị kinh tế, các tổ chức và cá nhân khác. Trong các quan hệ đó, cơ quan hành chính nhà nước nhân danh nhà nước để thực hiện chức năng chấp hành – điều hành trong lĩnh vực được phân công phụ trách. Các đối tượng kể trên phải phục tùng ý chí của nhà nước mà người đại diện là cơ quan hành chính nhà nước. Do vậy, thi hành án là một hoạt động khó khăn, phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự, đặc biệt, việc thi hành bản án, quyết định hành chính của Tòa án lại càng gặp nhiều vấn đề nhạy cảm, khó khăn hơn khi đối tượng phải thi hành án là các cơ quan nhà nước. Thứ ba, phán quyết của Toà án hành chính chỉ phán quyết về tính hợp pháp của quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước hoặc nhân viên nhà nước. Thi hành án hành chính mang tính chất hành chính vì hoạt động này là một dạng hoạt động vừa mang tính chấp hành vừa mang tính quản lý, điều 11 hành. Tính chấp hành thể hiện ở Điều 23 của Luật Tố tụng hành chính năm 2015 quy định: Bản án, quyết định của Toà án về vụ án hành chính đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành và phải được cá nhân, cơ quan, tổ chức tôn trọng. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan phải nghiêm chỉnh chấp hành. Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Toà án, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ có liên quan đến việc thi hành bản án, quyết định của Toà án phải nghiêm chỉnh thi hành và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ đó [19, Điều 23]. Ví dụ: Trường hợp Tòa tuyên bác yêu cầu khởi kiện, người khởi kiện phải tiếp tục chấp hành quyết định hành chính đã bị kiện. Còn khi Tòa án đã tuyên bố quyết định hành chính, hành vi hành chính đã thực hiện là trái pháp luật hoặc buộc cơ quan lập danh sách cử tri sửa đổi, bổ sung danh sách cử tri thì người có nghĩa vụ thi hành án phải thực hiện bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa ngay khi nhận được hoặc phải thực hiện trong một thời gian được ấn định trước (10 ngày đối với trường hợp Tòa án tuyên hủy quyết định kỷ luật buộc thôi việc). Như vậy, Bản án, quyết định của Tòa án trở thành một "mệnh lệnh cấp trên" phải được chấp hành nghiêm túc đối với tất cả các đương sự trong vụ án hành chính và các cơ quan, cá nhân có liên quan. Tính chấp hành của THAHC còn thể hiện ở cơ chế tự thi hành của người phải thi hành án. Điều 311, Điều 312 Luật tố tụng hành chính năm 2015 quy định: Người phải thi hành án phải thi hành ngay bản án, quyết định quy định tại điểm e và điểm g khoản 1 Điều này kể từ ngày nhận được bản án, quyết định của Tòa án; Người phải thi hành án phải thi hành bản án, quyết định của Tòa án quy định tại các điểm a, b, c, d và đ 12