Chñ ®Ò 1: §Þa lÝ tù nhiªn
Néi dung 1: VÞ trÝ ®Þa lÝ - ph¹m vi l·nh thæ
1- VÞ trÝ ®Þa lÝ:
- Níc ta n»m ë phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng, gÇn trung t©m cña khu vùc
§«ng Nam ¸.
- TiÕp gi¸p trªn ®Êt liÒn (Trung Quèc, Lµo, Campuchia) vµ trªn biÓn tiÕp gi¸p (Trung
Quèc, Campuchia, PhiLippin, Brun©y, In®«nªxia, Xingapo, Th¸i Lan).
- To¹ ®é ®Þa lÝ phÇn ®Êt liÒn.
+ §iÓm cùc B¾c: 23023'B Lòng Có - §ångV¨n- Hµ Giang.
+ §iÓm cùc Nam: 8034'B §Êt Mòi- Ngäc HiÓn- Cµ Mau
+ §iÓm cùc T©y: 102009'§ SÝn ThÇu- Mêng NhÐ- §iÖn Biªn
+ §iÓm cùc §«ng: 1090 24' § V¹n Th¹nh- V¹n Ninh- Kh¸nh Hoµ.
Ngoµi kh¬i, c¸c ®¶o kÐo dµi tíi kho¶ng vÜ ®é 6050'B vµ tõ kho¶ng kinh ®é 1010§ ®Õn
117020' § t¹i BiÓn §«ng.
- §¹i bé phËn l·nh thæ n»m trong khu vùc mói giê sè 7.
2- Ph¹m vi l·nh thæ:
Ph¹m vi l·nh thæ bao gåm : vïng ®Êt, vïng biÓn, vïng trêi
a. Vïng ®Êt:
- Gåm toµn bé phÇn ®Êt liÒn vµ c¸c ®¶o, cã tæng diÖn tÝch 331.212km2. ChiÒu dµi
®êng biªn giíi trªn ®Êt liÒn lµ 4600km, ®êng bê biÓn dµi 3260km kÐo dµi tõ Mãng
C¸i - Hµ Tiªn.
- Níc ta cã h¬n 4000 hßn ®¶o lín nhá, hai quÇn ®¶o lín lµ Hoµng Sa vµ Trêng Sa.
b. Vïng biÓn:
- DiÖn tÝch trªn 1 triÖu km2 ë BiÓn §«ng, bao gåm cã c¸c bé phËn néi thuû, l·nh h¶i,
tiÕp gi¸p l·nh h¶i, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa.
+ Néi thñy lµ vïng níc tiÕp gi¸p víi ®Êt liÒn, ë phÝa trong ®êng c¬ së
+ L·nh h¶i lµ vïng biÓn thuéc chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn, c¸ch ®Òu ®êng c¬ së 12
h¶i lÝ
+ Vïng tiÕp gi¸p l·nh h¶i lµ vïng biÓn ®îc quy ®Þnh nh»m ®¶m b¶o cho viÖc thùc
hiÖn chñ quyÒn cña níc ven biÓn, réng 12 h¶i lÝ
+ Vïng ®Æc quyÒn vÒ kinh tÕ lµ vïng tiÕp liÒn víi l·nh h¶i vµ hîp víi l·nh h¶i thµnh
vïng biÓn réng 200 h¶i lÝ tÝnh tõ ®êng c¬ së. Nhµ níc ta cã chñ quyÒn hoµn toµn vÒ
mÆt kinh tÕ nhng vÉn ®Ó c¸c níc kh¸c ®Æt èng dÉn dÇu, d©y c¸p ngÇm vµ tÇu
thuyÒn, m¸y bay cña níc ngoµi vÉn ®i l¹i theo c«ng íc cña Liªn hîp quèc vµ LuËt
biÓn n¨m 1982
+ ThÒm lôc ®Þa lµ phÇn ngÇm díc biÓn vµ lßng ®Êt díi ®¸y biÓn thuéc phÇn lôc ®Þa
kÐo dµi , më réng ra ngoµi l·nh h¶i cho ®Õn bê ngoµi cña r×a lôc ®Þa, cã ®é s©u kho¶ng
200m hoÆc h¬n n÷a. Nhµ níc ta cã toµn quyÒn th¨m dß, khai th¸c, b¶o vÖ, qu¶n lÝ
c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ë thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam
c. Vïng trêi:
+ Kho¶ng kh«ng gian, kh«ng giíi h¹n ®é cao, bao trïm lªn trªn l·nh thæ níc ta; trªn
®Êt liÒn ®îc x¸c ®Þnh bëi c¸c ®êng biªn giíi, trªn biÓn lµ danh giíi ngoµi l·nh h¶i
vµ kh«ng gian cña c¸c ®¶o.
3- ý nghÜa cña vÞ trÝ ®Þa lÝ
* ý nghÜa tù nhiªn:
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ quy ®Þnh ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thiªn nhiªn níc ta mang tÝnh chÊt nhiÖt
®íi Èm giã mïa (nhiÖt ®é cao, chan hoµ ¸nh n¾ng, khÝ hËu cã 2 mïa râ rÖt, thiªn
nhiªn chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña biÓn, th¶m thùc vËt bèn mïa xanh tèt, giÇu søc
sèng...)
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ ®· gãp phÇn lµm cho níc ta cã nguån TN kho¸ng s¶n phong phó, ®a
d¹ng.
+ Níc ta n»m ë n¬i gÆp gì cña nhiÒu luång di c ®éng thùc vËt khiÕn cho tµi nguyªn
sinh vËt rÊt ph«ng phó.
+ VÞ trÝ vµ h×nh thÓ dÉn ®Õn ph©n ho¸ ®a d¹ng cña tù nhiªn gi÷a miÒn B¾c víi miÒn
Nam, gi÷a miÒn nói víi ®ång b»ng…
+ Níc ta n»m trong vïng cã nhiÒu thiªn tai (b·o, lò lôt, h¹n h¸n...).
* ý nghÜa kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ quèc phßng.
- VÒ kinh tÕ:
+ ViÖt Nam n»m trªn ng· t ®êng hµng h¶i vµ hµng kh«ng quèc tÕ quan träng nªn
thuËn lîi ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh giao th«ng. ViÖt Nam dÔ dµng giao lu víi c¸c níc
trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
+ Níc ta cßn lµ cöa ngâ më lèi ra biÓn thuËn lîi cho c¸c níc Lµo, Th¸i Lan, §«ng
B¾c Campuchia vµ khu vùc T©y Nam Trung Quèc.
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, héi
nhËp víi thÕ giíi, thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi.
- VÒ v¨n ho¸, x· héi:
+ VÞ trÝ ®Þa lÝ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho níc ta chung sèng hoµ b×nh, hîp t¸c h÷u
nghÞ vµ cïng ph¸t triÓn víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
- VÒ an ninh, quèc phßng:
+ Níc ta cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng ë vïng §«ng Nam ¸, mét khu vùc kinh tÕ rÊt
n¨ng ®éng vµ nhËy c¶m víi nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ trªn thÕ giíi. §Æc biÖt, BiÓn
§«ng ®èi víi níc ta lµ mét híng chiÕn lîc quan träng trong c«ng cuéc x©y dùng,
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ ®Êt níc.
Néi dung 2: §Æc ®iÓm chung cña tù nhiªn viÖt nam.
I- §Êt níc nhiÒu ®åi nói:
1- §Æc ®iÓm chung cña ®Þa h×nh ViÖt Nam ?
- §Þa h×nh ®åi nói chiÕm phÇn lín diÖn tÝch, nhng chñ yÕu lµ ®åi nói thÊp.
+ §åi nói chiÕm 3/4 diÖn tÝch, ®ång b»ng chØ chiÕm 1/4 diÖn tÝch l·nh thæ.
+ Trªn ph¹m vi c¶ níc, ®Þa h×nh ®ång b»ng vµ ®åi nói thÊp (díi 1000m) chiÕm 85%
diÖn tÝch l·nh thæ. §Þa h×nh nói cao chØ chiÕm 1% diÖn tÝch l·nh thæ.
- CÇu tróc ®ia h×nh kh¸ ®a d¹ng.
+ §Þa h×nh níc ta ®îc vËn ®éng T©n kiÕn t¹o lµm trÎ l¹i vµ cã tÝnh ph©n bËc râ rÖt.
+ §Þa h×nh thÊp dÉn tõ t©y b¾c xuèng ®«ng nam.
+ CÇu tróc ®Þa h×nh gåm 2 híng chÝnh: Híng t©y b¾c- ®«ng nam cña vïng nói T©y
B¾c vµ Trêng S¬n B¾c, híng vßng cung cña vïng nói §«ng B¾c, Trêng S¬n Nam.
- §Þa h×nh cña vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa.
+ X©m thùc m¹nh ë vïng ®åi nói.
+ Båi tô nhanh ë ®ång b»ng h¹ lu s«ng.
- §Þa h×nh chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ cña con ngêi.
+ Con ngêi lµm gi¶m diÖn tÝch rõng tù nhiªn, dÉn ®Õn viÖc ®Èy qu¸ tr×nh x©m thùc,
bãc mßn ë ®åi nói; t¹o thªm nhiÒu d¹ng ®Þa h×nh míi (®ª s«ng, ®ª biÓn…).
2- Tr×nh bµy c¸c khu vùc ®Þa h×nh cña níc ta?
a- Khu vùc ®åi nói (§«ng B¾c, T©y B¾c, Trêng S¬n B¾c, Trêng S¬n Nam.).
* Vïng nói T©y B¾c.
- Ph¹m vi: N»m gi÷a S«ng Hång, S«ng C¶.
- §Æc ®iÓm chung: Lµ khu vùc ®Þa h×nh cao nhÊt ViÖt Nam cïng nh÷ng s¬n nguyªn
®¸ v«i hiÓm trë n»m song song vµ kÐo dµi theo híng t©y b¾c- ®«ng nam.
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh chÝnh:
+ Cã 3 m¹ch nói chÝnh: PhÝa ®«ng lµ d·y Hoµng Liªn S¬n cã ®Ønh Phanxip¨ng 3143m
cao nhÊt c¶ níc. PhÝa t©y lµ ®Þa h×nh nói trung b×nh cña c¸c d·y nói ch¹y däc biªn
giíi ViÖt- Lµo. ë gi÷a thÊp h¬n lµ c¸c d·y nói xen lÉn c¸c s¬n nguyªn, cao nguyªn ®¸
v«i, phong thæ, T¶ ph×nh, SÝn Ch¶i, S¬n La, Méc Ch©u…
+ Nèi tiÕp lµ cïng ®åi nói Ninh B×nh, Thanh Ho¸ cã d·y Tam §iÖp ch¹y s¸t ®ång
b»ng s«ng M·.
+ C¸c bån tròng më réng thµnh c¸c c¸nh ®ång NghÜa Lé, §iÖn Biªn.
+ N»m gi÷a c¸c d·y nói lµ c¸c thung lòng s«ng cïng híng t©y b¾c - ®«ng nam nh
S«ng §µ, S«ng M·, S«ng Chu.
* Vïng nói §«ng B¾c:
- Ph¹m vi: N»m ë t¶ ng¹n s«ng Hång.
- §Æc ®iÓm chung: §Þa h×nh næi bËt víi c¸c c¸nh cung lín h×nh rÎ qu¹t quy tô ë Tam
§¶o. §Þa h×nh c¸cxt¬ phæ biÕn t¹o nªn c¸c th¾ng c¶nh næi tiÕng.
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh chÝnh:
+ Cã 4 c¸nh cung lín: S«ng G©m, Ng©n S¬n, B¾c S¬n, §«ng TriÒu.
+ Mét sè ®Ønh nói cao n»m ë thîng nguån s«ng Ch¶y: T©y C«n LÜnh 2419m, KiÒu
Liªu Ti 2711m…
+ Gi¸p biªn giíi ViÖt - Trung lµ ®Þa h×nh cao cña c¸c khèi nói ®¸ v«i ë Hµ Giang, Cao
B»ng.
+ Trung t©m lµ vïng ®åi nói thÊp 500-600m.
+ Gi¸p ®ång b»ng lµ vïng ®åi trung du thÊp díi 100m.
+ C¸c dßng s«ng còng ch¶y theo híng vßng cung lµ s«ng CÇu, s«ng Th¬ng, s«ng
Lôc Nam.
* Vïng nói Trêng S¬n B¾c.
- Ph¹m vi: N»m ë phÝa nam s«ng C¶ ®Õn ®Ìo H¶i V©n.
- §Æc ®iÓm chung: Gåm c¸c d·y nói song song, so le theo híng t©y b¾c- ®«ng nam,
cao ë 2 ®Çu, thÊp ë gi÷a.
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh chÝnh.
+ PhÝa b¾c lµ vïng nói thîng du NghÖ An. Gi÷a lµ vïng nói ®¸ v«i Qu¶ng B×nh. PhÝa
nam lµ vïng nói Thõa Thiªn-HuÕ .
+ M¹ch nói cuèi cïng lµ d·y B¹ch M· ®©m ngang ra biÓn ë vÜ tuyÕn 160B lµm ranh
giíi víi vïng Nam Trêng S¬n vµ còng lµ bøc ch¾n ng¨n c¶n khèi kh«ng khÝ l¹nh tõ
ph¬ng b¾c xuèng ph¬ng nam.
* Vïng nói Nam Trêng S¬n.
- Ph¹m vi: PhÝa Nam B¹ch M· ®Õn vÞ tuyÕn 110B.
- §Æc ®iÓm chung: Gåm c¸c khèi nói vµ cao nguyªn, theo híng b¾c - t©y b¾c, nam ®«ng nam.
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh chÝnh.
+ PhÝa ®«ng: Khèi nói Kon Tum vµ khèi nói cùc nam Trung Bé, cã ®Þa h×nh më réng,
n©ng cao.
+ PhÝa t©y lµ c¸c cao nguyªn KonTum, Pl©ycu, §¾k L¾k, L©m Viªn, M¬ N«ng bÒ mÆt
réng lín, b»ng ph¼ng tõ 500-800-1000m.
- Sù bÊt ®èi xøng gi÷a hai sên ®«ng t©y râ h¬n ë B¾c Trêng S¬n.
b- Khu vùc §ång B»ng.
ChiÕm 1/4 diÖn tÝch ®îc chia ra lµm 2 lo¹i: ®ång b»ng ch©u thæ vµ ®ång b»ng
ven biÓn . §ång b»ng ch©u thæ gåm §BSH vµ §BSCL ®Òu ®îc t¹o thµnh do phï sa
s«ng båi tô dÇn trªn vÞnh biÓn n«ng, thÒm lôc ®Þa më réng.
*§ång b»ng s«ng Hång:
+ DiÖn tÝch 15 ngh×n km2, ®Þa h×nh cao ë phÝa t©y vµ t©y b¾c, thÊp dÇn ra biÓn.
+ Lµ ®ång b»ng båi tô phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång vµ hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh,
®îc con ngêi khai th¸c l©u ®êi.
+ BÒ mÆt bÞ chia c¾t thµnh nhiÒu «.
+ Do cã ®ª nªn phÇn trong ®ª lµ c¸c khu ruéng cao b¹c mµu vµ c¸c « tròng ngËp
níc, vïng ngoµi ®ª ®îc phï sa båi ®¾p hµng n¨m.
* §ång b»ng s«ng Cöu Long.
+ DiÖn tÝch 40 ngh×n km2, ®Þa h×nh thÊp, b»ng ph¼ng h¬n.
+ §îc båi tô phï sa hµng n¨m cña s«ng TiÒn, s«ng HËu nhng vÉn cßn c¸c vïng
tròng nh §ång Th¸p Mêi, Tø gi¸c Long Xuyªn.
+ M¹ng líi s«ng, kªnh ch»ng chÞt.
+ Mïa lò níc ngËp trªn diÖn réng, mïa c¹n th× níc triÒu lÊn m¹nh lµm 2/3 diÖn
tÝch ®ång b»ng lµ ®Êt phÌn, nÆm.
* §ång b»ng ven biÓn MiÒn Trung.
+ DiÖn tÝch 15.000km2.
+ H×nh d¹ng phÇn nhiÒu hÑp ngang vµ bÞ c¸c nh¸nh nói ng¨n c¸ch thµnh nhiÒu §B
nhá.
+ Mét sè §B ®îc më réng ë cöa s«ng lín: §B Thanh Ho¸, §B NghÖ An, §B Quang
Nam, §B Phó Yªn.
+ NhiÒu §B cã sù ph©n chia lµm 3 d¶i: Gi¸p biÓn lµ cån c¸t, ®Çm ph¸; gi÷a lµ vïng
tròng; d¶i trong cïng ®· ®îc båi tô thµnh ®ång b»ng.
+ BiÓn ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc h×nh thµnh ®ång b»ng nªn ®Êt cã tÝnh chÊt
nghÌo, Ýt phï sa, nhiÒu c¸t.
3. Sù kh¸c biÖt gi÷a ®Þa h×nh vïng nói §«ng B¾c vµ T©y B¾c.
§Æc ®iÓm
§«ng B¾c
T©y B¾c
Ph¹m vi
N»m ë phÝa ®«ng s«ng
N»m gi÷a s«ng Hång vµ s«ng C¶.
Hång.
§é cao
PhÇn lín lµ ®åi nói thÊp.
Cao nhÊt c¶ níc.
Híng ®Þa
h×nh
- Lµ c¸c c¸nh cung lín:
S«ng G©m, Ng©n S¬n, B¾c
S¬n, §«ng TriÒu vµ c¸c
thung lòng s«ng.
§é nghiªng
T©y b¾c - ®«ng nam
- T©y b¾c - ®«ng nam gåm 3 d¶i:
+ PhÝa §«ng: d·y Hoµng Liªn S¬n cao,
®å sé, cã ®Ønh Phanxip¨ng 3143m cao
nhÊt níc ta.
+ PhÝa T©y lµ c¸c d·y nói cao trung
b×nh ch¹y däc biªn giíi ViÖt - Lµo.
+ ë gi÷a thÊp h¬n lµ c¸c d·y nói lÉn
cao nguyªn,s¬n nguyªn. Nèi tiÕp lµ
vïng ®åi nói ®¸ v«i Ninh B×nh, Thanh
Ho¸; n»m gi÷a c¸c d·y nói lµ c¸c
thung lòng s«ng cïng híng.
T©y b¾c - ®«ng nam
4. Sù kh¸c biÖt gi÷a ®Þa h×nh vïng nói Trêng S¬n B¾c vµ Trêng S¬n Nam.
§Æc ®iÓm
Trêng S¬n B¾c
Trêng S¬n Nam
Ph¹m vi
- Tõ phÝa nam s«ng C¶
- PhÝa nam d·y B¹ch M·.
®Õn d·y B¹ch M·.
§é cao
- ThÊp, hÑp ngang.
- PhÝa ®«ng lµ c¸c khèi nói cao, ®å sé víi
- Cao ë hai ®Çu, thÊp ë
nh÷ng ®Ønh nói cao trªn 2000m;
gi÷a.
phÝa t©y lµ c¸c cao nguyªn ba dan cao
500- 800-1000m vµ c¸c b¸n b×nh nguyªn
xen ®åi.
Híng ®Þa C¸c d·y nói song song vµ B¾c - nam, cïng víi Trêng S¬n B¾c t¹o
h×nh
so le nhau theo híng t©y thµnh vßng cung lín.
b¾c - ®«ng nam
§é nghiªng T©y - ®«ng
Cã sù bÊt ®èi xøng râ rÖt gi÷a hai sên
§«ng T©y.Sên ®«ng dèc dùng bªn d¶i
®ång b»ng ven biÓn. Sên t©y t¬ng ®èi
b»ng ph¼ng.
5. So s¸nh sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a ®ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b»ng s«ng
Cöu Long.
a. Gièng nhau.
- §Òu lµ §B ch©u thæ lín cña níc ta.
- H×nh thµnh do phï sa s«ng båi tô dÇn trªn vÞnh biÓn n«ng vµ thÒm lôc ®Þa më réng.
- §Þa h×nh t¬ng ®èi b»ng ph¼ng thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt.
- §Êt phï sa mµu mì, thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
b. Kh¸c nhau.
§Æc ®iÓm
§ång b»ng s«ng Hång
§ång b»ng s«ng Cöu Long
2
DiÖn tÝch
Kho¶ng 15.000 km .
Kho¶ng 40.000 km2
Nguån gèc Do phï sa cña hÖ thèng s«ng
Do hÖ thèng s«ng Cöu Long
ph¸t sinh
Hång vµ hÖ thèng s«ng Th¸i B×nh båi tô.
båi tô.
§Þa h×nh
- §îc con ngêi khai th¸c tõ l©u - ThÊp vµ b»ng ph¼ng h¬n.
vµ lµm biÕn ®æi m¹nh.
- Kh«ng cã ®ª nhng cã hÖ
- Cao ë r×a phÝa t©y vµ t©y b¾c,
thèng s«ng ngßi , kªng r¹ch
thÊp dÇn ra biÓn.
ch»ng chÞt.
- BÒ mÆt bÞ chia c¾t thµnh nhiÒu
- Cã c¸c vïng tròng lín cha
«.
®îc båi ®¾p xong: §ång
- Cã hÖ thèng ®ª ven s«ng ng¨n Th¸p Mêi, Tø gi¸c Long
lò.
Xuyªn.
§Êt ®ai
-Vïng trong ®ª kh«ng cßn ®îc
- Mïa lò: níc s«ng d©ng
båi tô phï sa, ®Êt b¹c mµu hoÆc
cao, båi tô phï sa.
ngËp níc.
- Mïa c¹n: níc triÒu lÊn
-Vïng ngoµi ®ª ®îc båi tô phï m¹nh, gÇn 2/3 diÖn tÝch lµ ®Êt
sa h»ng n¨m.
mÆn, ®Êt phÌn.
6. ThÕ m¹nh- h¹n chÕ vÒ tù nhiªn cña c¸c khu vùc ®åi nói vµ ®ång b»ng ®èi víi
ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi?
a- Khu vùc ®åi nói:
- ThÕ m¹nh:
+ TËp trung nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n lµ nguyªn liÖu, nhiªn liÖu cho nhiÒu ngµnh c«ng
nghiÖp.
+ Tµi nguyªn rõng phong phó, ®a d¹ng trong ®ã cã nhiÒu lo¹i quý hiÕm, tiªu biÓu cho
sinh vËt rõng nhiÖt ®íi.
+ MiÒn nói níc ta cßn cã c¸c bÒ mÆt cao nguyªn vµ c¸c thung lòng t¹o thuËn lîi cho
viÖc h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, ph¸t triÓn ch¨n
nu«i ®¹i gia sóc, mét sã cã thÓ ph¸t triÓn c©y l¬ng thùc.
+ TiÒm n¨ng thuû ®iÖn lín
+ Cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c lo¹i h×nh du lÞch th¨m quan, nghØ
dìng… nhÊt lµ du lÞch sinh th¸i.
- H¹n chÕ:
+ §Þa h×nh vïng nói nhiÒu n¬i bÞ chia c¾t g©y trë ng¹i cho giao th«ng, cho viÖc khai
th¸c tµi nguyªn vµ giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c vïng.
+ Thêng x¶y ra thiªn tai: Lò quÐt, xãi mßn, lë ®Êt, ®éng ®Êt…
b- Khu vùc ®ång b»ng:
- C¸c thÕ m¹nh:
+ Lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, chñ yÕu lµ c©y l¬ng thùc.
+ Cung cÊp c¸c nguån lîi thiªn nhiªn kh¸c: Thuû s¶n, kho¸ng s¶n, l©m s¶n.
+ Lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn ®Ó tËp trung c¸c thµnh phè, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c trung t©m
th¬ng m¹i.
+ Ph¸t triÓn giao th«ng ®êng bé, ®êng s«ng.
- H¹n chÕ:
+ Thêng xuyªn chÞu nhiÒu thiªn tai nh b·o, lò, h¹n h¸n, g©y thiÖt h¹i lín vÒ ngêi
vµ tµi s¶n.
II- Thiªn nhiªn chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña biÓn.
1- Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng vµ ¶nh hëng cña BiÓn §«ng ®Õn thiªn nhiªn ViÖt Nam
a- Kh¸i qu¸t vÒ BiÓn §«ng (§Æc ®iÓm)
- Lµ BiÓn réng lín thø 2 trong c¸c biÓn cña Th¸i B×nh D¬ng
- Lµ biÓn t¬ng ®èi kÝn, phÝa ®«ng vµ ®«ng nam ®îc bao bäc bëi c¸c vßng cung ®¶o
- BiÓn §«ng n»m trong vïng nhiÖt ®íi Èm giã mïa.
b- ¶nh hëng cña BiÓn §«ng ®èi víi thiªn nhiªn ViÖt Nam.
* KhÝ hËu:
- BiÓn §«ng lµm t¨ng ®é Èm cña c¸c khèi khÝ di chuyÓn qua biÓn, mang l¹i cho níc
ta mét lîng ma vµ ®é Èm lín, ®ång thêi lµm gi¶m tÝnh kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt l¹nh
kh« trong mïa ®«ng vµ lµm dÞu bít thêi tiÕt nãng bøc trong mïa hÌ.
- Nhê BiÓn §«ng mµ khÝ hËu níc ta mang nhiÒu ®Æc tÝnh cña khÝ hËu h¶i d¬ng, ®iÒu
hoµ h¬n.
* §Þa h×nh vµ c¸c hÖ sinh th¸i ven biÓn.
- C¸c d¹ng ®Þa h×nh ven biÓn rÊt ®a d¹ng: VÞnh Cöa s«ng, c¸c bê biÓn mµi mßn, c¸c
tam gi¸c ch©u thæ víi b·i triÒu réng lín, c¸c b·i c¸t ph¼ng, c¸c vòng vÞnh níc s©u,
®¶o…
- C¸c hÖ sinh th¸i vïng ven biÓn rÊt ®a d¹ng vµ giÇu cã. HÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn,
hÖ sinh th¸i rõng trªn c¸c ®¶o còng rÊt ®a d¹ng.
* Tµi nguyªn thiªn nhiªn vïng biÓn phong phó.
- Kho¸ng s¶n: Cã tr÷ lîng lín nhÊt lµ dÇu khÝ(ë c¸c bÓ Nam C«n S¬n, Cöu Long,
Thæ chu- M· Lai, S«ng Hång). C¸c b·i c¸t ven biÓn cã tr÷ lîng lín titan, ven biÓn
cßn thuËn lîi lµm muèi…
- H¶i s¶n: trªn 2000 loµi c¸, h¬n 100 loµi t«m, vµi chôc loµi mùc, sinh vËt phï du ,
sinh vËt ®¸y phong phó, r¹n san h«…
* Thiªn tai
- B·o mçi n¨m TB cã 3-4 c¬n b·o qua BiÓn §«ng trùc tiÕp ®æ vµo níc ta lµm thiÖt
h¹i nÆng nÒ vÒ ngêi vµ tµi s¶n, nhÊt lµ ®èi víi d©n c ven biÓn níc ta
- S¹t lë bê biÓn nhÊt lµ d¶i bêi biÓn Trung Bé
- HiÖn tîng c¸t bay, c¸t ch¶y lÊn chiÕm ruéng vên, lµng m¹c vµ lµm hoang m¹c hãa
®Êt ®ai ë ven biÓn miÒn Trung
III- Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa
1- Tr×nh bµy nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝnh chÊt nhiÖt ®íi
Èm cña khÝ hËu níc ta.
a - TÝnh chÊt nhiÖt ®íi:
+ Tæng lîng bøc x¹ lín, c©n b»ng bøc x¹ quanh n¨m d¬ng
+ NhiÖt ®é trung b×nh n¨m cao trªn 200c (trõ vïng nói cao)
+ NhiÒu n¾ng, tæng sè giê n¾ng 1400-3000 giê, tæng nhiÖt ®é ho¹t ®éng 80000c 10.0000c.
* Nguyªn nh©n: Do vÞ trÝ níc ta n»m trong vïng néi chÝ tuyÕn. Hµng n¨m, níc ta
nhËn ®îc lîng bøc x¹ MÆt Trêi lín vµ ë mäi n¬i trong n¨m ®Òu cã 2 lÇn mÆt trêi
lªn thiªn ®Ønh
b- TÝnh Èm:
+ §é Èm kh«ng khÝ cao, trªn 80%, c©n b»ng Èm lu«n d¬ng
+ Lîng ma c¶ níc lín, trung b×nh n¨m 1500-2000mm/n (nh÷ng n¬i cã sên nói
®ãn giã biÓn hoÆc nói cao lîng ma trung b×nh n¨m 3500-4000mm/n).
* Nguyªn nh©n: Nhê t¸c ®éng cña biÓn §«ng, cïng c¸c khèi khÝ qua biÓn, khi ®Õn
níc ta l¹i gÆp c¸c ®Þa h×nh ch¾n giã vµ c¸c nhiÔu ®éng cña khÝ quyÓn g©y ma lín
2. Tr×nh bµy ho¹t ®éng cña giã mïa- HÖ qu¶ cña nã ë níc ta?
Giã mïa mïa ®«ng
Giã mïa mïa h¹
Nguån gèc - Lµ c¸c khèi khÝ l¹nh ph¬ng
- Lµ c¸ khèi khÝ nãng Èm tõ ¸p cao
B¾c, tõ ¸p cao Xibia di chuyÓn
B¾c Ên ®é d¬ng( ®Çu mïa) hoÆc
xuèng
tõ ¸p cao cËn chÝ tuyÕn b¸n cÇu
Nam( gi÷a hoÆc cuèi mïa) lªn
Thêi gian
- Tõ th¸ng XI ®Õn th¸ng IV n¨m - Tõ th¸ng V- X
ho¹t ®éng sau
Híng giã - §«ng B¾c
-T©y Nam( Nam Bé, T©y Nguyªn),
§«ng Nam( B¾c Bé)
Ph¹m vi
- Trªn toµn quèc
- ë miÒn B¾c, hÇu nh bÞ chÆn
ho¹t ®éng l¹i ë d·y B¹ch M·
HÖ qu¶
- T¹o nªn mét mïa ®«ng l¹nh, Ýt - MiÒn B¾c nãng Èm, ma nhiÒu.
ma ë miÒn B¾c. Nam Bé vµ T©y Nam Bé vµ T©y Nguyªn lµ mïa
Nguyªn lµ mïa kh«. Vïng ven
ma. Ven biÓn Trung Bé vµ phÇn
biÓn Trung Bé cã ma lín
nam cña khu vùc T©y B¾c Ýt ma,
®Çu mïa cã giã Lµo kh« nãng
3. Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa biÓu hiÖn qua c¸c thµnh phÇn ®Þa h×nh, s«ng
ngßi, ®Êt, sinh vËt?
a. §Þa h×nh:
+ X©m thùc m¹nh ë miÒn ®åi nói: BÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ c¾t xÎ, ®Êt bÞ xãi mßn, röa tr«i
nhiÒu n¬i tr¬ sái ®¸, ®Êt trît ®¸ lë. Vïng nói ®¸ v«i cã ®Þa h×nh cacxt¬ víi c¸c hang
®éng suèi c¹n.
+ Båi tô nhanh ë §B h¹ lu: R×a phÝa ®«ng nam c¸c ®ång b»ng ch©u thæ S«ng Hång
vµ t©y nam ®ång b»ng ch©u thæ S«ng Cöu Long hµng n¨m vÉn lÊn ra biÓn tõ vµi chôc
®Õn gÇn tr¨m mÐt.
b. S«ng ngßi:
+ M¹ng líi s«ng ngßi dµy ®Æc chØ tÝnh riªng c¸c con s«ng cã chiÒu dµi trªn 10km th×
níc ta ®· cã 2360 con s«ng. Däc bê biÕn cø 20km l¹i gÆp mét cöa s«ng.
+ S«ng ngßi nhiÒu níc, giÇu phï sa (tæng lîng níc 839 tû m3/n¨m) phï sa 200
triÖu tÊn.
+ ChÕ ®é níc theo mïa, mïa lò t¬ng øng mïa ma, mïa c¹n t¬ng øng mïa kh«.
+ ChÕ ®é níc s«ng diÔn biÕn thÊt thêng: Níc s«ng lóc c¹n qu¸, lóc níc to qu¸.
Trong mïa c¹n vÉn cã lóc níc s«ng lín (khi ma lín)
=>Nguyªn nh©n dÉn ®Õn s«ng ngßi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn do khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm
giã mïa ®· thóc ®Èy qóa tr×nh ®µo xÎ ®Þa h×nh, bãc mßn, röa tr«i.
c. §Êt:
+ Qu¸ tr×nh FeralÝt lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®Êt chñ yÕu ë ViÖt Nam.
+ §Êt dÔ bÞ suy tho¸i: Lµ hÖ qu¶ cña khÝ hËu nhiÖt Èm cao, ma theo mïa, ®Þa h×nh
nhiÒu ®åi nói.
d. Sinh vËt:
+ HÖ sinh th¸i rõng nguyªn sinh ®Æc trng khÝ hËu nãng Èm lµ rõng rËm nhiÖt ®íi l¸
réng thêng xanh.
+ Trong giíi sinh vËt thµnh phÇn loµi nhiÖt ®íi chiÕm u thÕ, gåm ®a phÇn trong sè
loµi ®éng vËt vµ tíi 70% tæng sè loµi thùc vËt.
4. ¶nh hëng cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi
sèng?
a- ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp:
- T¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp lóa níc, t¨ng vô, ®a d¹ng ho¸ c©y
trång, vËt nu«i.
- TÝnh kh«ng æn ®Þnh cña c¸c yÕu tè khÝ hËu vµ thêi tiÕt g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng
canh t¸c, c¬ cÊu c©y trång, kÕ ho¹ch thêi vô, phßng trõ dÞch bÖnh… trong s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp.
b- ¶nh hëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c vµ ®êi sèng.
- Thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa t¹o thuËn lîi cho níc ta ph¸t triÓn c¸c ngµnh l©m
nghiÖp, thuû s¶n, giao th«ng vËn t¶i, du lÞch vµ ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng khai th¸c x©y
dùng… nhÊt lµ vµo mïa kh«.
- Tuy nhiªn, khã kh¨n, trë ngo¹i nhiÒu.
+ C¸c ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i, du lÞch, c«ng nghiÖp khai th¸c… chÞu ¶nh hëng
trùc tiÕp cña sù ph©n mïa khÝ hËu, cña chÕ ®é níc s«ng.
+ §é Èm cao g©y khã kh¨n cho viÖc b¶o qu¶n m¸y mãc thiÕt bÞ, n«ng s¶n.
+ C¸c thiªn tai nh: b·o, lò lôt, h¹n h¸n hµng n¨m, g©y tæn thÊt rÊt lín cho mäi ngµnh
s¶n xuÊt, g©y thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ tµi s¶n cña d©n c.
+ C¸c hiÖn tîng thêi tiÕt bÊt thêng nh d«ng, lèc, ma ®¸, s¬ng muèi, rÐt h¹i, kh«
nãng… còng ¶nh hëng lín ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n.
+ M«i trêng thiªn nhiªn dÔ bÞ suy tho¸i.
IV- Thiªn nhiªn ph©n ho¸ ®a d¹ng:
1- Thiªn nhiªn ph©n ho¸ theo B¾c - Nam (§Æc ®iÓm, nguyªn nh©n)?
a- PhÇn l·nh thæ phÝa B¾c (tõ d·y B¹ch M· trë ra).
Thiªn nhiªn ë ®©y ®Æc trng cho vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa cã mïa ®«ng
l¹nh.
- NÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi thÕ hiÖn ë nhiÖt ®é TB n¨m 200c- 250c, cã mïa ®«ng l¹nh víi
3 th¸ng nhiÖt ®é <180c.
- C¶nh quan tiªu biÓu lµ ®íi rõng nhiÖt ®íi giã mïa. Mïa ®«ng trêi nhiÒu m©y, tiÕt
trêi l¹nh, ma Ýt, nhiÒu lo¹i c©y rông l¸, mïa h¹ trêi n¾ng nãng, ma nhiÒu, c©y xanh
tèt.
- Trong rõng thµnh phÇn loµi nhiÖt ®íi chiÕm u thÕ, ngoµi ra cßn c¸c loµi ¸ nhiÖt ®íi
nh sa mu, p¬ mu, c¸c lo¹i thó cã l«ng dµy nh gÊu, chån… ë vïng ®ång b»ng vµo
mïa ®«ng trång ®îc c¶ rau «n ®íi.
b- PhÇn l·nh thæ phÝa Nam (tõ d·y B¹ch M· trë vµo)
Thiªn nhiªn mang s¾c th¸i cña vïng khÝ hËu cËn xÝch ®¹o giã mïa.
- NÒn nhiÖt thiªn vÒ khÝ hËu CX§, quanh n¨m nãng, nhiÖt ®é TB n¨m trªn 250c vµ
kh«ng cã th¸ng nµo díi 200c. KhÝ hËu giã mïa thÓ hiÖn ph©n chia 2 mïa ma vµ
kh«, ®Æc biÖt tõ vÜ ®é 140B trë vµo.
- C¶nh quan tiªu biÓu lµ ®íi rõng giã mïa cËn xÝch ®¹o.
+ Thµnh phÇn thùc vËt, ®éng vËt phÇn lín thuéc vïng xÝch ®¹o vµ nhiÖt ®íi tõ ph¬ng
nam.
+ Cã n¬i h×nh thµnh lo¹i rõng tha nhiÖt ®íi kh«, nhiÒu nhÊt ë T©y Nguyªn. §éng vËt
tiªu biÓu lµ c¸c lo¹i thó lín vïng nhiÖt ®íi vµ xÝch ®¹o nh voi , hæ, b¸o…
+ Vïng ®Çm lÇy cã tr¨n, r¾n, c¸ sÊu…
* Nguyªn nh©n ph©n ho¸ b¾c- nam:
- H×nh thÓ níc ta kÐo dµi tõ B¾c xuèng Nam kho¶ng 150 vÜ tuyÕn
- Do t¸c ®éng cña c¸c khèi khÝ di chuyÓn vµo níc ta
- Do lîng bøc x¹ mÆt trêi vµ cÊu tróc ®Þa h×nh cña c¸c vïng l·nh thæ
lµ do sù thay ®æi khÝ hËu theo chiÒu vÜ tuyÕn (¶nh hëng cña giã mïa kÕt hîp ®Þa
h×nh).
2. Nªu kh¸i qu¸t sù ph©n ho¸ thiªn nhiªn theo §«ng -T©y ë níc ta?
Tõ ®«ng sang t©y, tõ biÓn vµo ®Êt liÒn, thiªn nhiªn níc ta cã sù ph©n chia thµnh 3
d¶i râ rÖt.
a- Vïng biÓn vµ thÒm lôc ®Þa:
Vïng biÓn lín gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt liÒn vµ kho¶ng 4000 hßn ®¶o lín nhá.
- KhÝ hËu BiÓn §«ng cña ®Êt níc ta mang ®Æc ®iÓm khÝ hËu cña vïng biÓn nhiÖt ®íi
Èm giã mïa víi lîng nhiÖt, Èm dåi dµo, c¸c dßng h¶i lu thay ®æi theo híng giã
mïa.
b- Vïng ®ång b»ng ven biÓn.
Thiªn nhiªn vïng ®ång b»ng níc ta thay ®æi tuú n¬i vµ thÓ hiÖn mèi quan hÖ chÆt
chÏ víi d¶i ®åi nói phÝa t©y vµ vïng biÓn phÝa ®«ng.
- ë n¬i ®åi nói lïi xa vµo ®Êt liÒn th× ®ång b»ng më réng, thÓm lôc ®Þa réng, n«ng nh
§B B¾c Bé, §B Nam Bé.
- ë n¬i nói lan ra s¸t biÓn th× ®ång b»ng hÑp ngang vµ bÞ chia c¾t thµnh nh÷ng §B
nhá, thÒm lôc ®Þa thu hÑp, tiÕp gi¸p vïng biÓn s©u. C¸c d¹ng ®Þa h×nh båi tô, mµi mßn
xen kÏ c¸c cån c¸t ®Çm ph¸ kh¸ phæ biÕn lµ hÖ qu¶ t¸c ®éng kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a
biÓn vµ vïng ®åi nói phÝa t©y ë d¶i ®ång b»ng ven biÓn.
c- Vïng ®åi nói:
Sù ph©n ho¸ thiªn nhiªn theo híng §«ng- T©y ë vïng ®åi nói rÊt phøc t¹p, chñ yÕu
do t¸c ®éng cña giã mïa víi híng cña c¸c d·y nói.
VÝ dô:
+ Vïng nói §«ng B¾c thiªn nhiªn mang s¾c th¸i cËn nhiÖt ®íi giã mïa th× ë vïng nói
thÊp phÝa Nam T©y B¾c l¹i cã c¶nh quan thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa vµ vïng
nói cao «n ®íi.
+ §«ng Trêng S¬n ma vµo thu ®«ng th× T©y Nguyªn lµ mïa kh«, nhiÒu n¬i kh« h¹n
gay g¾t. Ngîc l¹i.
=> Nguyªn nh©n ph©n ho¸ §«ng T©y lµ do sù ph©n ho¸ cña ®Þa h×nh vµ sù t¸c ®éng
kÕt hîp gi÷a ®Þa h×nh víi ho¹t ®éng cña c¸c khèi khÝ.
3. Thiªn nhiªn ph©n ho¸ theo ®é cao?Nguyªn nh©n
Theo ®é cao, níc ta cã 3 ®ai cao víi vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm khÝ hËu, ®Êt, sinh vËt cña c¸c ®ai
®Òu cã sù kh¸c nhau.
a. §ai nhiÖt ®íi giã mïa:
- §é cao: + MiÒn B¾c díi 600-700m
+ MiÒn Nam: 900-1000m
- KhÝ hËu: NhiÖt ®íi, mïa h¹ nãng (nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng > 250c ).§é Èm thay ®æi
tõ kh« ®Õn Èm ít ë tõng n¬i.
- Thæ nhìng: bao gåm 2 nhãm ®Êt chÝnh.
+ Nhãm ®Êt phï sa: 24% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn c¶ níc bao gåm phï sa ngät, ®Êt
phÌn…
+ Nhãm ®Êt feralÝt vïng ®åi nói thÊp 60% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn c¶ níc.
- Sinh vËt: Chñ yÕu lµ hÖ sinh th¸i nhiÖt ®íi rõng l¸ réng thêng xanh, cÊu tróc nhiÒu
tÇng, giíi ®éng vËt nhiÖt ®íi phong phó, ®a d¹ng.
b- §ai cËn nhiÖt ®íi giã mïa trªn nói
- §é cao: + MiÒn b¾c 600-700 ->2600m
+ MiÒn nam 900-1000m -> 2600m
- KhÝ hËu: m¸t mÎ, kh«ng cã th¸ng nµo nhiÖt ®é trªn 250c, ma nhiÒu, ®é Èm t¨ng.
- Thæ nhìng chñ yÕu lµ feralÝt cã mïn vµ ®Êt mïn.
- Sinh vËt: XuÊt hiÖn c¸c hÖ sinh th¸i rõng cËn nhiÖt ®íi l¸ réng vµ l¸ kim.
c- §ai «n ®íi giã mïa trªn nói.
- §é cao: tõ 2600m trë lªn ( chØ cã ë Hoµng Liªn S¬n)
- KhÝ hËu: TÝnh chÊt «n ®íi, quanh n¨m nhiÖt ®é <150c, mïa ®«ng xuèng díi 50c.
- Thæ nhìng: §Êt mïn th«
- Sinh vËt: C¸c lo¹i sinh vËt «n ®íi nh §ç Quyªn, ThiÕt San, L·nh Sam.
* Nguyªn nh©n ph©n hãa theo ®ai cao
- Do sù thay ®æi cña khÝ hËu khi lªn cao( lªn cao nhiÖt ®é gi¶m, ®é Èm t¨ng ®Õn ®é
cao nµo ®ã th× gi¶m)
4- §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ba miÒn tù nhiªn ë níc ta?
a- MiÒn B¾c vµ §«ng B¾c B¾c Bé:
- Ranh giíi: däc theo t¶ ng¹n s«ng Hång vµ r×a phÝa t©y, t©y nam ®ång b»ng B¾c Bé.
- §Æc ®iÓm:
+ §Þa h×nh ®åi nói thÊp chiÕm u thÕ, híng vßng cung cña c¸c d·y nói, ®ång b»ng
më réng, ®Þa h×nh bê biÓn ®a d¹ng.
+ KhÝ hËu: giã mïa ®«ng b¾c ho¹t ®éng m¹nh t¹o nªn mét mïa ®«ng l¹nh dµi 3 th¸ng
víi nhiÖt ®é < 180c, thµnh phÇn loµi c©y ¸ nhiÖt ®íi trong rõng nhiÒu.
+ TN kho¸ng s¶n: Giµu than, ®¸ v«i, thiÕc, ch×, kÏm… thÒm lôc ®Þa vÞnh b¾c bé cã bÓ
dµu khÝ s«ng Hång.
- ThuËn lîi: T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh kinh tÕ n«ng nghiÖp nhiÖt
®íi s¶n phÈm ®a d¹ng, giao th«ng vËn t¶i biÓn, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh khai th¸c,
s¶n xuÊt xi m¨ng…
- Khã kh¨n: Sù bÊt thêng cña nhÞp ®iÖu mïa khÝ hËu, cña dßng ch¶y s«ng ngßi vµ
tÝnh bÊt æn ®Þnh cao cña thêi tiÕt.
b- MiÒn T©y B¾c vµ B¾c Trung Bé:
- Giíi h¹n: N»m tõ h÷u ng¹n s«ng Hång tíi d·y nói B¹ch M·.
- §Æc ®iÓm :
+ MiÒn duy nhÊt cã ®Þa h×nh nói cao víi ®Çy ®ñ hÖ thèng ®ai cao. §Þa h×nh nói u thÕ,
c¸c d·y nói ch¹y theo híng T©y B¾c- §«ng Nam. Trong vïng nói cã nhiÒu bÒ mÆt
s¬n nguyªn, cao nguyªn, nhiÒu lßng ch¶o vµ thung lòng réng tõ ®ã thuËn lîi cho ph¸t
triÓn ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, trång c©y CN, n«ng, l©m kÕt hîp.
+ C¸c d·y nói thuéc Trêng S¬n B¾c ¨n lan ra biÓn ®· thu hÑp diÖn tÝch §B, ®o¹n tõ
®Ìo Ngang ®Õn H¶iV©n cã nhiÒu cån c¸t, b·i t¾m ®Ñp.
+ KhÝ hËu: ¶nh hëng giã mïa §B suy yÕu. ë B¾c Trung Bé mïa ma vµo thu ®«ng
mïa hÌ giã t©y kh« nãng.
+ Rõng, kho¸ng s¶n phong phó (rõng sau T©y Nguyªn; kho¸ng s¶n: S¾t, Cr«m., A
palÝt..)- ThuËn lîi: TNTN thuËn lîi cho phÐp ph¸t triÓn ®a ngµnh, c«ng nghiÖp, thuû ®iÖn,
l©m, n«ng, thuû s¶n.
- Khã kh¨n: B·o lò, trît lë ®Êt, h¹n h¸n lµ nh÷ng thiªn tai thêng xuyªn.
c- MiÒn Nam Trung Bé vµ Nam bé:
- Giíi h¹n: Tõ d·y nói B¹ch m· trë vµo trong Nam.
- §Æc ®iÓm :
+ §Þa h×nh: Gåm c¸c khèi nói cæ, c¸c s¬n nguyªn bãc mßn, c¸c cao nguyªn badan,
§B ch©u thæ s«ng lín ë Nam bé vµ c¸c §B ven biÓn Nam Trung bé. Bê biÓn khóc
khuû, nhiÒu vÞnh biÓn s©u ®îc che ch¾n bëi c¸c ®¶o ven bê.
+ KhÝ hËu CX§ giã mïa víi nÒn nhiÖt cao, 2 mïa ma, kh«.
+ Sinh vËt: Rõng c©y hä dÇu víi c¸c loµi thó lín nh voi, hæ, bß rõng… ven biÓn cã
diÖn tÝch rõng ngËp mÆn lín nhÊt. Trong rõng cã c¸c lo¹i tr¨n, r¾n, c¸ sÊu ®Çm lÇy,
c¸c loµi chim tiªu biÓu cña vïng ven biÓn nhiÖt ®íi, xÝch ®¹o Çm, díi níc nhiÒu c¸
t«m.
+ Kho¸ng s¶n: dÇu má tr÷ lînglín ë thÒm lôc ®Þa vµ T©y Nguyªn cã nhiÒu b« xÝt.
- ThuËn lîi: Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp (c©y c«ng nghiÖp ë T©y Nguyªn vµ l¬ng thùc vµ
§BSCL), ph¸t triÓn l©m nghiÖp (T©y Nguyªn) khai th¸c KS dÇu khÝ ë §NB, ph¸t triÓn
du lÞch (§µ N½ng, Kh¸nh Hoµ, Vòng tµu…)Thuû s¶n ë vïng §BSCL..
- Khã kh¨n: Mïa ma ngËp lôt ë §B Nam Bé, mïa kh« thiÕu níc, xãi mßn, röa tr«i
®Êt ë vïng ®åi nói.
Néi dung 3: VÊn ®Ò sö dông vµ b¶o vÖ tù nhiªn
I- Sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn:
1. Sö dông vµ b¶o vÖ tµi nguyªn sinh vËt
a- Tµi nguyªn rõng:
- Suy gi¶m tµi rõng:
+ Sè lîng: Tæng diÖn tÝch rõng cã nhiÒu biÕn ®éng: Tõ 1943-1983 gi¶m m¹nh tõ
14,3 triÖu ha xuèng cßn 7,2 triªu ha. N¨m 2009 t¨ng lªn ®Õn 13,2 triÖu ha. DiÖn tÝch
rõng tù nhiªn gi¶m tõ 14 triÖu ha n¨m 1943 xuèng 6,8 triÖu ha n¨m 1983, sau ®ã t¨ng
lªn 10,3 triÖu ha n¨m 2009. DiÖn tÝch rõng trång tõ 0,4 triÖu ha n¨m 1943, sau ®ã t¨ng
lªn 2,9 triÖu ha n¨m 2009. TØ lÖ che phñ rõng gi¶m tõ 43% n¨m 1943 cßn 22% n¨m
1983, sau ®ã t¨ng lªn 39,1% n¨m 2009
+ ChÊt lîng: N¨m 1943, lo¹i rõng giÇu cña c¶ níc cã gÇn 10 triÖu ha( chiÕm 70%
diÖn tÝch rõng). §Õn nay chÊt lîng thÊp, 70% diÖn tÝch rõng lµ rõng nghÌo vµ rõng
míi phôc håi.
- Nguyªn nh©n:
+ Do chiÕn tranh, ch¸y rõng, du canh, du c, do khai th¸c gç phôc vô s¶n xuÊt, do më
réng diÖn tÝch n«ng nghiÖp, do khai th¸c qu¸ møc, bõa b·i…)
- BiÖn ph¸p b¶o vÖ tµi nguyªn rõng.
Chñ tr¬ng cña Nhµ níc lµ n©ng ®é che phñ tõ gÇn 40% lªn ®Õn 45-50%, vïng nói
dèc ph¶i ®¹t ®é che phñ kho¶ng 70-80%
+ §èi víi rõng phßng hé: cã kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p b¶o vÖ, nu«i dìng rõng hiÖn cã,
g©y trång rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc.
+ §èi víi rõng ®Æc dông: b¶o vÖ c¶nh quan, ®a d¹ng sinh vËt cña c¸c vên quèc gia,
khu dù tr÷ thiªn nhiªn vÒ rõng vµ khu b¶o bån c¸c loµi.
+ §èi víi rõng s¶n xuÊt: ®¶m b¶o duy tr× ph¸t triÓn diÖn tÝch vµ chÊt lîng rõng, duy
tr× vµ ph¸t triÓn ®é ph× vµ chÊt lîng ®Êt rõng.
+ Nhµ níc tiÕn hµnh giao ®Êt, giao rõng cho ngêi d©n .
b- §a d¹ng sinh häc:
- Suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc.
+ Trong 14500 loµi thùc vËt cã 500 loµi ®ang bÞ mÊt dÇn, trong ®ã cã 100 loµi quý
hiÕm cã nguy c¬ tuyÖt chñng.
+Trong 300 loµi thó cã 96 loµi ®ang bÞ mÊt dÇn, trong ®ã cã 62 loµi quý hiÕn cã nguy
c¬ tuyÖt chñng.
+ Trong 830 loµi chim cã 57 loµi ®ang bÞ mÊt dÇn, trong ®ã cã 29 loµi quý hiÕm cã
nguy c¬ tuyÖt chñng.
+ Bß s¸t, lìng c, c¸ níc ngät, mÆn còng bÞ suy gi¶m nhanh chãng.
- Nguyªn nh©n:
+ Do t¸c ®éng cña con ngêi lµm thu hÑp diÖn tÝch rõng tù nhiªn, khai th¸c qu¸ møc
vµ t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng níc nhÊt lµ cöa s«ng, ven biÓn
- BiÖn ph¸p b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc.
+ X©y dùng vµ më réng hÖ thèng vên quèc gia vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn.
+ Ban hµnh "S¸ch ®á ViÖt Nam " ®Ó b¶o vÖ nguån gen ®éng, thùc vËt quý hiÕm khái
nguy c¬ tuyÖt chñng.
+ Quy ®Þnh viÖc khai th¸c gç, ®éng vËt, thuû s¶n, quy ®Þnh ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t thuû
s¶n…
2. HiÖn tr¹ng sö dông vµ biÖn ph¸p b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt?
* HiÖn trang sö dông:
+ N¨m 2005 níc ta cã kho¶ng 12.7 triÖu ha ®Êt cã rõng 9.4 triÖu ha ®Êt sö dông
trong n«ng nghiÖp, 5.35 triÖu ha ®Êt cha sö dông (5.0 triÖu ha ®åi nói bÞ tho¸i ho¸
nÆng).
+ DiÖn tÝch ®Êt bÞ suy tho¸i vÉn cßn lín. HiÖn c¶ níc cã kho¶ng 9.3 triÖu ha ®Êt bÞ de
do¹ hoang m¹c ho¸ (chiÕm 28% diÖn tÝch ®Êt ®ai).
* C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt:
- §èi víi vïng ®åi nói:
+ ¸p dông tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p thuû lîi canh t¸c n«ng l©m nh lµm ruéng bËc
thang, ®µo hè vÈy c¸ trång c©y theo b¨ng.
+ C¶i t¹o ®Êt hoang ®åi nói träc b»ng c¸c biÖn ph¸p n«ng - l©m kÕt hîp.
+ B¶o vÖ rõng, ®Êt rõng, tæ chøc ®Þnh canh, ®Þnh c miÒn nói.
- §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp:
+ Qu¶n lý chÆt chÏ vµ kÕ ho¹ch më réng diÖn tÝch.
+ Th©m canh n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, canh t¸c hîp lý, chèng b¹c mµu, nhiÔm
phÌn, mÆn…
+ Bãn ph©n, c¶i t¹o ®Êt thÝch hîp, chèng « nhiÔm ®Êt tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau.
3. C¸c lo¹i tµi nguyªn kh¸c cÇn ®îc sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ nh thÕ nµo?
- TN kho¸ng s¶n: Qu¶n lý chÆt chÏ viÖc khai th¸c, sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm tµi
nguyªn kho¸ng s¶n vµ tr¸nh « nhiÔm m«i trêng.
- TN du lÞch: CÇn b¶o tån vµ b¶o vÖ c¶nh quan du lÞch khái bÞ « nhiÔm, ph¸t triÓn du
lÞch sinh th¸i.
- TN níc: mïa ma th× ngËp lôt, mïa kh« th× thiÕu níc vµ « nhiÔm m«i trêng níc
lµ 2 vÊn ®Ò quan träng nhÊt. V× vËy cÇn sö dông hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm tµi nguyªn níc,
phßng chèng « nhiÔm.
- Khai th¸c, sö dông hîp lý vµ bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn khÝ hËu, tµi nguyªn
biÓn…
II- B¶o vÒ m«i trêng vµ phßng chèng thiªn tai
1. VÊn ®Ò chñ yÕu vÒ b¶o vÖ m«i trêng ë níc ta lµ g×? V× sao?
Cã 2 vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong b¶o vÖ m«i trêng ë níc ta lµ:
- T×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng sinh th¸i m«i trêng: biÓu hiÖn sù gia t¨ng c¸c thiªn tai,
b·o lôt, h¹n h¸n vµ sù biÕn ®æi bÊt thêng vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu.
- T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng: « nhiÔm m«i trêng níc, kh«ng khÝ, ®Êt ®· trë
thµnh vÊn ®Ò nghiªm träng ë c¸c thµnh phè lín, c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c khu d©n c
vµ mét sè vïng cöa s«ng ven biÓn.
V× d©y lµ 2 vÊn ®Ò c¬ b¶n cña m«i trêng sèng, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t
®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña con ngêi.
2. H·y nªu thêi gian ho¹t ®éng vµ hËu qu¶ cña b·o ë ViÖt Nam vµ biÖn ph¸p
phßng chèng b·o?
a- Thêi gian ho¹t ®éng:
- B·o ë níc ta thêng x¶y ra tõ th¸ng VI- kÕt thóc th¸ng XI. Mïa b·o chËm dÇn tõ
B¾c vµo Nam.
- B·o tËp trung nhiÒu nhÊt vµo c¸c th¸ng IX, sau ®ã ®Õn c¸c th¸ng X vµ th¸ng VIII.
Tæng sè c¬n b·o cña 3 th¸ng nµy chiÕm tíi 70% toµn mïa b·o.
- B·o ho¹t ®éng m¹nh nhÊt ë ven biÓn. Trung Bé, Nam bé Ýt chÞu ¶nh hëng cña B·o
trung b×nh mçi n¨m cã tõ 3-4 c¬n b·o ®æ bé vµo vïng biÓn níc ta, n¨m b·o nhiÒu 810 c¬n, Ýt nhÊt 1-2 c¬n.
b- HËu qu¶:
B·o thêng cã giã m¹nh, ma lín.
- Trªn biÓn, b·o g©y sãng to d©ng cao 9-10m, cã thÓ lËt óp tµu thuyÒn. Giã b·o lµm
mùc níc biÓn d©ng cao thêng tíi 1.5-2m g©y ngËp mÆn vïng ven biÓn.
- Níc d©ng trµn ®ª kÕt hîp níc lò do ma lín trªn nguån dån vÒ lµm ngËp lôt trªn
diÖn réng.
- B·o lín, giã giËt m¹nh tµn ph¸ c¶ nh÷ng c«ng tr×nh v÷ng ch¾c nh nhµ cöa, c«ng së,
cÇu cèng, cét ®iÖn cao thÕ…
c- BiÖn ph¸p phßng tr¸nh:
- Dù b¸o chÝnh x¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ híng di chuyÓn cña c¬n b·o.
- Khi b¸o chuÈn bÞ cã b·o, c¸c tµu thuyÒn trªn biÓn ph¶i gÊp rót tr¸nh xa trung t©m
b·o hoÆc trë vÒ ®Êt liÒn.
- Vïng ven biÓn ph¶i cñng cè c«ng tr×nh ®ª biÓn.
- NÕu cã b·o m¹nh cÇn khÈn tr¬ng s¬ t¸n d©n.
- Chèng b·o ph¶i kÕt hîp chèng lôt, óng ë §B vµ chèng xãi mãn ë miÒn nói.
3. Tr×nh bµy c¸c thiªn tai chñ yÕu: NgËp lôt, lò quÐt, h¹n h¸n, ®éng ®Êt ë níc ta.
BiÖn ph¸p phßng chèng?
a- NgËp lôt:
- Thêi gian ho¹t ®éng: Mïa ma lµ chñ yÕu.
+ Vïng chÞu lôt óng nghiªm träng nhÊt lµ vïng ch©u thæ S«ng Hång, §B S«ng Cöu
Long, tiÕp ®Õn DH MiÒn Trung.
- HËu qu¶: G©y hËu qu¶ nghiªm träng cho vô hÌ thu cña 2 ®ång b»ng trªn, ¶nh hëng
®Õn sinh ho¹t cña nh©n d©n.
- BiÖn ph¸p: X©y dùng c¸c c«ng tr×nh tiªu níc, c¸c c«ng tr×nh ng¨n mÆn.
b- Lòt quÐt:
- Thêi gian ho¹t ®éng: Chñ yÕu th¸ng 6-12
+ Lò quÐt x¶y ra ë nh÷ng lu vùc s«ng suèi miÒn nói cã ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh, ®é
dèc lín, mÊt líp phñ thùc vËt, bÒ mÆt ®Êt dÔ bÞ bãc mßn khi cã ma lín ®æ xuèng.
- HËu qu¶: G©y hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.
- BiÖn ph¸p:
+ CÇn quy ho¹ch c¸c ®iÓm d©n c tr¸nh c¸c vïng lò quÐt nguy hiÓm vµ qu¶n lý sö
dông ®Êt ®ai hîp lý.
+ Thuû lîi, trång rõng, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn dÊt dèc nh»m h¹n chÕ dßng ch¶y
trªn mÆt vµ chèng xãi mßn ®Êt.
c- H¹n h¸n:
- Thêi gian ho¹t ®éng: Mïa kh«:
+ MiÒn b¾c t¹i thung lòng khuÊt giã: Yªn Ch©u, S«ng M· (S¬n La), Lôc Ng¹n (B¾c
Giang). Mïa kh« kÐo dµi 3-4 th¸ng.
+ MiÒn Nam mïa kh« kh¾c nghiÖt h¬n: Thêi gian kÐo dµi 4-5 th¸ng ë §B Nam Bé vµ
vïng thÊp T©y Nguyªn, 6-7 th¸ng ë vïng ven biÓn cùc Nam Trung Bé.
- HËu qu¶: ThiÕu níc nghiªm träng cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, nu«i
thuû s¶n… vµ cho sinh ho¹t cña ngêi d©n.
- BiÖn ph¸p: X©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nh hå, kªnh, ®Ëp níc…
4. H·y nªu c¸c nhiÖm vô chñ yÕu cña chiÕn lîc quèc gia vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn vµ
m«i trêng?
C¸c nhiÖm vô vµ chiÕn lîc ®Ò ra lµ:
- Duy tr× c¸c hÖ sinh th¸i, c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i chñ yÕu.
- §¶m b¶o sù giÇu cã cña ®Êt níc vÒ vèn gen c¸c loµi nu«i trång còng nh c¸c loµi
hoang d¹i.
- §¶m b¶o viÖc sö dông hîp lÝ c¸c nguån TNTN, ®iÒu khiÓn sö dông trong giíi h¹n cã
thÓ phôc håi ®îc.
- §¶m b¶o chÊt lîng m«i trêng phï hîp víi yªu cÇu vÒ ®íi sèng con ngêi.
- PhÊn ®Êu ®¹t tr¹ng th¸i cÇn b»ng gi÷a d©n sè víi sö dông hîp lý tµi nguyªn.
- Ng¨n ngõa « nhiÔm m«i trêng, kiÓm so¸t c¶i t¹o m«i trêng.
Chñ ®Ò 2- §Þa lÝ d©n c
Néi dung 1: §Æc ®iÓm d©n sè vµ ph©n bè d©n c
1- Tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña d©n sè níc ta?
a-§«ng d©n, nhiÒu thµnh phÇn d©n téc:
* §«ng d©n
- N¨m 2010: sè d©n níc ta lµ 86.9 triÖu ngêi, thø 3 ë §NA, thø 13 trªn thÕ giíi.
+ ThuËn lîi:
- Lµ nguån lùc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc
- Nguån lao ®éng dåi dµo
- ThÞ trêng tiªu thô lín
+ Khã kh¨n: Trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay, d©n sè ®«ng l¹i lµ mét trë ng¹i lín cho
PTKT, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho nh©n d©n.
* NhiÒu d©n téc
- Níc ta cã 54 d©n téc, nhiÒu nhÊt lµ d©n téc kinh kho¶ng 86.2% d©n sè. Ngoµi ra
cßn cã kho¶ng 3,2 triÖu ngêi ViÖt ®ang sinh sèng ë níc ngoµi.
+ ThuËn lîi: V¨n ho¸ ®a d¹ng, giÇu b¶n s¾c d©n téc, trong lÞch sö c¸c d©n téc, lu«n
®oµn kÕt bªn nhau t¹o søc m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng ®Êt níc.
+ Khã kh¨n: Møc sèng nhiÒu d©n téc Ýt ngêi cßn thÊp- cÇn ph¶i chó träng ®Çu t h¬n
n÷a.
b- D©n sè cßn t¨ng nhanh, c¬ cÊu d©n sè trÎ.
- Gia t¨ng d©n sè nhanh:
D©n sè níc ta t¨ng nhanh, ®Æc biÖt nöa cuèi thÕ kú XX, ®· dÉn ®Õn hiÖn tîng bïng
næ d©n sè, nhng kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi kú.
Nguyªn nh©n do tû lÖ sinh cao, sè ngêi trong ®é tuæi sinh ®Î lín, do t©m lý, quan
niÖm l¹c hËu, t tëng träng nam muèn cã con trai…)
+ NhÞp ®iÖu t¨ng d©n sè gi÷a c¸c thêi k× kh«ng ®Òu:
Thêi k× 1943- 1951 tØ lÖ t¨ng d©n sè trung b×nh lµ 0,5%
Thêi k× 1954- 1960 tØ lÖ t¨ng d©n sè trung b×nh lµ 3,93%
Thêi k× 2002- 2005 tØ lÖ t¨ng d©n sè trung b×nh lµ 1,32%
Thêi k× 2005- 2010 tØ lÖ t¨ng d©n sè trung b×nh lµ 1,04%
+ Do kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n sè vµ kÕ hoach hãa gia ®×nh nªn møc
gia t¨ng d©n sè hiÖn nay cã gi¶m nhng cßn chËm, mçi n¨m d©n sè níc ta vÉn t¨ng
thªm trung b×nh h¬n 1 triÖu ngêi.
+ Gia t¨ng d©n sè nhanh t¹o nªn søc Ðp rÊt lín ®èi víi ph¸t triÓn KT- XH ,b¶o vÖ
TNTN, m«i trêng vµ n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng .
- C¬ cÊu d©n sè trÎ:
+ D©n sè níc ta thuéc lo¹i trÎ, ®ang cã sù biÕn ®æi nhanh chãng vÒ c¬ cÊu d©n sè
theo nhãm tuæi.
Tõ 0 ®Õn 14 tuæi tØ lÖ gi¶m
Tõ 15 tuæi - 59 tuæi tØ lÖ t¨ng.
Trªn 60 tuæi tØ lÖ t¨ng.
+ Sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm 66,67%(2009) d©n sè, hµng n¨m t¨ng thªm
h¬n 1 triÖu lao ®éng n÷a.
* ThuËn lîi cu¶ d©n sè trÎ lµ lao ®éng dåi dµo vµ hµng n¨m ®îc tiÕp tôc bæ sung, lao
®éng tiÕp thu khoa häc kü thuËt nhanh, n¨ng ®éng.
* Khã kh¨n lín nhÊt lµ vÊn ®Ò viÖc lµm.
2. Ph©n tÝch t¸c ®éng cña ®Æc ®iÓm d©n sè níc ta ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi vµ m«i trêng. Gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt
a. ThuËn lîi:
- Lao ®éng dåi dµo, thÞ trêng tiªu thô lín, thu hót nhiÒu ®Çu t, ph¸t triÓn c¸c ngµnh
cÇn nhiÒu lao ®éng..
- Nguån lao ®éng dù tr÷ dåi dµo, tiÕp tôc ®îc bæ sung, tiÕp thu nhanh KHKT
b. Khã kh¨n
- §èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ:
+ Tèc ®é t¨ng d©n sè cha phï hîp víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ
+ VÊn ®Ì viÖc lµm lµ th¸ch thøc
+ Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cha ®¸p øng víi tiªu dïng vµ tÝch lòy
+ ChËm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh vµ l·nh thæ
- §èi víi x· héi:
+ ChÊt lîng cuéc sèng chËm c¶i thiÖn
+ GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp
+ C¸c vÊn ®Ò y tÕ, gi¸o dôc, v¨n hãa cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n
+ TÖ n¹n x· héi, mÊt trËt tù an ninh cã xu híng gia t¨ng
- §èi víi tµi nguyªn m«i trêng
+ Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn suy gi¶m
+ M«i trêng níc, kh«ng khÝ, ®Êt... bÞ « nhiÔm, chÊt lîng suy gi¶m
+ Kh«ng gian c tró chËt hÑp
c. Gi¶i ph¸p
- §Èy m¹nh c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh
- KÕt hîp c¸c gi¶i ph¸p nh»m gi¶m tû lÖ sinh th« vµ tæng tØ suÊt sinh( Gi¸o dôc d©n
sè, gi¶i ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh, kü thuËt y tÕ...)
- Quan t©m ®Õn vïng khã kh¨n: vïng nói, n«ng th«n, ng d©n...
3. T¹i sao ë níc ta hiÖn nay, tû lÖ gia t¨ng d©n sè cã xu híng gi¶m nhng quy
m« d©n sè vÉn tiÕp tôc t¨ng? Nªu vÝ dô minh ho¹?
- Nguyªn nh©n: Quy m« d©n sè lín, sè ngêi trong ®é tuæi sinh ®Î cao, tû lÖ gia t¨ng
d©n sè gi¶m nhng quy m« d©n sè vÉn tiÕp tôc t¨ng. H¬n n÷a tû lÖ gia t¨ng d©n sè cña
níc ta gi¶m nhng vÉn lín h¬n kh«ng.
- VÝ dô: Víi quy m« d©n sè 70 triÖu ngêi, tû lÖ gia t¨ng d©n sè 1.5% th× mçi n¨m
d©n sè t¨ng 1.05 triÖu ngêi. Nhng nÕu quy m« d©n sè lµ 84 triÖu ngêi, tû lÖ gia
t¨ng d©n sè lµ 1.31% th× mçi n¨m d©n sè t¨ng hªm 1.1 triÖu ngêi.
4. Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm ph©n bè d©n c cña níc ta. Nguyªn nh©n, hËu qu¶ vµ
ph¬ng híng gi¶i quyÕt sù ph©n bè d©n c kh«ng hîp lý hiÖn nay.
a- §Æc ®iÓm ph©n bè d©n c:
- D©n c níc ta ph©n bè cha hîp lÝ
+ Ph©n bè d©n c cha hîp lý gi÷a ®ång b»ng- trung du, miÒn nói:
+ §B cã 1/4 diÖn tÝch nhng tËp trung 75% d©n sè -> M§DS cao nh §BSH lµ 1225
ngêi/km2 (2006).
+ MiÒn nói, trung du cã 3/4diÖn tÝch nhng tËp trung 25% d©n sè -> M§S thÊp nh
T©y Nguyªn 89 ngêi/km2, T©y B¾c 69 ngêi/km2.
- Ngay trong 1 vïng còng cã sù ph©n bè kh«ng hîp lý.
VD: ë Trung t©m §BSH lµ > 2000ngêi/km2 trong khi ®ã ë r×a b¾c, t©y nam <500
ngêi/km2.
- Ph©n bè d©n c cha hîp lý gi÷a thµnh thÞ , n«ng th«n:
+ Tû lÖ d©n TT lµ 30,17%, tû lÖ d©n n«ng th«n 69,83%(2010)
b. Nguyªn nh©n
- Do lÞch sö khai th¸c l·nh thæ, chuyÓn c
- Do sù kh¸c biÖt trong s¶n xuÊt, c¸c ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ
- Do sù kh¸c biÖt trong c¬ së h¹ tÇng, c¬ së vËt ch©t..
- Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau ...
c. HËu qu¶
- Sù ph©n bè d©n c cha hîp lý lµm ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc sö dông lao ®éng,
khai th¸c tµi nguyªn. V× vËy viÖc ph©n bè l¹i d©n c vµ lao ®éng trªn ph¹m vi c¶ níc
lµ rÊt cÇn thiÕt.
c. Gi¶i ph¸p
- Ph©n bè l¹i d©n c trªn ®Þa bµn c¶ níc
- Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói, n«ng th«n, n©ng cao møc sèng cho ®ång bµo d©n
téc
- H¹n chÕ di d©n tù do
5. Tr×nh bµy chiÕn lîc ph¸t tiÓn d©n sè hîp lÝ vµ sö dông hiÖu qu¶ lao ®éng:
- TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p kiÒm chÕ tèc ®é t¨ng d©n sè, ®Èy m¹nh tuyªn truyÒn
c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh.
- X©y dùng chÝnh s¸ch chuyÓn c phï hîp ®Ó thóc ®Èy sù ph©n bè d©n c lao ®éng
gi÷a c¸c vïng.
- X©y dùng quy ho¹ch vµ chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m ®¸p øng xu thÕ chuyÓn dÞch c¬
cÊu d©n sè n«ng th«n vµ thµnh thÞ.
- §a xuÊt khÈu lao ®éng thµnh mét ch¬ng tr×nh lín, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu.
- §Èy m¹nh ®Çu t ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë trung du, miÒn nói. Ph¸t triÓn CN ë n«ng
th«n.
Néi dung 2: Lao ®éng vµ viÖc lµm
1- Nh÷ng thÕ m¹nh - h¹n chÕ cña nguån lao ®éng níc ta (§Æc diÓm cña nguån
lao ®éng )
a- ThÕ m¹nh:
- Sè lîng: N¨m 2009 d©n sè ho¹t ®éng KT cña níc ta lµ 47.74 triÖu ngêi. Mçi
n¨m t¨ng thªm h¬n 1 triÖu lao ®éng n÷a.
- ChÊt lîng:
+ Ngêi lao ®éng níc ta cÇn cï, s¸ng t¹o, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l©m
nghiÖp, ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc tÝch luü qua nhiÒu thÕ hÖ…
+ ChÊt lîng lao ®éng ngµy cµng ®îc n©ng cao. Sè lao ®éng cã chuyªn m«n kÜ thuËt
chiÕm 25% tæng sè lao ®éng
b- H¹n chÕ:
- Lao ®éng cña níc ta nh×n chung cßn thiÕu t¸c phong c«ng nghiÖp, kØ luËt lao ®éng
cha cao.
- Lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é cao cßn Ýt, ®Æc biÖt lµ c¸n bé qu¶n lý, c«ng nh©n kü
thuËt lµnh nghÒ cßn thiÕu. Lao ®éng cha qua ®µo t¹o cßn chiÕm kho¶ng 70%
- L§ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, tËp trung ë thµnh phè lín, vïng nói trung du thiÕu lao
®éng, ®Æc biÖt lao ®éng kü thuËt,.
2- ChuyÓn biÕn vÒ c¬ cÊu lao ®éng?
a. C¬ cÊu lao ®éng theo c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cña níc ta cã sù chuyÓn dÞch
theo chiÒu híng CNH- H§H nhng nh×n chung cßn chËm.
- Trong khu vùc n«ng ,l©m, ng nghiÖp tû lÖ lao ®éng cã xu híng gi¶m dÇn tõ 65.1%
(2000) xuèng cßn 57.3% (2005) gi¶m 7.8%. Nh×n chung tû lÖ gi¶m nµy lµ t¬ng ®èi
chËm vµ hiÖn vÉn chiÕm tØ lÖ lín nhÊt.
- C«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµ khu vùc cã tû lÖ lao ®éng thÊp nhÊt vµ ®ang cã xu
híng t¨ng dÇn tõ 13.1% (2000) lªn 18.2% n¨m 2005.
- Khu vùc dÞch vô: TØ lÖ lao ®éng tËp trung cßn khiªm tèn, tû lÖ nµy ®ang cã xu híng
t¨ng lªn nhng nh×n chung cßn rÊt chËm.
=>Nh vËy, c¬ cÊu lao ®éng cã chuyÓn biÕn theo chiÒu híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn
®¹i hãa, nhng chuyÓn biÕn chËm.
b. C¬ cÊu lao ®éng theo thµnh phÇn kinh tÕ còng cã sù chuyÓn dÞch, cô thÓ:
- Tû lÖ lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc t¨ng nhng kh«ng æn ®Þnh tõ
9,3%(2000) lªn 9,5%( 2005)
- Tû lÖ lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi Nhµ níc gi¶m nhng vÉn lín nhÊt
88,9%( 2005)
- Tû lÖ lao ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng liªn tôc nhng
vÉn chiÕm tû lÖ nhá nhÊt 0,6%(2000) lªn 1,6%(2005)
c. C¬ cÊu lao ®éng theo thµnh thÞ vµ n«ng th«n còng thay ®æi theo híng tÝch cùc.
- Lao ®éng ë thµnh thÞ cã tû lÖ t¨ng 20.1% (1996)->25% (2005).
- Lao ®éng ë n«ng th«n cã tû lÖ gi¶m 79.9% (1996)-> 75.% (2005)
Nh×n chung n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ngµy cµng t¨ng, nhng vÉn cßn thÊp. PhÇn lín
L§ cã thu nhËp thÊp, quü thêi gian lao ®éng cha sö dông hÕt.
3- VÊn ®Ò viÖc lµm vµ híng gi¶i quyÕt?
a. ViÖc lµm lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi lín ë níc ta hiÖn nay
- Sù ®a d¹ng hãa c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô t¹o ra mçi n¨m
gÇn 1 triÖu viÖc lµm míi
- Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm vÉn cßn gay g¾t.
+ N¨m 2005, TB c¶ níc tû lÖ thÊt nghiÖp 2.1%, tû lÖ thiÕu viÖc lµm lµ 8.1%. ë thµnh
thÞ 5.3% vµ 4.5% ë n«ng th«n 1.1% vµ 9.3%.
+ N¨m 2009, thµnh thÞ thÊt nghiÖp lµ 4,6%, n«ng th«n thiÕu viÖc lµm lµ 6,51%
b. Híng gi¶i quyÕt.
+ Ph©n bè l¹i d©n c vµ nguån lao ®éng.
+ Thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch d©n sè, søc khoÎ sinh s¶n.
+ Da d¹ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt (tiÓu thñ c«ng, ngµnh dÞch vô…).
+ Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi më réng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu.
+ Më réng, ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o c¸c cÊp, c¸c ngµnh nghÒ…
+ §Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng.
Néi dung 3: §« thÞ ho¸ ë ViÖt Nam
1- Tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®« thÞ ho¸ ë níc ta?
a- Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ë níc ta diÔn ra chËm ch¹p, tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ thÊp.
+ Tõ thÕ kû III tríc c«ng nguyªn, vµ trong suèt thêi kú phong kiÕn ë níc ta míi chØ
h×nh thµnh mét sè ®« thÞ quy m« nh×n chung cßn nhá nh: Phó Xu©n, Héi An, §µ
N½ng…
+ Thêi Ph¸p thuéc c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn. §Õn nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XX
míi cã mét sè ®« thÞ lín nh: Hµ Néi, H¶i Phßng, Nam §Þnh…
+ Tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 ®Õn n¨m 1954 qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ diÔn ra
chËm, c¸c ®« thÞ kh«ng cã sù thay ®æi nhiÒu.
+ Tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1975 ®« thÞ ph¸t triÓn theo 2 xu híng kh¸c nhau: ë MiÒn
Nam, chÝnh quyÒn Sµi Gßn ®· dïng "§« ThÞ Ho¸ " nh mét biÖn ph¸p ®Ó dån d©n
phôc vô chiÕn tranh. ë MiÒn B¾c ®« thÞ ho¸ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸
trªn c¬ së c¸c ®« thÞ ®· cã. Tõ n¨m 1965 ®Õn n¨m 1972, c¸c ®« thÞ bÞ chiÕn tranh ph¸
ho¹i, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ch÷ng l¹i.
+ Tõ n¨m 1975 ®Õn nay, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ cã chuyÓn biÕn kh¸ m¹nh, ®« thÞ ho¸
®îc më réng vµ ph¸t triÓn nhanh h¬n, ®Æc biÖt lµ c¸c ®« thÞ lín. Tuy nhiªn c¬ së h¹
tÇng cña c¸c ®é thÞ ( giao th«ng, ®iÖn níc…) vÉn cßn ë møc ®é thÊp so víi c¸c níc
trong khu vùc, thÕ giíi.
b- Tû lÖ d©n thµnh thÞ t¨ng.
+ N¨m 1990 d©n sè thµnh thÞ níc ta míi chØ ®¹t 19.5% th× ®Õn n¨m 2005 con sè nµy
®· t¨ng lªn 26.9%.
+ Tuy nhiªn, tû lÖ d©n sè ®« thÞ cßn thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc.
c- Ph©n bè ®« thÞ kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng.
+ Trung du miÒn nói B¾c Bé cã sè lîng ®« thÞ nhiÒu nhÊt níc ta , tuy nhiªn ë ®©y
chñ yÕu lµ c¸c ®« thÞ võa, nhá, sè lîng ®« thÞ nhiÒu thø 2, thø 3 lµ: §BSH, §BSCL.
+ §«ng Nam Bé lµ vïng cã quy m« ®« thÞ lín nhÊt ë níc ta.
2- ¶nh hëng cña ®« thÞ hãa ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi?(T¸c ®éng)
a. TÝch cùc
- C¸c ®« thÞ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph¬ng,
c¸c vïng trong níc. N¨m 2005, khu vùc ®« thÞ ®ãng gãp 70.4% GDP c¶ níc, 84%
GDP c«ng nghiÖp- x©y dùng, 87% GDP dÞch vô, 80% ng©n s¸ch Nhµ níc.
- Lµ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, lµ n¬i sö dông lùc lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n
s©u, cã søc hót ®èi víi ®Çu t vµ t¹o ra ®éng lùc cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn.
- T¹o ra nhiÒu viÖc lµm vµ thu nhËp cho ngêi lao ®éng.
b. Tiªu cùc
- Tuy nhiªn, ®« thÞ ho¸ còng nÈy sinh nh÷ng hËu qu¶ cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch kh¾c phôc
nh: « nhiÔm m«i trêng, an ninh, trËt tù x· héi…
Chñ ®Ò 3 - §Þa lÝ kinh TÕ
Néi dung I. CHUYÓN DÞCH C¥ CÊU KINH TÕ
1- Tr×nh bµy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cña níc ta?
- C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong GDP ®ang cã sù chuyÓn dÞch theo híng CNH – H§H:
+ T¨ng tØ träng khu vùc II tõ 22,7% n¨m 1990 lªn 40,2% n¨m 2009
+ Gi¶m tû träng khu vùc I tõ 38,7% n¨m 1990 xuèng cßn 20,9% n¨m 2009
+ Khu vùc III cã tØ träng kh¸ cao nhng cha æn ®Þnh.
=>Xu híng chuyÓn dÞch lµ tÝch cùc, ®óng híng, phï hîp víi yªu cÇu chuyÓn ®æi c¬
cÊu kinh tÕ theo híng CNH-HDH tuy nhiªn tèc ®é chuyÓn dÞch cßn chËm.
- Trong néi bé tõng ngµnh, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ còng thÓ hiÖn kh¸ râ.
+ §èi víi khu vùc I: Gi¶m tû träng ngµnh n«ng nghiÖp, t¨ng tû träng ngµnh thuû s¶n.
Trong n«ng nghiÖp th× tØ träng cña ngµnh trång trät gi¶m t¨ng tû träng ngµnh ch¨n
nu«i.
+ §èi víi khu vùc II: Ngµnh CN chÕ biÕn t¨ng tû träng, trong khi ®ã CN khai th¸c cã
tû träng gi¶m. C¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp trong tõng ngµnh còng cã thay ®æi, t¨ng
s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, gi¶m c¸c lo¹i s¶n phÈm
chÊt lîng thÊp vµ trung b×nh kh«ng phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng trong níc vµ
xuÊt khÈu.
+ §èi víi khu vùc III: NhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô míi ra ®êi nh viÔn th«ng, t vÊn ®Çu
t, chuyÓn giao c«ng nghÖ…
2. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¬ cÊu l·nh thæ ®ang chuyÓn dÞch theo xu híng
nµo?
a- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ.
- ChuyÓn biÕn tÝch cùc, phï hîp víi ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
trong thêi kú ®æi míi.
+ Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc tuy cã gi¶m vÒ tû träng 40,2%(1995) xuèng cßn
38,4%(2005) nhng vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ
+ Tû träng cña TP kinh tÕ ngoµi Nhµ níc lín nhÊt 45,6%(2005)
+ TP kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ngµy cµng cã vai trß quan träng trong nÒn kinh
tÕ quèc d©n, t¨ng tõ 6,3%(1995) lªn 16,0%(2005)
b- ChuyÓn dÞch c¬ cÊu l·nh thæ kinh tÕ:
C¬ cÊu l·nh thæ kinh tÕ cã nhiÒu chuyÓn biÕn theo híng CNH - H§H.
- Trªn ph¹m vi c¶ níc næi lªn nh÷ng vïng kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nh §«ng
Nam Bé, §BSH, §BSCL, c¸c vïng nµy cïng víi c¸c trung t©m kinh tÕ lín nh TP Hå
ChÝ Minh, Hµ Néi, CÇn Th¬ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong c¬ cÊu l·nh thæ kinh
tÕ ®Êt níc.
- C¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm: Vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c, vïng kinh tÕ träng
®iÓm MiÒn Trung, vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
cã tÇm quan träng chiÕn lîc nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ, x· héi.
- Trong n«ng nghiÖp: ®· h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh, vïng n«ng nghiÖp s¶n
xuÊt hµng ho¸ nh §NB, T©y nguyªn, trång vµ chÕ biÕn c©y c«ng nghiÖp; §BSCL vµ
§BSH chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc phÈm.
- Trong c«ng nghiÖp, nhiÒu Trung t©m c«ng nghiÖp ®îc h×nh hµnh vµ ph¸t triÓn,
hµng tr¨m khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp cao ra ®êi ®·
®em l¹i søc sèng cho c«ng nghiÖp vµ cho c¶ nÒn kinh tÕ níc ta.
- Xem thêm -
.PDF 
54 
491 
96 
