Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án ...

Tài liệu Thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh thanh hóa)

.PDF
102
303
134

Mô tả:

. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT MAI XUÂN CẦN THÈM QUYÒN CñA C¥ QUAN §IÒU TRA C¤NG AN CÊP HUYÖN TRONG GIAI §O¹N KHëI Tè Vô ¸N H×NH Sù (Trªn c¬ së thùc tiÔn ®Þa bµn tØnh Thanh Hãa) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017 . ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT MAI XUÂN CẦN THÈM QUYÒN CñA C¥ QUAN §IÒU TRA C¤NG AN CÊP HUYÖN TRONG GIAI §O¹N KHëI Tè Vô ¸N H×NH Sù (Trªn c¬ së thùc tiÔn ®Þa bµn tØnh Thanh Hãa) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG QUANG PHƢƠNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các kết quả trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong khóa luận tốt nghiệp đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật- Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Mai Xuân Cần MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÔNG AN CẤP HUYỆN TRONG GIAI ĐOẠN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ ................................................. 8 1.1. Khái niệm và các căn cứ xác định nội dung thẩm quyền của Cơ quan điều tra hình sự công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự.......................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự..................................................... 8 1.1.2. Các căn cứ xác định thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự ............................... 15 1.2. Các yếu tố tác động tới việc quy định và thực hiện thẩm quyền của Cơ quan điều tra hình sự công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự ............................................ 19 1.2.1. Đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước................................... 19 1.2.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Cơ quan điều tra..................... 21 1.2.3. Chất lượng, năng lực đội ngũ Điều tra viên, cán bộ điều tra thuộc Cơ quan điều tra công an cấp huyện ........................................ 25 1.3. Quy định về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong pháp luật tố tụng hình sự từ năm 1945 đến năm 2003................. 27 1.3.1. Từ năm 1945 đến năm 1988 ............................................................... 27 1.3.2. Từ sau năm 1988 đến năm 2003 ........................................................ 30 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 33 Chƣơng 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÔNG AN CẤP HUYỆN TRONG GIAI ĐOẠN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI TỈNH THANH HÓA...........................................34 2.1. Quy định của pháp luật thi hành về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự .......................................................................................... 34 2.1.1. Thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện theo loại vụ việc và theo đối tượng ................................................................... 34 2.1.2. Thẩm quyền của Cơ quan điều tra cấp huyện theo phân cấp cơ quan cảnh sát điều tra ......................................................................... 39 2.1.3. Thẩm quyền điều tra của Cơ quan điều tra công an cấp huyện theo lãnh thổ ....................................................................................... 43 2.2. Thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật hiện hành về thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................................................... 45 2.2.1. Tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra công an cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................................... 45 2.2.2. Tổng quan kết quả khởi tố vụ án hình sự của cơ quan điều tra công an cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ................................ 50 2.2.3. Một số hạn chế của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự .......................................................... 55 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 60 Chƣơng 3: CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN HIỆU QUẢ THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÔNG AN CẤP HUYỆN TRONG GIAI ĐOẠN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ ....................................................................... 61 3.1. Các yêu cầu bảo đảm thực hiện đúng thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự .......................................................................................... 61 3.1.1. Yêu cầu của cải cách tư pháp ............................................................. 61 3.1.2. Yêu cầu của việc hoàn thiện các cơ sở pháp lý .................................. 63 3.1.3. Yêu cầu của phòng chống tội phạm ................................................... 65 3.2. Các giải pháp bảo đảm thực hiện hiệu quả thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự ..................................................................................... 69 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật........................................................... 69 3.2.2. Giải pháp về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động của Cơ quan điều tra công an cấp huyện............................................ 79 3.2.3. Giải pháp về công tác tổ chức cán bộ, cơ sở vật chất – kỹ thuật ....... 81 3.2.4. Tăng cường sự phối hợp giữa các Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát nhân dân ........................................................................................ 84 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 87 KẾT LUẬN .................................................................................................... 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 91 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự 2 CQĐT Cơ quan điều tra 3 TAND Tòa án nhân dân 45 THTT Tiến hành tố tụng 5 TNHS Trách nhiệm hình sự 6 TTHS Tố tụng hình sự 7 VAHS Vụ án hình sự 8 VKSND Viện kiểm sát nhân dân DANH MỤC BẢNG BIỂU Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1. Kết quả khởi tố, truy tố, xét xử và đình chi của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thành Hóa 50 Bảng 2.2. Tổng số tố giác, tin báo về tội phạm Cơ quan điều tra công an cấp huyện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã thụ lý, giải quyết 51 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để khởi đầu hoạt động truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) người phạm tội, phải tiến hành khởi tố vụ án hình sự (VAHS), khởi tố là giai đoạn tố tụng đầu tiên, cung cấp toàn bộ "nguyên liệu" đầu vào cho quy trình tố tụng. Dù phát hiện có dấu hiệu của tội phạm nhưng nếu các cơ quan có thẩm quyền không thực hiện trách nhiệm khởi tố VAHS thì tội phạm sẽ bị bỏ lọt ngay tại "cửa ngõ" của tố tụng hình sự (TTHS). Do vậy, Điều 13 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 quy định: Khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm khởi tố vụ án và áp dụng các biện pháp do Bộ luật này quy định để xác định tội phạm và xử lý người phạm tội. Không được khởi tố vụ án ngoài những căn cứ và trình tự do Bộ luật này quy định [34, tr.16]. Nguyên tắc quan trọng này của luật Tố tụng hình sự (TTHS) Việt Nam đòi hỏi các cơ quan tiến hành tố tụng phải phát huy vai trò của mình để góp phần thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu của TTHS được xác định tại Điều 1 BLTTHS, đó là... phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội". Trong số các cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm khởi tố vụ án, Cơ quan điều tra (CQĐT) trong Công an nhân dân là chủ thể khởi tố VAHS. Trong các CQĐT trong công an nhân dân thì CQĐT công an cấp huyện lại đóng vai trò quan trọng. Thứ nhất, "Cơ quan điều tra khởi tố khoảng 95 đến 97% tổng số các vụ án đã được khởi tố, Viện kiểm sát và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra chỉ khởi tố khoảng 5 1 đến 3% còn lại" [53, tr.3]; thứ hai, trong số các cơ quan điều tra các cấp, cơ quan điều tra cấp huyện thụ lý điều tra 88% số vụ án hình sự [53, tr.3]. Thực tiễn hoạt động của Cơ quan điều tra công an cấp huyện với một số lượng vụ án rất lớn được khởi tố, điều tra mỗi năm cũng như với kết quả đại đa số các vụ án. Việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can đúng tội, đúng người, đã chứng minh khối lượng, hiệu quả vai trò thực hiện các quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án của Cơ quan điều tra công an cấp huyện. Tuy nhiên, các quy định của BLTTHS và một số văn bản hướng dẫn thi hành việc thực hiện thẩm quyền khởi tố VAHS nói chung và hoạt động khởi tố VAHS của Cơ quan điều tra công an cấp huyện nói riêng vẫn còn nhiều bất cập, chưa cụ thể, chưa phù hợp với những đặc thù về điều kiện khách quan, chủ quan của giai đoạn tố tụng này(ví dụ: chưa có sự hợp lý và chặt chẽ trong quy định về tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm, sự phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong việc xử lý, xác minh nguồn tin, chưa có cơ chế ràng buộc trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền trong những trường hợp cần phải khởi tố, chưa có đủ cơ sở pháp lý để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình xử lý những vụ án khởi tố theo yêu cầu của người bị hại..., không ít cơ quan điều tra công an cấp huyện rơi vào tình trạng quá tải, chậm trễ, nợ đọng án...), dẫn tới nhiều bất cập trong việc bảo đảm vai trò thực tế của cơ quan điều tra công an cấp huyện. Mặt khác, trên thực tiễn, tuy đa số các VAHS được khởi tố về cơ bản đúng pháp luật nhưng vẫn còn xảy ra tình trạng bỏ lọt tội phạm, vẫn còn nhiều trường hợp việc quyết định khởi tố hay không khởi tố VAHS tại một số địa phương tương đối tùy tiện, thiếu khách quan, không theo đúng thủ tục, trình tự luật định. Thực trạng này đã ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm và tới các quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của các cơ quan, tổ chức và công dân. 2 Như vậy, có thể thấy còn rất nhiều bất cập trên cả hai phương diện lý luận và thực tiễn về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự cần phải nghiên cứu. Việc tiếp tục nghiên cứu quy định của pháp luật hình sự và thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa để đánh giá khách quan những kết quả đật được cũng như tồn tại thiếu sót, trên cơ sở đó đưa ra những đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. Chính vì vậy, học viên lựa chọn đề tài “Thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự (Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Thanh Hóa)” để làm luận văn thạc sỹ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về vấn đề thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra nói chung và cơ quan điều tra công an cấp huyện đã có một số công trình đề cập đến. Có thể kế tới như: - Nhóm các công trình là giáo trình, tập bài giảng có những chương phân tích cụ thể về thẩm quyền điều tra trong TTHS như: + Trường Đại học Luật Hà Nội với giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà Nội năm 2013; + Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội với giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” Nhà xuất bản Đại học Quốc gia năm 2011; + Học viện Cảnh sát nhân dân với giáo trình “Những vấn đề chung về điều tra hình sự” Nhà xuất bản Công an nhân dân năm 2012. - Nhóm các công trình là các luận án, luận văn, hiện nay cũng đã có một số công trình nghiên cứu về vấn đề thẩm quyền điều tra của CQĐT như: + Luận văn thạc sĩ “Tăng thẩm quyền điều tra cho Cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện – Những vấn đề lý luận và thực tiễn” chuyên ngành Tội 3 phạm học và điều tra tội phạm của Phạm Quang Thắng, Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, năm 2007; + Luận án tiến sĩ “Cơ quan cảnh sát điều tra trong tố tụng hình sự Việt Nam” của Vũ Duy Công, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, năm 2015; + Luận văn “Chức năng của CQĐT trong quá trình giải quyết vụ án hình sự” của Trần Đoàn Hạnh, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2008… - Nhóm các công trình nghiên cứu là sách tham khảo và bài viết khoa học: + Sách chuyên khảo “Cơ quan điều tra, Thủ trưởng Cơ quan điều tra và Điều tra viên trong Công an nhân dân” của PGS.TS. Đỗ Ngọc Quang, Nxb. Công an nhân dân, năm 2000; + Bài viết “Những vấn dề lý luận và thực tiễn mô hình tổ chức và thẩm quyền của Cơ quan Cảnh sát diều tra trong Công an nhân dân; khó khăn, vướng mắc và kiến nghị hoàn thiện” của TS Triệu Văn Ðạt dang trên tạp chí Cảnh sát nhân dân số 6/2012; + Bài viết “Một số ý kiến về giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện”, của Đào Anh Tới, tạp chí Công an nhân dân, số 12/2012; + Bài viết “Giải pháp tăng cường toàn diện Công an cấp huyện trong tình hình hiện nay”, của Nguyễn Xuân Ngư, tạp chí Công an nhân dân số 6/2012; + Bài viết “Hoàn thiện các quy định của BLTTHS về cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng” của Lại Văn Trình, Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 2/2012;…. Như vậy, nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đã nghiên cứu, đề cập đến một số vấn đề có liên quan đến thẩm quyền của cơ quan Cảnh sát điều tra cũng như của cơ quan điều tra cấp huyện. Tuy nhiên, chưa có một 4 công trình nào ở cấp độ luận văn thạc sĩ luật học về vấn đề thẩm quyền cơ quan điều tra công an huyện được công bố, chính vì vậy, việc tác giả chọn đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: là những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật và thực tiễn về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự * Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung vào những vấn đề liên quan đến thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Cơ quan điều tra công an cấp huyện. Đề tài khảo sát, nghiên cứu thực trạng hoạt động khởi tố vụ án của chủ thể này trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ 2012 đến 2016. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Qua việc làm rõ các vấn đề lý luận về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự và qua thực tiễn giai đoạn khởi tố của Cơ quan điều tra công an cấp huyện tại Thanh Hóa, luận văn đưa ra những giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng hoạt động khởi tố vụ án thuộc thẩm quyền của chủ thể quan trọng này. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, đề tài xác định phải thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Xây dựng khái niệm thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện, thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự - Làm rõ các yếu tố tác động tới việc quy định và thực hiện thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự - Xác định các nội dung thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự; 5 - Đánh giá các quy định về thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự trong lịch sử pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay; - Đánh giá thực tiễn thực hiện các quy định về thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự từ thực tiễn tinh Thanh Hoá, chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân; - Đánh giá bối cảnh và sự cần thiết nâng cao hiệu quả hoạt động khởi tố vụ án hình sự của CQĐT công an cấp huyện trong bối cảnh cải cách tư pháp và tình hình tội phạm hiện nay; - Đưa ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền cũng như các khung khổ pháp lý cần thiết khác để thực hiện hiệu quả các nội dung thuộc thẩm quyền của của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự; - Đề xuất một số kiến nghị về vấn đề tổ chức thực hiện thẩm quyền khởi tố của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận là phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của CN Mác-Lênin, các phương pháp nghiên cứu cụ thể được luận văn sử dụng bao gồm: phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, lịch sử, logic, khảo sát... được sử dụng trong quá trình nghiên cứu đề tài. 6. Những đóng góp mới của luận văn - Xây dựng, bổ sung nhằm hoàn thiện những nghiên cứu lý luận về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. - Đánh giá thực tiễn các quy định về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự từ thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa (giai đoạn 2012-2016, chỉ ra nguyên nhân của các thành công, hạn chế. 6 - Đưa ra các giải pháp về hoàn thiện pháp luật và các giải pháp về tổ chức thực hiện để góp phần nâng cao chất lượng vai trò của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tham khảo, nội dung cơ bản của luận văn gồm ba chương: - Chương 1: Một số vấn đề lý luận về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. - Chương 2: Các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự và thực tiễn thi hành trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. - Chương 3: Các yêu cầu và các giải pháp bảo đảm thực hiện đúng thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. 7 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA CÔNG AN CẤP HUYỆN TRONG GIAI ĐOẠN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ 1.1. Khái niệm và các căn cứ xác định nội dung thẩm quyền của Cơ quan điều tra hình sự công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự 1.1.1. Khái niệm thẩm quyền của Cơ quan điều tra công an cấp huyện trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự 1.1.1.1. Khái niệm giai đoạn khởi tố vụ án hình sự và nhiệm vụ cơ bản Trước khi tìm hiểu về thẩm quyền của cơ quan điều tra công an cấp huyện trong khởi tố vụ án hình sự, chúng ta cần phải xác định giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là gì, để phù hợp hơn với phạm vi nghiên cứu của luận văn. Do tính chất phức tạp của tội phạm, việc giải quyết vụ án hình sự không giống với trình tự giải quyết các vụ án dân sự, vụ án hành chính, kinh tế, lao động. Quá trình tố tụng hình sự được chia thành các giai đoạn khác nhau, gắn liền với những hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng nhất định. Ở nước ta, quá trình giải quyết các vụ án hình sự được bắt đầu kể từ khi nhận được các thông tin về tội phạm cho đến khi bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật được đưa vào thi hành. Mỗi giai đoạn tố tụng thực hiện các nhiệm vụ cụ thể của quá trình tố tụng. Hiện nay, có nhiều quan điểm khác nhau về phân chia các giai đoạn tố tụng hình sự, song hầu hết các quan điểm đều thừa nhận “khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn tố tụng” có vị trí đặc biệt và có vai trò riêng trong quá trình tố tụng hình sự. Nó được coi là một giai đoạn khởi động quá trình tố tụng giải quyết vụ án hình sự. 8 Theo Từ điển luật học thì khởi tố vụ án hình sự là hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng xác định có sự việc phạm tội để tiến hành điều tra phát hiện tội phạm. Khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn tố tụng độc lập, mở đầu các hoạt động điều tra. Trong giai đoạn này, cơ quan có thẩm quyền khởi tố tiến hành các hoạt động để xác định dấu hiệu của tội phạm [54, tr.429] Theo tác giả Lê Cảm thì: Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự đầu tiên mà trong đó cơ quan tư pháp hình sự có thẩm quyền căn cứ vào các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, tiến hành việc xác định có (hay không) các dấu hiệu của tội phạm trong hành vi nguy hiểm cho xã hội đã được thực hiện, đồng thời ban hành quyết định về việc khởi tố vụ án (hoặc không khởi tố) vụ án hình sự liên quan đến hành vi đó” [8, tr.24]. Do vậy, khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu tiên của trình tự giải quyết vụ án, có nhiệm vụ xác định một sự việc xảy ra trong thực tế có hay không có dấu hiệu của tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn được tiến hành trước các giai đoạn tố tụng tiếp theo như: điều tra, truy tố, xét xử... Do đó, giai đoạn này có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, xác lập cơ sở pháp lý cho hoạt động điều tra, thu thập chứng cứ chứng minh tội phạm, người phạm tội, lập hồ sơ vụ án, đề nghị truy tố người phạm tội ra trước Tòa án để xét xử. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Chí: Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu của quá trình giải quyết vụ án hình sự, các cơ quan có thẩm quyền có nhiệm vụ sử dụng các biện pháp của tố tụng hình sự để xác định có hay không 9 có đấu hiệu tội phạm, trên cơ sở đó các cơ quan này sẽ ra một trong hai quyết định đó là: quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự [10, tr.64]. Tương tự như thế, trong giáo trình Luật tố tụng hình sự của Trường Đại học Luật Hà Nội có viết: “Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự” [39, tr.87]. Các quan điểm nêu trên tuy được diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau nhưng đều thể hiện sự thống nhất đó là coi khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu của tố tụng hình sự, là giai đoạn khởi động quá trình tố tụng hình sự, có vai trò làm căn cứ pháp lý cho các giai đoạn tiếp theo. Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự được tiến hành trong một khoảng thời gian cụ thể, có nhiệm vụ riêng, có chủ thể và các hoạt động tố tụng độc lập với các giai đoạn tố tụng khác. Khởi tố vụ án hình sự được coi là một giai đoạn độc lập của tố tụng hình sự. Do đó, theo chúng tôi, khái niệm khởi tố vụ án hình sự có thể được hiểu như sau: Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn độc lập của quá trình tố tụng hình sự, mở đầu cho quá trình giải quyết vụ án hình sự, trong đó các cơ quan có thẩm quyền sử dụng các biện pháp mà pháp luật tố tụng hình sự quy định nhằm xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự có các nhiệm vụ cơ bản như sau. Thứ nhất, phát hiện và tiếp nhận các thông tin về tội phạm kịp thời, chính xác. Phát hiện và tiếp nhận các thông tin về tội phạm là trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền và các cơ quan, tổ chức khác được pháp luật về tố tụng hình sự quy định. Thông tin về tội phạm có thể được thu thập từ các nguồn khác nhau như tố giác của công dân; tin báo về tội phạm của các cơ 10 quan, tổ chức; người phạm tội tự thú... và được coi là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền tiến hành kiểm tra, xác minh nhằm xác định dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Pháp luật tố tụng hình sự quy định trong phạm vi trách nhiệm của mình các cơ quan có thẩm quyền và các cơ quan, tổ chức khác phải kịp thời phát hiện và tiếp nhận mọi nguồn tin về tội phạm với các hình thức phù hợp, bảo đảm chính xác [8, tr. 12]. Thứ hai, sử dụng mọi biện pháp luật định tiến hành các hoạt động kiểm tra, xác minh nhằm nhanh chóng xác định các dấu hiệu của tội phạm. Sau khi tiếp nhận thông tin về tội phạm, các cơ quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động kiểm tra, xác minh để xác định xem có sự việc phạm tội xảy ra hay không, nếu có thì sự việc đó có hay không có dấu hiệu tội phạm? Hoạt động kiểm tra, xác minh thông tin về tội phạm được tiến hành bằng nhiều biện pháp khác nhau trong một khoảng thời gian theo luật định, tùy thuộc vào tính chất đơn giản, hay phức tạp của vụ án để xác định dấu hiệu tội phạm một cách nhanh chóng và chính xác. Dấu hiệu tội phạm chính là căn cứ cần và đủ được pháp luật quy định để cơ quan có thẩm quyền có thể dựa vào đó để ra quyết định khởi tố vụ án hình sự. Đây là nhiệm vụ chính của giai đoạn khởi tố vụ án hình sự [8, tr.12]. Thứ ba, ra quyết định khởi tố vụ án hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự có căn cứ và hợp pháp. Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự sau khi xác định được dấu hiệu tội phạm. Quyết định khởi tố vụ án là văn bản pháp lý làm cơ sở để CQĐT tiến hành các hoạt động điều tra. Trong trường hợp, nếu xác định không có dấu hiệu tội phạm thì ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Việc ra quyết định khởi tố vụ án hình sự là quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng và một số cơ quan khác được pháp luật quy định. Quyết định khởi tố vụ án 11 hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự phải do người có thẩm quyền ra mới hợp pháp [8, tr.13]. 1.1.1.2. Cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện Để xác định những nội dung liên quan đến Cơ quan CSĐT thì cần làm rõ cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện là gì? Khoản 1 Điều 33 Bộ luật TTHS quy định: Các cơ quan tiến hành tố tụng gồm có: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án. Theo Pháp lệnh tổ chức ĐTHS thì CQĐT gồm có: Cơ quan điều tra trong CAND, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân, CQĐT ở VKSND tối cao. Đối với Cơ quan điều tra trong CAND gồm có: Cơ quan An ninh điều tra và Cơ quan CSĐT. Như vậy, về địa vị pháp lý thì Cơ quan CSĐT là một trong những cơ quan tiến hành tố tụng được quy định trong Luật TTHS. Điều 1 Pháp lệnh tổ chức ĐTHS quy định, trong CAND có các CQĐT sau: - Cơ quan CSĐT Bộ Công an; Cơ quan CSĐT CA tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Cơ quan CSĐT CA cấp tỉnh); Cơ quan CSĐT CA huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau đây gọi chung là Cơ quan CSĐT CA cấp huyện); - Cơ quan An ninh điều tra BCA; Cơ quan An ninh điều tra CA tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Cơ quan An ninh điều tra CA cấp tỉnh) [49, tr.3]. Như vậy, về vị trí thì Cơ quan CSĐT là một trong những CQĐT trong CAND và trong tổ chức của Cơ quan CSĐT gồm có: Cơ quan CSĐT Bộ Công an; Cơ quan CSĐT Công an tỉnh và Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện. Theo Pháp lệnh tổ chức ĐTHS năm 2004 quy định: Cơ quan điều tra tiến hành điều tra tất cả tội phạm, áp dụng mọi biện pháp do Bộ luật TTHS quy định để xác định tội phạm và người 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan