Tài liệu Tăng cường kiểm soát chi ngân sách nhà nước trong đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn thành phố đà nẵng do cơ quan tài chính và kho bạc nhà nước thực hiện.

B GIÁO D C VÀ ÀO T O I H C À N NG CÙ DUY DƯƠNG TĂNG CƯ NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P TRÊN A BÀN TP À N NG DO CƠ QUAN TÀI CHÍNH VÀ KHO B C NHÀ NƯ C TH C HI N LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH à N ng - Năm 2013 B GIÁO D C VÀ ÀO T O I H C À N NG CÙ DUY DƯƠNG TĂNG CƯ NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P TRÊN A BÀN TP À N NG DO CƠ QUAN TÀI CHÍNH VÀ KHO B C NHÀ NƯ C TH C HI N Chuyên ngành: K TOÁN Mã s : 60.34.30 LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. Ư NG NGUY N HƯNG à N ng - Năm 2013 L I CAM OAN Tôi cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác. Tác gi Cù Duy Dương M CL C M U................................................................................................. 1 1. Tính c p thi t c a tài ........................................................................ 1 2. M c tiêu nghiên c u 3. tài.................................................................... 2 i tư ng và ph m vi nghiên c u......................................................... 2 4. Phương pháp nghiên c u ...................................................................... 3 5. B c c c a lu n văn .............................................................................. 3 6. T ng quan tài li u nghiên c u............................................................... 3 CHƯƠNG 1. NH NG V N LÝ LU N V CHI NGÂN SÁCH VÀ KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG V HÀNH CHÍNH S ƠN NGHI P .......................................................... 7 1.1. KHÁI NI M NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VÀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P ............... 7 1.1.1. Ngân sách nhà nư c và chi ngân sách nhà nư c ............................ 7 1.1.2. B n ch t, vai trò, c i m chi ngân sách nhà nư c....................... 8 1.1.3. Phân lo i ơn v hành chính s nghi p ......................................... 10 1.1.4. c i m ơn v hành chính s nghi p ........................................ 12 1.2. KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG HÀNH CHÍNH S ƠN V NGHI P ................................................................ 14 1.2.1. Ki m soát trong qu n lý và các lo i hình ki m soát ..................... 14 1.2.2. Ki m soát chi ngân sách nhà nư c và nh ng nhân t nh hư ng 19 1.2.3. S c n thi t ph i ki m soát chi ngân sách nhà nư c .................... 23 1.2.4. Yêu c u i v i công tác ki m soát chi ngân sách nhà nư c ....... 25 1.2.5. N i dung ki m soát chi NSNN trong ơn v hành chính s nghi p ............................................................................................. 26 1.2.6. Phương th c ki m soát chi NSNN trong ơn v HCSN theo các ch th ki m soát..................................................................................... 31 K T LU N CHƯƠNG 1 ...................................................................... 39 CHƯƠNG 2. TH C TR NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V THU C UBND THÀNH PH 2.1. C HÀNH CHÍNH S À N NG T I M CHUNG C A CÁC NGHI P THU C UBND THÀNH PH NĂM 2007 -2011... 40 ƠN V HÀNH CHÍNH S À N NG........................... 40 2.1.1. Khái quát c i m kinh t - xã h i thành ph 2007 - 2011 tác ng 2.1.2. Nh ng à N ng giai o n n tình hình chi ngân sách thành ph c trưng cơ b n v ho t s nghi p thu c UBND thành ph NGHI P à N ng . 40 ng c a các ơn v hành chính à N ng .......................................... 42 2.2. TH C TR NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S THÀNH PH NGHI P THU C UBND À N NG HI N NAY ................................................. 52 2.2.1. H th ng nh m c phân b chi ngân sách trong các ơn v hành chính s nghi p thu c UBND thành ph à N ng ................................ 52 2.2.2. Ki m soát l p d toán chi ngân sách nhà nư c ............................ 55 2.2.3. Ki m soát ch p hành d toán chi ngân sách nhà nư c ................. 67 2.2.4. Ki m soát công tác k toán và quy t toán chi ngân sách nhà nư c.....73 2.3. ÁNH GIÁ TH C TR NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH C A CÁC THÀNH PH ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P THU C UBND À N NG ..................................................................... 79 2.3.1. K t qu t ư c v ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p thu c UBND thành ph à N ng ................... 79 2.3.2. Nh ng t n t i và h n ch v ki m soát chi ngân sách trong các ơn v hành chính s nghi p .......................................................................... 81 2.4. NH NG V N T RA T TH C TR NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P THU C UBND THÀNH PH À N NG. ......................................... 83 K T LU N CHƯƠNG 2 ...................................................................... 87 CHƯƠNG 3. NH HƯ NG VÀ CÁC GI I PHÁP TĂNG CƯ NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P THU C UBND THÀNH PH À N NG ................................................................................... 88 3.1. NH HƯ NG NH M NÂNG CAO HI U QU CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG NGHI P THU C UBND THÀNH PH 3.2. ÁNH GIÁ HI U QU KI M SOÁT ƠN V HÀNH CHÍNH S À N NG........................... 88 KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P....................... 91 3.2.1. Nh ng ưu i m ............................................................................. 91 3.2.2. Nh ng như c i m ....................................................................... 94 3.2.3. Nguyên nhân c a nh ng h n ch , y u kém .................................. 96 3.3. CÁC GI I PHÁP TĂNG CƯ NG KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P THU C UBND THÀNH PH À N NG .......................................... 99 3.3.1. Hoàn thi n trách nhi m và quy n h n c a các c p trong ki m soát chi ngân sách nhà nư c ........................................................................... 99 3.3.2. Xây d ng quy trình ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p ............................................................................ 102 3.3.3. Nâng cao năng l c i ngũ cán b làm công tác tài chính k toán và xây d ng b ph n ki m soát chi chuyên trách và quy ch ki m tra, ki m soát chi NSNN trong ơn v hành chính s nghi p ..................... 106 3.3.4. Tăng cư ng ki m soát chi tiêu công qua Kho b c Nhà nư c ..... 111 3.3.5. Tăng cư ng công tác thanh tra tài chính trong ơn v hành chính s nghi p ............................................................................................... 116 3.3.6. Tăng cư ng ki m soát quá trình ch p hành k lu t tài chính trong ơn v hành chính s nghi p ................................................................. 118 3.3.7. Tăng cư ng ng d ng tin h c vào công tác ki m soát chi ngân sách........................................................................................................ 120 3.4. KI N NGH VÀ XU T......................................................... 122 3.4.1. Ki n ngh v i Kho b c Nhà nư c và S Tài chính thành ph .... 122 3.4.2. Ki n ngh v i B Tài chính......................................................... 124 K T LU N CHƯƠNG 3 .................................................................... 125 K T LU N......................................................................................... 127 TÀI LI U THAM KH O QUY T NH GIAO TÀI LU N VĂN (b n sao) DANH M C CÁC T VI T T T BTC : B Tài chính CP : Chính Ph CT : C c Thu HDLN : Hư ng d n liên ngành KBNN : Kho b c nhà nư c N : Ngh NSNN : Ngân sách Nhà nư c Q : Quy t STC : S Tài chính TT : Thông tư TP : Thành ph TP N : Thành ph UBND : U ban nhân dân nh nh à N ng DANH M C CÁC B NG S hi u b ng 2.1. Tên b ng M t s ch tiêu tăng trư ng kinh t c a thành ph à N ng giai o n 2007 - 2011 Th ng kê trình 2.2. Quý II/2011 c a các ơn v hành chính s So sánh 41 cán b tài chính - k toán nghi p thu c UBND thành ph 2.3. Trang 47 à N ng nh m c gi a Trung ương và a phương Năm 2010 55 T ng h p kinh phí ư c b sung hàng năm 2.4. ngoài d toán chi thư ng xuyên ã ư c 65 phê duy t Cơ c u các kho n chi thư ng xuyên c a 2.5. ơn v HCSN thu c UBND thành ph à 69 N ng năm 2010 - 2011 Ki m soát kinh phí chi thư ng xuyên các 2.6. ơn v HCSN thu c UBND thành ph à 72 N ng năm 2010 - 2011 2.7. 2.8. T ng h p tình hình quy t toán chi thư ng xuyên Chi thư ng xuyên giai o n 2007 - 2011 78 80 DANH M C CÁC SƠ S hi u sơ Tên sơ Trang 1.1. Chi ngân sách cơ quan hành chính 11 1.2. Chi ngân sách ơn v s nghi p 12 1.3. Mô hình ơn v d toán các c p 13 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7 3.1. 3.2. B máy t ch c S Văn hóa – Th Thao & Du L ch TP à N ng B máy t ch c k toán các ơn v HCSN Quy trình th m nh chi ngân sách c a cơ quan ch qu n Quy trình ki m soát chi ngân sách c a S Tài chính Quy trình ki m soát chi ngân sách th c t t i KBNN Sơ quy trình c p phát b ng l nh chi t i Kho b c Nhà nư c Trình t ki m soát k toán và quy t toán chi ngân sách Quy trình ki m soát chi NSNN Quy trình ki m soát chi ngân sách c a KBNN 43 51 60 62 69 73 78 103 113 1 M 1. Tính c p thi t c a U tài Quá trình chuy n sang n n KTTT nh hư ng XHCN nư c ta òi h i Nhà nư c ph i s d ng m t cách có hi u qu các công c , chính sách tài chính, ti n t , c bi t là chính sách thu, chi NSNN. i u này góp ph n kh c ph c khuy t t t c a cơ ch th trư ng thông qua vi c s d ng bàn tay h u hình, ch y u là chính sách tài chính nh m i u ti t n n kinh t có hi u qu . M t khác thông qua s d ng các công c này m i có th qu n lý th ng nh t n n tài chính qu c gia, ng yêu c u c a cu c ng viên toàn b ngu n l c im i t nư c. Trong b i c nh chung c a ã phát tri n KT-XH, áp t nư c, thành ph à N ng nh ng năm qua t ư c nh ng thành t u to l n v KT-XH, b m t ô th lo i I ngày càng ư c nâng cao i m i. Tuy nhiên, th c tr ng hi n nay công tác chi ngân sách c a thành ph v n còn nhi u h n ch . Hi u qu các kho n chi ngân sách còn th p, chi u tư còn dàn tr i, thi u t p trung d n n hi u qu u tư chưa cao, gây lãng phí; chi thư ng xuyên còn vư t d toán, d toán chi ngân sách hàng năm c a m t s ơn v ã ư c các c p có th m quy n phê duy t nhưng v n phát sinh các kho n chi b sung ngoài d toán ngư c l i m t s cơ quan hành chính d toán chi ngân sách ã ư c phê duy t nhưng quá trình s d ng l i không hi u qu ph i thu h i n p ngân sách. i u này thư ng làm b ng trong quá trình i u hành ngân sách thành ph , phá v k ho ch giao năm. Công tác ch p hành d toán, quy t toán chi ngân sách m t s u ơn v s d ng kinh phí không úng m c ích ã ư c phê duy t trong d toán. Chính vì v y c n ph i có công tác ki m soát chi i v i các ơn v nh m mb o các kho n chi úng m c ích, tránh lãng phí và t n th t trong quá trình qu n lý ngân sách nhà nư c. 2 Vi c tăng cư ng ki m tra, ki m soát chi NSNN có k t qu s giúp cho vi c qu n lý NSNN ư c hi u qu cao hơn. Chi úng m c ích, úng ch quy nh, giúp cho công tác qu n lý tránh ư c nh ng sai sót. ng th i quan tr ng hơn là cung c p thông tin chính xác, tin c y cho các nhà lãnh lý n m ư c nhu c u sát úng o, qu n xây d ng d toán chi cho năm ngân sách ti p theo ư c t t hơn. Vì v y, vi c nghiên c u tài “Tăng cư ng ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p trên a bàn thành ph à N ng do cơ quan Tài chính và kho b c nhà nư c th c hi n” là nh m góp ph n gi i quy t v n c p bách nói trên. 2. M c tiêu nghiên c u tài V n d ng lý lu n v ngân sách nhà nư c, ki m soát chi ngân sách nhà nư c phân tích, ánh giá th c tr ng công tác ki m soát chi ngân sách nhà nư c c a thành ph à N ng. T ó xu t m t s quan i m, gi i pháp nh m tăng cư ng ki m soát chi NSNN c a thành ph à N ng trong th i gian t i. 3. i tư ng và ph m vi nghiên c u + Khái quát l i nh ng lý lu n cơ b n v ngân sách nhà nư c, ki m soát chi ngân sách nhà nư c. + Kh o sát, phân tích th c tr ng ki m soát chi ngân sách nhà nư c trên a bàn thành ph + à N ng t năm 2007 n 2011. xu t m t s quan i m và gi i pháp ch y u nh m hoàn thi n qu n lý chi NSNN c a Thành ph à N ng trong th i gian t i. Ph m vi nghiên c u gi i h n ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong cơ quan hành chính s nghi p s d ng ngân sách thu c UBND thành ph N ng t năm 2007 n 2011 (vì s li u năm 2012 theo quy công b ). Ch th ki m soát ch y u c a à nh là chưa ư c tài này là cơ quan Tài chính và 3 Kho b c nhà nư c TP à N ng. Vi c ch n m u các ơn v hành chính s nghi p là các S , ban, ngành thu c UBND TP à N ng qu n lý v ngân sách. 4. Phương pháp nghiên c u V phương pháp nghiên c u: v n d ng các phương pháp chung, phương pháp th ng kê, phương pháp phân tích, t ng h p so sánh, khái quát hóa v n , b ng bi u minh h a. 5. B c c c a lu n văn Ngoài ph n m u, k t lu n, danh m c tài li u kham kh o, lu n văn g m 3 chương: Chương 1: Nh ng v n lý lu n v chi ngân sách và ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p. Chương 2: Th c tr ng ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p thu c UBND thành ph Chương 3: à N ng t năm 2007 - 2011. nh hư ng và các gi i pháp tăng cư ng ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p thu c UBND thành ph à N ng. 6. T ng quan tài li u nghiên c u Trong chu trình qu n lý chi NSNN, vi c thi t l p m t cơ ch ki m soát chi NSNN khoa h c, h p lý nh m nâng cao ch t lư ng công tác ki m soát chi NSNN cũng có vai trò quan tr ng góp ph n không nh trong vi c nâng cao hi u qu s d ng các ngu n l c tài chính. Trong i u ki n n n kinh t nư c ta hi n nay, khi ngu n thu ngân sách còn nhi u h n ch thì vi c ki m soát ch t ch các kho n chi nh m m b o các kho n chi ư c s d ng úng, ti t ki m và hi u qu là r t quan tr ng. Vi c nghiên c u công tác ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong các ơn v hành chính s nghi p nư c ta trong nh ng năm qua có r t nhi u các công trình nghiên c u c a các nhà khoa h c, các cơ quan trung ương và phương, nhưng t khi có quy nh c a chính ph v ch a t ch , t ch u 4 trách nhi m v s d ng biên ch và kinh phí qu n lý hành chính i v i các cơ quan nhà nư c, ơn v s nghi p công l p thì công tác ki m tra, ki m soát nói chung và ki m tra, ki m soát chi NSNN nói riêng luôn là m t khâu quan tr ng và c n thi t trong công tác qu n lý chi tiêu NSNN các ơn v hành chính s nghi p. T năm 1986, Vi t Nam ti n hành xóa b cơ ch t p trung quan liêu bao c p, xây d ng cơ ch qu n lý m i, nhà nư c ki m soát n n kinh t b ng lu t pháp, c bi t là vi c ki m soát chi ngân sách nhà nư c. Cùng v i các công cu c c i cách n n kinh t thì Lu t NSNN ra i năm 1996 [12]. Tuy nhiên qua 6 năm th c hi n, Lu t NSNN d n d n b c l như c i m và không còn phù h p v i tình hình kinh t Vi t Nam trong giai o n m i, giai o n m r ng quan h h p tác v i các nư c trong khu v c và trên th gi i. Vì v y, t ngày 12 tháng 11 n ngày 16 tháng 12 năm 2002, kỳ h p th hai, khóa XI, Qu c h i Nư c c ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam ban hành Lu t NSNN [13] nh m giai m b o s phù h p v i yêu c u phát tri n c a n n kinh t trong o n m i. Chính ph 6/6/2003 [70] quy ban hành Ngh nh s 60/2003/N -CP ngày nh chi ti t và hư ng d n thi hành Lu t NSNN, cùng v i vi c ban hành Lu t NSNN và Ngh nh, B Tài chính ban hành thông tư s 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 hư ng d n th c hi n Ngh 60/2003/N -CP ngày 6/6/2003. Vi c nghiên c u nh s tài ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p này, Tác gi t p trung vào các thông tư hư ng d n v ki m soát chi i v i ơn v hành chính s nghi p như : Thông tư s 18/2006/TT-BTC ngày 13/3/2006 [1] v vi c hư ng d n ch ki m soát chi i v i các cơ quan nhà nư c th c hi n ch t ch , t ch u trách nhi m v s d ng biên ch và kinh phí qu n lý hành chính, thông tư s 81/2006/TT-BTC ngày 06/9/2006 [3] v vi c hư ng d n ch soát chi ki m i v i các ơn v s nghi p công l p th c hi n quy n t ch , t ch u 5 trách nhi m v th c hi n nhi m v , t ch c b máy, biên ch và tài chính. V tài nghiên c u qu n lý, ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong nh ng năm qua cũng có r t nhi u các công trình nghiên c u c a các nhà khoa h c, các cơ quan trung ương và a phương như: - Lu n văn th c sĩ “Hoàn thi n công tác ki m soát chi Ngân sách Nhà nư c Qu ng Bình” c a tác gi ào Hoàng Liên, năm 2010. tài này ã nghiên c u th c tr ng công tác ki m soát chi ngân sách nhà nư c qua Kho b c Nhà nư c Qu ng Bình, theo yêu c u nhà nư c i m i công tác qu n lý ngân sách ưa ra các gi i pháp hoàn thi n công tác ki m soát chi ngân sách nhà nư c qua Kho b c Nhà nư c áp ng ư c yêu c u hi n i hóa công tác qu n lý, i u hành ngân sách nhà nư c, phù h p v i quá trình c i cách hành chính công, phù h p v i chu n m c và thông l qu c t . - Lu n văn th c sĩ “Hoàn thi n qu n lý chi Ngân sách Nhà nư c t i TP à N ng” c a tác gi Ngô Th Bích, năm 2010. nh ng v n tài này ã h th ng hóa lý lu n cơ b n v chi tiêu NSNN, nh ng quy tiêu NSNN trên cơ s Lu t ngân sách nhà nư c, các Ngh nh v qu n lý chi nh c a Chính ph , Thông tư c a B Tài chính có liên quan; Phân tích th c tr ng v qu n lý chi NSNN c a thành ph à N ng; Nghiên c u và thi n công tác qu n lý chi NSNN c a thành ph xu t m t s gi i pháp hoàn à N ng trong nh ng năm n. - Lu n văn th c sĩ “Ki m soát công tác l p, ch p hành d toán chi ngân sách t i các cơ quan hành chính thu c U ban nhân dân thành ph c a tác gi Nguy n Th Bích Th y, năm 2012. à N ng” i tư ng nghiên c u c a tài này là th c tr ng ki m soát l p, ch p hành d toán chi ngân sách nhà nư c t i các cơ quan hành chính thu c U ban nhân dân thành ph vi nghiên c u gi i h n à N ng. Ph m ki m soát công tác l p d toán chi ngân sách năm 2012 t i các cơ quan hành chính do S Tài chính thành ph à N ng th c hi n và ki m soát công tác ch p hành d toán chi ngân sách Nhà nư c do Kho b c Nhà nư c à N ng th c hi n. tài ã s d ng các phương pháp nghiên 6 c u sau: Phương pháp ph ng v n, quan sát nghiên c u h sơ tài li u sát th c tr ng v n nghiên c u t ó kh o xu t các gi i pháp hoàn thi n. i u ó cho th y vi c tác gi nghiên c u tài “Tăng cư ng ki m soát chi ngân sách nhà nư c trong ơn v hành chính s nghi p trên a bàn thành ph à N ng do cơ quan Tài chính và kho b c nhà nư c th c hi n” là v n t ra, v a khó khăn, òi h i ph i nghiên c u nh ng i u ki n ph m i ang c thù c a thành góp ph n tăng tính hi u qu qu n lý chi ngân sách. Lu n văn xác nh ư c ý nghĩa quan tr ng c a công tác ki m soát chi ngân sách trong lĩnh v c hành chính s nghi p hi n nay thông qua vi c phân tích nh ng cơ s lý lu n v qu n lý chi NSNN và ki m soát chi NSNN, các lo i hình ki m soát chi NSNN trong ơn v hành chính s nghi p và các nhân t nh hư ng n ki m soát chi NSNN - Tìm ra ư c nh ng ưu i m, i v i các ơn v HCSN. c bi t là các h n ch c a công tác qu n lý và ki m soát chi NSNN trong các ơn v HCSN (t năm 2007-2011) thu c UBND thành ph - à N ng t ó rút ra nh ng kinh nghi m và nguyên nhân. xu t các gi i pháp nh m tăng cư ng công tác ki m soát chi NSNN i v i các ơn v HCSN, góp ph n th c hành ti t ki m, ch ng lãng phí, th t thoát ngân sách và th c hi n có hi u qu các ch tiêu kinh t - xã h i trong nh ng năm - n. i tư ng nghiên c u c a tài này là công tác ki m soát l p, ch p hành d toán, quy t toán chi ngân sách nhà nư c t i các ơn v hành chính s nghi p thu c UBND thành ph à N ng. Ph m vi nghiên c u gi i h n ki m soát công tác l p d toán chi ngân sách nhà nư c t i các ơn v HCSN do S Tài chính thành ph à N ng th c hi n, ki m soát công tác ch p hành d toán chi ngân sách Nhà nư c do Kho b c Nhà nư c à N ng th c hi n và ki m soát công tác quy t toán chi ngân sách Nhà nư c do S Tài chính thành ph à N ng th c hi n. 7 CHƯƠNG 1 NH NG V N LÝ LU N V CHI NGÂN SÁCH VÀ KI M SOÁT CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P 1.1. KHÁI NI M NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C VÀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯ C TRONG ƠN V HÀNH CHÍNH S NGHI P 1.1.1. Ngân sách nhà nư c và chi ngân sách nhà nư c Ngân sách nhà nư c (NSNN), hay ngân sách chính ph , là m t thành ph n trong h th ng tài chính. Thu t ng "Ngân sách nhà nư c" ư c s d ng r ng rãi trong i s ng kinh t , xã h i m i qu c gia. Song quan ni m v ngân sách nhà nư c l i chưa th ng nh t, ngư i ta ã ưa ra nhi u nh nghĩa v ngân sách nhà nư c tùy theo các trư ng phái và các lĩnh v c nghiên c u. Các nhà kinh t Nga quan ni m: Ngân sách nhà nư c là b ng li t kê các kho n thu, chi b ng ti n trong m t giai o n nh t nh c a qu c gia. Lu t Ngân sách Nhà nư c ã ư c Qu c h i Vi t Nam thông qua năm 1996 nh nghĩa: Ngân sách Nhà nư c là toàn b các kho n thu, chi c a qu c gia trong d toán ã ư c cơ quan chính ph có th m quy n quy t hi n trong m t năm nh và ư c th c m b o th c hi n các ch c năng và nhi m v c a chính ph [12,tr.1]. Nhưng ph bi n và chính th ng nh t hi n nay là theo Lu t Ngân sách năm 2002 có quy nh: Ngân sách Nhà nư c là toàn b các kho n thu, chi c a Nhà nư c ã ư c cơ quan Nhà nư c có th m quy n quy t hi n trong m t năm b o nh và ư c th c m th c hi n các ch c năng, nhi m v c a Nhà nư c [13,tr.1]. Chi NSNN là quá trình Nhà nư c s d ng các ngu n l c tài chính t p trung vào vi c th c hi n các ch c năng, nhi m v kinh t , chính tr , xã h i c a 8 Nhà nư c. Chi NSNN có quy mô r ng và m c lĩnh v c, nhi u r ng l n, bao trùm nhi u a phương, nhi u cơ quan hành chính, ơn v s nghi p c a Nhà nư c, s d ng qu ngân sách nhà nư c nh m trang tr i cho các chi phí c a nhà nư c th c hi n các ch c năng kinh t - xã h i mà Nhà nư c nh n theo các nguyên t c và trong t ng th i kỳ nh t m nh là m t năm. Chi NSNN g m có 02 quá trình: Quá trình phân ph i và quá trình s d ng NSNN. Quá trình phân ph i là quá trình cung c p v n t NSNN hình thành các lo i qu khác nhau trư c khi ưa s v n ó vào s d ng. Quá trình s d ng là quá trình tr c ti p chi dùng các kho n t NSNN cho các m c ích ã nh như: tr c ti p dùng mua s m các hàng hóa, d ch v , tr lương …Quá trình s d ng NSNN có th khái quát thành chu trình g m l p d toán NSNN, ch p hành NSNN và quy t toán NSNN. m b o cho m i kho n chi tiêu c a NSNN úng m c ích, có hi u qu , Nhà nư c nào cũng c n ph i quan tâm chi NSNN là ho t ho ch n qu n lý chi NSNN. Qu n lý ng c a cơ quan nhà nư c có th m quy n trong vi c nh và t ch c th c hi n, giám sát quá trình s d ng ngân sách cho m c ích chi tiêu c a nhà nư c theo nh ng yêu c u nh t kỳ nh t nh, trong t ng th i nh. 1.1.2. B n ch t, vai trò, c i m chi ngân sách nhà nư c a. B n ch t chi ngân sách nhà nư c Là h th ng nh ng quan h phân ph i l i các kho n thu nh p phát sinh trong quá trình s d ng có k ho ch qu ti n t t p trung c a nhà nư c nh m th c hi n ch c năng tăng trư ng kinh t , m mang các s nghi p văn hóa, xã h i, duy trì ho t ng c a b máy qu n lý nhà nư c và b o m an ninh, qu c phòng. b. Vai trò chi ngân sách nhà nư c M i cơ ch kinh t u có c i m riêng, nh hư ng tr c ti p th c hi n các nhi m v , ch c năng c a Nhà nư c, n vi c ng th i nh hư ng n 9 vi c Nhà nư c s d ng các công c nào ó m b o phát tri n kinh t - xã h i. Do ó chi ngân sách nhà nư c có vai trò r t quan tr ng trong t t c các lĩnh v c c a m t qu c gia, th hi n như sau: - Th nh t; Chi ngân sách cung c p phương ti n tài chính cho s t n t i và ho t ng c a b máy qu n lý nhà nư c. - Th hai; Chi ngân sách là m t trong nh ng công c quan tr ng Nhà nư c th c hi n qu n lý vĩ mô n n kinh t . Vai trò c a chi ngân sách nhà nư c khi ư c xem xét trên t ng lĩnh v c c th nó s ư c phát huy m c t ư c khi s d ng ngân sách tác c. khác nhau tùy thu c vào m c ích c n ng vào vi c th c hi n các m c tiêu ó. c i m chi ngân sách nhà nư c Chi NSNN có nh ng c i m ch ch t sau: + Chi NSNN g n li n v i các ho t ng c a b máy Nhà nư c và nh ng nhi m v kinh t , chính tr , xã h i c a Nhà nư c. + Các kho n chi NSNN g n v i quy n l c nhà nư c, mang tính ch t pháp lý cao. + Các kho n chi NSNN mang tính ch t không hoàn tr tr c ti p. + Các kho n chi NSNN thư ng ư c xem xét hi u qu nghĩa là ư c xem xét m t cách toàn di n d a vào m c t m vĩ mô, hoàn thành c a kho n chi ó trên các ch tiêu kinh t , xã h i mà Nhà nư c ra trong t ng th i kỳ. + Các kho n chi NSNN có nh hư ng ch t ch t i m i m t c a xã h i, như ti n lương, giá c , t giá .v.v… d. Phân lo i chi ngân sách nhà nư c Có nhi u tiêu th c phân lo i: + Theo ch c năng nhi m v , chi ngân sách nhà nư c g m: 10 * Chi u tư phát tri n kinh t và k t c u h t ng, trong ó ph n l n là xây d ng cơ b n, kh u hao tài s n xã h i . * Chi b o m xã h i, bao g m: giáo d c, y t , công tác dân s , khoa h c và công ngh , văn hóa, thông tin h i, các kho n liên quan i chúng, th thao, lương hưu và tr c p xã n can thi p c a chính ph vào các ho t ng kinh t , qu n lý hành chính, an ninh, qu c phòng, các kho n chi khác, d tr tài chính, tr n vay nư c ngoài, lãi vay nư c ngoài. + Theo i tư ng thì chi NSNN ư c chia thành: chi u tư, chi thư ng xuyên và chi khác. + Theo m c ích kinh t thì chi NSNN ư c chia thành chi tiêu dùng và chi u tư phát tri n. 1.1.3. Phân lo i ơn v hành chính s nghi p Căn c vào ch c năng ho t ng, bao g m các ơn v như sau: - Cơ quan hành chính thu n tuý: như các các cơ quan công quy n, cơ quan qu n lý kinh t , xã h i … (các B , cơ quan ngang B , UBND…) - ơn v s nghi p (s nghi p kinh t , s nghi p giáo d c, s nghi p y t …) - Các t ch c, oàn th xã h i (các t ch c chính tr xã h i, t ch c xã h i…) Căn c vào vi c phân c p tài chính: Các ơn v d toán ư c chia làm 3 c p - ơn v d toán c p I: là ơn v tr c ti p nh n d toán ngân sách năm do các c p chính quy n giao, phân b ngân sách cho các ơn v d toán c p dư i; ch u trách nhi m v vi c t ch c, th c hi n qu n lý kinh phí c a c p mình và các ơn v tr c thu c. - ơn v d toán c p II: Là ơn v tr c thu c ơn v d toán c p I và là ơn v có nhi m v nh n d toán ngân sách c a ơn v d toán c p I và phân