Tài liệu T117 lý luận hình thái ktxh

TiÓu luËn triÕt häc PhÇn I: më ®Çu Lý luËn, h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ lý luËn c¬ b¶n cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö do C. M¸c x©y dùng lªn. Nã cã vÞ trÝ quan träng trong triÕt häc M¸c. Lý luËn ®ã ®· ®-îc thõa nhËn Lý luËn khoa häc vµ lµ ph-¬ng ph¸p luËn c¬ b¶n trong viÖc nghiªn cøu lÜnh vùc x· héi. Nhê cã lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö loµi ng-êi, M¸c ®· chØ râ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong, néi t¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi, chØ râ ®-îc b¶n chÊt cña tõng chÕ ®é x· héi. Lý luËn ®ã gióp chóng ta nghiªn cøu mét c¸ch ®øng ®¾n vµ khoa häc sù vËn hµnh cña x· héi trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh còng nhtiÕn tr×nh vËn ®éng lÞch sö nèi chung cña x· héi loµi ng-êi Song, ngµy nay. §øng tr-íc sù sôp ®æ cña c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u, lý luËn ®ã ®ang ®-îc phª ph¸n tõ nhiÒu phÝa. Sù phª ph¸n ®ã kh«ng ph¶i tõ phÝa kÎ thï cña chñ nghÜa M¸c mµ cßn c¶ mét sè ng-êi ®· tõng ®i theo chñ nghÜa M¸c. Hä cho r»ng lý luËn, h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña chñ nghÜa 1 TiÓu luËn triÕt häc M¸c ®· lçi thêi trong thêi ®¹i ngµy nay. Ph¶i thay thÕ nã b»ng mét lý luËn kh¸c, ch¼ng h¹n nh- lý luËn vÒ c¸c nÒn v¨n minh. ChÝnh v× vËy lµm râ thùc chÊt lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, gi¸ trÞ khoa häc vµ tÝnh thêi ®¹i cña nã ®ang lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt . VÒ thùc tiÔn, ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. C«ng cuéc ®ã ®ang ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò ®ßi hái c¸c nhµ khoa häc trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau ph¶i tËp chung nghiªn cøu gi¶i quyÕt. Trªn c¬ së lµm râ gi¸ trÞ khoa häc cña lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi , viÖc vËn dông lý luËn ®ã vµo viÖc ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë n-íc taChÝnh v× nh÷ng lý do trªn viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: “Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vµ vËn dông vµo viÖc ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ë n-íc ta” cã ý nghÜa thiÕt thùc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. 2 TiÓu luËn triÕt häc Néi dung I. Häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi 1. H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi + H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc tr-ng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ víi mét kiÕn tróc th-îng tÇng t-¬ng øng ®-îc x©y dùng trªn quan hÖ s¶n xuÊt Êy. Víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh th× ë nh÷ng giai ®o¹n ®ã sÏ tån t¹i c¸c mÆt ®èi lËp, c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l-îng s¶n xuÊt, lùc l-îng lao ®éng sinh ho¹t kh¸c nhau víi phong tôc tËp qu¸n cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi còng kh¸c nhau. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau, mçi n-íc cã mét nÒn s¶n xuÊt, nÒn kinh tÕ kh¸c nhau. Nh-ng cuèi cïng th× ®ã sÏ lµ mét kiÕn tróc th-îng tÇng ®-îc h×nh thµnh trong h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®ã nã còng cã nh÷ng kÕt 3 TiÓu luËn triÕt häc cÊu vµ chøc n¨ng cïng c¸c yÕu tè cÊu thµnh h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. + X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng hîp cña nh÷ng hiÖn t-îng sù kiÖn rêi r¹c, nh÷ng c¸ nh©n riªng lÎ mµ x· héi lµ mét chÝnh thÓ toµn vÑn cã c¬ cÊu phøc t¹p, trong ®ã cã nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt lµ lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng. Mçi mÆt ®ã cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn c¸c mÆt kh¸c t¹o nªn sù vËn ®éng cña x· héi. ChÝnh tÝnh toµn vÑn ®ã ®-îc ph¶n ¸nh b»ng tæng thÓ c¸c mÆt cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. + Tæng thÓ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi bao gåm nhiÒu mÆt, mçi mÆt l¹i cã nh÷ng thÕ m¹nh riªng lÎ vµ ph¶i dùa vµo nh÷ng thÕ m¹nh ®ã ®Ó nghiªn cøu, t×m tßi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a. 2. Vai trß cña lùc l-îng s¶n xuÊt LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi tõ khi h×nh thµnh ®Õn nay ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cao thÊp kh¸c 4 TiÓu luËn triÕt häc nhau, t-¬ng øng víi mçi giai ®o¹n ®ã lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cô thÓ, sù vËn ®éng vµ thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi trong lÞch sö lµ do c¸c qui luËt kh¸ch quan chi phèi ®Æc biÖt lµ bÞ chi phèi bëi qui luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Do ®ã C.M¸c viÕt “T«i coi sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Trong ®êi sèng hµng ngµy nh÷ng ®iÒu tÊt yÕu mµ x· héi nµo còng cÇn cã ®ã lµ s¶n xuÊt vËt chÊt, s¶n xuÊt vËt chÊt cã vai trß rÊt lín trong cuéc sèng con ng-êi, nã lµ qu¸ tr×nh con ng-êi sö dông c«ng cô lao ®éng t¸c ®éng vµo tù nhiªn, c¶i biªn c¸c d¹ng vËt chÊt cña tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho ®êi sèng x· héi. §ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých, nh»m c¶i biÕn nh÷ng vËt liÖu tù nhiªn lµm cho nã thÝch hîp víi nhu cÇu cña con ng-êi, s¶n xuÊt vËt chÊt thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng, chÝnh trong qu¸ tr×nh lao ®éng mµ mçi ng-êi ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó lµm vµ mäi ng-êi lµm lµ lùc 5 TiÓu luËn triÕt häc l-îng s¶n xuÊt sinh ra tõ ®©y. Quan hÖ s¶n xuÊt còng sinh ra khi mäi ng-êi dùa vµo nhau ®Ó lµm ra cña c¶i vËt chÊt. C¸c nhµ triÕt häc cña x· héi duy t©m gi¶i thÝch nguyªn nh©n, ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi tõ ý thøc t- t-ëng cña con ng-êi hay tõ mét lùc l-îng siªu tù nhiªn nµo ®ã. Ngµy nay nhiÒu nhµ x· héi häc t- s¶n gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña x· héi theo quan ®iÓm kü thuËt. Hä kh«ng nãi ®Õn c¸c quan hÖ kinh tÕ - x· héi, nguån gèc s¶n sinh vµ thay thÕ c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau tronglÞch sö . + ¨ng - ghen viÕt: M¸c lµ ng-êi ®Çu tiªn “ ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ng-êi", nghÜa lµ t×m ra c¸c sù thËt gi¶n ®¬n lµ tr-íc hÕt con ng-êi cÇn ph¶i ¨n uèng , ë vµ mÆc, tr-íc khi cã thÓ lo ®Õn chuyÖn chÝnh trÞ khoa häc, t«n gi¸o . + Con ng-êi ph¶i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, ®ã lµ yªu cÇu kh¸ch quan cña sù sinh tån x· héi . X· héi kh«ng thÓ tho¶ m·n nhu cÇu cña m×nh b»ng nh÷ng c¸i ®· cã s½n trong tù nhiªn, ®Ó 6 TiÓu luËn triÕt häc duy tr× vµ ngµy cµng n©ng cao ®êi sèng cña m×nh con ng-êi ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. “ NÕu kh«ng cã s¶n xuÊt th× x· héi sÏ diÖt vong. V× thÕ, s¶n xuÊt s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña mäi x· héi, lµ mét hµnh ®éng lÞch sö mµ hiÖn nay còng nh- ngµn n¨m tr-íc ®©y ng-êi ta vÉn ph¶i tiÕn hµnh tõng ngµy, tõng giê cèt ®Ó duy tr× cuéc sèng cña con ng-êi. + §Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt th× ph¶i cÇn ®Õn lùc l-îng s¶n xuÊt v× s¶n xuÊt vËt chÊt kh«ng nh÷ng lµ c¬ së cho sù sinh tån cña x· héi , mµ cßn lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn tÊt c¶ c¸c h×nh thøc quan hÖ x· héi kh¸c. Dï bÊt cø mét hÖ thèng vËt chÊt nµo còng ®Òu cã nh÷ng kiÓu quan hÖ nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nã. Trong ®êi sèng x· héi , tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi vÒ nhµ n-íc, chÝnh trÞ,ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, nghÖ thuËt ... ®Òu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh con ng-êi ®ång thêi s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. 7 TiÓu luËn triÕt häc + Muèn s¶n xuÊt ra cña caØ vËt chÊt th× nã còng cã nh÷ng nh©n tè tÊt yÕu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng : X· héi lµ mét hÖ thèng tù ®iÒu khiÓn b»ng nh÷ng quy luËt ®Æc thï cña m×nh, song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ x· héi ph¸t triÓn mét c¸ch biÖt lËp víi tù nhiªn. Bëi v× tù nhiªn lµ m«i tr-êng sèng cña con ng-êi hîp thµnh x· héi vµ x· héi trong ®ã cã con ng-êi lµ s¶n phÈm ph¸t triÓn tù nhiªn. Gi÷a x· héi vµ tù nhiªn th-êng xuyªn diÔn ra sù trao ®æi vËt chÊt. Sù trao ®æi ®ã nh- M¸c ®· chØ râ - ®-îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. §iÒu kiÖn tù nhiªn lµ yÕu tè th-êng xuyªn tÊt yÕu cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi nh-ng kh«ng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi. + Vai trß cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn tr-íc hÕt ®-îc thÓ hiÖn ë chç: Tõ trong thÕ giíi thùc vËt vµ ®éng vËt con ng-êi khai th¸c nh÷ng t- liÖu dinh d-ìng ®Ó chÕ biÕn ra t- liÖu tiªu dïng; tµi nguyªn kho¸ng s¶n tù nhiªn, con ng-êi chÕ t¹o ra t- liÖu s¶n xuÊt; tõ nguån n¨ng l-îng tù nhiªn con ng-êi sö dông vµo 8 TiÓu luËn triÕt häc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh-: søc giã, søc n-íc, søc h¬i n-íc, ®iÖn, n¨ng l-îng cña qu¸ tr×nh ho¸ häc vµ c¸c qu¸ tr×nh bªn trong nguyªn tö... ë tr×nh ®é kh¸c nhau cña x· héi møc ®é ¶nh h-ëng cña tù nhiªn ®èi víi x· héi còng kh¸c nhau. - §iÒu kiÖn tù nhiªn ¶nh h-ëng ®Õn viÖc tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng vµ ph©n bè lùc l-îng s¶n xuÊt, nhiÒu ngµnh nghÒ ®-îc h×nh thµnh tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh- c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng- nghiÖp, c¸c ngµnh khai th¸c... tù nhiªn phong phó lµ d¹ng c¬ së tù nhiªn cña viÖc ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi: tù nhiªn t¸c ®éng vµo x· héi hoµn toµn mang tÝnh chÊt tù ph¸t, cßn x· héi t¸c ®éng vµo tù nhiªn lµ sù t¸c ®éng cã ý thøc cña con ng-êi. + Sù t¸c ®éng cña con ng-êi vµo tù nhiªn nh- thÕ nµo lµ tuú thuéc vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ vµo chÕ ®é x· héi. Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh c¸ch thøc vµ tr×nh ®é chinh phôc cña con ng-êi. 9 TiÓu luËn triÕt häc + Qóa tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån gèc s©u xa ë sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt bao giê còng b¾t ®Çu tõ d©n sè, muèn cã lùc l-îng s¶n xuÊt th× tÊt nhiªn ph¶i cã d©n sè, d©n sè ®«ng th× lùc l-îng s¶n xuÊt lín m¹nh. Nh-ng d©n sè lµm sao ph¶i phï hîp víi ®Êt n-íc, kh«ng qu¸ ®«ng, qu¸ Ýt mµ ph¶i võa ®ñ th× viÖc lµm míi ®¸p øng ®ñ víi lùc l-îng s¶n xuÊt ... cßn nÕu thiÕu viÖc lµm th× lùc l-îng s¶n xuÊt sÏ thõa. VËy muèn lùc l-îng s¶n xuÊt ®ñ phï hîp víi ®Êt n-íc th× ph¶i k×m h·m d©n sè ph¸t triÓn víi nh÷ng n-íc ®«ng d©n vµ khuyÕn khÝch sinh ®Î d©n sè víi nh÷ng n-íc cã d©n sè Ýt. V× lùc l-îng s¶n xuÊt lµ nh©n tè chÝnh cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi . + Nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc t¹o ra b»ng n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi, song kh«ng ph¶i con ng-êi lµm ra theo ý muèn chñ quan. B¶n th©n n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi còng bÞ quy ®Þnh bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Ng-êi ta lµm ra lùc l-îng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn 10 TiÓu luËn triÕt häc nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®-îc trong mäi h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®· cã s½n do thÕ hÖ tr-íc t¹o ra. Lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ng-êi víi giíi tù nhiªn. Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ng-êi, lùc l-îng s¶n xuÊt bao gåm: - T- liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra, tr-íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng . - Ng-êi lao ®éng víi kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, biÕt sö dông t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. + §èi t-îng lao ®éng kh«ng ph¶i lµ toµn bé giíi tù nhiªn mµ chØ cã bé phËn cña giíi tù nhiªn ®-îc ®-a vµo s¶n xuÊt , ®-îc con ng-êi sö dông míi lµ ®èi t-îng lao ®éng trùc tiÕp. Con ng-êi kh«ng chØ t×m trong giíi tù nhiªn nh÷ng ®èi t-îng lao ®éng cã s½n, mµ cßn s¸ng t¹o ra b¶n th©n ®èi t-îng lao ®éng. Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt cã liªn quan víi viÖc ®-a nh÷ng ®èi t-îng ngµy cµng míi h¬n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 11 TiÓu luËn triÕt häc + T- liÖu lao ®éng lµ vËt thÓ hay lµ phøc hîp vËt thÓ mµ con ng-êi ®Æt gi÷a m×nh víi ®èi t-îng lao ®éng, chóng dÉn truyÒn tÝch cùc sù t¸c ®éng cña con ng-êi vµo ®èi t-îng lao ®éng. + Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña t- liÖu lao ®éng chñ yÕu lµ c«ng cô lao ®éng lµ th-íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ng-êi, lµ c¬ së x¸c ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, lµ tiªu chuÈn ®Ó kh¸c nhau gi÷a thêi ®¹i kinh tÕ. §èi víi mçi thÕ hÖ míi, nh÷ng t- liÖu lao ®éng do thÕ hÖ tr-íc ®Ó l¹i trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cña sù ph¸t triÓn t-¬ng lai. V× vËy nh÷ng t- liÖu ®ã lµ kÕ tôc cña lÞch sö chÝnh nh÷ng tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é kü thuËt cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã xÐt ®Õn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhmét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn . 12 TiÓu luËn triÕt häc + Ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®· t¹o ra b-íc nh¶y vät lín trong lùc l-îng s¶n xuÊt. Khoa häc trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Khoa häc trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cho nh÷ng biÕn ®æi to lín trong kü thuËt s¶n xuÊt, t¹o ra nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi, kÕt hîp khoa häc kü thuËt thµnh mét thÓ thèng nhÊt, ®-a ®Õn nh÷ng ph-¬ng ph¸p c«ng nghÖ míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt. Do khoa häc trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp mµ thµnh phÇn ng-êi cÊu thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt còng thay ®æi. Ng-êi lao ®éng trong lùc l-îng s¶n xuÊt kh«ng chØ bao gåm lao ®éng ch©n tay, mµ bao gåm c¶ kü thuËt viªn, kü s- vµ c¸n bé khoa häc phôc vô trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi th× quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt lµ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè ®¶m b¶o tÝnh kÕ 13 TiÓu luËn triÕt häc thõa trong sù ph¸t triÓn tiÕn lªn cña x· héi, quy ®Þnh khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. II. VÊn ®Ò cÇn x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam 1) VÊn ®Ò x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam + LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi häc, häc thuyÕt M¸c Lª nin vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi v¹ch ra nguån gèc ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn x· héi, t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ c¬ së cña sù xuÊt hiÖn vµ biÕn ®æi cña nh÷ng hiÖn t-îng x· héi, ®Æt c¬ së khoa häc cho x· héi häc, n©ng x· héi häc lªn thµnh mét khoa häc thËt sù, chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m vÒ lÞch sö , coi x· héi häc lµ sù kÕt hîp cã tÝnh chÊt m¸y mãc cña nhiÒu c¸ nh©n vµ gia ®×nh, coi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña x· héi lµ do ý chÝ cña nh÷ng nhµ cÇn quyÒn chi phèi. Coi kü thuËt lµ c¸i chung quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt chÕ ®é x· héi lµ tiªu 14 TiÓu luËn triÕt häc chuÈn kh¸ch quan ph©n biÖt c¸c h×nh th¸i kinh tÕ kinh tÕ - x· héi. - N-íc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t- b¶n chñ nghÜa , kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá tÊt c¶ quan hÖ sö h÷u c¸ thÓ, t- nh©n chØ cßn l¹i chÕ ®é c«ng h÷u vµ tËp thÓ, tr¸i l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× thuéc vÒ së h÷u t- nh©n gãp phÇn vµo s¶n xuÊt kinh doanh th× chÊp nhËn nã nh- mét bé phËn tù nhiªn cña qu¸ tr×nh kinh tÕ x©y dùng chñ nghÜa x· héi, khuyÕn khÝch mäi h×nh thøc kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao cuéc sèng cña nh©n d©n. - VËy n-íc ta chän lùa con ®-êng x· héi chñ nghÜa kh«ng qua giai ®äan ph¸t triÓn t- b¶n víi ý nghÜa lµ bá qua chÕ ®é tb¶n chñ nghÜa ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt chÝnh trÞ cña chÕ ®é ®ã- tøc kh«ng thÓ h×nh thµnh mét hÖ thèng chÝnh trÞ cña giai cÊp ts¶n, trong ®ã ®a sè sèng phô thuéc vµo lîi Ých vµ quyÒn lùc cña thiÓu sè. §Ó x©y dùng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, chóng ta chñ tr-¬ng mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu 15 TiÓu luËn triÕt häc thµnh phÇn víi c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc nh»m ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó x©y dùng c¬ së kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, tõng b-íc x· héi ho¸ x· héi chñ nghÜa. Trong thùc tÕ nÒn s¶n xuÊt ®i lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa trªn c¬ së lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Qóa tr×nh ®ã ®-îc thùc hiÖn kh«ng ph¶i b»ng sù t-íc ®o¹t, gß Ðp theo chñ nghÜa h×nh thøc nh- tr-íc ®©y mµ ®-îc thÓ hiÖn tõng b-íc th«ng qua hçn hîp c¸c h×nh thøc së h÷u nh- c«ng ty cæ phÇn, chñ nghÜa t- b¶n nhµ n-íc, c¸c h×nh thøc hîp t¸c x·... ®Ó dÇn h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín, trong ®ã c¸c ®¬n vÞ quèc doanh lµ nßng cèt. Tøc lµ chóng ta chØ bá qua nh÷ng g× mµ x· héi míi cã thÓ thay thÕ vµo nh÷ng quan hÖ x· héi cò ®em laÞ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao h¬n. Chóng ta kh«ng chñ tr-¬ng g¹t bá c¸i cò ®Ó cã c¸i míi mµ thùc hiÖn chuyÓn ho¸ c¸i cò thµnh c¸i m¬Ý. 16 TiÓu luËn triÕt häc + Muèn lµm ®-îc nh- trªn ta ph¶i ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa kinh tÕ nh- s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ hÖ thèng quy luËt kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa th× nhµ n-íc ph¶i sö dông tæng thÓ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh vµ gi¸o dôc trong ®ã c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cã vai trß quan träng nhÊt nh»m tõng b-íc x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt víi nh÷ng h×nh thøc vµ b-íc ®i thÝch hîp theo h-íng: kinh tÕ quèc doanh ®-îc cñng cè vµ ph¸t triÓn ë nh÷ng vÞ trÝ nßng cèt. Kinh tÕ tËp thÓ d-íi h×nh thøc thu hót phÇn lín nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá trong c¸c ngµnh nghÒ, c¸c h×nh thøc xÝ nghiÖp, c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn m¹nh. Kinh tÕ t- nh©n vµ gia ®×nh ph¸t huy ®-îc mäi tiÒm n¨ng, c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín cã søc chi phèi trong nÒn kinh tÕ ®-îc h×nh thµnh. + V× c¬ cÊu vµ quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng trong mäi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®-îc biÓu hiÖn theo nh÷ng kiÓu riªng biÖt trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cô thÓ ( céng s¶n nguyªn thñy, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t- b¶n chñ nghÜa vµ céng 17 TiÓu luËn triÕt häc s¶n chñ nghÜa). ë mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cô thÓ nh÷ng quy luËt phæ biªn ®ã l¹i thÓ hiÖn theo nh÷ng h×nh thøc ®Æc thï th× ë nh÷ng n-íc kh¸c nhau. §iÒu ®ã cho phÐp chóng ta cã thÓ vËn dông nh÷ng quy luËt phæ biÕn ®Ó nghiªn cøu mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cô thÓ. 2. Sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt . + Tr¶i qua qu¸ tr×nh lÞch sö th× lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau mµ t¸c ®éng biÖn chøng lÉn nhau h×nh thµnh quy luËt x· héi phæ biÕn cña toµn bé lÞch sö loµi ng-êi, quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt v¹ch râ tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. §Õn l-ît m×nh quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt . 18 TiÓu luËn triÕt häc + TÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ kh¸i niÖm ®-îc ¨ng-ghen sö dông ®Ó ph©n tÝch lùc l-îng s¶n xuÊt trong c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Khi nÒn s¶n xuÊt ®-îc thùc hiÖn víi nh÷ng c«ng cô ë tr×nh ®é thñ c«ng, lùc l-îng s¶n xuÊt chñ yÕu lµ mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. Khi s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, lùc l-îng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i ®-îc vËn ®éng trong sù hîp t¸c x· héi réng r·i trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸. TÝnh chÊt tù cÊp tù tóc, c« lËp cña nÒn s¶n xuÊt nhá lóc ®ã ph¶i ®-îc thay thÕ bëi tÝnh chÊt x· héi ho¸. Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n lÞch sö loµi ng-êi thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng-êi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt nãi lªn kh¶ n¨ng cña con ng-êi th«ng qua viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn giíi tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë : 19 TiÓu luËn triÕt häc - Tr×nh ®é cña c«ng cô lao ®éng. - Tr×nh ®é tæ chøc lao ®éng x· héi . - Tr×nh ®é øng dông khoa häc vµo s¶n xuÊt. - Kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ng-êi. - Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng. Quan hÖ s¶n xuÊt ®-îc h×nh thµnh biÕn ®æi, ph¸t triÓn ®-îc quyÕt ®Þnh bëi lùc l-îng s¶n xuÊt. - Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng víi sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng th× kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kü n¨ng s¶n xuÊt, kiÕn thøc khoa häc cña con ng-êi còng tiÕn bé. Lùc l-îng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ho¹t ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt. Cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ yÕu tè t-¬ng ®èi æn ®Þnh, cã khuynh h-íng l¹c hËu h¬n sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc sh cña nã. Trong mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc th× néi dung quyÕt ®Þnh h×nh 20