Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ T127 nho giáo ...

Tài liệu T127 nho giáo

.PDF
31
236
100

Mô tả:

Bµi lµm NÕu Ph-¬ng §«ng lµ chiÕc n«i lín cña v¨n minh nh©n lo¹i th× Ên §é Vµ Trung Quèc lµ nh÷ng Trung t©m v¨n ho¸ triÕt häc cæ x-a rùc rì, phong phó nhÊt cña nÒn v¨n minh Êy. Mét trong nh÷ng t- t-ëng triÕt häc Ph-¬ng §«ng thêi ®ã mµ ý nghÜa cña nã vÉn cßn cã gi¸ trÞ cho ®Õn tËn ngµy nay vÒ vÊn ®Ò lu©n lý, ®¹o 1 ®øc, chÝnh trÞ- x· héi ®ã lµ nh÷ng t- t-ëng triÕt häc cña Nho Gia. 1-Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc Nho gia Nho gia xuÊt hiÖn vµo kho¶ng thÕ kû VI tr-íc c«ng nguyªn, d-íi thêi Xu©n Thu, ng-êi s¸ng lËp lµ Khæng tö (1551 tr CN-479 trCN). §Õn thêi ChiÕn Quèc, Nho gia ®· ®-îc M¹nh Tö vµ Tu©n Tö hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn theo hai xu h-íng kh¸c nhau; duy t©m vµ duy vËt trong ®ã dßng Nho gia Khæng- M¹nh cã ¶nh h-ëng réng vµ l©u 2 dµi nhÊt trong lÞch sö Trung Hoa vµ mét sè n-íc l©n cËn. Kinh ®iÓn cña Nho gi¸o th-êng kÓ tíi lµ Tø th- (LuËn ng÷, §¹i häc, Trung dung, M¹nh Tö) vµ Ngò Kinh (Th-, Thi, LÔ, DÞch, Xu©n Thu). Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc b¶nthÓ luËn vµ nh÷ng t- t-ëng biÕn dÞch cña vò trô cã thÓ xem Khæng Tö ®øng trªn quan ®iÓm triÕt häc cña Kinh DÞch. Theo t- t-ëng cña kinh nµy th× uyªn nguyªn cña vò trô , cña v¹n vËt lµ th¸i cùc. Th¸i 3 cùc chøa ®ùng mét n¨ng lùc néi t¹i mµ ph©n thµnh l-ìng nghi. Sù t-¬ng t¸c gi÷a hai thÕ lùc ©m- d-¬ng mµ sinh ra tø t-îng. Tø t-îng t-¬ng th«i sinh ra b¸t qu¸i vµ b¸t qu¸i sinh ra v¹n vËt. VËy lµ sù biÕn ®æi cã gèc rÔ ë sù biÕn ®æi ©m d-¬ng. Nh÷ng t- t-ëng triÕt häc vÒ chÝnh trÞ- ®¹o ®øc cña Nho gia ®-îc kh¶o s¸t chñ yÕu trong s¸ch “luËn ng÷”. Ngo¯i racßn cã thÓ bæ cøu thªm trong 4 Ngò kinh: “Thi, Th­, LÔ, DÞch v¯ Xu©n Thu” v¯ c²c s²ch kh²c nh­ “®³i häc”, “Trung dung” Qua hÖ thèng kinh ®iÓn cã thÓ thÊy hÇu hÕt lµ c¸c kinh, c¸c s¸ch viÕt vÒ x· héi, chÝnh trÞ- ®¹o ®øc lµ nh÷ng t- t-ëng cèt lâi cña Nho gi¸o. Quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ- ®¹o ®øc cña Nho gia ®-îc thÓ hiÖn ë nh÷ng t- t-ëng chñ yÕu sau: Thø nhÊt: X· héi lµ mét tæng thÓ nh÷ng quan hÖ x· héi gi÷a con ng-êi víi con ng-êi nh-ng Nho gia coi nh÷ng quan hÖ chÝnh trÞ - ®¹o 5 ®øc lµ nh÷ng quan hÖ nÒn t¶ng cña x· héi, ®Ò cao vai trß cña nh÷ng quan hÖ Êy vµ th©u tãm nh÷ng quan hÖ nµy vµo ba r-êng mèi chñ ®¹o (gäi lµ tam c-¬ng). Trong ®ã quan träng nhÊt lµ quan hÖ vua- t«i, cha- con vµ chång- vî. NÕu xÕp theo “t«n ty trªn- d­íi” th× vua ë vÞ trÝ cao nhÊt, cßn nÕu xÕp theo chiÒu ngang cña quan hÖ th× vuacha- chång xÕp ë h¯ng l¯m chð. ”..§iÒu n¯y ph°n ¸nh t- t-ëng chÝnh trÞ qu©n quyÒn vµ phô quyÒn cña Nho gia. 6 §Ó gi¶i quyÕt ®óng ®¾n c¸c quan hÖ x· héi, m¯ tr­íc hÕt l¯ mèi quan hÖ “tam c­¬ng”, Khæng Tö ®± ®Ò cao t­ t­ëng “chÝnh danh”. §Ó thùc hiÖn chÝnh danh, Khæng Tö ®Æc biÖt coi träng “Nh©n trÞ” chøc kh«ng ph°i “ph²p trÞ Thø hai: XuÊt hiÖn trong bèi c¶nh lÞch sö qu¸ ®é sang x· héi phong kiÕn, mét x· héi ®Çy nh÷ng biÕn ®éng lo¹n l¹c vµ chiÕn tranh. Lý t­ëng cða Nho gia l¯ x©y dùng mét “x± héi ®¹i ®ång”. §ã l¯ mét x± héi cã trËt tù trªn d­íi, cã 7 vua s¸ng- t«i hiÒn, cha tõ- con th¶o, trong Êmngoµi ªm; trªn c¬ së ®Þa vÞ vµ th©n phËn cña mçi thµnh viªn tõ vua chóa, quan l¹i ®Õn thø d©n.Cã thÓ nãi ®ã lµ lý t-ëng cña tÇng líp quý téc, thÞ téc cò còng nh- cña giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn ®ang lín lªn. §èi víi quan hÖ vua t«i, Khæng Tö chèng viÖc duy tr× ng«i vua theo huyÕt thèng vµ chñ tr­¬ng “th­îng hiÒn” kh«ng ph©n biÖt ®¼ng cÊp xuÊt th©n cña ng-êi Êy. Trong viÖc chÝnh trÞ vua 8 ph°i biÕt “träng dóng ng-êi hiÒn ®øc, tµi c¸n vµ réng l­îng víi nh÷ng kÎ céng sù...”. Trong viÖc trÞ n-íc còng nh- tu th©n, häc ®¹o söa m×nh ®Ó ®³t ®­îc ®øc nh©n, “lÕ” ®­îc Khæng Tö rÊt mùc chó träng. LÔ ë ®©y lµ nh÷ng quy ph¹m nguyªn t¾c ®¹o ®øc. ¤ng cho r»ng do vua kh«ng gi÷ ®óng ®¹o vua, cha kh«ng gi÷ ®óng ®¹o cha, con kh«ng gi÷ ®óng ®¹o con... nªn thiªn h¹ v« ®¹o. Ph¶i dïng lÔ ®Ó kh«i phôc l¹i chÝnh danh. 9 VÒ ®¹o cha con, Khæng Tö cho r»ng con ®èi víi cha ph¶i lÊy ch÷ hiÕu lµm ®Çu vµ cha ®èi víi con ph¶i lÊy lßng tù ¸i lµm träng. Trong ®¹o hiÕu cña con ®èi víi cha mÑ, dï rÊt nhiÒu mÆt, nh-ng cèt lâi ph°i ë t©m th¯nh kÝnh. “§êi nay hÔ thÊy ai nu«i ®-îc cha mÑ th× ng-êi ta khen lµ cã hiÕu. Nh-ng loµi thó vËt nh- chã, ngùa ng-êi ta còng nu«i ®-îc vËy. Cho nªn, nu«i cha mÑ mµ ch¼ng kÝnh träng th× cã kh²c g× nu«i thò vËt ®©u.” 10 Cßn M¹nh Tö, «ng kÞch liÖt lªn ¸n nh÷ng «ng vua kh«ng lÊy ®iÒu nh©n nghÜa lµm gèc, chØ vui thó lîi léc riªng, tµ d©m b¹o ng-îc, dïng søc m³nh ®Ó ®¯n ²p d©n; «ng gäi ®ã l¯ “b² ®³o” v¯ th-êng tá th¸i ®é khinh miÖt: “kÎ h³i nh©n l¯ tÆc, kÎ h³i nghÜa l¯ t¯n”.Ng­êi t¯n tÆc l¯ mét kÎ thÊt phu. Nghe nãi giÕt tªn Trô, chø ch-a nghe nãi giÕt vua Trô. Thø ba: Nho gi¸o lÊy gi¸o dôc lµm ph-¬ng thøc chð yÕu ®Ó ®³t tíi x± héi lý t­ëng “®³i 11 ®ång”. Do kh«ng coi träng c¬ së kinh tÕ vµ kü thuËt cña x· héi, cho nªn, nÒn gi¸o dôc dôc Nho gia chñ yÕu h-íng vµo viÖc rÌn luyÖn ®¹o ®øc con ng-êi. Trong b¶ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña Nho gia th× chuÈn mùc gèc l¯ “Nh©n”. Nh÷ng chuÈn mùc kh¸c nh-: LÔ, nghÜa, TrÝ, TÝn, Trung, HiÕu...®Òu lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña Nh©n. Ch÷ Nh©n trong triÕt häc Nho gia ®-îc Khæng Tö ®Ò cËp víi ý nghÜa s©u réng nhÊt. Nã ®-îc coi lµ nguyªn lý ®¹o ®øc c¬ b¶n, quy ®Þnh b¶n tÝnh con ng-êi vµ 12 nh÷ng quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi tõ trong gia téc ®Õn x· héi. Nã liªn quan ®Õn c¸c ph¹m trï ®¹o ®øc chÝnh trÞ kh¸c nh- mét hÖ thèng triÕt lý chÆt chÏ, nhÊt qu¸n t¹o thµnh b¶n s¨c riªng trong triÕt lý nh©n sinh cña «ng. Theo «ng, ®¹o sèng cña con ng-êi lµ ph¶i “trung dung”, “trung thø” nghÜa l¯ sèng ®òng víi m×nh vµ sèng ph¶i víi ng-êi. X· héi thêi xu©n thu lµ thêi kú ®ang tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng lÞch sö s©u s¾c, Khæng Tö ®· chñ tr-¬ng dïng nh©n 13 ®øc ®Ó gi¸o ho¸ con ng-êi, c¶i t¹o x· héi. Ng-êi cã ®øc nh©n lµ ng-êi lµm ®-îc n¨m ®iÒu trong thiªn h³ “cung, khoan, tÝn mÉu, huÖ”. Cung th× kh«ng khinh nhên, khoan th× ®-îc lßng ng-êi, tÝn th× ng-êi tin cËy, mÉu th× cã c«ng, huÖ th× ®ñ khiÕn®-îc ng-êi. Ng-êi cã nh©n theo Khæng Tö l¯ ng­êi “tr­íc l¯m nh÷ng ®iÒu khã, sau ®ã míi nghÜ tíi thu ho³ch hÕt qu°”. Nh- vËy nh©n lµ ®øc tÝnh hoµn thiÖn, lµ c¸i gèc ®³o ®øc cða con ng­êi, nªn “nh©n” chÝnh l¯ 14 ®¹o lµm ng-êi. §¹o lµm ng-êi hÕt søc phøc t¹p, phong phó nh-ng chung quy l¹i chØ lµ nh÷ng ®iÒu sèng víi m×nh v¯ sèng víi ng­êi. l¯ “m×nh muèn lËp th©n th× còng gióp ng-êi lËp th©n, m×nh muèn m×nh th¯nh ®³t th× cñng giòp ng­êi th¯nh ®³t” , “viÖc g× m×nh kh«ng muèn chí ®em cho ng­êi”. Ng-êi muèn ®¹t ®øc nh©n ph¶i lµ ng-êi cã “trÝ” v¯ “dñng”. Nhê cã trÝ, con ng­êi míi cã sù s¸ng suèt, minh mÉn ®Ó hiÓu biÕt ®¹o lý, xÐt ®o¸n ®-îc sù viÖc, ph©n biÖt ®-îc ph¶i tr¸i, thiÖn ¸c, ®Ó 15 trau dåi ®³o ®øc v¯ h¯nh ®éng hîp víi “thiªn lý”. Nh­ng ng­êi muèn ®³t “nh©n” chØ cã “trÝ” th«i ch-a ®ñ, mµ cÇn ph¶i cã dòng khÝ n÷a. Ng-êi nh©n cã dòng ph¶i lµ ng-êi cã thÓ tá râ ý kiÕn cña m×nh mét c¸ch cao minh, cã thÓ hµnh ®éng mét c¸ch thanh cao, khi vËn n-íc lo¹n l¹c, khi ng-êi ®êi gÆp ph¶i ho¹n l¹n. Ng-êi nh©n cã dòng míi tù chñ ®ùoc m×nh, míi qu¶ c¶m x¶ th©n v× nh©n nghÜa. Khi c¬n thiÕu thèn cùc khã kh«ng 16 nao nóng lµm mÊt nh©n c¸ch cña m×nh, khi ®Çy ®ñ sung tóc kh«ng ng¶ nghiªng xa rêi ®¹o lý. Thø t-: VÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng-êi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ – x· héi ®ßi hái Nho gia còng nh- nhiÒu häc thuyÕt kh¸c cña Trung hoa thêi cæ ph¶i ®Æt ra vµ gi¶ quyÕt vÊn ®Ò b¶n tÝnh con ng-êi. Trong Nho gia khong cã sù thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ vÊn ®Ò nµy nh-ng næi bËt l¯ quan ®iÓm cða M³nh Tö. Theo «ng “b°n tÝnh ng­êi vèn l¯ thiÖn”. ThiÖn l¯ tæng hîp nh÷ng 17 ®øc tÝnh vèn cã cña con ng-êi tõ khi míi sinh nh-, Nh©n, LÔ, NghÜa... M¹nh Tö thÇn bÝ ho¸ nh÷ng gi¸ trÞ chÝnh trÞ®¹o ®øc ®Õn møc coi chóng lµ tiªn thiªn. Do quan niÖm b¶n tÝnh con ng-êi lµ thiÖn nªn Nho gia ®Ò cao sù gi¸o dôc ®Ó con ng-êi trë vÒ ®-êng thiÖn víi nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc s½n cã. §èi lËp víi M¹nh Tö coi tÝnh ng-êi lµ thiÖn, Tu©n Tö l¹i coi b¶n tÝnh con ng-êi vèn lµ ¸c. MÆc dï b¶n th©n con ng-êi ¸c, nh-ng cã thÓ gi¸o ho¸ 18 thµnh thiÖn. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®ã vÒ tÝnh ng-êi, Tu©n tö ®· chñ tr-¬ng®-êng lèi trÞ n-íc kÕt hîp Nho gia víi ph¸p gia. So víi c¸c häc thuyÕt kh¸c, nho gia lµ häc thuyÕt cã néi dung phong phó vµ mang tÝnh hÖ thèng h¬n c¶; h¬n thÕ n÷a nã cßn lµ hÖ t- t-ëng chÝnh thèng cña giai cÊp thèng trÞ Trung Hoa suèt hai ngµn n¨m cña x· héi phong kiÕn. §Ó trë thµnh t- t-ëng chÝnh thèng, Nho Gia ®· ®-îc bæ sung vµ hoµn thiÖn qua nhiÒu giai 19 ®o¹n lÞch sö trung §¹i; H¸n, §-êng, Tèng, Minh, Thanh nh-ng tiªu biÓu h¬n c¶ lµ d-íi triÒu ®¹i h¸n vµ Tèng, g¾n liÒn víi tªn tuæi cña c¸c bËc danh Nho nh- §æng Träng Th- (thêi H¸n), Chu §«n Di, Tr-¬ng T¶i, Tr×nh H¹o, Tr×nh DI (thêi Tèng). 2-ý nghÜa ph-¬ng ph¸p luËn - Trong bèi c¶nh n-íc Trung Quèc thêi Xu©n Thu, mét x· héi lo¹n l¹c, cha kh«ng ra cha, con 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan