PhÇn 1
BDHSG líp 4
C©u 1: Trong bµi C¸i trèng trêng em, nhµ th¬ Thanh Hµo cã viÕt:
C¸i trèng trêng em
Mïa hÌ còng nghØ
Suèt ba th¸ng liÒn
Trèng n»m ngÉm nghÜ.
Buån kh«ng h¶ trèng
Trong nh÷ng ngµy hÌ
Bän m×nh ®i v¾ng
ChØ cßn tiÕng ve?
Dùa vµ c©u hái gîi ý díi ®©y, h·y nªu nh÷ng suy nghÜ cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
a) §o¹n th¬ nãi vÒ t×nh c¶m cña b¹n häc sinh víi ®å vËt g×?
b) B¹n ngÜ vÒ ®å vËt ®ã ra sao( khæ th¬ 1)? Lêi trß chuyÖn cña b¹n víi ®å vËt ( khæ th¬
2) thÓ hiÖn th¸i ®é g×?
c) Qua ®o¹n th¬, em thÊy b¹n häc sinh g¾n bã víi ng«i trêng cña m×nh nh thÕ nµo?
Gîi ý
§o¹n th¬ nãi vÒ t×nh c¶m cña b¹n ho¹c sinh ®èi víi c¸i trèng trêng th©n yªu. B¹n nghÜ
vÒ trèng trêng trong nh÷ng ngµy hÌ, suèt 3 th¸ng liÒn, trèng ph¶i n»m yªn nh ®ang “ngÉm
nghÜ” vÒ ®iÒu g× ®ã. Lêi trß chuyÖncña b¹n víi c¸i trèng trêng ë khæ th¬ thø hai thÓ hiÖn th¸i
®é ©ncÇn, muèn chia sÎ nçi buån mµ trèng ph¶i tr¶i qua. §ã lµ nçi buån ngµy hÌ v¾ng c¸c
b¹n häc sinh, trèng ph¶i n»m im cïng víi tiÕng ve kªu buån b·. Qua ®o¹n th¬, em thÊy b¹n
häc sinh g¾n bã víi ng«i trêng cña m×nh nh g¾n bã víi ng«i nhµ th©n yªu cña m×nh.
C©u 2: Trong bµi Ng«i trêng míi, nhµ v¨n Ng« Qu©n MiÖn t¶ c¶m xóc cña b¹n häc
sinh trong líp häc nh sau:
Díi m¸i trêng míi, sao tiÕng trèng rung ®éng kÐo dµi! TiÕng c« gi¸o trang nghiªm mµ
Êm ¸p. TiÕng ®äc bµi cña em còng vang vang ®Õn l¹! Em nh×n ai còng thÊy th©n th¬ng. C¶
®Õn chiÕc thíc kÎ, chiÕc bót ch× sao còng ®¸ng yªu ®Õn thÕ!
Em h·y cho biÕt: Ngåi trong líp häc cña ng«i trêng míi, b¹n häa sinh c¶m thÊy nh÷ng
©m thanh vµ sù vËt cã g× kh¸c l¹? V× sao b¹n cã nh÷ng c¶m xóc Êy?
Gîi ý
Nh÷ng tõ ng÷ t¶ c¶m xóc cña b¹n häc sinh khi ngåi trong líp häc cña ng«i trêng míi
thÓ hiÖn sù kh¸c l¹: sao tiÕng trèng rung ®éng kÐo dµi; tiÕng c« gi¸o trang nghiªm mµ Êm
¸p; tiÕng ®äc bµi còng vang vang ®Õn l¹; nh×n ai còng thÊy th©n th¬ng; c¶ ®Õn chiÕc thíc kÎ,
chiÕc bót ch× sao còng d¸ng yªu ®Õn thÕ.
B¹n häc sinh cã nh÷ng c¶m xóc Êy v× b¹n rÊt tr©n träng, yªu quý ng«i trêng míi, yªu
th¬ng c« gi¸o cïng b¹n bÌ ®ång thêi còng rÊt yªu mÐm nh÷ng ®å vËt lu«n g¾n bã víi m×nh
trong häc tËp.
C©u 3: §äc ®o¹n trÝch trong bµi Ch¸u d¾t tay bµ qua ®êng díi ®©y, em h·y nªu
nh÷ng suy nghÜ cña m×nh vÒ b¹n häc sinh gióp bµ cô qua ®êng:
Tan häc vÒ gi÷a tra
N¾ng rÊt nhiÒu mµ bµ ch¼ng thÊy
Qua ®êng l¾m xe, bµ dß theo c¸i gËy
C¸i gËy tre run run.
Bµ ¬i, ch¸u tªn lµ H¬ng
Ch¸u d¾t tay bµ qua ®êng.
Bµ qua råi l¹i ®i cïng gËy
Ch¸u trë vÒ, ch¸u vÉn cßn th¬ng.
(Mai H¬ng)
Gîi ý
B¹n häc sing lµ ngêi cã tÊm lßng nh©n hËu. Tan häc vÒ, gi÷a tra n¾ng, nh×n thÊy mét bµ
cô mï lßa ®i trªn ®êng phè, b¹n ®· béc lé sù c¶m th«ng vµ chia sÎ nçi ®au khæ cïng bµ:
N¾ng r©t nhiÒu mµ bµ ch¼ng thÊy
Qua ®êng l¾m xe, bµ dß theo c¸i gËy
C¸i gËy trª run run
TÊm lßng nh©n hËu cña b¹n häc sinh ®îc thÓ hiÖn qua hµnh ®éng cô thÓ: d¾t tay µ ®i
qua ®êng. TÊm lßng Êy cµng ®Ñp h¬n khi h×nh ¶nh bµ cô kh¬i dËy trong tim mét t×nh th¬ng
s©u nÆng ®èi víi con ngêi ho¹n n¹n:
Bµ qua råi l¹i ®i cïng gËy
1
Ch¸u trë vÒ, ch¸u vÉn cßn th¬ng.
C©u 4: Trong bµi Lêi chµo, nhµ th¬ NguyÔn Hoµng S¬n cã viÕt:
§i ®Õn n¬i nµo
Lêi chµo ®i tríc
Lêi chµo dÉn bíc
Ch¼ng sî l¹c nhµ
Lêi chµo kÕt b¹n
Con ®êng bít xa.
§o¹n th¬ ®· gióp em c¶m nhËn ®îc ý nghÜa cña lêi chµo trong cuéc sèng cña chóng ta
nh thÕ nµo?
Gîi ý
Nh÷ng c©u th¬ nãi vÒ ý nghÜa lêi chµo:
Lêi chµo dÉn bíc
Ch¼ng sî l¹c nhµ
-ý nãi: Lêi chµo gióp ta dÔ lµm quªn vµ gÇn gòi víi mäi ngêi. Dï ®i ®Õn n¬i nµo xa l¹,
nÕu ta cÊt lêi chµo hái lÞch sù, lÔ phÐp, mäi ngêi sÏ s½n sµng chØ dÉn cho ta ®Õn ®óng n¬i cÇn
®Õn. Lêi chµo cã ý nghÜa ®Ñp ®Ï nh vËy nªn ®· ®îc nhµ th¬ nh©n hãa thµnh ngêi b¹n “dÉn bíc” ta ®i ®Õn ®Ých, “ch¼ng sî l¹c nhµ”.
Lêi chµo kÕt b¹n
Con ®êng bít xa.
-ý nãi: Lêi chµo cßn gióp ta “kÕt b¹n” (sö dông biÖn ph¸p nh©n hãa) ®Ó cïng cã thªm
niÒm vui trªn ®êng ®i, lµm cho ta thÊy con ®êng nh bít xa.
Cã thÓ nãi: Lêi chµo cã ý nghÜa thËt ®Ñp ®Ï trong cuéc sèng chóng ta; lêi chµo xøng
®¸ng lµ ngêi b¹n th©n thiÕt, g¾n bã bªn ta m·i m·i.
C©u 5: Nhµ th¬ NguyÔn Duy ca ngîi c©y tre trong bµi Tre ViÖt Nam nh sau:
Nßi tre ®©u chÞu mäc cong
Cha lªn ®· nhän nh ch«ng l¹ thêng
Lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng
Cã manh ¸o céc tre nhêng cho con.
H×nh ¶nh c©y tre trong ®o¹n th¬ trªn gîi cho em nghÜ ®Õn phÈm chÊt g× tèt ®Ñp cña con
ngêi ViÖt Nam?
–H×nh ¶nh:
Gîi ý
Nßi tre ®©u chÞu mäc cong
Cha lªn ®· nhän nh ch«ng l¹ thêng.
Gîi cho ta nghÜ ®Õn nh÷ng phÈm chÊt cña con ngêi ViÖt Nam: ngay th¼ng, trung trùc
( “®©u chÞu mäc cong”), kiªn cêng, hiªn ngang, bÊt khuÊt trong chiÕn ®Êu( “nhän nh
ch«ng”).
-H×nh ¶nh:
Lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng
Cã manh ¸o céc, tre nhêng cho con.
Gîi cho ta nghÜ ®Õn nh÷ng phÈm chÊt: s½n sµng chÞu ®ùng mäi thö th¸ch ( “ph¬i n¾ng
ph¬i s¬ng”), biÕt yªu th¬ng, chia sÎ vµ nhêng nhÞn tÊt c¶ cho con c¸i, cho®ång lo¹i( “cã
manh ¸o céc, tre nhêng cho con”).
C©u 7: B¸c Hå kÝnh yªu ®· tõng viÕt vÒ c¸c ch¸u thiÕu nhi nh sau:
TrÎ em nh bóp trªn cµnh
BiÕt ¨n, ngñ, biÕt häc hµnh lµ ngoan.
Em hiÓu c©u th¬ trªn nh thÕ nµo? Qua ®ã, em biÕt ®îc t×nh c¶m cña B¸c Hå dµnh cho
thiÕu nhi ra sao?
Gîi ý
C©u th¬ cña B¸c Hå cho thÊy: TrÎ em thËt trong s¸ng, ng©y th¬ vµ ®¸ng yªu, gièng nh
“bóp trªn cµnh” ®ang ®é lín lªn ®Çy søc sèng vµ høa hÑn t¬ng lai t¬i s¸ng, ®Ñp ®Ï. V× vËy,
trÎ em biÕt ¨n, ngñ ®iÒu ®é, biÕt häc hµnh ch¨m chØ ®· ®îc coi lµ ngoan ngo·n. C©u th¬ cho
em biÕt ®îc t×nh c¶m cña B¸c Hå dµnh cho thiÕu nhi lµ t×nh c¶m trµn ®Çy yªu th¬ng vµ quý
mÕn.
C©u 8: §äc ®o¹n th¬ díi ®©y, em cã suy nghÜ g× vÒ íc m¬ cña ngêi b¹n nhá:
Bãng m©y
H«m nay trêi n¾ng nh nung
MÑ em ®i cÊy ph¬i lng c¶ ngµy
¦íc g× em hãa ®¸m m©y
Em che cho mÑ suèt ngµy bãng r©m
(Thanh Hµo)
2
Gîi ý
¦íc m¬ cña b¹n nhá trong bµi th¬ thËt gi¶n dÞ vµ ®¸ng yªu:
¦íc g× em hãa ®¸m m©y
Em che cho mÑ suèt ngµy bãng r©m.
§ã lµ íc m¬ kh«ng ph¶i cho b¹n mµ dµnh cho mÑ. Bëi v× ngêi mÑ cña b¹n ph¶i lµm
lông vÊt v¶ díi trêi n¾ng nh nung: “MÑ em ®i cÊy ph¬i lng c¶ ngµy”. B¹n íc mong ®îc gãp
phÇn lµm cho mÑ ®ì vÊt v¶ trong c«ng viÖc: “hãa” thµnh “®¸m m©y” ®Ó che cho mÑ “suèt
ngµy bãng r©m”, gióp mÑ lµm viÖc trªn ®ång m¸t mÎ, khái bÞ n¾ng nãng. ¦íc m¬ cña b¹n
nhá chøa ®ùng t×nh yªu th¬ng mÑ võa s©u s¾c võa cô thÓ vµ thiÕt thùc nªn nã thËt ®Ñp ®Ï
vµ®¸ng tr©n träng.
C©u 9: H·y nªu c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n th¬ díi ®©y cña Mai ThÞ BÝch Ngäc:
Em m¬ lµm m©y tr¾ng
Bay kh¾p nÎo trêi cao
Nh×n non s«ng gÊm vãc
Quª m×nh ®Ñp biÕt bao!
Em m¬ lµm n¾ng Êm
§¸nh thøc bao mÇm xanh
V¬n lªn tõ ®Êt míi
Mang c¬m no ¸o lµnh.
Gîi ý
§o¹n th¬ nãi vÒ÷ng íc m¬ ®Ñp ®Ï cña ngêi b¹n nhá. B¹n m¬ ®îc lµm m©y tr¾ng bay
kh¾p nÎo trêi cao ®Ó ng¾m nh×n non s«ng t¬i ®Ñp. B¹n m¬ ®îc lµm ¸nh n¾ng Êm ¸p gióp cho
bao mÇm xanh v¬n lªn tõ ®Ê míi, mang l¹i ¸o c¬m no Êm cho mäi ngêi, ¦íc m¬ cña b¹n
gióp em thªm yªu quý vÎ ®Ñp cña quª h¬ng ®Êt níc vµ mong muèn ®îc loµm nh÷ng c«ng
viÖc cã Ých cho quª h¬ng.
C©u 10: B»ng c¸ch nh©n hãa, nhµ th¬ Vâ Qu¶ng ®· viÕ vÒ anh §om §ãm trong bµi “
Anh §«m §ãm” nh sau:
MÆt trêi g¸c nói
Bãng tèi lan dÇn
Anh §ãm chuyªn cÇn
Lªn ®Ìn ®i g¸c.
Theo lµn giã m¸t
§ãm ®i rÊt ªm
§i suèt mét ®ªm
Lo cho ngêi ngñ.
§äc ®o¹n th¬ trªn, em cã suy nghÜ g× vÒ c«ng viÖc cña anh §om §ãm?
Gîi ý
-Anh §om §ãm chuyªn cÇn lªn ®Òn ®i g¸c vµo lóc “MÆt trêi xuèng nói/ Bãng tèi lan
dÇn” ®©y lµ lócmäi ngêi ®· kÕt thóc mét ngµy lao ®éng vµ chuÈn bÞ nghØ ng¬i trong ®ªm.
-Anh §om §ãm ®· lµm viÖc rÊt chuyªn cÇn, cÈn thËn: “§i rÊt ªm” theo lµn giã m¸t; “®i
suèt mét ®ªm” ®Ó canh giÊc ngñ cho mäi ngêi, gióp mäi ngêi yªn t©m ngñ ngon.
Tõ nh÷ng ®iÒu trªn, ta thÊy c«ng viÖc cña anh §om §ãm mang ý nghÜa rÊt ®Ñp: lu«n v×
cuéc sèng vµ h¹nh phóc cña mäi ngêi.
C©u 11: Trong bµi ¤ng vµ ch¸u, nhµ th¬ Ph¹m Cóc cã viÕt:
¤ng vËt thi víi ch¸u
Keo nµo «ng còng thua
Ch¸u vç tay hoan h«:
“¤ng thua ch¸u, «ng nhØ!”
BÕ ch¸u «ng thñ thØ:
“Ch¸u kháe h¬n «ng nhiÒu!
¤ng lµ buæi trêi chiÒu
Ch¸u lµ ngµy r¹ng s¸ng.”
Theo em, b»ng c¸ch sö dông c¸c h×nh ¶nh so s¸nh (khæ th¬ 2), ngêi «ng muèn nãi víi
ch¸u nh÷ng ®iÒu g× s©u s¾c?
Gîi ý
B»ng c¸ch sö dông h×nh ¶nh so s¸nh (khæ th¬ 2), ngêi «ng muèn nãi víi ch¸u nh÷ng
®iÒu s©u s¾c:
3
- Ch¸u kháe h¬n «ng nhiÒu! (¤ng muèn nãi tíi t¬ng lai cña ch¸u thËt r¹ng rì: ch¸u lµ
ngêi sÏ lín lªn vµ kháe h¬n «ng rÊt nhiÒu, ®ã còng lµ ®iÒu «ng mong mái vµ hi väng).
- ¤ng lµ buæi trêi chiÒu ( V× «ng ®· nhiÒu tuæi, cuéc sèng kh«ng cßn dµi n÷a, gièng nh
“buæi trêi chiÒu” ®ang b¸o hiÖu mét ngµy s¾p hÕt.)
- Ch¸u lµ ngµy r¹ng s¸ng ( V× ch¸u cßn Ýt tuæi, ®ang lín lªn, cuéc sèng cßn ®ang ë phÝa
tríc, gièng nh “trêi r¹ng s¸ng” b¸o hiÖu mét ngµy míi b¾t ®Çu).
C©u 12: §äc bµi ca dao sau:
Cµy ®ång ®ang buæi ban tra
Må h«i th¸nh thãt nh ma ruéng cµy
Ai ¬i! Bng b¸t c¬m ®Çy
DÎo th¬m mét h¹t, ®¾ng cay mu«n phÇn.
Em hiÓu ngêi n«ng d©n muèn nãi víi ta ®iÒu g×? C¸ch diÔn t¶ h×nh ¶nh cã sù ®èi lËp ë
c©u cuèi bµi ®· nhÊn m¹nh ®îc ý g×?
Gîi ý
- 2 dßng ®Çu: Ngêi n«ng d©n ®ang cµy ®ång vµo buæi ban tra. H×nh ¶nh so s¸nh “Må
h«i th¸nh thãt nh ma ruéng cµy” (må h«i ®æ ra, r¬i nhiÒu nh ma trªn ruéng cµy) ý nãi: C«ng
viÖc cña ngêi cµy ruéng, lµm ®ång ¸ng v« cïng vÊt v¶, khã kh¨n;
- 2 dßng cuèi: “Ai ¬i…” Ngêi n«ng d©n muèn nh¾n göi: Hìi ngêi bng b¸t c¬m ®Çy tríc
khi ¨n h·y nhí: mçi h¹t g¹o dÎo h¬m ®· chøa ®ùng mu«n phÇn ®¾ng cay, vÊt v¶ cña ngêi lao
®éng lµm ra nã.
C¸ch diÔn t¶ h×nh ¶nh cã sù ®èi lËp ë c©u cuèi cña bµi ca dao “DÎo th¬m mét h¹t ®¾ng
cay mu«n phÇn” ®· nhÊn m¹nh dîc sù vÊt v¶, khã nhäc, nhiÒu khi cßn c¶ ®¾ng cay, buån tñi
cña ngêi lao ®éng ch©n tay cµy ®ång, lµm ruéng, s¶n xuÊt ra lóa g¹o ®Ó nu«i sèng con ngêi,
gãp phÇn lµm cho con ngêi trë nªn sung síng vµ h¹nh phóc.
C©u 13: Em hiÓu nh÷ng c©u th¬ díi ®©y cña B¸c Hå muèn nãi vÒ ®iÒu g×? Nªu mét vÝ
dô mµ em biÕt ®Ó lµm râ ®iÒu ®ã.
Kh«ng cã viÖc g× khã
ChØ sî lßng kh«ng bÒn
§µo nói vµ lÊp biÓn
QuyÕt chÝ ¾t lµm nªn.
Gîi ý
Nh÷ng c©u th¬ cña B¸c Hå muèn nãi vÒ lßng kiªn tr× vµ ý chÝ quyÕt t©m cña con ngêi.
DÉu c«ng viÖc cã khã kh¨n, to lín ®Õn ®©u (VD nh “§µo nói vµ lÊp biÓn”), nÕu cã ý chÝ
quyÕt t©m cao vµ lßng kiªn tr× th× con ngêi nhÊt ®Þnh sÏ lµm ®îc.
VD: TÊm g¬ng anh NguyÔn Ngäc Ký bÞ liÖt c¶ hai tay nhng vÉn quyÕt t©m vµ kiªn tr×
tËp luyÖn ®Ó viÕt ®îc b»ng ch©n, v¬n lªn ®¹t thµnh tÝch cao trong häc tËp (qua c©u chuyÖn
“Bµn ch©n k× diÖu”); hoÆc tÊm g¬ng “Vua tµu thñy” B¹ch Th¸i Bëi, tõ mét cËu bÐ må c«i
cha, nhê cã ý chÝ cao ®· lµm nªn sù nghiÖp lín, trë thµnh mét “ bËc anh hïng kinh tÕ” trong
lÞch sö ViÖt Nam,…
C©u14: ®äc ®o¹n v¨n sau trong bµi “C¸nh diÒu tuæi th¬” cña nhµ v¨n T¹ Duy Anh:
Tuæi th¬ cña t«i ®îc n©ng lªn tõ nh÷ng c¸nh diÒu.
ChiÒu chiÒu, trªn b·i th¶, ®¸m trÎ môc ®ång chóng t«i hß hÐt nhau th¶ diÒu thi. C¸nh
diÒu mÒm m¹i nh c¸nh bím. Chóng t«i vui síng ®Õn ph¸t d¹i nh×n lªn trêi. TiÕng s¸o diÒu vi
vu trÇm bæng. S¸o ®¬n, råi s¸o kÐp, s¸o bÌ,… nh gäi thÊp xuèng nh÷ng v× sao sím.
Em h·y cho biÕt: T¸c gi¶ t¶ trß ch¬i th¶ diÒu hÊp dÉn qua nh÷ng h×nh ¶nh, tõ ng÷ nµo?
V× sao t¸c gi¶ nghÜ r»ng “Tuæi th¬ cña t«i ®îc n©ng lªn tõ nh÷ng c¸nh diÒu”?
Gîi ý
T¸c gi¶ t¶ trß ch¬i th¶ diÒu qua nh÷ng tõ ng÷ vµ h×nh ¶nh: hß hÐt nhau th¶ diÒu, vui síng ®Õn ph¸t d¹i nh×n lªn trêi, thÊy c¸nh diÒu mÒm m¹i nh c¸nh bím, tiÕng s¸o diÒu vi vu
trÇm bæng… nh gäi thÊp xuèng nh÷ng v× sao sím.
T¸c gi¶ nghÜ r»ng “Tuæi th¬ cña t«i ®îc n©ng lªn tõ nh÷ng c¸nh diÒu” v× c¸nh diÒu ®·
kh¬i gîi nh÷ng íc m¬ ®Ñp ®Ï vµ bay bæng cho tuæi th¬ cña t¸c gi¶, lµm cho tuæi th¬ cña t¸c
gi¶ cã nhiÒu niÒm vui vµ kØ niÖm ®¸ng nhí.
C©u 15: Trong bµi “Quª h¬ng”, nhµ th¬ §ç Trung Qu©n cã viÕt:
Que h¬ng mçi ngêi chØ mét
Nh lµ chØ mét mÑ th«i
Quª h¬ng nÕu ai kh«ng nhí
SÏ kh«ng lín næi thµnh ngêi.
§o¹n th¬ ®· gîi cho em nghÜ ®Õn nh÷ng ®iÒu g× ®Ñp ®Ï vµ s©u s¾c?
Gîi ý
4
§o¹n th¬ gîi nh÷ng ®iÒu ®Ñp, s©u s¾c:
- Mçi ngêi chØ cã mét quª h¬ng nh lµ chØ mét mÑ ®· sinh ra m×nh.
- NÕu ai kh«ng nhí quª h¬ng, kh«ng yªu quª h¬ng còng nh kh«ng nhí, kh«ng yªu mÑ
th× ngêi ®ã dï to lín vÒ th©n x¸c còng kh«ng thÓ nãi ®· trëng thµnh vµ “lín lªn” víi ý nghÜa
lµ ngêi cã t©m hån ®Ñp ®Ï.
C©u 16: Trong bµi “Ngµy h«m qua ®©u råi?”, nhµ th¬ BÕ Quèc KiÕn cã viÕt:
Em cÇm tê lÞch cò:
-Ngµy h«m qua ®©u råi?
Ra ngaßi s©n hái bè
Xoa ®Çu em, bè cêi.
-Ngµy h«m qua ë l¹i
Trong vë hång cña con
Con häc hµnh ch¨m chØ
Lµ ngµy qua vÉn cßn.
Em hiÓu c©u tr¶ lêi cña bè víi con qua nh÷ng c©u th¬ trªn ý nãi g×?
Gîi ý
Thêi gian tr«i qua ®i lµ thêi gian ®· mÊt. Nhng ngêi bè vÉn nãi víi con:
-Ngµy h«m qua ë l¹i
Trong vë hång cña con
Bëi v×: “Con häc hµnh ch¨m chØ” th× trong cuèn vë hång cña con sÏ ®îc c« gi¸o ghi
nh÷ng ®iÓm tèt, cuèn vë sÏ ghi l¹i kÕt qu¶ häc hµnh ch¨m chØ cña con. Nh vËy, mçi khi më
vë ra, nh×n thÊy kÕt qu¶ “häc hµnh ch¨m chØ”, con cã thÓ c¶m thÊy “ngµy h«m qua” nh vÉn
cßn in dÊu trªn trang vë hång ®Ñp ®Ï. §ã lµ ý nghÜa s©u s¾c mµ ngêi bè muèn nãi víi con
trong ®o¹n th¬ trªn.
C©u 17: §äc ®o¹n th¬ díi ®©y trong bµi “ Khi mÑ v¾ng nhµ” cña nhµ tho TrÇn §¨ng
Khoa, em cã suy nghÜ g× vÒ c©u tr¶ lêi cña t¸c gi¶ ®èi víi me?
MÑ b¶o em: D¹o nµy ngoan thÕ!
-Kh«ng, mÑ ¬i! Con ®· ngoan ®©u!
¸o mÑ cha b¹c mµu
§Çu mÑ n¾ng ch¸y tãc
MÑ ngµy ®ªm khã nhäc
Con cha ngoan, cha ngoan!
Gîi ý
C©u tr¶ lêi cña t¸c gi¶ ®èi víi mÑ trong ®o¹n th¬ cho thÊy: ngêi con cha thÓ yªn lßng
nhËn lêi khen cña mÑ, bëi v× sù cè g¾ng ch¨m ngoan cña con dï to lín ®Õn ®©u còng kh«ng
thÓ s¸nh b»ng c«ng søc khã nhäc cña mÑ dµnh cho con. Mét khi mÑ vÉn cßn ngµy ®ªm vÊt
v¶, khã nhäc:
¸o mÑ ma b¹c mµu
§Çu mÑ n¾ng ch¸y tãc
T¸c gi¶ lu«n c¶m thÊy m×nh “cha ngoan” v× cha ®Òn ®¸p ®îc c«ng ¬n trêi biÓn cña mÑ.
Qua c©u tr¶ lêi, nh÷ng suy nghÜ cña t¸c gi¶ ®· cho thÊy t×nh c¶m yªu th¬ng vµ lßng hiÕu
th¶o cña con ®èi víi ngêi mÑ kÝnh yªu.
C©u 18: Trong bµi “TiÕng chim buæi s¸ng”, nhµ th¬ §Þnh H¶i viÕt:
TiÕng chim lay ®éng l¸ cµnh
TiÕng chi ®¸nh thøc trêi xanhdËy cïng
TiÕng chim vç c¸nh bÇy ong
TiÕng chim tha n¾ng r¶i ®ång vµng th¬m.
Theo em, nhµ th¬ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ®Ó miªu t¶ tiÕng chim buæi s¸ng?
BiÖn ph¸p nghÖ thuËt ®ã gióp em c¶m nhËn ®îc tiÕng chim buæi s¸ng cã ý nghÜa nh thÕ nµo?
Gîi ý
T¸c gi¶ dïng biÖn ph¸p nh©n hãa ®Ó miªu t¶ tiÕng chim buæi s¸ng. C¸c ®éng tõ “lay”,
“®¸nh thøc” gîi cho ta nghÜ ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng cña con ngêi. BiÖn ph¸p nh©n hãa gióp ta
c¶m nhËn ®îc tiÕng chim buæi s¸ng cã ý nghÜa thËt s©u s¨c: TiÕng chim kh«ng chØ lµm cho
nh÷ng vËt xung quanh trë nªn trµn ®Çy søc sèng (lay ®éng l¸ cµnh, ®¸nh thøc chåi xanh) mµ
cßn th«i thóc chóng ®eml¹i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho con ngêi (vç c¸nh bÇy ong ®i t×m
mËt cho ®êi, tha n¾ng r¶i dång vµng th¬m – lµm nªn nh÷ng h¹t lóa nu«i sèng con ngêi).
C©u 19: ViÕt vÒ ngêi mÑ, nhµ th¬ TrÇn Quèc Minh cã nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh rÊt hay
trong bµi th¬ “MÑ” :
Nh÷ng ng«i sao thøc ngoµi kia
Ch¼ng b»ng mÑ ®· thøc v× chóng con.
5
§ªm nay con ngñ giÊc trßn
MÑ lµ ngän giã cña con suèt ®êi.
H·y cho biÕt: Nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh trong ®o¹n th¬ ®· gióp em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g×
®Ñp ®Ï ë ngêi mÑ kÝnh yªu?
Gîi ý
Nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh:
Nh÷ng ng«i sao thøc ngoµi kia
Ch¼ng b»ng mÑ ®· thøc v× chóng con
Cho thÊy: Ngêi mÑ rÊt th¬ng con, mÑ cã thÓ thøc th©u ®ªm suèt s¸ng ®Ó canh cho con
ngñ ngon giÊc; h¬n c¶ nh÷ng ng«i sao “thøc” (soi s¸ng) trong ®em, bëi v× khi trêi s¸ng th×
sao còng kh«ng thÓ “thøc” ®îc n÷a.
H×nh ¶nh so s¸nh:
§ªm nay con ngñ giÊc trßn
MÑ lµ ngän giã cña con suèt ®êi.
Cho thÊy: MÑ cßn ®em ®Õn ngän giã m¸t trong ®ªm hÌ, gióp cho con ngñ say(giÊc
trßn); cã thÓ nãi: mÑ lµ ngêi lu«n ®ªm ®Õn cho con nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp trong suèt c¶ cuéc ®êi
– ngän giã cña con suèt ®êi.
C©u 21: Trong bµi “ BÌ xu«i s«ng La”, nhµ th¬ Vò Duy Th«ng cã viÕt:
S«ng La ¬i s«ng La
Trong veo nh ¸nh m¾t
Bê tre xanh im m¸t
M¬n mít ®«i hµng mi
H·y cho biÕt: §o¹n th¬ miªu t¶ nh÷ng nÐt ®Ñp g× cña dßng s«ng La. Qua ®o¹n th¬, em
thÊy dîc t×nh c¶m cña t¸c gi¶ víi dßng s«ng quª h¬ng nh htÕ nµo?
Gîi ý
§o¹n th¬ miªu t¶ nh÷ng nÐt ®Ñp cña dßng s«ng La:
-Níc s«ng La “Trong veo nh ¸nh m¾t”: ý nãi níc s«ng rÊt trong nh ¸nh m¾t trong trÎo
vµ chøa chan t×nh c¶m cña con ngêi.
- Bê tre xanh m¸t bªn s«ng “M¬n mít ®«i hµng mi”: ý nãi bê tre rÊt ®Ñp, ®Ñp nh hµng
mi “m¬n mít” (bãng l¸ng vµ mì mµng, nh×n thÊy thÝch m¾t) trªn ®«i m¾t cña con ngêi.
Qua ®o¹n th¬ ta thÊy ®îc t×nh c¶m yªu th¬ng tha thiÕt vµ g¾n bã s©u nÆng cña t¸c gi¶
®èi víi dßng s«ng quª h¬ng.
C©u 22: T¶ b·i ng« ®Õn k× thu ho¹ch, nhµ v¨n Nguyªn Hång viÕt:
Trêi n¾ng chang chang, tiÕng tu hó gÇn xa ran ran. Hoa ng« x¬ x¸c nh cá may. L¸ ng«
qu¾t l¹i rñ xuèng. Nh÷ng b¾p ng« ®· mËp vµ ch¾c, chØ cßn chê tay ngêi ®Õn bÎ mang vÒ.
Theo em, c¸ch dïng tõ ng÷, h×nh ¶nh cña t¸c gi¶ trong ®o¹n v¨n trªn cã ®Æc®iÓm g× næi
bËt?
Gîi ý
Nh÷gn tõ ng÷, h×nh ¶nh næi bËt trong ®o¹n v¨n:
- Tõ l¸y gîi t¶ sù vËt, ©m thanh mét c¸ch sinh ®éng: (n¾ng) chang chang, (tiÕng tu hó)
ran ran. (hoa ng«) x¬ x¸c.
- H×nh ¶nh gîi t¶ sù vËt mét c¸ch hÊp dÉn: hoa ng« x¬ x¸c nh cá may; l¸ ng« qu¾t l¹i
rñ xuèng; b¾p ng« ®· mËp vµ ch¾c.
Ngoµi ra, c¸ch dïng nhiÒu tõ l¸y cßn t¹o nªn nhÞp ®iÖu c©u v¨n nhÞp nhµng, hÊp dÉn.
VD: trêi n¾ng chang chang, tiÕng tu hó gÇn xa ran ran.
C©u 23: Trong bµi “Bµi h¸t trång c©y”, nhµ th¬ BÕ KiÕn Quèc cã viÕt:
Ai trång c©y
Ngêi ®ã cã tiÕng h¸t
Trªn cµnh c©y
Chim hãt lêi mª say.
Ai trång c©y
Ngêi ®ã cã ngän giã
Rung cµnh c©y
Hoa l¸ ®ïa lay lay.
Theo em, qua hai khæ th¬ trªn, t¸c gi¶ muèn nãi víi chóng ta ®iÒu g×?
Gîi ý
Qua hai khæ th¬, t¸c gi¶ muèn nãi víi chóng ta vÒ nh÷ng niÒm vui, h¹nh phóc cña ngêi
trång c©y. Tríc hÕt, ngêi trång c©y sÏ ®îc nghe tiÕng chim reo vui trªn cµnh l¸ nh nh÷ng lêi
6
h¸t say mª lßng ngêi (Trªn vßm c©y-Chim hãt lêi mª say). Sau n÷a, ngêi trång c©y cßn ®îc
tËn hëng nh÷ng lµn giã m¸t vµ ®îc rung ®éng tríc c¶nh giã vÒ ®ïa vui cïng hoa l¸ ( Rung
cµnh c©y-Hoa l¸ ®ïa lay lay). Qua ®ã, t¸c gi¶ muèn ca ngîi vÎ ®Ñp cña viÖc trång c©y, lµm
cho ta thªm mÕn yªu vµ quý träng ngêi trång c©y.
C©u 24: §äc ®o¹n th¬ sau trong bµi “TiÕng chæi tre” cña nhµ th¬ Tè H÷u:
Nhí em nghe
TiÕng chæi tre
ChÞ quÐt
Nh÷ng ®ªm hÌ
§ªm ®«ng giã rÐt
TiÕng chæi tre
Sím tèi
§i vÒ
Gi÷ s¹ch lÒ
§Ñp lèi
Em nghe!
Em hiÓu v× sao t¸c gi¶ muèn nh¾c nhë chóng ta nhí ®Õn “tiÕng chæi tre”?
Gîi ý
Qua ®o¹n th¬, t¸c gi¶ muèn nh¾c nhë chóng ta nhí ®Õn “tiÕng chæi tre” v× nã gîi cho ta
nghÜ ®Õn h×nh ¶nh chÞ lao c«ng ®ang lµm viÖc trong “nh÷ng ®ªm hÌ” hay “®ªm ®«ng gi¸
rÐt”. ChÞ lµm viÖc thÇm lÆng trong ®ªm, khi mäi ngêi ®· ngñ ngon hoÆc ®ang ®îc sèng
nh÷ng gi©y phót Êm cóng bªn gia ®×nh. C«ng viÖc cña chÞ tuy nhá nhng lµm m«i trêng thªm
s¹ch ®Ñp vµ gãp phÇn ®em h¹nh phóc ®Õn cho mäi ngêi. §ã còng lµ mét vÎ ®Ñp ®¸ng tr©n
träng trong cuéc sèng cña chóng ta.
C©u 25: Trong bµi “Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ”, nhµ th¬ NguyÔn Khoa
§iÒm cã viÕt:
Lng nói th× to mµ lng mÑ nhá
Em ngñ ngoan em ®õng lµm mÑ mái
MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi
MÆt trêi cña mÑ em n»m tren lng.
H·y nªu nh÷ng suy nghÜ cña em vÒ h×nh ¶nh “ mÆt trêi” ®îc diÔn t¶ trong hai c©u th¬
cuèi cña ®o¹n th¬ trªn.
Gîi ý
H×nh ¶nh “mÆt trêi” ®îc diÔn t¶ trong hai c©u cuèi cña ®o¹n th¬ víi hai ý nghÜa kh¸c
nhau.
-Trong c©u “MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn®åi”, h×nh ¶nh “mÆt trêi” gîi cho ta nghÜ ®Õn
nguån ¸nh s¸ng vµ nh÷ng tia n¾ng Êm ¸p gióp cho c©y b¾p lín lªn. h¹t b¾p thªm ch¾c mÈy.
V× vËy, cã thÓ nãi lµ “mÆt trêi cña b¾p”
-Trong c©u “MÆt trêi cña mÑ, em n»m trªn lng”, h×nh ¶nh “mÆt trêi” gîi cho ta liªn tëng
®Õn em bÐ (ngêi con) ®ang n»m trªn lng mÑ. Em bÐ ®îc mÑ che chë b»ng t×nh yªu th¬ng.
Em bÐ lµ niÒm hi väng lín lao vµ ®Ñp ®Ï cña ngêi mÑ. V× vËy, cã thÓ nãi: em lµ “mÆt trêi cña
mÑ”
Trong c©u th¬ cuèi, “mÆt trêi” ®îcdïng víi phÐp Èn dô (so s¸nh ngÇm).
C©u 26: Trong bµi “Lîm”, nhµ th¬ Tè H÷u viÕt vÒ chó bÐ liªn l¹c trong kh¸ng chiÕn
chèng Ph¸p nh sau:
Chó bÐ lo¾t cho¾t
C¸i x¾c xinh xinh
C¸i ch©n tho¨n tho¾t
C¸i ®Çu nghªnh nghªnh.
Ca l« ®éi lÖch
Måm huýt s¸o vang
Nh con chim chÝch
Nh¶y trªn ®êng vµng.
Em h·y cho biÕt: §o¹n th¬ ®· sö dông nh÷ng tõ l¸y vµ h×nh¶nh so s¸nh nµo ®Ó miªu t¶
chó bÐ Lîm? Nh÷ng tõ l¸y vµ h×nh ¶nh so s¸nh ®ã ®· gióp thÊy ®îc nh÷ng ®iÓm g× ®¸ng yªu
ë chó bÐ liªn l¹c?
Gîi ý
§o¹n th¬ ®· sö dông nh÷ng tõ l¸y vµ h×nh ¶nh so s¸nh ®Ó miªu t¶ chó bÐ Lîm:
7
- Tõ l¸y: lo¾t cho¾t, xinh xinh, tho¨n tho¾t, nghªnh nghªnh.
- H×nh ¶nh so s¸nh: (nh) con chim chÝch nh¶y trªn ®êng vµng.
C¸c tõ l¸y gióp ta thÊy ®îc nh÷ng ®iÓm ®¸ng yªu cña chó bÐ liªn l¹c: Lîm lµ mét chó
bÐ cã th©n h×nh rÊt nhá bÐ(lo¾t cho¾t), mang c¸i s¾c còng rÊt nhá (xinh xinh) nhng ®«i ch©n
l¹i nhanh nhÑn (tho¨n tho¾t) vµ d¸ng ®i th× lä râ vÎ hån nhiªn, tù tin (®Çu nghªnh nghªnh).
H×nh ¶nh so s¸nh (con chim chÝch nh¶y trªn ®êng vµng) cµng lµm cho ta thÊy râ sù nhanh
nhÑn, vÎ ng©y th¬ vµ ®¸ng yªu cña chó bÐ liªn l¹c.
C©u 27: §äc bµi th¬ sau:
Vâ ThÞ S¸u
Ngêi con g¸i trÎ m¨ng
GiÆc ®em ra b·i b¾n
§i gi÷a hai hµng lÝnh
VÉn ung dung mØm cêi.
Ng¾t mét ®ãa hoa t¬i
ChÞ cµi lªn m¸i tãc
§Çu ngÈng cao bÊt khuÊt
Ngay trong phót hi sinh
B©y giê díi gèc d¬ng
ChÞ n»m nghe biÓn h¸t.
(Phan ThÞ Thanh Nhµn)
Theo em, nhµ th¬ muèn ca ngîi ®iÒu g× ë ngêi n÷ anh hïng trÎ tuæi Vâ ThÞ S¸u? Nh÷ng
tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo trong bµi th¬ cho em biÕt ®iÒu ®ã?
Gîi ý
Nhµ th¬ muèn ca ngîi th¸i ®é l¹c quan yªu ®êi, tinh thÇn hiªn ngang bÊt khuÊt tríc kÎ
thï vµ c¸i chÕt cña ngêi n÷ anh hïng trÎ tuæi Vâ ThÞ S¸u.
Nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh trong bµi th¬ cho biÕt ®iÒu ®ã lµ: Trªn ®êng ra ph¸p trêng, chÞ
S¸u ®i gi÷a hai hµng lÝnh nhng vÉn “ung dung mØm cêi”, vÉn “ ng¾t mét ®ãa hoa t¬i” ®Ó “cµi
lªn m¸i tãc”. Tríc c¸i chÕt, chÞ vÉn ngÈng cao ®Çu víi th¸i ®é hiªn ngang bÊt khuÊt (“§Çu
ngÈng cao bÊt khuÊt”), xøng ®¸ng lµ ngêi n÷ anh hïng trÎ tuæi ®îc mäi ngêi kÝnh phôc.
C©u 28: Trong bµi “Hoa quanh l¨ng B¸c”, nhµ th¬ NguyÔn Bao cã viÕt:
Mïa ®«ng ®Ñp hoa mai
Cóc mïa thu th¬m m¸t
Xu©n t¬i s¾c ®µo hoa
HÌ vÒ sen táa ng¸t.
Nh c¸c chó ®øng g¸c
Thay phiªn nhau ®ªm ngµy
Hoa në quanh l¨ng B¸c
Suèt bèn mïa h¬ng bay.
§o¹n th¬ ®· gióp em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× vÒ hoa quanh l¨ng B¸c?
Gîi ý
C¶m nhËn vÒ hoa quanh l¨ng B¸c nh sau:
- Hoa quanh l¨ng B¸c në rÊt ®Ñp suèt c¶ bèn mïa trong n¨m( xu©n, h¹, thu, ®«ng):
Mïa ®«ng ®Ñp hoa mai
Cóc mïa thu th¬m m¸t
Xu©n t¬i s¾c hoa ®µo
HÌ vÒ sn táa ng¸t
- Hoa në, h¬ng bay bªn l¨ng B¸c suèt c¶ bèn mïa gièng nh c¸c chiÕn sÜ ®øng canh bªn
l¨ng B¸c ®Ó B¸c “ngñ ngon”:
Nh c¸c chó ®øng g¸c
Thay phiªn nhau ®ªm ngµy
Hoa në quanh l¨ng B¸c
Suèt bèn mïa h¬ng bay.
Cã thÓ nãi: Hoa quanh l¨ng B¸c còng ® m·i nh tÊm lßng ngêi ViÖt Nam ®èi víi B¸c Hå
kÝnh yªu.
C©u 29: Trong bµi “Tuæi ngùa”, nhµ th¬ Xu©n Quúnh cã viÕt:
Tuæi con lµ tuæi Ngùa
Nhng mÑ ¬i, ®õng buån
8
DÉu c¸ch nói, c¸ch rõng
DÉu c¸ch s«ng, c¸ch biÓn
Con t×m vÒ víi mÑ
Ngùa con vÉn nhí ®êng.
H·y cho biÕt: Ngêi con muèn nãi víi mÑ ®iÒu g×? §iÒu ®ã cho ta thÊy t×nh c¶m g× cña
ngêi con ®èi víi mÑ?
Gîi ý
Qua ®o¹n th¬, ta thÊy ngêi con muèn nãi víi ngêi mÑ: Tuæi con lµ “tuæi Ngùa” nªn cã
thÓ ch¹y rÊt nhanh vµ ®i rÊt xa. N¬i con ®Õn cã thÓ rÊt xa mÑ (“c¸ch nói c¸ch rõng”, “c¸ch
s«ng c¸ch biÓn”). Nhng mÑ ®õng buån, v× con vÉn lu«n nhí ®êng ®Ó t×m vÒ víi mÑ (“Con
t×m vÒ víi mÑ-Ngùa con vÉn nhí ®êng”). §iÒu ®ã cho thÊy t×nh c¶m yªu th¬ng vµ g¾n bã
s©u nÆng cña ngêi con ®èi víi mÑ.
C©u 30: §äc bµi th¬ sau:
Chó bß t×m b¹n
MÆt trêi róc bôi tre
Buæi chiÒu vÒ nghe m¸t
Bß ra s«ng uèng níc
ThÊy bãng m×nh, ngì ai.
Bß chµo: “K×a anh b¹n!
L¹i gÆp anh ë ®©y!”
Níc ®ang n»m nh×n m©y
Nghe bß, cêi toÐt miÖng.
Bãng bß chît tan biÕn
Bß tëng b¹n ®i ®©u
Cø ngo¸i tríc nh×n sau
“Ëm ß.” t×m gäi m·i.
(Ph¹m Hæ)
Em thÊy h×nh ¶nh chó bß cã nh÷ng nÐt g× ng©y th¬ vµ ®¸ng yªu?
Gîi ý
H×nh ¶nh chó bß cã nh÷ng nÐt ng©y th¬ vµ ®¸ng yªu: Bß ra s«ng uèng níc, thÊy bãng
m×nh l¹i ngì tëng lµ mét ngêi b¹n cïng loµi. Bß chµo hái rÊt th©n thiÖn, lµm cho níc còng
ph¶i “cêi toÐt miÖng”, tan biÕn c¶ bãng bß. §· vËy, bß l¹i cßn tëng “b¹n” ®i ®©u mÊt nªn cø
“Ëm ß…” t×m gäi m·i. Nh÷ng ®iÒu ®ã cho thÊy sù “ng©y ng«” cña chó bß nh ng l¹i cµng
chøng tá nÐt hån nhiªn cña tuæi th¬ vµ kh¸t khao muèn cã b¹n cña chó bß, do vËy thËt ®¸ng
yªu.
C©u 31: Trong bµi “Dßng s«ng mÆc ¸o”, nhµ th¬ NguyÔn Träng T¹o cã viÕt:
S¸ng ra th¬m ®Õn ngÈn ng¬
Dßng s«ng ®· mÆc bao giõo ¸o hao
Ngíc lªn bçng gÆp la ®µ
Ngµn hoa bëi ®· në nhßa ¸o ai.
Nh÷ng c©u th¬ trªn ®· gióp em ph¸t hiÖn ra g× cña dßng s«ng quª h¬ng t¸c gi¶?
Gîi ý
VÎ ®Ñp cña dßng s«ng ë quª h¬ng t¸c gi¶: S«ng còng nh ngêi, ®îc mang trªn m×nh
chiÕc ¸o rÊt ®Æc biÖt. §ã lµ chiÕc ¸o võa cã h¬ng th¬m (“th¬m ®Õn ngÈn ng¬”) võa cã mµu
hoa ®Ñp vµ hÊp dÉn (“Ngµn hoa bëi ®· në nhßa ¸o ai”). Dßng s«ng ®îc mÆc chiÕc ¸o ®ã dêng nh còng trë nªn ®Ñp h¬n vµ lµm cho t¸c gi¶ thÊy ngì ngµng, xóc ®éng.
C©u 32: NghÜ vÒ B¸c Hå kÝnh yªu, trong bµi “ViÖt Nam cã B¸c”, nhµ th¬ Lª Anh Xu©n
cã viÕt:
B¸c lµ non níc trêi m©y,
ViÖt Nam cã B¸c mçi ngµy ®Ñp h¬n.
Cßn cao h¬n ®Ønh Trêng S¬n,
Ngh×n n¨m chung ®óc t©m hån «ng cha.
§iÖu lôc b¸t, khóc d©n ca,
ViÖt Nam lµ B¸c, B¸c lµ ViÖt Nam.
Em hiÓu c¸ch nãi cã ý so s¸nh cña c©u th¬ cuèi (ViÖt Nam lµ B¸c, B¸c lµ ViÖt Nam)
trong ®o¹n th¬ trªn nh thÕ nµo?
Gîi ý
9
C¸ch nãi cã ý so s¸nh cña c©u th¬ cuèi (VN lµ B¸c, B¸c lµ VN) trong ®o¹n th¬ cho
thÊy: BH lµ vÞ l·nh tô kÝnh yªu cña d©n téc VN. Nh÷ng truyÒn thèng ®Ñp ®Ï vµ cao quý cña
cha «ng ta hµng ngh×n n¨m ®· chung ®óc nªn t©m hån B¸c. §Êt níc VN th©n yªu g¾n liÒn
víi h×nh ¶nh BH vÜ ®¹i vµ h×nh ¶nh BH chÝnh lµ h×nh ¶nh tiªu biÓu cho ®Êt níc VN.
C©u 33: Trong bµi “Con chim chiÒn chiÖn”, nhµ th¬ Huy CËn cã viÕt:
Chim bay, ,chim sµ
Lóa trßn bông s÷a
§ång quª chan chøa
Nh÷ng lêi chim ca.
trªn.
Bay cao, cao vót
Chim biÕn mÊt råi
ChØ cßn tiÕng hãt
Lµm xanh da trêi.
H·y nªu nh÷ng nÐt ®Ñp cña ®ång quª ViÖt Nam ®îc t¸c gi¶ miªu t¶ qua hai khæ th¬
Gîi ý
Nh÷ng nÐt ®Ñp cña ®ång quª VN ®îc t¸c gi¶ miªu t¶ qua hai khæ th¬:
-Khæ th¬ 1:T¶ c¸nh chim chiÒn chiÖn tù do bay lîn vµ ca vang trªn c¸nh ®ång lóa ®Ñp
(®ang “trßn bông s÷a”). H×nh ¶nh c¸nh ®ång “chan chøa nh÷ng lêi chim ca” gîi vÎ ®Ñp cña
niÒm vui vµ sù Êm no cña ®ång quª VN.
-Khæ th¬ 2: T¶ c¸nh chim chiÒn chiÖn bay cao, cao m·i nh biÕn vµo bÇu trêi, chØ ®Ó l¹i
tiÕng hãt “lµm xanh da trêi”. §ã lµ h×nh ¶nh gîi cho ta nghÜ ®Õn mét kh«ng gian cao réng,
trµn ngËp vÎ ®Ñp thanh b×nh cña ®ång quª VN.
C©u 34: Trong bµi “TiÕng ru”, nhµ th¬ Tè H÷u cã viÕt:
Con ong lµm mËt, yªu hoa
Con c¸ b¬i, yªu níc; con chim ca , yªu trêi
Con ngêi muèn sèng, con ¬i
Ph¶i yªu ®ång chÝ, yªu ngêi anh em.
Em hiÓu néi dung nh÷ng “lêi ru” trªn nh thÕ nµo? Qua “lêi ru” ®ã, t¸c gi¶ muèn nãi lªn
®iÒu g×?
Gîi ý
Néi dung nh÷ng “lêi ru” (TrÝch trong bµi “TiÕng ru”)” Con ong muèn lµm nªn mËt
ngät th× ph¶i yªu hoa; con c¸ muèn b¬i ®îc ph¶i yªu níc; con chim muèn hãt ca vang th×
ph¶i yªu bÇu trêi; con ngêi muèn sèng th× ph¶i yªu ®ång chÝ(nh÷ng ngêi cïng chÝ híng),
yªu anh em bÌ b¹n cña m×nh. Qua “lêi ru” ®ã, t¸c gi¶ muèn nãi lªn ý nghÜa: Trong cuéc
sèng, con ngêi ph¶i biÕt yªu th¬ng nh÷ng g× g¾n bã th©n thiÕt víi m×nh, gióp cho m×nh tån
t¹i vµ sèng h÷u Ých.
C©u 35: Trong bµi “Ngµy em vµo §éi”, nhµ th¬ Xu©n Quúnh cã viÕt:
Mµu kh¨n tuæi thiÕu niªn
Suèt ®êi t¬i th¾m m·i
Nh lêi ru vêi vîi
Ch¼ng bao giê c¸ch xa.
Qua ®o¹n th¬ trªn,t¸c gi¶ muèn nãi víi c¸c em ®éi viªn §éi ThiÕu niªn TiÒn phong Hå
ChÝ Minh ®iÒu g×?
Gîi ý
Qua ®o¹n th¬, t¸c gi¶ muèn nãi víi c¸c em ®éi viªn §éi TNTP HCM: Mµu kh¨n
quµng ®á cña §éi viªn §éi TNTP HCM tîng trng cho mµu cê cña Tæ quèc sÏ “t¬i th¾m
m·i” trong cuéc ®êi cña c¸c em, gièng nh “lêi ru vêi vîi” chøa chan t×nh yªu th¬ng cña ngêi
mÑ lu«n gÇn gòi bªn em, tiÕp thªm søc m¹nh cho c¸c em v¬n lªn trong cuéc sèng.
============
PhÇn II: TuyÓn tËp ®Ò thi häc sinh giái
§Ò 36: Trong bµi Dõa ¬i, nhµ th¬ Lª Anh xu©n cã viÕt:
Dõa vÉn ®øng hiªn ngang cao vót,
L¸ vÉn xanh rÊt mùc dÞu dµng,
RÔ dõa b¸m s©u vµo lßng ®Êt,
Nh d©n lµng b¸m chÆt quª h¬ng.
Em h·y cho biÕt: h×nh ¶nh c©y dõa trong ®o¹n th¬ trªn nãi lªn nh÷ng ®IÒu g× ®Ñp ®Ï cña
ngêi d©n miÌn Nam trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ?
10
Gîi ý
-C©u Dõa vÉn ®øng hiªn ngang cao vót cã ý ca ngîi phÈm chÊt kiªn cêng, anh dòng,
hiªn ngang, tù hµo trong chiÕn ®Êu.
-C©u L¸ vÉn xanh rÊt mùc dÞu dµng ý nãi phÈm chÊt v« cïng trong s¸ng, thuû chung,
dÞu dµng, ®Ñp ®Ï trong cuéc sèng.
-C¸c c©u: RÔ dõa b¸m s©u vµo lßng ®Êt/ Nh d©n lµng b¸m chÆt quª h¬ng ýnãi phÈm
chÊt kiªn cêng b¸m trô, g¾n bã chÆt che xvíi m¶nh ®Êt quª h¬ng miÒn Nam.
§Ò 37 T¶ c¶nh ®Ñp ë Sa Pa nhµ v¨n NguyÔn Phan H¸ch ®· viÕt:
Tho¾t c¸i, l¸c ®¸c l¸ vµng r¬i trong kho¶nh kh¾c mïa thu. Tho¾t c¸, tr¾ng long lanh mét
c¬n ma tuyÕt trªn nh÷ng cµnh ®µo, lª, mËn. Tho¾t c¸i, giã xu©n h©y hÈy nång nµn víi nh÷ng
b«ng hoa lay ¬n mµu ®en nhung hiÕm quý.
Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch dïng tõ, ®Æt c©u ë ®o¹n v¨n trªn? Nªu t¸c dông cña c¸ch
dïng tõ, ®Æt c©u ®ã?
Gîi ý
-NhËn xÐt: Dïng 3 lµn tõ ng÷ “tho¾t c¸i” (®iÖp ng÷) ë ®Çu c©u; c©u 1 ®¶o bæ ng÷ “l¸c
®¸c” lªn tríc; c©u 2 ®¶o vÞ ng÷ “tr¾ng long lanh” lªn tríc.
-T¸c dông: §iÖp ng÷ “Tho¾t c¸i gîi t¶ c¶m xóc ®ét ngét ngì ngµng, nhÊn m¹nh sù thay
®æi nhanh chãng cña thêi gian, ®Õn møc g©y bÊt ngê; dïng ®¶o ng÷ ®Ó nhÊn m¹nh, lµm næi
bËt vÎ ®Ñp nªn th¬ cña sù biÕn ®æi vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn ë Sa Pa.
§Ò 38: Trong bµi Bãc lÞch, nhµ th¬ Bïi KiÕn Quèc cã viÕt:
Ngµy h«m qua ë l¹i
Trong vë hång cña con
Con häc hµnh ch¨m chØ
Lµ ngµy qua vÉn cßn.
Nhµ th¬ muèn nãi víi em ®iÒu g× qua ®o¹n th¬ trªn:
Gîi ý
Nhµ th¬ muèn nãi: KÕt qu¶ häc tËp ch¨m chØ cña ngµy h«m qua ®îc thÓ hiÖn râ trªn
trang vë hång ®Ñp ®Ï cña tuæi th¬;’ nã sÏ ®îc lu gi÷ m·i m·i cïng víi thêi gian. V× vËy cã
thÓ nãi ngµy h«m qua sÏ kh«ng bao giê bÞ mÊt ®i.
§Ò 39:
mÑ?
Bãng m©y
H«m nay trêi n¾ng nh nung
MÑ em ®i cÊy ph¬i lng c¶ ngµy
¦íc g× em ho¸ ®¸m m©y
Em che cho mÑ suèt ngµy bãng r©m.
§äc bµi th¬ trªn, em thÊy ®îc nh÷ng nÐt g× ®Ñp vÒ t×nh c¶m cña ngêi con ®èi víi ngêi
Gîi ý
Nh÷ng nÐt ®Ñp vÒ t×nh c¶m cña ngêi con ®èi víi mÑ qua bµi th¬ Bãng m©y lµ:
-Th¬ng mÑ ph¶i lµm viÖc vÊt v¶: ph¬i lng ®i cÊy c¶ ngµy díi trêi n¾ng nãng (nãng nh
nung).
-¦íc mong ®îc gãp phÇn lµm cho mÑ ®ì vÊt v¶ trong c«ng viÖc: ho¸ thµnh bãng mÊy
®Ó che cho mÑ suèt ngµy bãng r©m, gióp mÑ lµm viÖc trªn ®ång m¸t mÎ, khái bÞ n¾ng nãng.
§ã lµ t×nh th¬ng võa s©u s¾c võa rÊt cô thÓ vµ thiÕt thùc cña ngêi con ®èi víi mÑ.
§Ò 40: Trong bµi Vµm cá ®«ng, nhµ th¬ Hoµi Vò cã viÕt:
§©y con s«ng nh dßng s÷a mÑ
Níc vÒ xanh ruéng lóa vên c©y.
Vµ ¨m ¾p nh lßng ngêi mÑ
Chë t×nh th¬ng trang tr¶i ®ªm ngµy.
§äc ®o¹n th¬ trªn, em c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp ®¸ng quý cña dßng s«ng quª h¬ng nh thÕ
nµo?
Gîi ý
-Dßng s«ng quª h¬ng ®a níc vÒ lµm cho nh÷ng ruéng lóa, vên c©y xanh t¬i, ®Çy søc
sèng. V× vËy, nã ®îc vÝ nh dßng s÷a mÑ nu«i dìng c¸c con kh«n lín.
-Níc s«ng ¨m ¾p ®Çy nh tÊm lßng ngêi mÑ trµn ®Çy t×nh th¬ng yªu, lu«n s½n sµng chia
sÎ (trang tr¶i ®ªm ngµy) cho nh÷ng ®øa con, cho c¶ mäi ngêi.
Nh÷ng vÎ ®Ñp Êm ¸p t×nh ngêi ®ã lµm cho ta thªm yªu quý vµ g¾n bã víi dßng s«ng quª
h¬ng.
§Ò 41: Trong bµi C« gi¸o líp em, nhµ th¬ NguyÔn Xu©n Sanh cã viÕt:
11
C« d¹y em tËp viÕt
Giã ®a tho¶ng h¬ng nhµi
N¾ng ghÐ vµo cöa líp
Xem chóng em häc bµi.
Em h·y cho biÕt: khæ th¬ trªn ®· sö dông biÑn ph¸p nghÖ thuËt g× næi bËt? BiÖn ph¸p
nghÖ thuËt ®ã gióp em thÊy ®îc ®iÒu g× ®Ñp ®Ï cña c¸c b¹n häc sinh?
Gîi ý
-Khæ th¬ trªn ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n ho¸.
-T¸c dông cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n ho¸ lµ: cho thÊy ®îc tinh thÇn häc tËp rÊt
ch¨m chØ cña c¸c b¹n häc sinh (lµm cho n¾ng nh ®øa trÎ nhá ®ang tung t¨ng ch¹y nh¶ còng
muèn dõng l¹i ghÐ vµo cöa líp ®Ó xem c¸c b¹n häc bµi).
§Ò 42: Trong bµi ViÖt Nam th©n yªu, nhµ th¬ NguyÔn §×nh Thi cã viÕt:
ViÖt Nam ®Êt níc ta ¬i!
Mªnh m«ng biÓn lóa ®©u trêi ®Ñp h¬n
C¸nh cß bay l¶ rËp rên
M©y mê che ®Ønh Trêng S¬n sím chiÒu.
§äc ®o¹n th¬ trªn, em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g× vÒ ®Êt níc ViÖt Nam?
Gîi ý
§äc ®o¹n th¬ trªn em c¶m nhËn ®îc:
-§Êt níc ViÖt Nam thËt giµu ®Ñp, ®¸ng yªu, thÓ hiÖn qua h×nh ¶nh: biÓn lóa réng mªnh
m«ng (høa hÑn sù no Êm), c¸nh cß bay l¶ rËp rên (gîi nÐt gi¶n dÞ ®¸ng yªu).
-§Êt níc ViÖt Nam thËt ®¸ng tù hµo víi c¶nh hïng vÜ mµ nªn th¬, thÎ hiÖn qua h×nh ¶nh
®Ønh Trêng S¬n cao vêi cîi sím chiÒu m©y phñ.
§Ò 43: KÕt thóc bµi Tre ViÖt Nam, nhµ th¬ NguyÔn Duy viÕt:
Mai sau,
Mai sau,
Mai sau,
§Êt xanh tre m·i xanh mµu tre xanh.
Em h·y cho biÕt nh÷ng c©u th¬ trªn nh»m kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×? C¸ch diÔn ®¹t cña nhµ
th¬ cã nh÷ng g× ®éc ®¸o, gãp phÇn kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã?
Gîi ý
-Nh÷ng c©u th¬ kÕt thóc cña bµi Tre ViÖt Nam nh»m kh¼ng ®Þnh mét mµu xanh vÜnh
cöu cña tre ViÖt Nam, søc sèng bÊt diÖt cña con ngêi ViÖt Nam, truyÒn thèng cao ®Ñp cña
d©n téc ViÖt Nam.
-C¸ch diÔn ®¹t ®éc ®¸o cña nhµ th¬ gãp phÇn kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã:
+Thay ®æi c¸ch ng¾t nhÞp vµ ng¾t dßng (Mai sau, / Mai sau, /Mai sau) víi biÖnph¸p sö
dông ®IÖp ng÷ “Mai sau” gãp phÇn gîi c¶m xóc vÒ thêi gian vµ kh«ng gian nh më ra v« tËn,
t¹o cho ý th¬ ©m vang bay bæng vµ ®em ®Õn cho ngêi ®äc nh÷ng liªn tëng thó vÞ.
+Dïng tõ “xanh” ba lÇn trong mét dßng th¬ víi nh÷ng sù kÕt hîp kh¸c nhau (xanh tre,
xanh mµu, tre xanh) t¹o ra nh÷ng nÐt nghÜa ®a d¹ng, phong phó vµ kh¼ng ®Þnh sù trêng tån
cña mµu s¾c, cña søc sèng d©n téc.
§Ò 44: Trong bµi VÒ th¨m nhµ B¸c, nhµ th¬ NguyÔn §øc MËu cã viÕt:
Ng«i nhµ thuë B¸c thiÕu thêi
Nghiªng nghiªng m¸i lîp bao ®êi n¾ng ma
ChiÕc giêng tre qu¸ ®¬n s¬
Vâng gai ru m¸t nh÷ng tra n¾ng hÌ.
Em h·y cho biÕt: ®o¹n th¬ gióp ta c¶m nhËn ®îc ®IÒu g× ®Ñp ®Ï, th©n th¬ng?
Gîi ý
-H×nh ¶nh ng«i nhµ cña B¸c lóc thiÕu thêi thËt ®¬n s¬, gi¶n dÞ nh bao ng«i nhµ cña lµng
quª ViÖt Nam: M¸i nhµ tranh nghiªng nghiªng tõng tr¶i bao ma n¾ng, chiÕc giêng tre ®¬n
s¬, chiÕc vâng gai ru m¸t nh÷ng tra n¾ng hÌ.
-Sèng trong ng«i nhµ ®ã, B¸c Hå ®îc lín lªn trong t×nh th¬ng yªu cña gia ®×nh: vâng
gai ru m¸t nh÷ng tra n¾ng hÌ.
§Ò 45: Trong bµi th¬ Con cß, nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn cã viÕt:
Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ
§i hÕt ®êi, lßng mÑ vÉn theo con.
Hai dßng th¬ trªn ®· gióp em c¶m nhËn ®îc ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï?
Gîi ý
12
T×nh c¶m yªu th¬ng cña mÑ dµnh cho con thËt to lín vµ kh«ng bao giê v¬i c¹n. Dï con
®· kh«n lín, dï cã ®i hÕt ®êi (sèng trän ®êi), t×nh th¬ng cña mÑ ®èi víi con nh vÉn cßn sèng
m·i, vÉn theo con ®Ó quan t©m lo l¾ng, gióp ®ì con, tiÕp cho con thªm søc m¹nh v¬n lªn
trong cuéc sèng. Cã thÓ nãi t×nh th¬ng cña mÑ lµ t×nh th¬ng bÊt tö!
§Ò 46:
Quª h¬ng lµ c¸nh diÒu biÕc
Tuæi h¬ con th¶ trªn ®ång
Quª h¬ng lµ con ®ß nhá
£m ®Òm khua níc ven s«ng.
(Quª h¬ng cña §ç Trung Qu©n)
§äc ®o¹n th¬ trªn, em thÊy ®îc nh÷ng ý nghÜ vµ t×nh c¶m cña nhµ th¬ ®èi víi quª h¬ng
nh thÕ nµo?
Gîi ý
T¸c gi¶ béc lé nh÷ng suy nghÜ vÒ quª h¬ng th«ng qua nh÷ng h×nh ¶nh rÊt cô thÓ:
-C¸nh diÒu biÕc th¶ trªn ®ång ®· tõng in ®Ëm dÊu Ên tuæi th¬ ®Ñp dÏ th¬ méng trªn quª
h¬ng.
-Con ®ß nhá khua níc trªn dßng s«ng quª h¬ng víi ©m thanh nhÑ nhµng, ªm ®Òm mµ
l¾ng ®äng;
Cã thÓ nãi, nh÷ng sù vËt ®¬n s¬, gi¶n dÞ trªn quª h¬ng lu«n cã sù g¾n bã víi con ngêi
vµ ®· trë thµnh nh÷ng kØ niÖm kh«ng thÓ nµo quªn. NghÜ vÒ quª h¬ng nh vËy, chøng tá t×nh
c¶m cña t¸c gi¶ ®èi víi quª h¬ng thËt s©u s¾c vµ ®Ñp ®Ï.
§Ò 47: H·y ghi l¹i vµi dßng c¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña rõng m¬ H¬ng S¬n ®îc
gîi t¶ qua ®o¹n th¬ sau:
Rõng m¬ «m lÊy nói
M©y tr¾ng ®äng thµnh hoa
Giã chiÒu ®«ng gên gîn
H¬ng bay gÇn bay xa.
(Rõng m¬ cña TrÇn Lª V¨n).
Gîi ý
-Rõng m¬ bao quanh nói ®îc nh©n ho¸ («m lÊy nói) cho thÊy sù g¾n bã gÇn gòi, th©n
thiÕt vµ th¾m ®îm t×nh c¶m cña c¶nh vËt thiªn nhiªn.
-Hoa m¬ në tr¾ng nh m©y trªn trêi ®äng (kÕt) l¹i.
-Giã chiÒu ®«ng nhÑ nhµng (gên gîn) ®a h¬ng hoa m¬ lan to¶ ®i kh¾p n¬i.
Cã thÓ nãi: ®o¹n th¬ ®· vÏ ra bøc tranh mang vÎ ®Ñp cña ®Êt trêi hoµ quyÖn trong rõng
m¬ H¬ng S¬n.
§Ò 48: Trong bai TiÕng h¸t mïa gÆt, nhµ th¬ NguyÔn Duy cã viÕt:
Giã n©ng tiÕng h¸t chãi chang
Long lanh lìi h¸i liÕm ngang ch©n trêi.
T¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× næi bËt ë hai c©u th¬ trªn? Nhê biÖn ph¸p
nghÖ thuËt næi bËt ®ã, em c¶m nhËn ®îc néi dung, ý nghÜa g× ®Ñp ®Ï?
Gîi ý
-BiÖn ph¸p nghÖ thuËt næi bËt ë hai c©u th¬ lµ biÖn ph¸p nh©n hãa (thÓ hiÑn râ nh÷ng tõ
gn÷ chØ ®Æc ®iÓm cña ngêi: n©ng, liÕm).
-Néi dung, ý nghÜa ®Ñp ®Ï: c¶nh mïa gÆt ë n«ng th«n ViÖt Nam thËt vui t¬I, n¸o nøc
(Giã n©ng tiÕng h¸t chãi chang); c¸nh ®ång lóa tèt mªnh m«ng høa hÑn mét cuéc sèng Êm
no (Long lanh lìi h¸i liÕm ngang ch©n trêi). Nh÷ng c¶nh ®ã gîi cho ta thÊy kh«ng khÝ ®Çm
Êm, thanh b×nh n¬i th«n quª khi mïa gÆt ®Õn.
§Ò 49: Trong bµi Phong c¶nh Hßn §Êt, nhµ v¨n NguyÔn Anh §øc mieu t¶ c¶nh Hßn
§Êt nh sau:
Xa qu¸ khái Hßn mét ®çi lµ b·i Tre. ThÊp tho¸ng nh÷ng c©y tre ®»ng ngµ cao vót, vµng
ãng, nh÷ng c©y tre l©u nay vÉn ®øng ®Êy, b×nh yªn vµ thanh th¶n, mÆc cho bao nhiªu n¨m
th¸ng ®· qua ®i, mÆc cho bao nhiªu giã ma ®· thæi tíi. Sau rÆng tre Êy, biÓn c¶ cßn l©u ®êi
h¬n, vÉn ®ang giìn sãng, mang mét mµu xanh lôc.
Theo em, ngoµi vÎ ®Ñp cña c¶nh vËt (tre ®»ng ngµa, biÓn c¶), ®o¹n v¨n cßn cho ta thÊy
vÎ ®Ñp g× cña c¶nh vËt quª h¬ng? BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo gióp cho em nhËn biÕt ®îc ®iÒu
®ã?
Gîi ý
-Ngoµi vÎ ®Ñp cña c¶nh vËt (tre ®»ng ngµ, biÓn c¶), ®o¹n v¨n cßn cho ta thÊy vÎ ®Ñp cña
con ngêi trªn quª h¬ng.
-BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nh©n ho¸ gióp ta nhËn th¾y ®îc ®iÒu ®ã: c©y tre vÉn ®øng ®Êy
b×nh yªn vµ thanh th¶n, biÓn c¶ vÉn ®ang giìn sãng (tre vµ biÓn mang nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
13
con ngêi). Nãi ®Õn c©y tre hay nãi ®Õn biÓn c¶ còng lµ nãi ®Õn con ngêi víi vÎ ®Ñp næi bËt:
sù bÒn bØ, anh dòng, kiªn cêng tríc mäi thö th¸ch cña thêi gian (mÆc cho bao nhiªu n¨m
th¸ng ®· ®i qua, mÆc cho bao nhiªu giã ma ®· thæi tíi, biÓn c¶ cßn l©u ®êi h¬n,…).
§Ò 50: Trong bµi H¹t g¹o lµng ta, nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa cã viÕt:
H¹t g¹o lµng ta
Cã b·o th¸ng b¶y
Cã ma th¸ng ba
Giät må h«I sa
Nh÷ng tra th¸ng s¸u
Níc nh ai nÊu
ChÕt c¶ c¸ cê
Cua ngoi lªn bê
MÑ em xuèng cÊy…
§o¹n th¬ gióp em hiÓu ®îc ý nghÜa g× cña h¹t g¹o? H·y nªu râ t¸c dông cña ®iÖp ng÷
vµ h×nh ¶nh ®èi lËp ®îc sö dông trong ®o¹n th¬ trªn?
Gîi ý
-ý nghÜa cña h¹t g¹o: H¹t g¹o ph¶i tr¶i qua biÕt bao thö th¸ch khã kh¨n cña thiªn nhiªn
víi nh÷ng c¬n b·o th¸ng b¸y (thêng lµ b·o to), nh÷ng trËn ma th¸ng ba ( thêng lµ ma lín).
Nhng ®iÒu quan träng h¬n lµ h¹t g¹o cßn cã nh÷ng giät må h«i cña con ngêi lao ®éng cÇn cï
trong nh÷ng ngµy n¾ng nãng (Níc nh ai nÊu/ ChÕt c¶ c¸ cê/ Cua ngoi lªn bê MÑ em xuèng
cÊy).
-§o¹n th¬ sö dông ®iÖp ng÷ cã nh»m nhÊn m¹nh khã kh¨n cña thiªn nhiªn; sö dông
h×nh ¶nh ®èi lËp Cua ngoi lªn bê nhng MÑ em xuèng cÊy. Nh»m gîi t¶ h×nh ¶nh lao ®éng
vÊt v¶ cña ngêi mÑ, ®ång thêi nhÊn m¹nh gi¸ trÞ to llín cña h¹t g¹o ®îc lµm ra.
§Ò 51: Trong bµi TiÕng h¸t mïa gÆt, khi t¶ c¶nh bµ con n«ng d©n tuèt lóa díi ®ªm
tr¨ng s¸ng, nhµ th¬ NguyÔn Duy viÕt:
M¶nh s©n tr¨ng lóa chÊt ®Çy
Vµng tu«n trong tiÕng m¸y quay xËp x×nh.
Theo em, ë dßng th¬ thø nhÊt, trong hai c¸ch ng¾t nhÞp díi ®©y:
-M¶nh s©n/ tr¨ng lóa chÊt ®Çy.
-M¶nh s©n tr¨ng/ lóa chÊt ®Çy.
Em chon c¸ch ng¾t nhÞp nµo? V× sao?
Gîi ý
Mçi c¸ch ng¾t nhÞp cã søc gîi t¶, gîi c¶m riªng. Theo c¸ch ng¾t nhÞp thø nhÊt(M¶nh
s©n / tr¨ng lóa chÊt ®Çy),c©u th¬ ®îc hiÓu: trªn s©n, c¶ lóa, c¶ tr¨ng ®Òu chÊt ®Çy, ®Òu trµn
ngËp. C¶nh tîng nµy võa gîi sù no ®ñ, võa gîi c¶m gi¸c th¬ méng. C¸ch ng¾t nhÞp thø hai
(M¶nh s©n tr¨ng / lóa chÊt ®Çy) th× gîi ®îc ë ngêi ®äc vÒ mét m¶nh s©n trµn ngËp ¸nh tr¨ng,
lung linh huyÒn ¶o, trªn ®ã lóa chÊt ®Çy. Tuy nhiªn c¸ch ngts nhÞp thø hai cã phÇn khiªn cìng, thiÕu tù nhiªn. Do ®ã c¸ch ng¾t nhÞp thø nhÊt vÉn hîp lÝ h¬n.
§Ò 52:
sao?
Con ®i tr¨m nói ngµn khe
Kh«ng b»ng mu«n nçi t¸i tª lßng bÇm.
(Tè H÷u)
Theo em, trong c©u th¬ trªn tr¨m cã b»ng 99+1 vµ ngµn cã b»ng 999+1 hay kh«ng? V×
Gîi ý
Trong c©u th¬ nµy tr¨m kh«ng ph¶i lµ con sè chÝnh x¸c 99+1 vµ ngµn kh«ng ph¶I lµ
999+1. Tr¨m vµ ngµn ë ®©y ®îc hiÓu theo nghÜa bãng, chØ sè nhiÒu. Dßng th¬ “Con ®i tr¨m
nói ngµn khe” muèn nãi: Con ®· ®i qua rÊt nhiÒu nói, nhiÒu khe, ®· vît qua rÊt nhiÒu khã
kh¨n gian khæ trªn nh÷ng dÆm ®êng kh¸ng chiÕn.
§Ò 53: §o¹n th¬ Khóc h¸t ru cña nhµ th¬ Nguüen Khoa §iÒm nãi vÒ t×nh c¶m cña ngêi mÑ miÒn nói võa nu«i con võa tham gia c«ng t¸c kh¸ng chiÕn cã hai c©u:
MÑ gi· g¹o mÑ nu«i bé ®éi
NhÞp chµy nghiªng, giÊc ngñ em nghiªng.
Em hiÓu c©u th¬ “NhÞp chµy nghiªng, giÊc ngñ em nghiªng” nh thÕ nµo?
Gîi ý
14
C©u th¬ “NhÞp chµy nghiªng, giÊc ngñ em nghiªng” gîi ë ngêi ®äc c¶nh tîng: Khi cÇm
chµygi· g¹o, theo mçi nhÞp chµy, th©n h×nh cña ngêi mÑ l¹i chao nghiªng. Em bÐ ngñ trªn lng mÑ nªn giÊc ngñ cña em còng dêng nh nghiªng theo d¸ng mÑ. §ã lµ h×nh ¶nh rÊt thËt nhng còng rÊt th¬ qua ngßi bót tinh tÕ cña t¸c gi¶. TÊm lng gÇy cña ngêi mÑ miÒn nói rÊt vÊt v¶
qua lao ®éng ®Ó nu«i con, nu«i bé ®éi ®¸nh MÜ l¹i chÝnh lµ chiÕc n«i ªm ®Ó em bÐ ngñ ngon
lµnh.
§Ò 54: Trong bµi C©y dõa cña nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa cã ®o¹n:
C©y dõa xanh to¶ nhiÒu tµu
Dang tay ®ãn giã, gËt ®Çu gäi tr¨ng.
Th©n dõa b¹c phÕch th¸ng n¨m,
Qu¶ dõa-®µn lîn con n»m trªn cao.
§ªm hÌ hoa në cïng sao
Tµu dõa-chiÕc lîc ch¶i vµo m©y xanh…
Theo em, phÐp nh©n ho¸ vµ so s¸nh ®îc thÓ hiÖn trong nh÷ng tõ gnõ nµo ë ®o¹n th¬
trªn? Thö ph©n tÝch c¸i hay cña phÐp nh©n ho¸ vµ phÐp so s¸nh trong ®o¹n th¬ trªn?
Gîi ý
-PhÐp nh©n ho¸ ®îc sö dông trong c¸c tõ ng÷: Dang tay ®ãn giã; gËt ®Çu gäi tr¨ng.
C¸c tõ ng÷ nµy cã t¸c dông lµm cho vËt v« tri lµ c©y dõa còng cã nh÷ng biÓu hiÖn t×nh c¶m
nh con ngêi. Dõa còng më réng vßng tay ®ãn giã, còng gËt ®Çu mêi gäi tr¨ng lªn. Qua c¸ch
nãi nh©n ho¸, c¶nh vËt trë nªn sèng ®éng, cã ®êng nÐt, h×nh khèi, cã hån vµ cã søc gîi t¶,
gîi c¶m cao.
-PhÐp so s¸nh ®îc thÓ hiÖn trong c¸c tõ ng÷: qu¶ dõa (gièng nh) ®µn lîn con; tµu dõa
(gièng nh) chiÕc lîc. C¸ch so s¸nh ë ®©y kh¸ bÊt ngê, thó vÞ, thÓ hiÖn sù liªn tëng, tëng tîng
phong phó cña t¸c gi¶. C¸ch so s¸nh nµy còng cã t¸c dông lµm cho c¶nh vËt trë nªn sèng
®éng, cã ®êng nÐt, cã h×nh khèi, cã søc gîi t¶, gîi c¶m cao.
§Ò 55: Trong bµi Nghe thÇy ®äc th¬ cña nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa, cã ®o¹n:
Em nghe thÇy ®äc bao ngµy
TiÕng th¬ ®á n¾ng xanh c©y quanh nhµ
M¸i chÌo nghe väng s«ng xa
£m ªm nghe tiÕng cña bµ n¨m xa
Nghe tr¨ng thë ®éng tµu dõa…
Theo em, cuéc sèng xung quanh ®îc gîi lªn nh thÕ nµo trong t©m trÝ cña cËu häc trß
khi nghe thÇy gi¸o ®äc th¬?
Gîi ý
Cuéc sèng xung quanh ®îc gîi lªn trong tam trÝ cña cËu häc trß khi nghe thÇy ®äc th¬
bao gåm:
-C¸c h×nh ¶nh: n¾ng chãi chang, c©y cèi xanh t¬I;
-C¸cam thanh: tiÕng m¸i chÌo quÉy níc, khua níc väng l¹i tõ mét dßng s«ng hiÖn vÒ
trong kÝ øc; tiÕng ru ¹ êi cña ngêi bµ ru ch¸u trong nh÷ng n¨m th¸ng cËu häc trß cßn th¬ bÐ;
tiÕng tµu dõa cùa m×nh díi ¸nh tr¨ng khuya…
Cuéc sèng ®îc gîi lªn, gîi ra cã sù kÕt nèi gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i.
§Ò 56: Trong bµi Tre ViÖt Nam cña nhµ th¬ NguyÔn Duy cã ®o¹n:
B·o bïng th©n bäc lÊy th©n
Tay «m tay nói tre gÇn nhau thªm.
Th¬ng nhau tre ch¼ng ë riªng
Luü thµnh tõ ®ã mµ nªn hìi ngêi.
Trong ®äan th¬ trªn, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸ch nãi g× ®Ó ca ngîi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp
cña tre: sù ®ïm bäc, ®oµn kÕt? C¸ch nãi nµy hay ë chç nµo?
Gîi ý
-Trong ®o¹n th¬ nµy, t¸c gi¶ sö dông c¸ch nãi nh©n ho¸ ®Ó nãi vÒ nh÷ng phÈm chÊt tèt
®Ñp cña tre: sù ®ïm bäc, ®oµn kÕt. Nh©n ho¸ ë ®©y nghÜa lµ g¸n cho tre nh÷ng ®Æc tÝnh cña
ngêi: nh÷ng th©n tre bao bäc, che chë cho nhau; tay tre «m nói nhau quÊn quýt; hä hµng nhµ
tre sèngqu©y quÇn, Êm cóng bªn nhau
-C¸ch nãi nh©n ho¸ lµm cho c¶nh vËt trë nªn sang ®éng. Nh÷ng c©y tre nh nh÷ng sinh
thÓ mang hån ngêi. C¸ch nãi nµy gióp t¸c gi¶ thÓ hiÖn ®îc hai tÇng nghÜa: võa nãi ®îc
nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña c©y tre ViÖt Nam, võa nãi ®îc nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp, nh÷ng
truyÒn thèng cao ®Ñp cña con ngêi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam.
15
§Ò 57: Trong bµi Hµnh tr×nh cña bÇy ong cña rnhµ th¬ NguyÔn §øc MËu, cã nh÷ng
c©u th¬:
Víi ®«i c¸nh ®·m n¾ng trêi
BÇy ong bay ®Õn trän ®êi t×m hoa.
BÇy ong giong ruæi tr¨m miÒn
Rï r× ®«i c¸nh nèi liÒn mïa hoa.
a) Theo em, t¸c gi¶ dïng tõ ®Ém ë trªn cã hay kh«ng? V× sao?
b) Em hiÓu nghÜa c©u th¬ Rï r× ®«i c¸nh nèi liÒn mïa hoa lµ thÕ nµo?
Gîi ý
a) Trong dßng th¬ ®Çu, tõ ®Ém ®îc t¸c gØa dïng hay vµ s¸ng t¹o. NghÜa ®en cña tõ nµy
chØ tr¹ng th¸i ít sòng (vÝ dô: ¸o ®Ém må h«i; kh¨n ®Ém níc.). ë dßng th¬ trªn, t¸c gi¶ dïng
tõ ®Ém theo nghÜa bãng, chØ c¶nh tîng ¸nh n¾ng chiÕu vµo ®«i c¸nh bÇy ong, khiÕn cho ®«i
c¸nh cña bÇy ong lai l¸ng n¾ng trêi. C¸ch dïng tõ nµy gîi ®îc ë ngêi ®äc mét h×nh tîng
®Ñp.
b) C©u th¬ Rï r× ®«i c¸nh nèi liÒn mïa hoa muèn diÔn t¶ ý: BÇy ong lµm viÖc ch¨m
chØ tõ mïa hoa nµy sang mïa hoa kh¸c (xu©n, h¹, thu, ®«ng), ë kh¾p rõng s©u vµ biÓn xa,
lµm c¸i cÇu nèi gi÷a c¸c mïa hoa, gi÷a mäi miÒn ®Êt níc.
§Ò 58: Trong bµi th¬ §µn bß trªn ®ång cá hoµng h«n, nhµ th¬ NguyÔn §øc MËu viÕt:
Gîi ý
C¸i míi l¹, ®ång thêi lµ c¸i hay cña hai dßng th¬ chñ yÕu ®îc biÓu hÞªn ë c¸ch nãi gÆm
c¶ hoµng h«n, gÆm buæi chiÒu xãt l¹i. C¶nh thùc mµ nhµ th¬ miªu t¶ ë ®©y lµ: ChiÒu muén,
hßang h«n bu«ng xuèng, nhng ®µn bß vÉn m¶i miÕt gÆm cá. Nãi c¸ch kh¸c, ®µn bß gÆm cá
trong c¶nh hoµng h«n, c¶nh chiÒu muén. C¶nh thùc ®ã ®îc t¸i hiÖn l¹i qua sù tëng tîng cña
nhµ th¬: ë ®©y, dêng nh ®µn bß kh«ng chØ gÆm cá, mµ gÆm c¶ hoµng h«n ®ang bao trïm lªn
®ång cá, gÆm c¶ nh÷ng tia n¾ng cuèi cïng cßn sãt l¹i trªn ®ång cá. C¶nh vËt nh hoµ quyÖn
vµo nhau thËt th¬ méng.
§Ò 59: §äc ®o¹n th¬ sau:
H«m qua cßn lÊm tÊm
Chen lÉn mµu l¸ xanh
S¸ng nay bõng löa thÉm
Rõng rùc ch¸y trªn cµnh.
Theo em, ®iÒu g× g©y Ên tîng m¹nh nhÊt cho ngêi ®äc qua ®o¹n th¬ nµy?
Gîi ý
§iÒu g©y Ên tîng m¹nh nhÊt cho ngêi ®äc khi ®äc ®o¹n th¬ nµy lµ t¸c gi¶ t¹o yÕu tè bÊt
ngê b»ng c¸ch thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn ®ét biÕn cña hoa phîng: h«m qua- cßn lÊm tÊm > <
h«m nay- rõng rùc ch¸y trªn cµnh. Díi c¸i nh×n cña nhµ th¬, dêng nh thêi gian ®i nhanh
h¬n, cho nªn hoa phîng dêng nh në nhanh h¬n. Ên tîng vÒ sù bÊt ngê, sù ph¸t triÓn ®ét biÕn
cña hoa phîng còng tõ ®ã mµ sinh ra.
§Ò 60: Trong bµi th¬ Qu¹t cho bµ ngñ cña nhµ th¬ Th¹ch Quú, cã ®o¹n:
Bµn tay bÐ nhá
VÉy qu¹t thËt ®Òu
NgÊn n¾ng thiu thiu
§Ëu trªn têng tr¾ng.
C¨n nhµ ®· v¾ng
Cèc chÐn n»m im
§«i m¾t lim dim
Ngñ ngon bµ nhÐ.
Trong hai khæ th¬ trªn, mäi vËt ®îc t¶ cã nÐt chung g×? T×nh c¶m cña ngêi ch¸u th¬ng
bµ ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
Gîi ý
Mäi vËt ®îc nãi tíi trong hai khæ th¬ cã nÐt chung lµ: Díi h¬i m¸t nhÌ nhÑ tõ bµn tay
vÉy qu¹t cña c« bÐ, mäi vËt xung quanh dêng nh còng buån ngñ l©y (n¾ng thiu thiu, c¨n
nhµ v¾ng, cèc chÐn n»m im.).
T×nh c¶m cña ngêi ch¸u th¬ng bµ ®ù¬c thÓ hiÖn rÊt râ nÐt qua mét sè chi tiÕt: C« bÐ
ngåi qu¹t rÊt l©u ®Ó cho bµ ngñ v× bµ ®ang bÞ mÖt, ®ang cÇn yªn tÜnh. C« bÐ dêng nh dån t×nh
th¬ng yªu ®èi víi bµ vµo ®«i bµn tay vÉy qu¹t ®Òu ®Æn, rÊt kiªn tr× cña m×nh.
§Ò 61:
§ªm ®ªm tiÕng thËm tiÕng th×nh
Cèi g¹o ®Çy c¶ nghÜa t×nh níc non.
(Qua ThËm Th×nh cña NguyÔn Bïi Vîi)
16
-T¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× trong c©u th¬ §ªm ®ªm tiÕng thËm tiÕng
th×nh? Nãi râ c¸i hay cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy?
-C©u Cèi g¹o ®Çy c¶ nghÜa t×nh níc non ý nãi g×?
Gîi ý
-Trong c©u th¬ §ªm ®ªm tiÕng them tiÕng th×nh, t¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt
ch¬i ch÷. Cô thÓ thËm, th×nh võa lµ nh÷ng tiÕng tîng thanh gîi t¶ tiÕng chµy gi· g¹o väng
l¹i tõ thêi vua Hïng, l¹i võa lµ hai tiÕng trong ®Þa danh ThËm Th×nh thuéc huyÖn Phong
Ch©u, tØnh Phó Thä (tôc truyÒn ®©y lµ n¬i vua Hïng dùng lÇu vµ kho chøa g¹o).
-C©u th¬ Cèi g¹o ®Çy c¶ nghÜa t×nh níc non gîi t¶ ý: lßng d©n ta thiÕt tha yªu níc.
Theo lêi ph¸n b¶o cña vua Hïng, nh©n d©n ®· dùng lÇu gi· g¹o, ®ªm ®ªm gi· g¹o vµ h×nh
¶nh cèi g¹o ®Çy c¶ nghÜa t×nh níc non lµ tîng trng cho tÊm lßng, t×nh c¶m cña ngêi d©n ®èi
víi ®Êt níc, víi vua Hïng.
§Ò 62: Trong bµi th¬ Luü tre cña nhµ th¬ NguyÔn C«ng D¬ng cã ®o¹n:
Mçi sím mai thøc dËy
Luü tre xanh r× rµo
Ngän tre cong väng vã
KÐo mÆt trêi lªn cao.
Trong ®o¹n th¬ trªn, em thÝch nhÊt h×nh ¶nh th¬ nµo? Nãi râ v× sao em thÝch?
Gîi ý
H×nh ¶nh gay Ên tîng m¹nh cho ngêi ®äc vµ thÓ hiÖn sù liªn tëng, tëng tîng déc ®¸o
cña t¸c gi¶ lµ h×nh ¶nh:
Ngän tre cong väng vã
KÐo mÆt trêi lªn cao.
C¸c sù vËt: ngän tre-väng vã-mÆt trêi vèn dÜ kh«ng liªn quan tíi nhau. Nhng qua liªn
tëng, tëng tîng cña t¸c gi¶ thÓ hiÖn trong hai dßng th¬ trªn, c¸c sù vËt nµy dêng nh cã sù
liªn hÖ víi nhau: ngän tre cong cong nh c¸i väng vã, c¸i väng vã l¹i ®ang kÐo mÆt trêi lªn
cao. C¶nh vËt nh hoµ quyÖn vµo nhau, t¹o nªn sù sèng ®éng cho h×nh ¶nh th¬.
§Ò 63:
§êi cha «ng víi ®êi t«i
Nh con s«ng víi ch©n trêi ®· xa
ChØ cßn truyÖn cæ thiÕt tha
Cho t«i nhËn mÆt cha «ng cña m×nh.
(TruyÖn cæ níc m×nh - L©m ThÞ Mü D¹)
Em hiÓu thÕ nµo vÌ néi dung cña hai dßng th¬: ChØ cßn truyÖn cæ thiÕt tha-Cho t«I nhËn
mÆt cha «ng cña m×nh?
Gîi ý
Qua hai dßng th¬ ChØ cßn truyÖn cæ thiÕt tha . Cho t«i nhËn mÆt cha «ng cña m×nh
t¸c gi¶ muèn diÔn t¶ ý: Tõ xa ®Õn nay, tõ qu¸ khø ®Õn hiÖn t¹i lµ mét kkho¶ng c¸ch thêi gian
d»ng dÆc. C¸c truyÖn cæ d©n gian thùc sù lµ c¸i cÇu nèi qu¸ khø víi hiÖn t¹i. Qua truyÖn cæ,
ngêi ®äc thêi nay hiÓu ®îc cha «ng ngµy xa, cô thÓ hiÓu ®îc ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn,
t©m hån vµ tÝnh c¸ch, phong tôc tËp qu¸n vµ c¸c quan niÖm ®¹o ®øc. cña cha «ng ngµy xa.
H×nh ¶nh cña cha «ng ngµy xa in dÊu kh¸ râ trong c¸c truyÖn cæ d©n gian. V× vËy, cã thÓ nãi
truyÖn cæ ®· gióp chóng ta nhËn biÕt ®îc g¬ng mÆt cña c¸c cha «ng ngµy xa.
§Ò 64: ViÕt l¹i mét khæ th¬ trong bµi H¹t g¹o lµng ta cña nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa mµ
em thÝch nhÊt; nãi râ v× sao em thÝch khæ th¬ nµy?
Gîi ý
Em thÝch nhÊt khæ th¬:
H¹t g¹o lµng ta
Cã vÞ phï sa
Cña s«ng Kinh ThÇy
Cã h¬ng sen th¬m
Trong hå níc ®Çy.
Bëi v× ë khæ th¬ nµy t¸c gi¶ ®· lÝ gi¶i -theo c¸ch nãi cña nhµ th¬- h¹t g¹o quª h¬ng
th¬m ngon lµ do cã sù kÕt tô cña sù mµu mì cña ®Êt ®ai, h¬ng th¬m cña hoa vµ c«ng søc cña
con ngêi. Tõ cã ®îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn ®· gãp phÇn nãi lªn ®iÒu ®ã.
§Ò 65:
VÒ th¨m nhµ B¸c, lµng Sen
Cã hµng r©m bôt th¾p lªn löa hång
Cã con bím tr¾ng lîn vßng
Cã chïm æi chÝn vµng ong s¾c trêi.
(VÒ th¨m nhµ B¸c-NguyÔn §øc MËu)
17
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp nµo? Theo em, t¸c gi¶ sö dông tõ th¾p vµ vµng
ong cã haykh«ng? V× sao?
Gîi ý
-Nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp trong ®o¹n th¬ lµ: hµng r©m bôt th¾p löa hång; con bím tr¾ng lîn
vßng; chïm æi chÝn vµng.
-Hai tõ th¾p, vµng ong ®îc sö dông s¸ng t¹o vµ hay. Tõ th¾p vèn dïng ®Ó chØ ho¹t
®éng: ch©m löa cho ch¸y lªn, th¾p ®Ìn. ë ®©y tõ th¾p ®îc dïng theo nghÜa bãng chØ s¾c ®á
cña hoa r©m bôt nh ngän löa ®îc th¾p lªn. C¸ch dïng tõ nµy lµm cho c¶nh vËt miªu t¶ trë
nªn sèng ®éng vµ gîi ®îc ë ngêi ®äc sù liªn tëng thó vÞ.
-Tõ vµng ong còng ®îc dïng rÊt hay. Nã võa gîi t¶ ®îc mµu vµng cña chïm æi chÝn,
võa nªu ®îc mèi quan hÖ gi÷a ®Êt trêi vµ c©y cèi. C¶nh s¾c vµng cña c©y cèi chÝnh lµ s¾c
vµng cña bÇu trêi, mÆt ®Êt, c¶nh vËt. Tõ vµng ong còng gîi ®îc sù lien tëng thó vÞ ë ngêi
®äc.
§Ò 66: XÐt vÒ môc ®Ých nãi th× c¸c c©u sau thuéc kiÓu c©u g×? Em cã c¶m nhËn nh thÕ
nµo khi ®äc cc¸c c©u th¬ ®ã?
§Ñp l¾m anh ¬i! Con s«ng Ngµn Phè!
S¸ng c¶ ®«i bê hoa bëi tr¾ng phau!
(Mïa hoa bëi – T« Hïng)
Gîi ý
-XÐt vÒ môc ®Ých th× c¶ ba c©u trong dßng th¬ lµ c©u c¶m.
-C¶m nhËn cña em khi ®äc c¸c c©u th¬ ®ã lµ:
+VÒ c¶nh vËt: MÊy dßng trªn gîi ra c¶nh tîng: gi÷a mïa hoa bëi, lµng m¹c däc hai bê
s«ng Ngµn Phè nh s¸ng lªn víi mµu hoa bëi në tr¾ng phau.
+Qua ®ã, t¸c gi¶ thÓ hiÖn t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi quª h¬ng t¬i ®Ñp.
§Ò 67:
§ång chiªm ph¶ n¾ng lªn kh«ng
C¸nh cß dÉn giã qua thung lóa vµng.
Giã n©ng tiÕng h¸t chãi chang,
Lung linh lìi h¸i liÕm ngang ch©n trêi.
(TiÕng h¸t mïa gÆt-NguyÔn Duy)
Trong ®o¹n th¬ trªn, c¸nh ®ång lóa chÝn ®îc t¶ cã mµu s¾c, ©m thanh, h×nh ¶nh g× ®Ñp?
T¸c gi¶ t¶ lìi h¸i ®Ñp vµ s¾c b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo?
Gîi ý
-Trong ®o¹n th¬ trªn, c¸nh ®ång lóa chÝn ®îc t¶ víi mµu s¾c, ©m thanh, h×nh ¶nh ®Ñp lµ:
+Mµu s¾c: vµng (cña ®ång lóa, cña n¾ng).
+¢m thanh: tiÕng h¸t.
+H×nh ¶nh: c¸nh cß dÉn giã qua thung lóa vµng; long lanh lìi h¸i liÕm ngang ch©n
trêi.
-Lìi h¸i ®Ñp vµ s¾c ®îc t¸c gi¶ t¶ trong dßng th¬ cuèi, víi c¸c tõ ng÷: long lanh lìi h¸i
(lìi h¸i ph¶n chiÕu ¸nh mÆt trêi s¸ng long lanh); liÕm ngang ch©n trêi (h×nh ¶nh diÔn t¶ viÖc
gÆt lóa b»ng h¸i cña ngêi n«ng d©n: lìi h¸i s¾c ®a ngang c¾t rêi th©n lóa, ®îc phãng ®¹i
thµnh h×nh ¶nh lìi h¸i liÕm ngang ch©n trêi).
§Ò 68:
Hiªn t©y xanh m¸t bãng r©m
§¬n s¬ c©y æi cø ngÇm ®¬m hoa
Qu¶ t¬ nÊp díi l¸ giµ
§Ó sang thu bçng oµ ra ngät ngµo…
Nªu nhËn xÐt cña em vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ trong ®o¹n th¬ trªn. Víi c¸ch miªu t¶ Êy,
nhµ th¬ ®· gióp em c¶m nhËn ®îc h×nh ¶nh c©y æi ®Ñp nh thÕ nµo?
Gîi ý
-NghÖ thuËt miªu t¶: H×nh ¶nh, mµu s¾c rÊt dÞu nhÑ, khiªm nhêng (xanh m¸t bãng r©m;
®¬n s¬ c©y æi; ngÇm ®¬m hoa; qu¶ t¬ nóp díi l¸giµ…); Nh÷ng sù vËt (c©y æi) vÉn Èn chøa
mét søc sèng, vÉn ph¸t triÓn sinh s«i m¹nh mÏ (ngÇm ®¬m hoa, qu¶ t¬ nóp díi l¸ chøa ®ùng
h¬ng th¬m, vÞ ngät..).
-Qua sù miªu t¶ mang tÝnh nghÖ thuËt cña nhµ th¬, h×nh ¶nh c©y æi hiÖn lªn rÊt ®Ñp
trong t©m tëng ngêi ®äc. C©y æi cã søc sèng ©m thÇm nhng m¹nh mÏ, mang l¹i hoa th¬m,
qu¶ ngät cho ®êi.
§Ò 69:
Lµng quª t«i ®· khuÊt h¼n, nhng t«i vÉn ®¨m ®¾m nh×n theo. T«i ®· ®i nhiÒu n¬i, ®ãng
qu©n nhiÒu chç phong c¶nh ®Ñp h¬n ®©y nhiÒu, nh©n d©n coi t«i nh ngêi lµng vµ còng cã ng18
êi yªu t«i tha thiÕt, nhng sao søc quyÕn rò, nhí th¬ng vÉn kh«ng m·nh liÖt, day døt b»ng
m¶nh ®Êt cäc c»n nµy.
(T×nh quª h¬ng-NguyÔn Kh¶i)
§äc ®o¹n v¨n, em hiÓu vµ cã nh÷ng c¶m xóc g× víi quª h¬ng, lµng xãm?
Gîi ý
T×nh c¶m cña anh bé ®éi trong ®o¹n v¨n nµy võa tha thiÕt võa m·nh liÖt nh kh«ng
muèn rêi xa n¬i ch«n rau c¾t rèn cña m×nh.
Mçi ngêi ®Òu g¾n bã víi n¬i m×nh ®· sinh ra vµ lín lªn, n¬i m×nh tõng cã nhiÒu kØ
niÖm. N¬i ®ã lµ xãm lµng, lµ phêng x·, n¬i ®ã còng lµ quª h¬ng cña mçi ngêi.
§Ò 70:
Nßi tre ®©u chÞu mäc cong
Cha lªn ®· nhän nh ch«ng l¹ thêng.
Lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng
Cã manh ¸o céc tre nhêng cho con
(Tre ViÖt Nam-NguyÔn Duy)
Em thÊy ®o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh nµo ®Ñp? H·y nªu ý nghÜa ®Ñp ®Ï vµ s©u s¾c
cña nh÷ng h×nh ¶nh ®ã.
Gîi ý
§o¹n th¬ trªn cña nhµ th¬ NguyÔn Duy cã nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp sau ®©y:
-H×nh ¶nh (m¨ng tre) nhän nh ch«ng gîi cho ta thÊy sù kiªu h·nh, hiªn ngang, bÊt
khuÊt cña loµi tre (hay còng chÝnh lµ cña d©n téc ViÖt Nam!).
-H×nh ¶nh (c©y tre) lng trÇn ph¬i n¾ng ph¬i s¬ng cã ý nãi lªn sù d·i dÇu, chÞu ®ùng
mäi khã kh¨n, thö th¸ch trong cuéc sèng…
-H×nh ¶nh cã manh ¸o céc tre nhêng cho con gîi cho ta nghÜ ®Õn sù che chë, hi sinh
tÊt c¶ mµ ngêi mÑ dµnh cho con; thÓ hiÖn lßng nh©n ¸i vµ t×nh mÉu tö thËt c¶m ®éng…
§Ò 71:
T«i muèn ngµy nµo líp còng ®«ng vui
DÉu th¸ng ba cßn ®i qua n¨m häc.
Mçi kho¶ng trèng trªn bµn-cã em v¾ng mÆt
Lµ bao nhiªu kho¶ng trèng ë trong t«i…
(Th¸ng ba ®Õn líp-Thanh øng)
Theo em, h×nh ¶nh nµo gãp phÇn nhiÒu nhÊt lµm nªn c¸i hay cña khæ th¬ tren? V× sao?
Gîi ý
H×nh ¶nh gãp phÇn lµm nªn c¸i hay cña khæ th¬ lµ h×nh ¶nh kho¶ng trèng trªn bµn
trong hai c©u th¬:
Mçi kho¶ng trèng trªn bµn-cã em v¾ng mÆt
Lµ bao nhiªu kho¶ng trèng ë trong t«i…
Bëi v×: Tõ mét kho¶ng trèng ë trªn bµn-dÊu hiÖu b¸o cho thÇy gi¸o, c« gi¸o biÕt: l¹i cã
mét em häc sinh v¾ng mÆt v× kh«ng cßn thãc g¹o ®Ó ¨n trong nh÷ng ngµy gi¸p h¹t th¸ng bat¸c gi¶ liªn tëng ®Õn rÊt nhiÒu kho¶ng trèng cña nçi buån th¬ng t©m trong t©m hån m×nh
(Lµ bao nhiªu kho¶ng trèng ë trong t«i). §iÒu ®ã cho thÊy tÊm lßng yªu th¬ng tha thiÕt cña
thÇy c« gi¸o ®èi víi c¸c em häc sinh ë mét vïng quª nghÌo tríc ®©y.
§Ò 72:
Lêi ru cã giã mïa thu
Bµn tay mÑ qu¹t mÑ ®a giã vÒ
Nh÷ng ng«i sao thøc ngoµi kia
Còng ch¼ng b»ng mÑ ®· thøc v× chóng con.
§ªm nay con ngñ giÊc trßn
MÑ lµ ngän giã cña con suèt ®êi.
Theo em, h×nh ¶nh nµo gãp phÇn nhiÒu nhÊt lµm nªn c¸i hay cña khæ th¬ trªn? V× sao?
Gîi ý
H×nh ¶nh gãp phÇn nhiÒu nhÊt lµm nªn c¸i hay cña khæ th¬ lµ h×nh ¶nh ngän giã trong
c©u MÑ lµ ngän giã cña con suèt ®êi. Bëi v×: Ngän giã cã t×nh th¬ng yªu cña mÑ lµm cho
con ®îc ngñ ngon lµnh víi nh÷ng giÊc m¬ ®Ñp khi cßn nhá; lµm cho con yªn t©m v÷ng bíckhi lín lªn; lu«n ë bªn con ®Ó con c¶m thÊy sung síng vµ h¹nh phóc suèt c¶ cuéc ®êi.
§Ò 73: Dßng th¬ cuèi cña khæ th¬ sau:
Vên em cã mét luèng khoai
Cã hµng chuèi mËt víi hai luèng cµ
Em trång thªm mét c©y na
L¸ xanh vÉy giã nh lµ gäi chim…
19
(Vên em-TrÇn §¨ng Khoa).
cã nh÷ng h×nh ¶nh sinh ®éng. Theo em, b»ng c¸ch nµo nhµ th¬ ®· t¹o nªn h×nh ¶nh sinh
®éng Êy?
Gîi ý
H×nh ¶nh sinh ®éng trong hai c©u th¬ cuèi: vÉy giã, gäi chim ®îc nhµ th¬ t¹o nªn b»ng
c¸ch nh©n ho¸ vµ so s¸nh (L¸ xanh vÉy giã nh lµ gäi chim).
§Ò 74:Më ®Çu bµi th¬ Nhí con s«ng quª h¬ng, nhµ th¬ TÕ Hanh viÕt:
Quª h¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc
Níc g¬ng trong soi tãc nh÷ng hµng tre
T©m hån t«i lµ mét buæi tra hÌ
To¶ n¾ng xuèng lßng s«ng lÊp lo¸ng.
§o¹n th¬ trªn cã nh÷ng h×nh ¶nh th¬ nµo ®Ñp? Nh÷ng h×nh ¶nh Êy gióp em c¶m nhËn ®îc ®iÒu g×?
Gîi ý
-H×nh ¶nh ®Ñp: con s«ng xanh biÕc cã níc trong nh mÆt g¬ng ®Ó nh÷ng hµng tre ngµy
ngµy soi bãng; h×nh ¶nh dßng s«ng lÊp lo¸ng ph¶n chiÕu ¸nh n¾ng tra hÌ.
-Nh÷ng h×nh ¶nh Êy gióp em c¶m nhËn ®îc: con s«ng quª h¬ng cã vÎ ®Ñp thËt quyÕn rò
lßng ngêi vµ t×nh yªu quª h¬ng tha thiÕt cña t¸c gi¶.
§Ò 75: Nhµ v¨n Vâ V¨n Trùc viÕt:
¤m quanh Ba V× lµ b¸t ng¸t ®ång b»ng, mªnh m«ng hå níc víi nh÷ng Suèi Hai, §ång
M«, Ao Vua. næi tiÕng vÉy gäi. Mít m¸t rõng keo nh÷ng ®¶o Hå, ®¶o SÕu. Xanh ng¸t b¹ch
®µn nh÷ng ®åi M¨ng, ®åi Hßn. Rõng Êu th¬, rõng thanh xu©n.
(Vêi vîi Ba V×)
Em h·y ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong c¸ch dïng tõ, ®Æt c©u cña t¸c gi¶.
Gîi ý
-Dïng tõ gîi t¶ sinh ®éng, lµm cho c¶nh vËt còng m¹ng hån ngêi: «m, b¸t ng¸t, mªnh
m«ng, vÉy gäi, mít m¸t, xanh ng¸t, Êu th¬, thanh xu©n.
-C¸ch ®Æt c©u ®¶o bé phËn vÞ ng÷ lªn tríc ë c©u 2 vµ c©u 3, ®¶o ®Þnh ng÷ lªn tríc danh
tõ ë c©u “b¸t ng¸t ®ång b»ng, mªnh m«ng hå níc” nh»m nhÊn m¹nh nh÷ng ý cÇn diÔn ®¹t
vÒ c¶nh ®Ñp cña Ba V×.
C©u 2: Trong bµi ViÖt Nam th©n yªu (TV5-tËp 1), nhµ th¬ NguyÔn §×nh Thi cã viÕt:
ViÖt Nam ®Êt níc ta ¬i!
Mªnh m«ng biÓn lóa ®©u trêi ®Ñp h¬n.
C¸nh cß bay l¶ dËp dên,
M©y mê che ®Ønh Trêng S¬n sím chiÒu.
Nªu nh÷ng c¶m nhËn cña em khi ®äc ®o¹n th¬ trªn.
Gîi ý
§o¹n th¬ béc lé c¶m xóc d¹t dµo cña t¸c gi¶ tríc nh÷ng vÎ ®Ñp b×nh dÞ trªn ®Êt níc ViÖt
Nam th©n yªu. H×nh ¶nh “ biÓn lóa” réng mªnh m«ng gîi cho ta niÌm tù hµo vÒ sù giµu ®Ñp,
trï phó cña quª h¬ng. H×nh ¶nh “ c¸nh cß bay l¶ dËp dên” gîi vÎ nªn th¬, xao xuyÕn mäi
tÊm lßng. §Êt níc cßn mang niÒm tù hµo víi vÎ ®Ñp hïng vÜ cña “®Ønh Trêng S¬n” cao vêi
vîi sím chiÒu m©y phñ. §o¹n th¬ ®· gióp ta c¶m nhËn ®îc t×nh c¶m thiÕt tha yªu quý vµ tù
hµo vÒ ®Êt níc cña t¸c gi¶ NguyÔn §×nh Thi.
=================
PhÇn 3
S¸ch BDHSG Líp 5
20
- Xem thêm -