Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo án - Bài giảng Trung học cơ sở Tài liệu môn ngữ văn ôn thi vào lớp 10...

Tài liệu Tài liệu môn ngữ văn ôn thi vào lớp 10

.DOC
50
202
119

Mô tả:

PhÇn II: Th¬ hiÖn ®¹i ViÖt Nam §ång chÝ ChÝnh H÷u Quª h¬ng anh níc mÆn, ®ång chua Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸. Anh víi t«i ®«i ngêi xa l¹ Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau, Sóng bªn sóng ®Çu s¸t bªn ®Çu, §ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kû. §ång chÝ! Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh. Anh víi t«i biÕt tõng c¬n ín l¹nh Sèt run ngêi vÇng tr¸n ít må h«i. ¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay. §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo. A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: (1926-2007) - Tªn thËt: TrÇn §×nh §¾c. Bót danh : ChÝnh H÷u. - Lµ nhµ th¬ - chiÕn sÜ trong suèt thêi gian chèng Ph¸p – Mü. - S¸ng t¸c chñ yÕu tËp trung vµo h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong hai cuéc kh¸ng chiÕn. §Æc biÖt lµ t×nh c¶m ®ång chÝ, ®ång ®éi, sù g¾n bã cña tiÒn tuyÕn víi hËu ph¬ng. - Phong c¸ch th¬: B×nh dÞ, c¶m xóc dån nÐn, võa thiÕt tha, trÇm hïng l¹i võa s©u l¾ng, hµm sóc. II. T¸c phÈm: a. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Bµi th¬ s¸ng t¸c mïa xu©n 1948, thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. 1 -> Bµi th¬ ®îc ®¸nh gi¸ lµ tiªu biÓu cña th¬ ca kh¸ng chiÕn giai ®o¹n 1946-1954, nã ®· lµm sang träng mét hån th¬ chiÕn sÜ cña ChÝnh H÷u. b. Néi dung chÝnh: Bµi th¬ nãi vÒ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi th¾m thiÕt, s©u nÆng cña nh÷ng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng. §ång thêi cßn lµm hiÖn lªn h×nh ¶nh ch©n thùc, gi¶n dÞ mµ cao ®Ñp cña anh bé ®éi cô Hå thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. NghÖ thuËt: Bµi th¬ sö dông nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh, ng«n ng÷ gi¶n dÞ, ch©n thùc, c« ®äng vµ giµu søc biÓu c¶m. c. Gi¶i nghÜa tõ: - §ång chÝ: ngêi cã cïng chÝ híng, lý tëng (®ång: cïng; chÝ: chÝ híng). Ngêi cïng trong mét ®oµn thÓ chÝnh trÞ hay mét tæ chøc c¸ch m¹ng thêng gäi nhau lµ “®ång chÝ”. Tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 “®ång chÝ” thµnh tõ xng h« quen thuéc trong c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ, ®¬n vÞ bé ®éi. - Tri kû: biÕt m×nh (tri: biÕt, kû: m×nh), ®«i tri kû lµ ®«i b¹n th©n thiÕt (hiÓu b¹n nh hiÓu chÝnh m×nh). - S¬ng muèi: s¬ng gi¸ ®äng thµnh nh÷ng h¹t nhá tr¾ng xo¸ nh muèi trªn c©y cá hay mÆt ®Êt. ë miÒn B¾c níc ta vÒ mïa ®«ng nh÷ng ngµy cã s¬ng muèi trêi rÊt rÐt. d. Nhan ®Ò: (®ång lµ cïng; chÝ lµ chÝ híng) §ång chÝ lµ chung chÝ híng, chung lý tëng. Ngêi cïng trong mét ®oµn thÓ chÝnh trÞ hay mét tæ chøc c¸ch m¹ng thêng gäi nhau lµ “®ång chÝ”. Tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 “®ång chÝ” lµ c¸ch xng h« quen thuéc trong c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ c¸ch m¹ng, ®¬n vÞ bé ®éi. V× vËy, t×nh ®ång chÝ lµ b¶n chÊt c¸ch m¹ng cña t×nh ®ång ®éi vµ thÓ hiÖn s©u s¾c t×nh ®ång ®éi. e./ Bè côc: 3 ®o¹n + §o¹n 1: 7 c©u th¬ ®Çu: C¬ së h×nh thµnh t×nh ®ång chÝ cña nh÷ng ngêi lÝnh. + §o¹n 2: 10 c©u th¬ tiÕp theo: nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh ®ång chÝ vµ søc m¹nh cña t×nh c¶m Êy ë nh÷ng ngêi lÝnh. + §o¹n 3: 3 c©u kÕt: BiÓu tîng ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ. B. Ph©n tÝch bµi th¬ Cuộc kháng chiến chống Pháp đi qua hơn 50 năm nhưng vẫn để lại những dấu ấn ko thể mờ phai về những năm tháng hào hùng của dân tộc. trong những năm tháng ấy đã nảy sinh biết bao h/ả đẹp mà đẹp nhất là hình ảnh người lính và tình cảm đồng chí đồng đội của họ. Bên cạnh những bài thơ nổi tiếng một thời như Nhớ (Hồng Nguyên), Tây tiến (Quang Dũng) thì Đồng chí của Chính Hữu cũng là một thi phẩm đặc sắc. 1. Tríc hÕt, ë ®o¹n ®Çu, víi 7 c©u tù do, dµi ng¾n kh¸c nhau, cã thÓ xem lµ sù lý gi¶i vÒ c¬ së cña t×nh ®ång chÝ. - Më ®Çu b»ng hai c©u ®èi nhau rÊt chØnh : “Quª h¬ng anh níc mÆn ®ång chua Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸” Hai c©u th¬ ®Çu tiªn giíi thiÖu quª h¬ng "anh" vµ “t«i” – nh÷ng ngêi lÝnh xuÊt th©n lµ n«ng d©n. "Níc mÆt ®ång chua" lµ vïng ®Êt ven biÓn nhiÔm phÌn khã lµm ¨n, "®Êt cµy lªn sái ®¸" lµ n¬i ®åi nói, trung du, ®Êt bÞ ®¸ ong ho¸, khã canh t¸c. Hai c©u chØ nãi vÒ ®Êt ®ai - mèi quan t©m hµng ®Çu cña ngêi n«ng d©n, cho thÊy sù t¬ng ®ång vÒ c¶nh ngé xuÊt th©n nghÌo khã lµ c¬ së sù ®ång c¶m giai cÊp cña nh÷ng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng. 2 "Anh víi t«i ®«i ngêi xa l¹ Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau” - Tõ “t«i” chØ 2 ngêi, 2 ®èi tîng ch¼ng thÓ t¸ch rêi nhau kÕt hîp víi tõ “xa l¹” lµm cho ý xa l¹ ®îc nhÊn m¹nh h¬n. Tù ph¬ng trêi tuy ch¼ng quen nhau nhng cïng mét nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim, cïng tham gia chiÕn ®Êu, gi÷a hä ®· n¶y në mét thø t×nh c¶m cao ®Ñp: T×nh ®ång chÝ - t×nh c¶m Êy kh«ng ph¶i chØ lµ cïng c¶nh ngé mµ cßn lµ sù g¾n kÕt trän vÑn c¶ vÒ lý trÝ, lÉn lý tëng vµ môc ®Ých cao c¶: chiÕn ®Êu giµnh ®éc lËp tù do cho tæ quèc. “Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu” - T×nh ®ång chÝ cßn ®îc n¶y në vµ trë thµnh bÒn chÆt trong sù chan hoµ chia sÎ mäi gian lao còng nh niÒm vui, nçi buån. §ã lµ mèi t×nh tri kû cña nh÷ng ngêi b¹n chÝ cèt ®îc biÓu hiÖn b»ng h×nh ¶nh cô thÓ, gi¶n dÞ mµ hÕt søc gîi c¶m: “§ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kû”. “Chung ch¨n” cã nghÜa lµ chung c¸i kh¾c nghiÖt, khã kh¨n cña cuéc ®êi ngêi lÝnh, nhÊt lµ chung h¬i Êm ®Ó vît qua c¸i l¹nh, mµ sù g¾n bã lµ thµnh thËt víi nhau. C©u th¬ ®Çy ¾p kû niÖm vµ Êm ¸p t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi. - C¶ 7 c©u th¬ cã duy nhÊt! Tõ “chung” nhng bao hµm nhiÒu ý: chung c¶nh ngé, chung giai cÊp, chung chÝ híng, chung mét kh¸t väng…. - Nh×n l¹i c¶ 7 c©u th¬ ®Çu nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ ngêi lÝnh: ®Çu tiªn lµ “anh” vµ “t«i” trªn tõng dßng th¬ nh mét kiÓu xng danh khi míi gÆp gì, dêng nh vÉn lµ hai thÕ giíi riªng biÖt. Råi “anh” víi “t«i” trong cïng mét dßng, ®Õn “®«i ngêi” nhng lµ “®«i ngêi xa l¹”, vµ råi ®· biÕn thµnh ®«i tri kû - mét t×nh b¹n keo s¬n, g¾n bã. Vµ cao h¬n n÷a lµ ®ång chÝ. Nh vËy, tõ rêi r¹c riªng lÎ, hai ngêi ®· dÇn nhËp thµnh chung, thµnh mét, khã t¸ch rêi. - Hai tiÕng “§ång chÝ!” kÕt thóc khæ th¬ thËt ®Æc biÖt, s©u l¾ng chØ víi hai ch÷ “§ång chÝ” vµ dÊu chÊm c¶m, t¹o mét nÐt nhÊn nh mét ®iÓm tùa, ®iÓm chèt, nh ®ßn g¸nh, g¸nh hai ®Çu lµ nh÷ng c©u th¬ ®å sé. Nã vang lªn nh mét ph¸t hiÖn, mét lêi kh¼ng ®Þnh, mét tiÕng gäi trÇm xóc ®éng tõ trong tim, l¾ng ®äng trong lßng ngêi vÒ 2 tiÕng míi mÎ, thiªng liªng Êy. C©u th¬ nh mét b¶n lÒ g¾n kÕt hai phÇn bµi th¬ lµm næi râ mét kÕt luËn: cïng hoµn c¶nh xuÊt th©n, cïng lý tëng th× trë thµnh ®ång chÝ cña nhau. §ång thêi nã còng më ra ý tiÕp theo: ®ång chÝ cßn lµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vµ c¶m ®éng ë mêi c©u th¬ sau. -> nh mét nèt nh¹c lµm bõng s¸ng c¶ bµi th¬, lµ kÕt tinh cña 1 t×nh c¶m C¸ch m¹ng míi mÎ chØ cã ë thêi ®¹i míi. C©u th¬ thø 7 lµ mét c©u th¬ ®Æc biÖt. 2. Mêi c©u th¬ tiÕp theo diÔn t¶ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh cña t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi. - §ång chÝ ®ã lµ sù c¶m th«ng s©u xa nh÷ng t©m t, nçi lßng thÇm kÝn cña nhau: “Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy Gian nhµ kh«ng mÆc kÖ giã lung lay GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh” §ã lµ t×nh tri kû, hiÓu b¹n nh hiÓu m×nh vµ cßn v× m×nh lµ ng êi trong cuéc, ngêi cïng c¶nh ngé. Víi ngêi n«ng d©n, ruéng n¬ng, c¨n nhµ lµ c¶ c¬ nghiÖp, lµ íc m¬ ngµn ®êi cña hä; hä lu«n g¾n bã, gi÷ g×n vµ ch¾t bãp cho nh÷ng g× m×nh cã. VËy mµ hä ®· g¸c l¹i tÊt c¶ ®Ó ra ®i ®¸nh giÆc. C©u th¬ “Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay” hÕt søc t¹o h×nh vµ biÓu c¶m. §Ó c¶ c¬ nghiÖp cña m×nh hoang trèng mµ ra ®i biÕt 3 ngêi th©n ë l¹i trèng tr¶i nhng còng “mÆc kÖ” th× ®ã qu¶ lµ sù hy sinh lín lao vµ ®ã còng lµ quyÕt ra ®i mµ kh«ng döng dng v« t×nh. C¸c anh hiÓu râ lßng nhau vµ cßn hiÓu râ nçi niÒm ngêi th©n cña nhau ë hËu ph¬ng: “GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh”, “GiÕng níc”, “gèc ®a” lµ h×nh ¶nh ho¸n dô gîi vÒ quª h¬ng, vÒ ngêi th©n n¬i hËu ph¬ng cña ngêi lÝnh. Nh vËy, c©u th¬ nãi quª h¬ng nhí ngêi lÝnh mµ thùc chÊt lµ ngêi lÝnh nhí nhµ, nçi nhí hai chiÒu ngµy cµng da diÕt. VËy lµ ngêi lÝnh ®· chia sÎ víinhau mäi t©m t, nçi niÒm, chia sÎ c¶ nh÷ng chuyÖn thÇm kÝn, riªng t nhÊt. Hä cïng sèng víi nhau trong kû niÖm, trong nçi nhí vµ vît lªn trªn nçi nhí. - Kh«ng chØ chia sÎ cïng nhau nh÷ng niÒm vui, nçi buån hay c¸c c©u chuyÖn t©m t×nh n¬i quª nhµ mµ hä cßn chia sÎ nh÷ng gian lao thiÕu thèn cña cuéc ®êi ngêi lÝnh - "sèt run ngêi vÇng tr¸n ít må h«i”. Hä ®· nh×n thÊu vµ th¬ng nhau tõ nh÷ng chi tiÕt nhá cña ®êi sèng, cïng chÞu bÖnh tËt vµ nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng ghª gím mµ hÇu nh ngêi lÝnh nµo còng ph¶i tr¶i qua. Hä cïng thiÕu, cïng r¸ch. §©y lµ hoµn c¶nh chung cña bé ®éi ta trong nh÷ng n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Nh÷ng h×nh ¶nh th¬ ®îc ®a ra rÊt ch©n thùc nhng c« ®äng vµ gîi c¶m biÕt bao -> diÔn ta s©u s¾c sù g¾n bã ®ång cam céng khæ cña c¸c anh, gióp vît qua mäi thiÕu thèn gian tru©n, côc nhäc cña ®êi lÝnh. “¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy” T¸c gi¶ ®· x©y dùng nh÷ng cÆp c©u sãng ®«i, ®èi øng nhau (trong tõng cÆp c©u vµ tõng c©u). §¸ng chó ý lµ ngêi lÝnh bao giê còng nh×n b¹n, nãi vÒ bjan tríc khi nãi vÒ m×nh, ch÷ “anh” bao giê còng xuÊt hiÖn tríc ch÷ “t«i”. C¸ch nãi Êy ph¶i ch¨ng thÓ hiÖn nÐt ®Ñp trong t×nh c¶m th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n, träng ngêi h¬n träng m×nh. ChÝnh t×nh ®ång ®éi ®· lµm Êm lßng nh÷ng ngêi lÝnh ®Ó hä vÉn cêi trong buèt gi¸ vµ vît lªn trªn buèt gi¸. - Hä quªn m×nh ®i ®Ó ®éng viªn nhau, truyÒn cho nhau h¬i Êm: “Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay”. §©y lµ mét cö chØ rÊt c¶m ®éng chøa chan t×nh c¶m ch©n thµnh. Nã kh«ng ph¶i c¸i b¾t tay th«ng thêng mµ lµ hai bµn tay tù t×m ®Õn víi nhau truyÒn cho nhau h¬i Êm ®Ó vît lªn buèt gi¸, nh÷ng bµn tay nh biÕt nãi. Vµ ®ã kh«ng ph¶i sù g¾n bã bÊt chît mµ lµ sù g¾n bã trong chiÕn ®Êu, ®ång cam céng khæ khiÕn t×nh ®ång chÝ thªm s©u dµy ®Ó ®i tíi chiÒu cao: cïng sèng chÕt cho lý tëng. Trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn trêng kú ®Çy gian lao vÊt v¶ Êy, t×nh c¶m ®ång chÝ ®· ®i vµo chiÒu s©u cña sù sèng vµ t©m hån ngêi chiÕn sÜ ®Ó trë thµnh nh÷ng kû niÖm kh«ng bao giê quªn. C©u th¬ kh«ng chØ nãi lªn t×nh c¶m g¾n bã s©u nÆng cña nh÷ng ngêi lÝnh mµ cßn thÓ hiÖn søc m¹nh cña t×nh c¶m Êy. -> Bµi th¬ “§ång chÝ” kh«ng rùc rì chiÕn c«ng mµ rùc rì t×nh ®ång ®éi Êm nång khiÕn hä cã thÓ sèng vµ lµm nªn bao chiÕn c«ng hiÓn h¸ch. 3. Ba c©u cuèi cña bµi th¬ lµ biÓu tîng ®Ñp nhÊt, giµu chÊt th¬ nhÊt vÒ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi cao ®Ñp. - Bµi th¬ kÕt thóc b»ng h×nh ¶nh rÊt ®Æc s¾c: “§ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo”. 4 c«ng viÖc thùc sù cña ngêi lÝnh, vµ t×nh ®ång chÝ ®îc t«i luyÖn trong thö th¸ch gian lao, trong c«ng viÖc ®¸nh giÆc thùc sù lµ thö th¸ch lín nhÊt. Còng chÝnh ë c¸i n¬i mµ sù sèng, c¸i chÕt chØ kÒ nhau trong tÝch t¾c Êy th× t×nh ®ång chÝ míi thùc sù thiªng liªng, cao ®Ñp. Ba c©u th¬ cuèi nh ®· dùng lªn bøc tîng ®µi sõng s÷ng vÒ t×nh ®ång chÝ. Trªn c¸i nÒn hïng vÜ vµ kh¾c nghiÖt cña thiªn nhiªn: Trong c¶nh “rõng hoang s¬ng muèi” - rõng mïa ®«ng ë ViÖt B¾c s¬ng muèi phñ ®Çy trêi, nhng nh÷ng ngêi lÝnh vÉn ®øng c¹nh bªn nhau, im lÆng, phôc kÝch chê giÆc tíi. Tõ “chê” -> t thÕ chñ ®éng. H×nh ¶nh cña hä s¸t c¸nh bªn nhau v÷ng ch·i lµm mê ®i c¸i gian khæ ¸c liÖt cña cuéc chiÕn, t¹o nªn t thÕ thµnh ®ång v¸ch s¾t tríc qu©n thï. T×nh ®ång chÝ khiÕn hä vÉn b×nh th¶n vµ l·ng m¹n bªn thÒm cuéc chiÕn ®Êu, thÊy cuéc ®êi vÉn ®Ñp ®Ï vµ th¬ méng ngay gi÷a nguy hiÓm, giao lao. - Hai c©u th¬ ®èi nhau thËt chØnh vµ gîi c¶m gi÷a khung c¶nh vµ toµn c¶nh. Khung c¶nh l¹nh lÏo, buèt gi¸. Toµn c¶nh vµ t×nh c¶m Êm nång cña ngêi lÝnh víi ®ång ®éi cña anh -> Ca ngîi søc m¹nh cña t×nh ®ång ®éi ®· gióp ngêi lÝnh vît lªn tÊt c¶ sù kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt. T×nh ®ång ®éi ®· sëi Êm lßng c¸c anh gi÷a rõng hoang mïa ®«ng vµ s¬ng muèi buèt gi¸. - H×nh ¶nh “®Çu sóng tr¨ng treo” lµ h×nh ¶nh ®éc ®¸o, bÊt ngê, lµ ®iÓm nhÊn cña 3 phÇn, ®iÓm s¸ng cña toµn bµi th¬. H×nh ¶nh th¬ rÊt thùc vµ còng rÊt l·ng m¹n. H×nh ¶nh nµy lµ cã thËt trong c¶nh gi¸c, ®îc nhËn ra tõ nh÷ng ®ªm hµnh qu©n, phôc kÝch chê giÆc. Trong nh÷ng ®ªm phôc kÝch giÆc gi÷a rõng khuya, ngêi lÝnh cßn cã thªm mét ngêi b¹n lµ tr¨ng. Tr¨ng treo trªn nÒn trêi, nh×n lªn tr¨ng nh treo trªn ®Çu ngän sóng. NhÞp th¬ ë ®©y lµ nhÞp 2-2 nh gîi lªn nhÞp l¾c cña mét c¸i g× chung chiªng l¬ löng trong b¸t ng¸t chø kh«ng ph¶i lµ cét chÆt, võa thùc võa gîi lªn nhiÒu liªn tëng phong phó: sóng lµ h×nh ¶nh cña chiÕn tranh khãi löa, tr¨ng lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn trong m¸t, cña cuéc sèng thanh b×nh. Sù hoµ nhÞp gi÷a sóng vµ tr¨ng võa to¸t lªn vÎ ®Ñp t©m hån ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ cña hä, võa nãi lªn ý nghÜa cao c¶ cña cuéc chiÕn tranh yªu níc: ngêi lÝnh cÇm sóng lµ ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng hoµ b×nh, ®éc lËp, tù do cho Tæ quèc. Sóng vµ tr¨ng lµ gÇn vµ xa, lµ chiÕn sÜ vµ thi sÜ, lµ thùc t¹i vµ m¬ méng. TÊt c¶ ®· hoµ quÖn, bæ sung cho nhau trong cuéc ®êi ng êi lÝnh c¸ch m¹ng. C©u th¬ nh nh·n tù cña c¶ bµi, võa mang tÝnh hiÖn thùc, võa mang s¾c th¸i l·ng m¹n, lµ mét biÓu tîng cao ®Ñp cña t×nh ®ång chÝ th©n thiÕt. - ChØ 3 c©u -> lµ bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi cña ng êi lÝnh, lµ biÓu tîng ®Ñp ®Ï giµu chÊt th¬ vÒ cuéc ®êi ng êi chiÕn sÜ, cña t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi. 4. §¸nh gi¸: - Ng«n ng÷ th¬ c« ®äng h×nh ¶nh ch©n thùc, gîi t¶, cã søc kh¸i qu¸t cao nh»m diÔn t¶ cô thÓ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña 1 t×nh c¶m C¸ch m¹ng thiªng liªng: T×nh ®ång chÝ - mét t×nh c¶m ch©n thùc kh«ng ph« tr¬ng mµ l¹i v« cïng l·ng m¹n vµ thi vÞ. - Giäng th¬ s©u l¾ng, xóc ®éng nh mét lêi t©m t×nh, tha thiÕt. - Bµi th¬ ®· ®¸nh dÊu 1 bíc ngoÆt míi cho khuynh híng s¸ng t¸c cña th¬ ca kh¸ng chiÕn. §Æc biÖt lµ c¸ch x©y dùng h×nh tîng ngêi chiÕn sÜ C¸ch m¹ng, anh bé ®éi Cô Hå trong thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. C©u 5: C¶m nhËn vÒ h×nh ¶nh anh bé ®éi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p - Bµi th¬ “§ång chÝ” lµm hiÖn lªn h×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå buæi ®Çu kh¸ng chiÕn b×nh dÞ mµ cao c¶. - §ã lµ nh÷ng ngêi lÝnh xuÊt th©n tõ n«ng d©n: “Quª h¬ng anh níc mÆn ®ång chua - Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸”. - Hä ®· s½n sµng bá l¹i nh÷ng g× th©n thiÕt quý gi¸ cña cuéc sèng n¬i ®ång quª ®Ó ra ®i v× nghÜa lín, nhng vÉn nÆng lßng g¾n bã víi lµng quª th©n yªu. Hä kh«ng chØ nhí quª mµ cßn c¶m nhËn ®îc nçi nhí nhung cña quª h¬ng: “Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy - Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay - GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh”. 5 - Nh÷ng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng ®· tr¶i qua nh÷ng gian lao, thiÕu thèn tét cïng, nh÷ng c¬n “sèt run ngêi”, trang phôc phong phanh gi÷a mïa ®«ng gi¸ l¹nh. Hä vÉn “cêi trong buèt gi¸, vÉn nh×n thÊy c¸i nªn th¬, l·ng m¹n cña thiªn nhiªn, rõng nói gi÷a cuéc chiÕn ®Êu gian khæ, ¸c liÖt. Nh÷ng gian lao, thiÕu thèn cµng lµm s¸ng lªn vÎ ®Ñp ngêi lÝnh, s¸ng lªn nô cêi cña hä. - VÎ ®Ñp nhÊt ë hä lµ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi s©u s¾c, th¾m thiÕt xuÊt ph¸t tõ t×nh yªu n íc: “Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay”. §ã lµ céi nguån søc m¹nh gióp hä vît lªn tÊt c¶ vµ chiÕn th¾ng. KÕt tinh vÎ ®Ñp cña ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ cña hä lµ bøc tranh ®Æc s¾c trong 3 c©u cuèi bµi. * Mét sè c©u hái xoay quanh bµi th¬: C©u 1: ViÕt ®o¹n v¨n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n cuèi bµi th¬ “§ång chÝ “ cña ChÝnh H÷u. Bµi th¬ kÕt thóc b»ng h×nh ¶nh rÊt ®Æc s¾c: “§ªm nay….. tr¨ng treo”. §©y lµ bøc tranh ®Ñp vÒ t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi cña ngêi lÝnh, lµ biÓu tîng ®Ñp vÒ cuéc ®êi ngêi chiÕn sÜ. (Tham kh¶o phÇn 3 cña bµi ph©n tÝch) Bµi th¬ kÕt thóc víi nh÷ng h×nh ¶nh thËt ®Ñp, thËt cã ý nghÜa. Nã lµ biÓu tîng thiªng liªng cña t×nh ®ång chÝ cïng chung chiÕn hµo: §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo. - §èi lËp víi hiÖn thùc kh¾c nghiÖt cña nh÷ng ®ªm dµi l¹nh gi¸ n¬i “rõng hoang s¬ng muèi” lµ nh÷ng ngêi lÝnh ®øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi trong c¸i n¬i mµ sù sèng vµ c¸i chÕt chØ trong gang tÊc. Tõ “chê” còng ®· nãi râ c¸i t thÕ. C¸i tinh thÇn chñ ®éng ®¸nh giÆc cña hä. Râ rµng khi nh÷ng ngêi lÝnh ®øng c¹nh bªn nhau v÷ng ch·i th× c¸i gian khæ, ¸c liÖt cña cuéc chiÕn bÞ mê ®i. TÇm vãc cña nh÷ng ngêi lÝnh bçng trë nªn lín lao anh hïng. Søc m¹nh cña t×nh ®ång chÝ l¹i cµng næi bËt. - Râ rµng, t×nh c¶m ®ång chÝ Êm ¸p, thiªng liªng ®· mang ®Õn cho ngêi lÝnh nÐt l·ng m¹n, c¶m høng thi sÜ trong hiÖn thùc ®Çy kh¾c nghiÖt qua h×nh ¶nh “§Çu sóng tr¨ng treo”. Bèn ch÷ “§Çu sóng tr¨ng treo” lµm nhÞp th¬ ®ét ngét thay ®æi, dån nÐn, ch¾c gän, g©y sù chó ý cho ngêi ®äc. Trong ®ªm phôc kÝch giÆc, ngêi chiÕn sÜ bçng ph¸t hiÖn mòi sóng nh treo mét vÇng tr¨ng. Tõ “treo” ®· t¹o nªn mét mèi quan hÖ bÊt ngê ®éc ®¸o, nèi liÒn mÆt ®Êt víi bÇu trêi, gîi nh÷ng liªn tëng thó vÞ võa hiÖn thùc l¹i võa l·ng m¹n. + HiÖn thùc v× ®ªm khuya tr¨ng trªn vßm trêi cao ®· sµ xuèng thÊp dÇn. ë vµo mét vÞ trÝ vµ tÇm nh×n nµo ®ã, vÇng tr¨ng nh treo trªn ®Çu mòi sóng cña ngêi chiÕn sÜ ®ang phôc kÝch chê giÆc. + L·ng m¹n v× trong hoµn c¶nh hÕt søc gian khæ khèc liÖt: ®ªm ®«ng gi¸ l¹nh, rõng hoang s¬ng muèi, c¸i chÕt cËn kÒ, t©m hån nhËy c¶m cña ngêi chiÕn sÜ vÉn t×m thÊy chÊt th¬ bay bæng trong vÎ ®Ñp bÊt ngê cña tr¨ng. “Sóng” lµ biÓu tîng cña chiÕn ®Êu, “tr¨ng” lµ biÓu tîng cña c¸i ®Ñp, cho niÒm vui l¹c quan, cho sù b×nh yªn cña cuéc sèng. Sóng vµ tr¨ng lµ h vµ thùc, lµ chiÕn sÜ vµ thi sÜ, lµ “mét cÆp ®ång chÝ” t« ®Ëm vÎ ®Ñp cña nh÷ng cÆp ®ång chÝ ®ang ®øng c¹nh bªn nhau. ChÝnh t×nh ®ång chÝ ®· lµm cho ngêi chiÕn sÜ c¶m thÊy cuéc ®êi vÉn ®Ñp, vÉn th¬ méng, t¹o cho hä søc m¹nh chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng. => HiÕm thÊy mét h×nh tîng th¬ nµo võa ®Ñp võa mang ®Çy ý nghÜa nh “§Çu sóng tr¨ng treo”. §©y lµ mét s¸ng t¹o ®Çy bÊt ngê gãp phÇn n©ng cao gi¸ trÞ bµi th¬, t¹o ®îc nh÷ng d vang s©u l¾ng trong lßng ngêi ®äc. 6 => Nh vËy t×nh ®ång chÝ trong bµi th¬ lµ t×nh c¶m s©u s¾c ch©n thµnh cña nh÷ng con ngêi g¾n bã keo s¬n trong cuéc chiÕn ®Êu vÜ ®¹i v× mét lý tëng chung. C©u hái t¬ng tù : Söa lçi c©u v¨n sau: Víi h×nh ¶nh “®Çu sóng tr¨ng treo” ®· diÔn t¶ ®Çy søc gîi c¶m mèi t×nh t×nh ®ång chÝ keo s¬n trong bµi th¬ “®ång chÝ” ®îc s¸ng t¸c n¨m 1954 sau chiÕn th¾ng ViÖt B¾c. TriÓn khia ®o¹n v¨n cã c©u chñ ®Ò trªn. C©u 2: Ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong bµi th¬ “§ång chÝ” - Bµi th¬ vÒ t×nh ®ång chÝ ®· cho ta thÊy vÎ ®Ñp b×nh dÞ mµ cao c¶ cña ngêi lÝnh c¸ch m¹ng, cô thÓ ë ®©y lµ anh bé ®éi håi ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Hoµn c¶nh xuÊt th©n: hä lµ nh÷ng ngêi n«ng d©n nghÌo ra ®i tõ hai miÒn ®Êt xa nhau: “níc mÆn ®ång chua”, “®Êt cµy lªn sái ®¸”. - Hä ra ®i v× nghÜa lín (hai ch÷ “mÆc kÖ” nãi ®îc c¸i døt kho¸t, m¹nh mÏ… mÆc dï vÉn lu«n lu luyÕn víi quª h¬ng “giÕng níc gèc ®a…”. - Hä ®· tr¶i qua nh÷ng gian lao, thiÕu thèn tét cïng, nh÷ng c¬n sèt rÐt run ngêi, trang phôc phong phanh gi÷a mïa ®«ng l¹nh gi¸ => Nh÷ng gian khæ cµng lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña anh bé ®éi: s¸ng lªn nô cêi cña ngêi lÝnh (miÖng cêi buèt gi¸). + §Ñp nhÊt ë hä lµ t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi s©u s¾c, th¾m thiÕt. + KÕt tinh h×nh ¶nh ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ cña hä lµ bøc tranh ®Æc s¾c trong ®o¹n cuèi cña bµi th¬. C©u 3: Theo em, v× sao t¸c gi¶ ®Æt tªn cho bµi th¬ vÒ t×nh ®ång ®éi cña nh÷ng ngêi lÝnh lµ “§ång chÝ”? §ã lµ tªn mét t×nh c¶m míi, ®Æc biÖt xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn trong nh÷ng n¨m c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. §ã lµ c¸ch x ng h« phæ biÕn cña nh÷ng ngêi lÝnh, c«ng nh©n, c¸n bé tõ sau C¸ch m¹ng. §ã lµ biÓu tîng cña t×nh c¶m c¸ch m¹ng, cña con ngêi c¸ch m¹ng trong thêi ®¹i míi. Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh Ph¹m TiÕn DuËt Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh Bom giËt bom rung kÝnh vì ®i råi Ung dung buång l¸i ta ngåi Nh×n ®Êt, nh×n trêi, nh×n th¼ng. Nh×n thÊy giã vµo xoa m¾t ®¾ng Nh×n thÊy con ®êng ch¹y th¼ng vµo tim ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét c¸nh chim Nh sa nh ïa vµo buång l¸i. 7 Kh«ng cã kÝnh, õ th× cã bôi, Bôi phun tãc tr¾ng nh ngêi giµ Cha cÇn röa, ph× phÐp ch©m ®iÕu thuèc Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha. Kh«ng cã kÝnh, õ th× ít ¸o Ma tu«n ma xèi nh ngêi trêi Cha cÇn thay, l¸i tr¨m c©y sè n÷a Ma ngõng, giã lïa kh« mau th«i. Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i §· vÒ ®©y häp thµnh tiÓu ®éi GÆp bÌ b¹n suèt däc ®êng ®i tíi B¾t tay qua cöa kÝnh vì råi. BÕp Hoµng CÇm ta dùng gi÷a trêi Chung b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy Vâng m¾c ch«ng chªnh ®êng xe ch¹y L¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm. Kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn, Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc, Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam ph¸i tríc: ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim. A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: - Ph¹m TiÕn DuËt (1941-2007), quª ë huyÖn Thanh Ba, tØnh Phó Thä. - Sau khi tèt nghiÖp trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi, n¨m 1964, Ph¹m TiÕn DuËt gia nhËp qu©n ®éi, ho¹t ®éng trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n vµ trë thµnh mét trong nh÷ng g¬ng mÆt tiªu biÓu cña thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ trÎ thêi chèng Mü cøu níc. - Th¬ Ph¹m TiÕn DuËt tËp trung thÓ hiÖn h×nh ¶nh thÕ hÖ trÎ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü qua c¸c h×nh t îng ngêi lÝnh vµ c« thanh niªn xung phong trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n. - Th¬ «ng cã giäng ®iÖu s«i næi, trÎ trung, hån nhiªn, tinh nghÞch mµ s©u s¾c. 8 II. T¸c phÈm : 1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c : - Bµi th¬ viÕt n¨m 1969, thêi kú cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü diÔn ra rÊt ¸c liÖt trªn con ®êng chiÕn lîc Trêng S¬n. - Bµi th¬ ®îc tÆng gi¶i nhÊt cuéc thi th¬ cña b¸o V¨n nghÖ n¨m 1969 vµ ®îc ®a vµo tËp th¬ “VÇng tr¨ng quÇng löa” cña t¸c gi¶. 2. Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt : * Néi dung : “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh » cña Ph¹m TiÕn DuËt ®· kh¾c ho¹ mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh. Qua ®ã, t¸c gi¶ kh¾c ho¹ næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe ë Trêng S¬n trong thêi chèng Mü, víi t thÕ hiªn ngang, tinh thÇn l¹c quan, dòng c¶m, bÊt chÊp khã kh¨n nguy hiÓm vµ ý chÝ chiÕn ®Êu gi¶i phãng miÒn Nam. * NghÖ thuËt : T¸c gi¶ ®· ®a vµo bµi th¬ chÊt liÖu hiÖn thùc sinh ®éng cña cuéc sèng ë chiÕn trêng, ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu giµu tÝnh khÈu ng÷ tù nhiªn, khoÎ kho¾n. B. Ph©n tÝch bµi th¬ Cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc cña d©n téc ta lµ mét b¶n anh hïng ca bÊt diÖt. Trong nh÷ng th¸ng n¨m sôc s«i khÝ thÕ “XÎ däc Trêng S¬n ®i cøu níc ”Êy nh©n d©n MiÒn B¾c ®· kh«ng tiÕc søc ngêi,søc cña chi viÖn cho MiÒn Nam ruét thÞt. Trong nh÷ng ®oµn qu©n ®iÖp trïng nèi nhau ra trËn cã chµng trai trÎ Ph¹m TiÕn DuËt. Anh ®îc t«i luyÖn vµ trëng thµnh trong chiÕn tranh vµ trë thµnh nhµ th¬ chiÕn sü. Th¬ anh kh«ng cuèn hót ngêi ®äc b»ng ng«n tõ mît mµ, ©m ®iÖu du d¬ng mµ nã khiÕn ngêi ®äc say b»ng chÝnh sù tù nhiªn, sèng ®éng, g©n guèc, ®éc ®¸o vµ ®Ëm chÊt lÝnh tr¸ng.“Bµi th¬ vÒ tiÓu ®«i xe kh«ng kÝnh” lµ mét thi phÈm tiªu biÓu cho hån th¬ ®ã. I. Nh÷ng nÐt ®éc ®¸o, kh¸c l¹ cña bµi th¬: 1. Nhan ®Ò: dµi, tëng nh cã chç thõa nhng thu hót ngêi ®äc ë c¸i vÎ l¹ ®éc ®¸o cña nã. - Lµm næi bËt h×nh ¶nh toµn bµi: nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh. - Hai ch÷ bµi th¬ thªm vµo cho thÊy râ h¬n c¸ch nh×n, c¸ch khai th¸c hiÖn thùc cña t¸c gi¶ muèn nãi vÒ chÊt th¬ cña hiÖn thùc khèc liÖt thêi chiÕn tranh, chÊt th¬ cña tuæi trÎ hiªn ngang, dòng c¶m vît lªn thiÕu thèn, gian khæ hiÓm nguy cña thêi chiÕn. 2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh g©y sù chó ý kh¸c l¹ ®îc ®a ra thùc ®Õn trÇn trôi vÉn b¨ng b¨ng ra chiÕn trêng: a. Xa nay, h×nh ¶nh tµu xe vµo th¬ thêng ®îc mü lÖ ho¸, l·ng m¹n ho¸ nhng Ph¹m TiÕn DuËt ®a mét h×nh ¶nh thùc ®Õn trÇn trôi “nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh”. T¸c gi¶ gi¶i thÝch nguyªn nh©n còng rÊt thùc b»ng 2 c©u th¬ rÊt gÇn víi v¨n xu«i l¹i cã giäng th¶n nhiªn: “Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i xe kh«ng cã kÝnh Bom giËt, bom rung kÝnh vì ®i råi” Cµng g©y sù chó ý vÒ vÎ kh¸c l¹ cña nã. b. C©u th¬ thø 2 nh¾c l¹i hai lÇn ch÷ “bom” víi nh÷ng ®éng tõ m¹nh “giËt”, “rung” khiÕn cho “kÝnh vì ®i råi” cµng t¨ng gÊp béi sù d÷ déi cña cuéc chiÕn ®Êu. c. Bom ®¹n chiÕn tranh cßn lµm chóng biÕn d¹ng thªm, trÇn trôi h¬n. “Kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn, Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc”, 9 d. H×nh ¶nh nµy kh«ng hiÕm trong chiÕn tranh nhng ph¶i cã hån th¬ nh¹y c¶m víi nÐt ngang tµng vµ tinh nghÞch, thÝch c¸i l¹ nh Ph¹m TiÕn DuËt míi nhËn ra ®îc vµ ®a vµo thµnh h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o cña thêi chiÕn tranh chèng Mü. 3. Giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷: Giäng th¬ rÊt gÇn víi lêi nãi thêng, cã nh÷ng c©u nh v¨n xu«i tëng nh khã chÊp nhËn trong mét bµi th¬ “Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh” “Kh«ng cã kÝnh, õ th× cãi bôi”, “Chung b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy”… Nhng ®©y l¹i chÝnh lµ nÐt ®éc ®¸o t¹o nªn mét giäng ®iÖu ngang tµng, trÎ trung, s«i næi, tinh ngÞch, tù nhiªn, thÓ hiÖn c¸i hiªn ngang, bÊt chÊp mäi khã kh¨n, nguy hiÓm cña c¸c anh lÝnh l¸i xe Trêng S¬n. II. H×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe - H×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n trong thêi kú chiÕn tranh chèng Mü ®îc kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt trong bµi th¬. H×nh ¶nh cña hä ®îc miªu t¶ g¾n liÒn víi nh÷ng chiÕc xe, ®ång thêi còng næi bËt lªn trong toµn bµi. - H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh ®· lµm næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe ë Trêng S¬n. ThiÕu ®i nh÷ng ph¬ng tiÖn vËt chÊt tèi thiÓu l¹i lµ hoµn c¶nh ®Ó ngêi l¸i xe béc lé nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp, søc m¹nh t×nh thÕ lín lao cña hä ®Æc biÖt lµ lßng dòng c¶m, tinh thÇn bÊt chÊp gian khæ, khã kh¨n. - §ång thêi víi h×nh ¶nh cña nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh ®éc ®¸o lµ h×nh tîng ®Ñp ®Ï cña nh÷ng ngêi l¸i xe xÎ däc Trêng S¬n ®i cøu níc. - Hä lµ chñ nh©n cña nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh nªn khi miªu t¶ vÒ hä, nhµ th¬ ®· kh¾c ho¹ hä víi nh÷ng Ên tîng, c¶m gi¸c cô thÓ, sinh ®éng khi ngåi trªn nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh trong t thÕ “nh×n trêi, nh×n ®Êt, nh×n th¼ng” qua khung cöa xe ®· kh«ng cßn kÝnh ch¾n giã. Ngêi l¸i xe nh tiÕp xóc trùc tiÕp víi thÕ giíi bªn ngoµi: “Nh×n thÊy giã vµo xoa m¾t ®¾ng Nh×n thÊy con ®êng ch¹y th¼ng vµo tim ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét c¸nh chim Nh sa nh ïa vµo buång l¸i”. - Nh÷ng c©u th¬ t¶ thùc tíi tõng chi tiÕt, diÔn t¶ c¶m gi¸c vÒ tèc ®é cña nh÷ng chiÕc xe ®ang lao nhanh trªn ®êng. Kh«ng cã kÝnh ch¾n giã, c¸c anh ®èi mÆt víi bao khã kh¨n, nguy hiÓm, nµo “giã vµo xoa m¾t ®¾ng” råi “sao trªn trêi”, “chim díi ®Êt”, ®ét ngét, bÊt ngê nh sa, nh ïa – r¬i rông, va ®¹p, qu¨ng nÐm… vµo buång l¸i, vµo mÆt mòi, th©n m×nh. Nh÷ng h×nh ¶nh giã, con ®êng, sao trêi, c¸nh chim võa thùc võa th¬, lµ c¸i thi vÞ n¶y sinh trªn nh÷ng con ®êng bom r¬i ®¹n næ. HiÖn thùc th× khèc liÖt, nhng ngêi chiÕn sÜ c¶m nhËn nã b»ng mét t©m hån trÎ trung, l·ng m¹n nh¹y c¶m víi c¸i ®Ñp – mét nghÞ lùc, mét b¶n lÜnh phi thêng. §Æc biÖt h×nh ¶nh “Con ®êng ch¹y th¼ng vµo tim” lµ mét kh¸i qu¸t ®Æc s¾c cña con ®êng tr¸i tim. §êng Trêng S¬n, con ®êng gi¶i phãng miÒn Nam, chÝnh lµ con ®êng cña tr¸i tim. Nh÷ng c©u th¬ trªn hÐ lé diÖn m¹o tinh thÇn thÇm kÝn cña ngêi chiÕn sÜ. - C¶m gi¸c, Ên tîng, c¨ng th¼ng, ®Çy thö th¸ch. Song ngêi chiÕn sÜ kh«ng run sî ho¶ng hèt. Tr¸i l¹i hä hiÖn ra trong t thÕ ung dung, hiªn ngang, tù tin, tù hµo: “Ung dung buång l¸i ta ngåi Nh×n trêi, nh×n ®Êt, nh×n th¼ng”, 10 KÕt cÊu th¬ 6 ch÷ víi nhÞp 2/2/2 ®Òu ®Æn, ®iÖp tõ “nh×n”, ch÷ “ung dung” ®¶o lªn ®Çu lµm næi bËt t thÕ Êy. “Nh×n th¼ng” lµ c¸i nh×n cã vÎ trang nghiªm, bÊt khuÊt kh«ng thÑn víi ®Êt víi trêi, nh×n th¼ng vµo mäi gian khæ hy sinh mµ kh«ng hÒ run sî, nÐ tr¸nh. Dêng nh ë phÝa tríc, c¶ kh«ng gian, ®Êt trêi thu vµo tÇm m¾t cña hä, vµ c¸i ®Ých hä muèn ®a chiÕc xe tíi chÝnh lµ n¬i chiÕn trêng khãi löa. T thÕ cña hä míi thËt ®µng hoµng lµm sao. Cïng víi t thÕ næi bËt Êy lµ tÇm quan s¸t cao réng víi ®iÖp ng÷ “nh×n” biÓu hiÖn sù tËp trung cao ®é, mét tinh thÇn tr¸ch nhiÖm nhng cña mét t©m hån l·ng m¹n, b×nh th¶n, chñ ®éng chiªm ngìng vµ tËn hëng tõng vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn qua « cöa kÝnh vì. Kh«ng cã kÝnh õ th× cã bôi Bôi phun tãc tr¾ng nh ngêi giµ Cha cÇn röa, ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha. Kh«ng cã kÝnh õ th× ít ¸o Ma tu«n ma xèi nh ngoµi trêi Cha cÇn thay, l¸i tr¨m c©y sè n÷a Ma ngõng, giã lïa kh« mau th«i. - Thiªn nhiªn cßn lµ sù khèc liÖt cña bôi, giã, ma nhng víi mét th¸i ®é ngang tµng th¸ch thøc, bÊt chÊp mäi gian khæ, khã kh¨n víi tinh thÇn qu¶ c¶m, ngêi chiÕn sÜ l¸i xe bu«ng nh÷ng tiÕng ch¾c gän “Kh«ng cã… õ th×” nh mét lêi nãi thêng, n«m na mµ cøng cái biÕn nh÷ng khã kh¨n thµnh ®iÒu thó vÞ, víi ý nghÜa t¸o tîn “Cha cÇn… c©y sè n÷a”. Giäng nang tµng, bÊt chÊp thÓ hiÖn râ trong cÊu tróc tõ lÆp: “Kh«ng cã kÝnh õ th×… cha cÇn” vµ trong c¸c chi tiÕt “ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc”, “cêi ha ha” hay “l¸i tr¨m c©y sè n÷a” gi÷a ®êng Trêng S¬n ®Çy bom ®¹n, ®Ìo dèc, giã bôi, ma cã thÓ g©y bao khã kh¨n. T×nh c¶nh cña c¸c anh ®îc miªu t¶ rÊt ch©n thùc: “ma tu«n, ma xèi nh ngoµi trêi”, nhng ngêi chiÕn sÜ ®· b×nh thêng ho¸ c¸i kh«ng b×nh thêng ®ã vµ vît lªn cïng tÊt c¶ sù cè g¾ng, cïng tinh thÇn tr¸ch nhiÖm rÊt cao. Hä chÊp nhËn gian khæ nh mét ®iÒu tÊt yÕu, khã kh¨n kh«ng m¶y may ¶nh hëng ®Õn tinh thÇn cña hä. H×nh ¶nh cña hä mang mét vÎ ®Ñp kiªn cêng. - Lêi th¬ nhÑ nhâm, tr«i ch¶y nh nh÷ng chiÕc xe vun vót b¬n tr¶i trªn ®êng. Cã chç nhÞp nhµng, trong s¸ng nh v¼ng tiÕng h¸t – vót cao. b. T©m hßn s«i næi cña tuæi trÎ, t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi s©u s¾c. - Nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe lµ nh÷ng chµng trai trÎ vui tÝnh, hãm hØnh víi nh÷ng h×nh ¶nh tinh nghÞch “Cha cÇn röa, ph× phÌo ch©m ®iÒu thuèc – Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha”. §ã lµ khóc nh¹c vui cña tuæi 18, ®«i mêi gîi c¶m gi¸c nhÑ nhâm, thanh th¶n xua tan nh÷ng khã kh¨n, nguy hiÓm. - Hån nhiªn, tÕu t¸o nhng còng thËt c¶m ®éng trong kh«ng khÝ ®oµn kÕt, trong t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi. - Sù khèc liÖt cña chiÕn tranh ®· t¹o nªn nh÷ng “tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”. Con ®êng gi¶i phãng miÒn Nam lµ con ®êng ®i tíi chÝnh nghÜa, hä cµng ®i cµng cã thªm nhiÒu b¹n: “GÆp b¹n bÌ suèt däc ®êng ®i tíi”. Hä cã thÓ “b¾t tay qua cöa kÝnh vì råi” mµ kh«ng cÇn më cöa xe, tho¶i m¸i, tù hµo vµ th¾m t×nh ®ång ®éi. ChØ mét c¸i b¾t tay còng Êm lßng, ®ñ ®éng viªn nhau, c¶m th«ng víi nhau. C¸i b¾t tay truyÒn cho nhau c¶ t©m hån, t×nh c¶m. T×nh c¶m Êy th¾m thiÕt nh ruét thÞt, nh anh em trong gia ®×nh. “BÕp Hoµng CÇm ta dùng gi÷a trêi – Chung b¸t 11 ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy” – mét c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ gia ®×nh thËt l¹, thËt tÕu hãm vµ t×nh c¶m thËt s©u nÆng, thiªng liªng gióp con ngêi xÝch l¹i gÇn nhau trong nh÷ng c¸i chung: chung b¸t, chung ®Üa, n¾m c¬m, bÕp löa, chung hoµn c¶nh, chung con ® êng víi v« vµn th¸ch thøc nguy hiÓm phÝa tríc. - Khi hµnh qu©n c¸c anh ®éng viªn, chµo hái nhau trong c¶nh ngé ®éc ®¸o, nh÷ng sinh ho¹t, nghØ ng¬i thËt ng¾n ngñi, c¸i ¨n, giÊc ngñ thËt gi¶n dÞ, gian khæ nhng t©m hån ngêi lÝnh thËt vui t¬i, l¹c quan, cã c¸i g× xao xuyÕn: “Vâng m¾c ch«ng chªnh ®êng xe ch¹y”. “Ch«ng chªnh” g× th× ch«ng chªnh nhng ý chÝ chiÕn ®Êu, khÝ ph¸ch, nghÞ lùc vÉn v÷ng vµng, kiªn ®Þnh, vît lªn tÊt c¶. ChÝnh m×nh ®ång ®éi ®· tiÕp cho hä søc m¹nh ®Ó t©m hån hä ph¬i phíi l¹c quan. Ph¶i ch¨ng chÝnh t×nh c¶m Êy ®· n©ng lªn c©u h¸t n©ng b íc ch©n ngêi lÝnh tiÕp tôc vît qua nh÷ng lÇn “bom giËt bom rung” ®Ó råi “l¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm”. §iÖp ng÷ “l¹i ®i” kh¼ng ®Þnh ®oµn xe kh«ng ngõng tiÕn tíi. H×nh ¶nh “trêi xanh thªm” gîi lªn t©m hån chan chøa l¹c quan, ®Çy hy väng, yªu ®êi cña ngêi lÝnh. c. ý chÝ chiÕn ®Êu v× gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. - Bµi th¬ khÐp l¹i b»ng bèn c©u thÓ hiÖn “ý chÝ… Tæ quèc”. §ã chÝnh lµ ®éng lùc m¹nh mÏ vµ s©u xa t¹o nªn søc m¹nh phÝ thêng cña ngêi lÝnh ®Ó vît lªn tÊt c¶, bÊt chÊp mäi nguy nan, mäi sù huû diÖt, tµn ph¸. - Khæ th¬ cuèi t¹o nªn kÕt cÊu ®èi lËp, bÊt ngê, s©u s¾c, ®èi lËp gi÷a 2 ph¬ng diÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn, gi÷a vÎ bªn ngoµi vµ bªn trong cña chiÕc xe. Tr¶i qua ma bom b·o ®¹n, nh÷ng chiÕc xe ban ®Çu ®· kh«ng cã kÝnh, bÞ bom Mü lµm cho biÕn d¹ng ®Õn trÇn bôi: “Kh«ng cã kÝnh råi xe kh«ng cã ®Ìn Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc” - Víi biÖn ph¸p liÖt kª, ®iÖp ng÷ “kh«ng cã” ®îc nh¾c l¹i 3 lÇn nhÊn m¹nh sù thiÕu thèn ®Õn trÇn trôi cña nh÷ng chiÕc xe, cßn cho ta thÊy møc ®é ¸c liÖt cña chiÕn trêng. - Nhng ®iÒu kú l¹ lµ kh«ng cã g× cã thÓ c¶n trë ®îc sù chuyÓn ®éng kú diÖu cña nh÷ng chiÕc xe tr¬ trôi Êy vÉn b¨ng ra chiÕn trêng. T¸c gi¶ lý gi¶i bÊt ngê vµ lý chÝ: “ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim”. Mäi thø cña xe cã thÓ kh«ng cßn nguyªn vÑn, chØ cÇn vÑn nguyªn tr¸i tim ngêi lÝnh – tr¸i tim v× miÒn Nam – th× xe vÉn ch¹y, “tÊt c¶ cho tiÒn tuyÕn”. §ã kh«ng chØ lµ sù ngoan cêng, dòng c¶m vît lªn mäi gian khæ ¸c liÖt mµ cßn lµ søc m¹nh cña t×nh yªu níc. - Bom ®¹n qu©n thï cã thÓ lµm biÕn d¹ng c¸i xe nhng kh«ng ®Ì bÑp ®îc tinh thÇn, ý chÝ chiÕn ®Êu cña nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe. Xe vÉn ch¹y kh«ng chØ v× cã ®éng c¬ m¸y mãc mµ cßn cã mét ®éng c¬ tinh thÇn “V× miÒn Nam phÝa tríc”. - §èi lËp víi tÊt c¶ nh÷ng c¸i “kh«ng cã” ë trªn lµ mét c¸i “cã”. §ã lµ tr¸i tim – søc m¹nh cña ngêi lÝnh. Søc m¹nh con ngêi ®· chiÕn th¾ng bom ®¹n kÎ thï. - Tr¸i tim Êy thay thÕ cho tÊt c¶ nh÷ng thiÕu thèn “kh«ng kÝnh, kh«ng ®Ìn, kh«ng mui”, hîp nhÊt víi ngêi chiÕn sÜ l¸i xe thµnh mét c¬ thÓ sèng kh«ng g× tµn ph¸, ng¨n trë ®îc. Xe ch¹y b»ng tim, b»ng x¬ng m¸u cña ngêi chiÕn sÜ, tr¸i tim Êy t¹o ra niÒm tin, niÒm l¹c quan vµ søc m¹nh chiÕn th¾ng. Nh÷ng chiÕc xe cµng thªm ®éc ®¸o v× ®ã lµ nh÷ng chiÕc xe tr¸i tim cÇm l¸i. - Tr¸i tim yªu th¬ng, tr¸i tim cam trêng cña ngêi chiÕn sÜ l¸i xe võa lµ h×nh ¶nh ho¸n dô, võa lµ h×nh ¶nh Èn dô gîi ra biÕt bao ý nghÜa: tr¸i tim lµ h×nh ¶nh héi tô vÎ ®Ñp mµ thiªng liªng: tÊt c¶ v× miÒn Nam th©n yªu, tr¸i tim chøa ®ùng b¶n lÜnh hiªn ngang, lßng dòng c¶m tuyÖt vêi. Tr¸i tim mang tinh thÇn l¹c quan vµ mét niÒm tin m·nh liÖt vµo ngµy thèng nhÊt B¾c Nam. Tr¸i tim trë thµnh nh·n tù bµi th¬, c« ®óc ý toµn bµi, héi tô vÎ ®Ñp cña ngêi lÝnh vµ ®Ó l¹i c¶m xóc s©u l¾ng trong lßng ngêi ®äc. 12 - Tr¸i tim ngêi lÝnh to¶ s¸ng rùc rì m·i ®Õn mu«n thÕ hÖ mai sau khiÕn ta kh«ng quªn mét thÕ hÖ thanh niªn thêi kú chèng Mü oanh liÖt cña d©n téc. III. Thµnh c«ng vÒ nghÖ thuËt: Ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu bµi th¬ lµ mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña Ph¹m TiÕn DuËt, gãp phÇn kh¾c ho¹ h×nh ¶nh ngêi chiÕn sÜ l¸i xe. Ng«n ng÷ bµi th¬ gi¶n dÞ, ngån ngén chÊt sèng, ®êi sèng chiÕn trêng, võa lµm giµu thªm chÊt ®iÖu th¬ ca võa thÓ hiÖn ch©n thùc h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe. Lêi th¬ gÇn víi lêi v¨n xu«i, lêi ®èi tho¹i, lêi nãi thêng nhng vÉn giµu chÊt th¬. ChÊt th¬ to¸t lªn tõ nh÷ng h×nh ¶nh ®éc ®¸o; tõ vÎ hiªn ngang, s«i næi, trÎ trung cña ngêi lÝnh, tõ nh÷ng Ên tîng c¶m gi¸c cô thÓ cña hä khi ngåi trªn nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh. Ng«n ng÷ ®ã gãp phÇn t¹o nªn giäng ®iÖu ngang tµng cã c¶ chÊt tinh nghÞch phï hîp víi ®èi tîng miªu t¶ - nh÷ng chµng trai l¸i xe trªn nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh. ThÓ th¬ kÕt hîp linh ho¹t gi÷a thÓ 7 ch÷ víi thÓ 8 ch÷, cã chç 6 hay 10 ch÷ t¹o cho bµi th¬ mét ®iÖu th¬ gÇn víi lêi nãi tù nhiªn, sinh ®éng, gãp phÇn t¹o nªn chÊt th¬ míi, giäng ®iÖu míi cña th¬ ca chèng Mü. Nã b¾t nguån tõ søc trÎ, tõ t©m hån ph¬i phíi cña thÕ hÖ chiÕn sÜ ViÖt Nam mµ chÝnh nhµ th¬ ®· sèng, ®· tr¶i nghiÖm. IV. C¶m nghÜ vÒ thÕ hÖ trÎ thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü qua h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong bµi th¬. So s¸nh h×nh ¶nh ngêi lÝnh ë bµi th¬ nµy víi bµi §ång chÝ: - ThÕ hÖ trÎ thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü lµ thÕ hÖ sèng rÊt ®Ñp, rÊt anh hïng. Hä ý thøc s©u s¾c vÒ sø mÖnh lÞch sö cña m×nh, trong gian khæ, hy sinh vÉn ph¬i phíi l¹c quan. Nh lêi nhµ th¬ Tè H÷u, hä lµ thÕ hÖ “XÎ däc Trêng S¬n ®i cøu níc – Mµ lßng ph¬i phíi dËy t¬ng lai” hay “§i chiÕn trêng nh tr¶y héi mïa xu©n” hay “Ma bom b·o ®¹n lßng thanh th¶n”. ChÝnh v× vËy, m·i m·i c¸c thÕ hÖ ngêi ViÖt vÉn tù hµo, kh©m phôc vµ biÕt ¬n hä. - Nh÷ng ngêi lÝnh trong “§ång chÝ” vµ “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” cho thÊy h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong hai thêi kú chèng Ph¸p vµ chèng Mü cã nh÷ng nÐt chung: lßng yªu níc, dòng c¶m, s½n sµng hy sinh v× ®éc lËp tù do cña Tæ quèc: th¸i ®é bÊt chÊp mäi khã kh¨n, gian khæ, hiÓm nguy, sèng l¹c quan, cã t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi th¾m thiÕt. Tuy nhiªn, ë mçi bµi th¬, h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¹i cã nh÷ng nÐt riªng: - “§ång chÝ” thÓ hiÖn h×nh ¶nh ngêi lÝnh hÇu hÕt xuÊt th©n tõ n«ng d©n, tõ th©n phËn n« lÖ nghÌo khæ mµ ®i vµo kh¸ng chiÕn víi mu«n vµn khã kh¨n, thiÕu thèn. C¸ch m¹ng chÝnh lµ sù gi¶i tho¸t cho sè phËn ®au khæ tèi t¨m cña hä. HiÕm cã sù ung dung tù t¹i nhng l¹i rÊt ®oµn kÕt g¾n bã yªu th¬ng nhau. - Trong “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”, ngêi lÝnh ®i vµo cuéc chiÕn ®Êu víi ý thøc gi¸c ngé vÒ lý tëng ®é lËp tù do g¾n víi chñ nghÜa x· héi. Hä ý thøc s©u s¾c vÒ tr¸ch nhiÖm cña thÕ hÖ m×nh. Hä sèng trÎ trung, yªu ®êi, l¹c quan, tù tin. H×nh ¶nh cña hä ®îc thÓ hiÖn trong mét thêi ®iÓm quyÕt liÖt vµ khÈn tr¬ng h¬n. §ã lµ mét thÕ hÖ anh hïng, hiªn ngang, m¹nh mÏ. Mét sè c©u hái xoay quanh t¸c phÈm. C©u 1 : Nhan ®Ò bµi th¬ cã ý nghÜa nh thÕ nµo ? 13 Tªn bµi th¬ : ®Æt cô thÓ, trùc tiÕp nh v¨n xu«i. C¸i ®éc ®¸o ®· béc lé ngay tõ nhan ®Ò bµi th¬, mét c¸i nhan ®Ò cã vÎ nh dµi vµ thõa. Cã lÏ chØ cÇn viÕt “TiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”. Hai ch÷ “bµi th¬” nãi lªn c¸ch khai th¸c hiÖn thùc : kh«ng ph¶i chØ viÕt vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, chØ viÕt vÒ hiÖn thùc khèc liÖt cña chiÕn tranh, mµ chñ yÕu lµ khai th¸c chÊt th¬ vót lªn tõ hiÖn thùc Êy, chÊt th¬ cña tuæi trÎ ViÖt Nam vît lªn nh÷ng kh¾c nghiÖt cña chiÕn tranh. C©u 2 : Nh÷ng h×nh ¶nh chiÕc xe kh«ng kÝnh trong bµi th¬ cã g× ®éc ®¸o vµ míi l¹ ? Trong bµi th¬ næi bËt lªn mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn trêng. - Xa nay, nh÷ng h×nh ¶nh xe cé, tµu thuyÒn nÕu ®a vµo th¬ th× thêng ®îc “mÜ lÖ ho¸”, “l·ng m¹n ho¸” ®i råi vµ thêng mang ý nghÜa tîng trng h¬n lµ t¶ thùc (vd : chiÕc xe tam m· trong th¬ Pus-kin, con tµu trong “tiÕng h¸t con tµu” cña ChÕ Lan Viªn, ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trong bµi th¬ cïng tªn cña Huy Cën). - ë bµi th¬ nµy, h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh ®îc miªu t¶ cô thÓ, chi tiÕt rÊt thùc. §ã lµ h×nh ¶nh hoµn toµn cã thùc trong chiÕn tranh, thùc ®Õn trÇn trôi ®· ®îc t¸c gi¶ n¾m b¾t ®a vµo th¬ vµ khai th¸c ë ®ã c¶ chÊt th¬ vµ nhiÒu ý nghÜa. H¬n n÷a, viÕt vÒ nh÷ng ngêi l¸i xe th× kh«ng g× g¾n hä víi h×nh ¶nh chiÕc xe, qua xe mµ lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi l¸i xe. Bëi vËy, cã thÓ nãi khi t×m ®îc h×nh ¶nh chiÕc xe kh«ng kÝnh t¸c gi¶ ®· t×m ®îc cÊu tø ®Æc s¾c cho bµi th¬ cña m×nh t¹o thµnh mét h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o cña thêi chiÕn tranh chèng Mü. C©u 3 : “Kh«ng cã kÝnh råi xe kh«ng cã ®Ìn” a. ChÐp tiÕp c©u th¬ trªn ®Ó hoµn chØnh ®o¹n th¬ gåm 4 dßng. b. Cho biÕt, ®o¹n th¬ võa chÐp trong bµi th¬ nµo? Cña ai? Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬. c. Tõ “tr¸i tim” trong c©u th¬ cuèi cïng cña ®o¹n võa chÐp ®îc dïng víi nghÜa nh thÕ nµo? d. ViÕt mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch tõ 6 ®Õn 8 ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe trong ®o¹n th¬. Gîi ý: C. ChÐp tiÕp: Kh«ng cã kÝnh råi xe kh«ng cã ®Ìn. Kh«ng cã mui xe thñng xe cã xíc Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim. b. c. Tõ “Tr¸i tim” trong c©u th¬ cuèi cïng cã thÓ hiÓu theo nghÜa chuyÓn: - ChØ ngêi lÝnh l¸i xe. - ChØ sù nhiÖt t×nh cøu níc, lßng yªu níc nång nµn, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. d. §o¹n v¨n ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ néi dung vµ h×nh thøc (tham kh¶o c©u 3, d). - Cuéc chiÕn ®Êu ngµy cµng gian khæ, ¸c liÖt (qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe ngµy cµng mÐo mã, biÕn d¹ng). - Bêt chÊp gian khæ, hy sinh, nh÷ng chiÕc xe vÉn th¼ng ®êng ra tiÒn tuyÕn. - Nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe qu¶ c¶m v÷ng tay l¸i v× hä cã mét tr¸i tim trµn ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, t×nh yªu tæ quèc nång nµn, ý chÝ quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam s¾t ®¸. Tham kh¶o ®o¹n v¨n ph©n tÝch. 14 Hai c©u cuèi cña “bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ®· kh¾c ®Ëm h×nh ¶nh ®Ñp ®Ï cña ngêi chiÕn sÜ l¸i xe trªn ®êng Trêng S¬n. Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim Nh÷ng chiÕc xe Êy ®· bÞ bom ®¹n chiÕn tranh ph¸ huû nÆng nÒ, mÊt ®i c¶ nh÷ng hÖ sè an toµn tëng nh kh«ng thÓ l¨n b¸nh. Vëy mµ nh÷ng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe ®©u cã chÞu dõng. Nh÷ng chiÕc xe vËn t¶i cña hä chë l¬ng thùc, thuèc men, ®¹n dîc vÉn ch¹y trong bom r¬i ®¹n löa bëi phÝa tríc lµ miÒn Nam ®ang vÉy gäi. C«ng cuéc giµnh ®éc lËp tù do cña nöa níc vÉn ph¶i tiÕp tôc. Dïng h×nh ¶nh t¬ng ph¶n ®èi lËp, c©u th¬ kh«ng chØ nªu bËt ®îc sù ngoan cêng, dòng c¶m vît lªn trªn gi¶n khæ, ¸c liÖt mµ cßn nªu bËt ®îc ý chÝ chiÕn ®Êu gi¶i phãng MiÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc. H¬n thÕ h×nh ¶nh ho¸n dô “mét tr¸i tim” lµ h×nh ¶nh ®Ñp nhÊt cña bµi th¬ chØ ngêi lÝnh l¸i xe, chØ sù nhiÖt t×nh cøu níc, lßng yªu níc nång nµn, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt Tæ quèc. H×nh ¶nh nµy kÕt hîp cïng kÕt c©u c©u “vÉn – chØ cÇn” ®· lý gi¶i vÒ søc m¹nh vît khã, kh¼ng ®Þnh h¬n tinh thÇn hiªn ngang bÊt khuÊt, sù l¹c quan tù tin trong cuéc chiÕn cña ng êi lÝnh l¸i xe. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o nªn cho hä søc m¹nh ®Ó chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng ®Ó chóng ta m·i m·i yªu quý vµ c¶m phôc. C©u 6: a. Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña tõ “Ch«ng chªnh” trong c©u th¬: “Vâng m¾c ch«ng chªnh ®êng xe ch¹y. L¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm”. b. ChØ víi hai c©u th¬ trªn, Ph¹m TiÕn DuËt ®· cho ta hiÓu vÎ ®Ñp ngêi l¸i xe Trêng S¬n thêi chèng Mü. H·y viÕt tiÕp tõ 7 ®Õn 12 c©u t¹o ®o¹n v¨n diÔn dÞch hoµn chØnh (trong ®so cã sö dông phÐp nèi vµ c©u ®¬n më réng thµnh phÇn chñ ng÷). Gîi ý: a. – “Ch«ng chªnh” lµ mét tõ l¸y giµu gi¸ trÞ gîi t¶, gîi c¶m. Tõ “ch«ng chªnh” gîi t¶ t thÕ kh«ng th¨ng b»ng, kh«ng ch¾c ch¾n, kh«ng v÷ng c·i. Trong hoµn c¶nh ra ®êi cña bµi th¬ th× tõ “ch«ng chªnh” gîi sù nguy hiÓm. §©y lµ mét nÐt vÏ hiÖn thùc mµ Ph¹m TiÕn DuËt t¸i hiÖn l¹i cuéc ®êi gian khæ cña ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n. Trong hoµn c¶nh chiÕn ®Êu hÕt søc gian khæ, hä ph¶i ¨n, ph¶i ngñ nh÷ng giÊc ngñ ng¾n trªn xe hoÆc trªn däc ®êng ®i gi÷a lµn ma bom cña kÎ thï nh»m huû diÖt sù sèng. - Song tõ “ch«ng chªnh” cßn gîi t¶ phong th¸i hiªn ngang cña ngêi lÝnh. Bom ®¹n cña kÎ thï tëng nh cã thÓ dïng søc m¹nh ®Ó huû diÖt sù sèng con ngêi nhng kh«ng! H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc vâng m¾c “ch«ng chªnh” trªn tuyÕn ®êng TS khãi löa Êy ®· chøng minh ®iÒu ngîc l¹i: sù sèng kh«ng chØ tån t¹i mµ cßn tån t¹i trong mét t thÕ kiªu h·nh, hiªn ngang, t thÕ cña ngêi chiÕn th¾ng. b. ViÕt ®o¹n v¨n: - C©u th¬ t¸i hiÖn mét c¸ch tinh tÕ gian khæ mµ nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n ph¶i tr¶i qua. §ã lµ cuéc sèng gian khæ, ph¶i ¨n, ph¶i ngñ nh÷ng giÊc ngñ ng¾n ngµy trªn xe gi÷a nh÷ng lµn ma bom cña giÆc ®ang ngµy ®ªm trót xuèng nh»m huû diÖt sù sèng. - “Ch«ng chªnh” lµ mét tõ l¸y giµu gi¸ trÞ gîi t¶, gîi c¶m. Tõ “ch«ng chªnh” gîi ta t thÕ kh«ng th¨ng b»ng, kh«ng ch¾c ch¾n, kh«ng v÷ng ch·i. Song trong hoµn c¶nh cña bµi th¬, tõ “ch«ng chªnh” cßn gîi t¶ phong th¸i hiªn ngang cña ngêi lÝnh nh ng¹o nghÔ, th¸ch thøc kÎ thï. - Hä lu«n cã t thÕ tiÕn vÒ phÝa tríc. §iÖp tõ “l¹i ®i” t¸i hiÖn vßng b¸nh xe l¨n tiÕn lªn phÝa tríc, réng h¬n lµ ®oµn xe vËn t¶i lao nhanh ra mÆt trËn bá l¹i ®»ng sau tÊt c¶ ®¹n bom u ¸m ®Ó ®Õn víi bÇu trêi xanh phÝa tríc. 15 - Bầu trêi xanh lµ h×nh ¶nh trîng trng cho hoµ b×nh, cho cuéc sèng t¬i ®Ñp. Víi h×nh ¶nh nµy, ta thÊy ®îc niÒm l¹c quan, niÒm tin bÊt diÖt cña ngêi lÝnh vµo chiÕn th¾ng. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ søc m¹nh lín lao ®Ó ®oµn xe l¨n b¸nh tíi ®Ých? BÀI THAM KHẢO Trong những đoàn quân điệp trùng nối nhau ra trận có chàng trai trẻ Phạm Tiến Duật .Ông được tôi luyện và trưởng thành trong chiến tranh và trở thành nhà thơ chiến sỹ .Thơ ông không cuốn hút người đọc bằng ngôn từ mượt mà, âm điệu du dương mà nó khiến người đọc say bằng chính sự tự nhiên,sống động,gân guốc,độc đáo và đậm chất lính tráng.“Bài thơ về tiểu đôi xe không kính” là một bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ đó . Xuyên suốt bài thơ là hai hình ảnh trung tâm:những chiếc xe và những người chiến sĩ lái xe.Những chiếc xe không kính và nguyên nhân của nó được giới thiệu bằng lời thơ tự nhiên ,mộc mạc như một lời phân bua mà có lẽ trước tác giả chưa ai khám phá ra chất thơ bộc lộ ngay trong vẻ tự nhiên của ngôn từ : Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật, bom rung, kính vỡ đi rồi . Cách lý giải đơn giản ,ngộ nghĩnh tạo thú vị cho người đọc .Cảm hứng thơ bắt đầu từ hiện thực ác liệt nơi chiến trường với “bom giật, bom rung ”giúp ta hình dung sự tàn phá của đạn bom trên những nẻo Trường Sơn năm ấy vô cùng dữ dội. Song thiếu đi những phương tiện vật chất tối thiểu lại là cơ sở để người lái xe bộc lộ những phẩm chất cao đẹp và sức mạnh tinh thần lớn lao của họ : Ung dung buồng lái ta ngồi Nhìn đất ,nhìn trời ,nhìn thẳng. Trên những chiếc xe không kính ,dưới làn bom đạn của kẻ thù, an toàn của các anh khó mà bảo đảm .Vậy mà thái độ của các anh bình thản tự tin đến không ngờ.Trong tư thế ung dung ,trong cái nhìn bao quát cả đất trời còn có cả niềm kiêu hãnh của người làm chủ hoàn cảnh ,tự hào ngắm nhìn đón nhận thiên nhiên.Nhịp thơ cân xứng,ý thơ trôi chảy ,lời thơ nhẹ nhàng như diễn tả hình ảnh những đoàn xe lăn bánh trên những nẻo đường ra trận .Cái vất vả ,gian khổ hiểm nguy được miêu tả bằng những hình ảnh giản dị trung thực đến từng chi tiết: Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa, như ùa vào buồng lái . Xe không kính ,gió lùa mạnh vào cabin,người lái xe không chỉ cảm thấy mà còn nhìn thấy “gió vào xoa mắt đắng ”. Cử chỉ quá đỗi trìu mến,dịu dàng và thân thiện ấy của gió làm đắng những đôi mắt cay xè vì thiếu ngủ .Và hơn thế nữa ,nắng mưa gió bụi của Trường Sơn đã trở thành những bạn đồng hành : Không có kính ừ thì có bụi Bụi phun tóc trắng như người già . …Không có kính ừ thì ướt áo 16 Mưa phun mưa xối như ngoài trời . Điệp từ “ừ thì” , “chưa cần” ,hình ảnh “phì phèo châm điếu thuốc ”,giọng “cười haha” hào sảng làm tôn lên chất bình dị mà anh hùng của những chàng trai trẻ biết biến cái vất vả gian nan thành phút giây thư giãn thoải mái .Qua đó làm sáng lên tinh thần cứng cỏi đầy nghị lực và bất chấp gian khó của những người biết vượt lên hoàn cảnh để làm chủ hoàn cảnh .Có lẽ ai đã từng đến Trường sơn mới thấu hết cái gian nan của người cầm lái.Đường Trường Sơn gập ghềnh,mưa Trường Sơn như trút nước,mùa khô xe chạy bụi mù trời.Bom đạn của quân thù không làm các anh chùn bước thì gió, bụi,mưa sa của thiên nhiên khắc nghiệt nào có đáng kể chi.Trên những chiếc xe không kính ,tâm trạng người chiến sĩ lái xe vẫn phơi phới thênh thang: Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi . Lạ lùng thay ,như một khám phá bất chợt của nhà thơ ,sự hiểm nguy của những chiếc xe không kính lại trở thành sự tiện lợi bất ngờ khi các chàng lính gặp nhau , bởi họ có thể không cần phải xuống xe mà vẫn có thể bắt tay nhau thể hiện tình thân ái. Công việc vất vả, hiểm nguy nhưng phút nghỉ ngơi của những người lính lại vô cùng giản dị : Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy . Cuộc sống dẫu giản dị, xuềnh xoàng nhưng ấm áp tình cảm .Những người lính không chỉ là đồng chí ,đồng đội của nhau mà họ còn là những người cùng trong một gia đình . Bởi vậy sau những phút nghỉ ngơi ngắn ngủi họ lại tiếp tục công việc của mình với niềm tin mãnh liệt vào ngày mai chiến thắng . Chỉ có điều càng gần đến phương Nam những chiếc xe ngày càng hư hỏng : Không có kính rồi xe không có đèn Không có mui xe, thùng xe có xước . Khi tứ xe “không kính” được gói lại thì những con số không khác lại mở ra : “không đèn”,“không mui”,chỉ một thứ duy nhất có thêm nhưng lại là “có xước”.Như vậy cả “không có” và “có ”đều là tổn thất ,đều là hư hại.Điệp ngữ “không có” được nhắc lại ba lần như nhân lên ba lần những thử thách khốc liệt của chiến tranh , hoàn thiện dung mạo trụi trần đến kinh ngạc của chiếc xe vận tải. Vượt dãy Trường Sơn ,đi qua đạn bom khói lửa của kẻ thù ,mang trên mình đầy thương tích những chiếc xe như một dũng sĩ kiên cường . Kì lạ thay : Xe vẫn chạy vì miền nam phía trước Chỉ cần trong xe có một trái tim. “Trái tim” là một hoán dụ chỉ người chiến sĩ lái xe yêu nước căm thù giặc sống trẻ trung ,sôi nổi và lạc quan tin tưởng vào thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến .Câu thơ khép lại nhưng con mắt thơ thì mở ra .Ta chợt nhận ra người chiến sỹ lái xe là một phần không thể thiếu ,là con mắt ,là bộ não ,là linh hồn của xe .Có trái tim chiếc xe thành một cơ thể sống ,thành một khối thống nhất với người chiến sĩ .Ta hiểu vì sao cả đoàn xe có thể vượt qua dãy Trường Sơn khói lửa bởi cội nguồn sức mạnh của nó kết tụ lại cả trong trái tim gan góc, kiên cường, giàu bản lĩnh và chan chứa yêu thương.Có lẽ vì thế mà nhiều người cho rằng đây là hình ảnh trái tim cầm lái . Đến với bài thơ ta thú vị nhận ra cái giọng rất trẻ,rất lính.Chất giọng ấy bắt nguồn từ sức trẻ ,từ tâm hồn phơi phới của thế hệ chiến sĩ 17 Việt Nam mà chính tác giả đã từng sống, từng trải nghiệm.Ngôn ngữ thơ giản dị đậm chất văn xuôi,hình ảnh thơ sáng tạo bất ngờ ,đặc biệt là sự linh hoạt của nhạc điệu trong thơ đã góp phần tạo nên sức hấp dẫn sâu sắc của bài thơ trong lòng độc giả . PhÇn I: Néi dung «n tËp v¨n häc trung ®¹i ===***=== ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng (TrÝch “TruyÒn kú m¹n lôc” - NguyÔn D÷) A. KiÕn thøc c¬ b¶n I. T¸c gi¶: - NguyÔn D÷ (cha râ n¨m sinh, n¨m mÊt), quª ë H¶i D¬ng. - NguyÔn D÷ sèng vµo nöa ®Çu thÕ kû XVI, lµ thêi kú TriÒu ®×nh nhµ Lª ®· b¾t ®Çu khñng ho¶ng, c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, M¹c, TrÞnh tranh giµnh quyÒn lùc, g©y ra nh÷ng cuéc néi chiÕn kÐo dµi. - ¤ng häc réng, tµi cao nhng chØ lµm quan mét n¨m råi c¸o vÒ, sèng Èn dËt ë vïng nói Thanh Ho¸. §ã lµ c¸ch ph¶n kh¸ng cña nhiÒu tri thøc t©m huyÕt ®¬ng thêi. II. T¸c phÈm: 1. XuÊt xø: “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ truyÖn thø 16 trong sè 20 truyÖn n»m trong t¸c phÈm næi tiÕng nhÊt cña NguyÔn D÷ “TruyÒn kú m¹n lôc”. TruyÖn cã nguån gèc tõ mét truyÖn cæ d©n gian trong kho tµng cæ tÝch ViÖt Nam “Vî chµng Tr¬ng”. 2. ThÓ lo¹i: TruyÖn truyÒn kú m¹n lôc (ghi chÐp t¶n m¹n nh÷ng truyÖn kú l¹ vÉn ®îc lu truyÒn). ViÕt b»ng ch÷ H¸n. 3. Chñ ®Ò: Qua c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi vµ c¸i chÕt th¬ng t©m cña Vò N¬ng, “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” thÓ hiÖn niÒm th¬ng c¶m ®èi víi sè phËn oan nghiÖt, ®ång thêi ca ngîi vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña nh÷ng phô n÷ ViÖt Nam díi chÕ ®é phong kiÕn. 4. Tãm t¾t: Vò ThÞ ThiÕt (Vò N¬ng) lµ ngêi phô n÷ nhan s¾c, ®øc h¹nh. Chång nµng lµ Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh sau khi cíi Ýt l©u. Nµng ë nhµ, mét m×nh võa nu«i con nhá võa ch¨m sãc mÑ chång ®au èm råi lµm ma chu ®¸o khi bµ mÊt. Tr¬ng Sinh trë vÒ, nghe lêi con, nghi vî thÊt tiÕt nªn ®¸nh ®uæi ®i. Vò N¬ng uÊt øc gieo m×nh xuèng s«ng Hoµng Giang tù vÉn, ®îc thÇn Rïa Linh Phi vµ c¸c tiªn n÷ cøu. Sau ®ã Tr¬ng Sinh míi biÕt vî bÞ oan. Ýt l©u sau, Vò N¬ng gÆp Phan Lang, ngêi cïng lµng chÕt ®uèi ®îc Linh Phi cøu. Khi Lang trë vÒ, Vò N¬ng nhê göi chiÕc hoa vµng nh¾n chµng Tr¬ng lËp ®µn gi¶i oan cho nµng. Tr¬ng Sinh nghe theo, Vò N¬ng Èn hiÖn gi÷a dßng, nãi väng vµo bê lêi t¹ tõ råi biÕn mÊt. 5. Bè côc: 3 ®o¹n - §o¹n 1:… cña m×nh: Cuéc h«n nh©n gi÷a Tr¬ng Sinh vµ Vò N¬ng, sù xa c¸ch v× chiÕn tranh vµ phÈm h¹nh cña nµng trong thêi gian xa c¸ch. - §o¹n 2: … qua råi: Nçi oan khuÊt vµ c¸i chÕt bi th¶m cña Vò N¬ng. - §o¹n 3: Cßn l¹i: Cuéc gÆp gì gi÷a Vò N¬ng vµ Phan Lang trong ®éi Linh Phi. Vò N¬ng ®îc gi¶i oan. III. Gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm: (Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c) 18 *MB: Trong v¨n häc ViÖt Nam ®· cã kh«ng Ýt t¸c phÈm mang tªn gäi truyÒn kú hoÆc cã tÝnh chÊt truyÒn kú song ®îc t«n vinh lµ “ thiªn cæ kú bót” th× cho ®Õn nay chØ cã mét “TruyÒn kú m¹n lôc” cña NguyÔn D÷ .“ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” ®îc rót trong tËp nh÷ng c©u chuyÖn kú l¹ ®ã . Nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm lµ Vò N¬ng ®· ®Ó l¹i trong lßng ngêi ®äc niÒm c¶m th¬ng s©u s¾c. 1. Gi¸ trÞ hiÖn thùc: - ChuyÖn ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi phong kiÕn bÊt c«ng víi chÕ ®é nam quyÒn, chµ ®¹p sè phËn ngêi phô n÷ (§¹i diÖn lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh). - Ph¶n ¸nh sè phËn con ngêi chñ yÕu qua sè phËn phô n÷: chÞu nhiÒu oan khuÊt vµ bÕ t¾c. - Ph¶n ¸nh x· héi phong kiÕn víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi nghÜa lµm cho cuéc sèng cña ngêi d©n cµng r¬i vµo bÕ t¾c. 2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: a. Ca ngîi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam th«ng qua nh©n vËt Vò N¬ng T¸c gi¶ ®Æt nh©n vËt Vò N¬ng vµo nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau ®Ó béc lé ®êi sèng vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Ngay tõ ®Çu, nµng ®· ®îc giíi thiÖu lµ “tÝnh ®· thuú mÞ, nÕt na, l¹i thªm t dung tèt ®Ñp”. Chµng Tr¬ng còng bëi mÕn c¸i dung h¹nh Êy, nªn míi xin víi mÑ tr¨m l¹ng vµng cíi vÒ. C¶nh 1: Trong cuéc sèng vî chång b×nh thêng, nµng lu«n gi÷ g×n khu«n phÐp nªn dï chång nµng ®a nghi, ®èi víi vî phßng ngõa qu¸ søc nhng gia ®×nh cha tõng ph¶i bÊt hoµ. C¶nh 2: Khi tiÔn chång ®i, Vò N¬ng rãt chÐn rîu ®Çy, dÆn dß chång nh÷ng lêi t×nh nghÜa ®»m th¾m. Nµng “ch¼ng d¸m mong” vinh hiÓn mµ chØ cÇu cho chång “khi vÒ mang theo ®îc hai ch÷ b×nh yªn, thÕ lµ ®ñ råi”. Vò N¬ng còng th«ng c¶m cho nh÷ng nçi gian lao, vÊt v¶ mµ chång sÏ ph¶i chÞu ®ùng. Vµ xóc ®éng nhÊt lµ nh÷ng lêi t©m t×nh vÒ nçi nhí nhung, tr«ng chê kh¾c kho¶i cña m×nh khi xa chång. Nh÷ng lêi v¨n tõng nhÞp, tõng nhÞp biÒn ngÉu nh nhÞp ®Ëp tr¸i tim nµng - tr¸i tim cña ngêi vî trÎ kh¸t khao yªu th¬ng ®ang thæn thøc lo ©u cho chång. Nh÷ng lêi ®so thÊm vµo lßng ngêi, khiÕn ai ai còng xóc ®éng øa hai hµng lÖ. C¶nh 3: Råi ®Õn khi xa chång, nµng cµng chøng tá vµ béc lé nhiÒu phÈm chÊt ®¸ng quý. Tríc hÕt, nµng lµ ngêi vî hÕt mùc chung thuû víi chång. Nçi buån nhí chång vß vâ, kÐo dµi qua n¨m th¸ng. Mçi khi thÊy “bím lîn ®Çy vên” – c¶nh vui mïa xu©n hay “m©y che kÝn nói” – c¶nh buån mïa ®«ng, nµng l¹i chÆn “nçi buån gãc bÓ ch©n trêi nhí ngêi ®i xa. §ång thêi, nµng lµ ngêi mÑ hiÒn, hÕt lßng nu«i d¹y, ch¨m sãc, bï ®¾p cho ®øa con trai nhá sù thiÕu v¾ng t×nh cha. B»ng chøng chÝnh lµ chiÕc bãng ë phÇn sau c©u chuyÖn mµ nµng vÉn b¶o ®ã lµ cha §¶n. Cuèi cïng, Vò N¬ng cßn béc lé ®øc tÝnh hiÕu th¶o cña ngêi con d©u, tËn t×nh ch¨m sãc mÑ chång giµ yÕu, èm ®au. Nµng lo ch¹y ch÷a thuèc thang cho mÑ qua khái, thµnh t©m lÔ b¸i thÇn phËt, bëi yÕu tè t©m linh ®èi víi ngêi xa lµ rÊt quan träng. Nµng lóc nµo còng dÞu dµng, “lÊy lêi ngät ngµo kh«n khÐo, khuyªn l¬n”. Lêi tr¨ng trèi cuèi cïng cña bµ mÑ chång ®· ®¸nh gi¸ cao c«ng lao cña Vò N¬ng ®èi víi gia ®×nh: “Xanh kia quyÕt ch¼ng phô con, còng nh con ®· ch¼ng phô mÑ”. Th«ng thêng, nhÊt lµ trong x· héi cò, mèi quan hÖ mÑ chång – con d©u lµ mèi quan hÖ c¨ng th¼ng, phøc t¹p. Nhng tríc ngêi con d©u hÕt mùc hiÒn th¶o nh Vò N¬ng th× bµ mÑ Tr¬ng Sinh kh«ng thÓ kh«ng yªu mÕn. Khi bµ mÊt, Vò N¬ng ®· “hÕt lêi th¬ng xãt, phµm viÖc ma chay tÕ lÔ, lo liÖu nh ®èi víi cha mÑ ®Î m×nh”. Cã thÓ nãi, cuéc ®êi Vò N¬ng tuy ng¾n ngñi nhng nµng ®· lµm trßn bæn phËn cña ng êi phô n÷: mét ngêi vî thuû chung, mét ngêi mÑ th¬ng con, mét ngêi d©u hiÕu th¶o. ë bÊt kú mét c¬ng vÞ nµo, nµng còng lµm rÊt hoµn h¶o. C¶nh 4: Khi bÞ chång nghi oan, nµng ®· t×m mäi c¸ch ®Ó xo¸ bá ngê vùc trong lßng Tr¬ng Sinh. 19 + ë lêi nãi ®Çu tiªn, nµng nãi ®Õn th©n phËn m×nh, t×nh nghÜa vî chång vµ kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû trong tr¾ng cña m×nh. CÇu xin chång ®õng nghi oan, nghÜa lµ nµng ®· cè g¾ng hµn g¾n, cøu v·n h¹nh phóc gia ®×nh ®ang cã nguy c¬ tan vì. + ë lêi nãi thø hai trong t©m tr¹ng “bÊt ®¾c dÜ”, Vò N¬ng bµy tá nçi thÊt väng khi kh«ng hiÓu v× sao bÞ ®èi xö tµn nhÉn, bÊt c«ng, kh«ng cã quyÒn tù b¶o vÖ m×nh, thËm chÝ kh«ng cã quyÒn ®îc b¶o vÖ bëi nh÷ng lêi biÖn b¹ch, thanh minh cña hµng xãm l¸ng giÒng. Ngêi phô n÷ cña gia ®×nh ®· mÊt ®i h¹nh phóc gia ®×nh, “thó vui nghi gia nghi thÊt”. T×nh c¶m ®¬n chiÕc thuû chung nµng dµnh cho chång ®· bÞ phñ nhËn kh«ng th¬ng tiÕc. Giê ®©y “b×nh r¬i tr©m g·y, m©y t¹nh ma tan, sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã, khãc tuyÕt b«ng hoa rông cuèng, kªu xu©n c¸i Ðn l×a ®µn, níc th¼m buån xa”, c¶ nçi nhí chê chång mµ ho¸ ®¸ tríc ®©y còng kh«ng cßn. VËy th× cuéc ®êi cßn g× ý nghÜa n÷a ®èi víi ngêi vî trÎ khao kh¸t yªu th¬ng Êy? + Ch¼ng cßn g× c¶, chØ cã nçi thÊt väng tét cïng, ®au ®ín ª chÒ bëi cuéc h«n nh©n ®· kh«ng cßn c¸ch nµo hµn g¾n næi, mµ nµng th× ph¶i chÞu oan khuÊt tµy trêi. BÞ dån ®Õn bíc ®êng cïng, sau mäi cè g¾ng kh«ng thµnh, Vò N¬ng chØ cßn biÕt mîn dßng níc Hoµng Giang ®Ó röa nçi oan nhôc. Nµng ®· t¾m géi chay s¹ch mong dßng níc m¸t lµm dÞu ®i tøc giËn trong lßng, khiÕn nµng suy nghÜ tØnh t¸o h¬n ®Ó kh«ng hµnh ®éng bång bét. Nhng nµng vÉn kh«ng thay ®æi quyÕt ®Þnh ban ®Çu, bëi ch¼ng cßn con ®êng nµo kh¸c cho ngêi phô n÷ bÊt h¹nh nµy. Lêi than cña nµng tríc trêi cao s«ng th¼m lµ lêi nguyÖn xin thÇn s«ng chøng gi¸m cho nçi oan khuÊt còng nh ®øc h¹nh cña nµng. Hµnh ®éng trÉm m×nh lµ hµnh ®éng quyÕt liÖt cuèi cïng, chÊt chøa nçi tuyÖt väng ®¾ng cay nhng còng ®i theo sù chØ ®¹o cña lý trÝ. + §îc c¸c tiªn n÷ cøu, nµng sèng díi thuû cung vµ ®îc ®èi xö t×nh nghÜa. Nµng hÕt søc c¶m kÝch ¬n cøu m¹ng cña Linh Phi vµ c¸c tiªn n÷ cung níc. Nhng nµng vÉn kh«ng ngu«i nçi nhí cuéc sèng trÇn thÕ – cuéc sèng nghiÖt ng· ®· ®Èy nµng ®Õn c¸i chÕt. Vò N¬ng vÉn lµ ngêi vî yªu chång, ngêi mÑ th¬ng con, vÉn nÆng lßng nhung nhí quª h¬ng, mé phÇn cha mÑ, ®ång thêi vÉn khao kh¸t ®îc tr¶ l¹i danh dù. Bëi vËy mµ nµng ®· hiÖn vÒ khi Tr¬ng Sinh lËp ®µn gi¶i oan. ThÕ nhng “c¶m ¬n ®øc cña Linh Phi, ®· thÒ sèng chÕt còng kh«ng bá”, Vò N¬ng kh«ng quay trë vÒ trÇn gian n÷a. Tãm l¹i: Vò N¬ng lµ mét ngêi phô n÷ xinh ®Ñp, nÕt na, hiÒn thôc l¹i ®¶m ®ang, th¸o v¸t, thê kÝnh mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, mét d¹ thuû chung víi chång, hÕt lßng vun ®¾p cho h¹nh phóc gia ®×nh. Nµng lµ ngêi phô n÷ hoµn h¶o, lý tëng cña mäi gia ®×nh, lµ khu«n vµng thíc ngäc cña mäi ngêi phô n÷. Ngêi nh nµng xøng ®¸ng ®îc hëng h¹nh phóc trän vÑn, vËy mµ l¹i ph¶i chÕt oan uæng, ®au ®ín. b. V× sao Vò N¬ng ph¶i chÕt oan khuÊt? Tõ ®ã em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ díi chÕ ®é phong kiÕn? Nh÷ng duyªn cí khiÕn cho mét ngêi phô n÷ ®øc h¹nh nh Vò N¬ng kh«ng thÓ sèng mµ ph¶i chÕt mét c¸ch oan uæng: - Nguyªn nh©n trùc tiÕp: do lêi nãi ng©y th¬ cña bÐ §¶n. §ªm ®ªm, ngåi buån díi ngän ®Ìn khuya, Vò N¬ng thêng “trá bãng m×nh mµ b¶o lµ cha §¶n”. VËy nªn §¶n míi ngé nhËn ®ã lµ cha m×nh, khi ngêi cha thËt chë vÒ th× kh«ng chÞu nhËn vµ cßn v« t×nh ®a ra nh÷ng th«ng tin khiÕn mÑ bÞ oan. - Nguyªn nh©n gi¸n tiÕp: + Do ngêi chång ®a nghi, hay ghen. Ngay tõ ®Çu, Tr¬ng Sinh ®· ®îc giíi thiÖu lµ ngêi “®a nghi, ®èi víi vî phßng ngõa qu¸ søc”, l¹i thªm “kh«ng cã häc”. §ã chÝnh lµ mÇm mèng cña bi kÞch sau nµy khi cã biÕn cè x¶y ra. BiÕn cè ®ã lµ viÖc Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh xa nhµ, khi vÒ mÑ ®· mÊt. Mang t©m tr¹ng buån khæ, chµng bÕ ®øa con lªn ba ®i th¨m mé mÑ, ®øa trÎ l¹i quÊy khãc kh«ng chÞu nhËn cha. Lêi nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ lµm ®au lßng chµng: “¤ hay! ThÕ ra «ng còng lµ cha t«i ? ¤ng l¹i biÕt nãi, chø kh«ng nh cha t«i tríc kia, chØ nÝn thin thÝt” Tr¬ng Sinh g¹n hái ®øa bÐ l¹i ®a thªm nh÷ng th«ng tin gay cÊn, ®¸ng nghi: “Cã mét ngêi ®µn «ng ®ªm nµo còng ®Õn” (hµnh ®éng lÐn 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan