TiÓu luËn triÕt häc
Môc lôc
I.
Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc.
1. VËt chÊt
2. ý thøc
3. Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc
II.
VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc
x©y dùng nÒn kinh tÕ ë n-íc ta hiÖn nay .
1. VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµo mèi
quan hÖ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ .
2. VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc
x©y dùng nÒn kinh tÕ míi ë n-íc ta hiÖn nay.
KÕt luËn.
1
TiÓu luËn triÕt häc
§Ò tµi: Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y
dùng nÒn kinh tÕ míi hiÖn nay ë n-íc ta
------------------------
Lêi nãi ®Çu
Nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc ®æi míi trong thêi gian qua ®· vµ
®ang t¹o ra mét thÕ lùc míi ®Ó n-íc ta b-íc vµo mét thêi k× ph¸t triÓn míi
.NhiÒu tiÒn ®Ò cÇn thiÕt vÒ cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®-îc
t¹o ra, quan hÖ gi÷a n-íc ta vµ c¸c n-íc trªn thÕ giíi ngµy cµng ®-îc më
réng .Kh¶ n¨ng gi÷ v÷ng ®éc lËp trong héi nhËp víi céng ®ång thÕ giíi
®-îc t¨ng thªm. C¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕp tôc ph¸t triÓn víi
tr×nh ®é ngµy cµng cao, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ vµ ®êi sèng
x· héi .
C¸c n-íc ®Òu cã c¬ héi ph¸t triÓn. Tuy nhiªn,do -u thÕ c«ng nghÖ vµ
thÞ tr-êng thuéc vÒ c¸c n-íc ph¸t triÓn khiÕn cho c¸c nuíc chËm ph¸t triÓn
®øng tr-íc mét th¸ch thøc to lín. Nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng cao ,mµ ®iÓm
xuÊt ph¸t cña n-íc ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®i lªn tõ m«i tr-êng c¹nh tranh
quyÕt liÖt .
Tr-íc t×nh h×nh ®ã ,còng víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i ,§¶ng vµ
nhµ n-íc cÇn tiÕp tôc tiÕn hµnh ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt
n-íc,trong ®ã ®æi míi kinh tÕ ®ãng vai trß then chèt ,gi÷ vai trß chñ ®¹o
.§ång thêi ®æi míi kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch ,bëi gi÷a ®æi míi kinh tÕ
vµ ®æi míi chÝnh trÞ cã mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc sÏ cho phÐp
chóng ta vËn dông vµo mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ,gióp cho c«ng
cuéc ®æi míi cña ®Êt n-íc ngµy cµng giµu m¹nh .
Víi ý nghÜa ®ã em ®· chän ®Ò tµi "Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt
chÊt vµ ý thøc trong nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay".
2
TiÓu luËn triÕt häc
Néi dung
I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ gi÷a
vËt chÊt vµ ý thøc
2.1.VËt chÊt
a. §Þnh nghÜa vËt chÊt
VËt chÊt lµ ph¹m trï triÕt häc phøc t¹p vµ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c
nhau vÒ nã .Nh-ng theo Lªnin ®Þnh nghÜa :"vËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt
häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®em l¹i cho con ng-êi trong c¶m gi¸c
,®-îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i,chôp l¹i ,ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ
thuéc vµo c¶m gi¸c ".
Lªnin chØ râ r»ng, ®Ó ®Þnh nghÜa vËt chÊt kh«ng thÓ theo c¸ch th«ng
th-êng v× kh¸i niÖm vËt chÊt lµ kh¸i niÖm réng nhÊt.§Ó ®Þnh nghÜa vËt chÊt
Lªnin ®· ®èi lËp vËt chÊt víi ý thøc ,hiÓu vËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan
®-îc ®em l¹i cho con ng-êi trong c¶m gi¸c ,vËt chÊt tån t¹i ®éc lËp víi c¶m
gi¸c ,ý thøc, cßn c¶m gi¸c ,ý thøc phô thuéc vµo vËt chÊt ,ph¶n ¸nh kh¸ch
quan.
Khi ®Þnh nghÜa vËt chÊt lµ ph¹m trï triÕt häc ,Lªnin mét mÆt muèn chØ
râ vËt chÊt lµ kh¸i niÖm réng nhÊt ,muèn ph©n biÖt t- c¸ch lµ ph¹m tï triÕt
häc ,lµ kÕt qu¶ cña sù kh¸i qu¸t vµ trõu t-îng víi nh÷ng d¹ng vËt chÊt cô
thÓ ,víi nh÷ng" h¹t nh©n c¶m tÝnh".VËt chÊt víi t- c¸ch lµ mét ph¹m trï
triÕt häc kh«ng cã nh÷ng ®Æc tÝnh cô thÓ cã thÓ c¶m thô ®-îc .§Þnh nghÜa
vËt chÊt nh- vËy kh¾c phôc ®-îc nh÷ng quan niÖm siªu h×nh cña chñ nghÜa
duy vËt ®ång nhÊt vËt chÊt víi h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña nã.
Lªnin cho r»ng vËt chÊt vèn tù nã cã ,kh«ng thÓ tiªu diÖt ®-îc ,nã tån
t¹i bªn ngoµi vµ kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c ,ý thøc con ng-êi, vËt chÊt lµ
mét thùc t¹i kh¸ch quan.Kh¸c víi quan niÖm ý niªm tuyÖt ®èi cña
CNDTKQ ,"th-îng ®Õ"cña t«n gi¸o …VËt chÊt kh«ng ph¶i lµ lùc l-îng siªu
3
TiÓu luËn triÕt häc
tù nhiªn tån t¹i l¬ löng ë ®©u ®ã ,tr¸i l¹i ph¹m trï vËt chÊt lµ kÕt qu¶ cña sù
kh¸i qu¸t sù vËt ,hiÖn t-îng cô thÓ ,vµ do ®ã c¸c c¸c ®èi t-îng vËt chÊt cã
thËt ,hiÖn thùc ®ã cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng vµo gi¸c quan ®Ó g©y ra c¶m gi¸c
,vµ nhê ®ã mµ ta cã thÓ biÕt ®-îc ,hiÓu ®-îc vµ n¾m b¾t sù vËt nµy .§Þnh
nghÜa cña Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh ®-îc c©u tr¶ lêi vÒ hai mÆt cña vÊn ®Ò c¬
b¶n cña triÕt häc .
H¬n thÕ n÷a Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh c¶m gi¸c chÐp l¹i ,chôp l¹i ,ph¶n
¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c.Kh¼ng ®Þnh nh- vËy mét mÆt
muèn nhÊn m¹nh tÝnh thø nhÊt cña vËt chÊt ,vai trß quyÕt ®Þnh cña nã víi
vËt chÊt ,vµ mÆt kh¸c kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng nhËn thøc thÕ giíi kh¸ch quan
cña con ng-êi .Nã kh«ng chØ ph©n biÖt CNDV víi CNDT, víi thuyÕt kh«ng
thÓ biÕt mµ cßn ph©n biÖt CNDV víi nhÞ nguyªn luËn.
Nh- vËy ,chóng ta thÊy r»ng ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin lµ hoµn toµn
triÖt ®Ó,nã gióp chóng ta x¸c ®Þnh ®-îc nh©n tè vËt chÊt trong ®êi sèng x·
héi ,cã ý nghÜa trùc tiÕp ®Þnh h-íng cho nghiªn cøu khoa häc tù nhiªn gióp
ngµy cµng ®i s©u vµo vµo c¸c d¹ng c¸c d¹ng cô thÓ cña vËt chÊt trong giíi
vi m« .Nã gióp chóng ta cã th¸i ®é kh¸ch quan trong suy nghÜ vµ hµnh
®éng.
b. C¸c ®Æc tÝnh cña vËt chÊt
*VËn ®éng lµ ph-¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt vµ lµ thuéc tÝnh cè
h÷u cña vËt chÊt .
Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng ,vËn ®éng lµ sù biÕn
®æi nãi chung chø kh«ng ph¶i lµ sù chuyÓn dÞch trong kh«ng gian .¡ngghen
cho r»ng vËn ®éng lµ mét ph-¬ng thøc tån t¹i vËt chÊt ,lµ thuéc tÝnh cè h÷u
cña vËt chÊt,gåm tÊt c¶ mäi sù thay ®æi trong moi qu¸ tr×nh diÔn ra trong vò
trô.VËn ®éng cã 5 h×nh thøc vËn ®éng chÝnh lµ c¬ -Ho¸- lý -sinh-x· héi.C¸c
h×nh thøc vËn ®éng nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau ,mét h×nh thøc
vËn ®éng nµy thùc hiÖn lµ t¸c ®éng qua l¹i víi nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng
4
TiÓu luËn triÕt häc
kh¸c ,trong ®ã vËn ®éng cao bao gåm vËn thÊp nh-ng kh«ng thÓ coi h×nh
th-c vËn cao lµ tæng sè ®¬n gi¶n c¸c h×nh thøc vËn ®éng thÊp.
ThÕ giíi kh¸ch quan bao giê còng tån t¹i kh«ng ngõng kh«ng thÓ cã vËt
chÊt kh«ng vËn ®éng ,tøc vËt chÊt tån t¹i .VËt chÊt th«ng qua vËn ®éng mµ
biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh .¡ngghen nhËn ®Þnh r»ng c¸c h×nh thøc vµ c¸c
d¹ng kh¸c nhau cña vËt chÊt ,chØ cã thÓ nhËn thøc ®-îc th«ng qua vËn ®éng
míi cã thÓ thÊy ®-îc thuéc tÝnh cña nã .Trong thÕ giíi vËt chÊt tõ c¸c h¹t
c¬ b¶n trong vi m« trong hÖ thèng hµnh tinh khæng lå.
BÊt cø mét d¹ng vËt chÊt nµo còng lµ mét thÓ thèng nhÊt cã kÕt cÊu x¸c
®Þnh gåm nh÷ng bé phËn nh©n tè kh¸c nhau ,cïng tån t¹i ¶nh h-ëng vµ t¸c
®éng lÉn nhau g©y ra nhiÒu biÕn ®æi .Nguån gèc vËn ®éng do nh÷ng nguyªn
nh©n bªn trong ,vËn ®éng vËt chÊt lµ tù th©n vËn ®éng.
VËn ®éng lµ thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt ,kh«ng thÓ cã vËn ®éng bªn
ngoµi vËt chÊt .Nã kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ kh«ng thÓ tiªu diÖt ®-îc do
®ã nã d-îc b¶o toµn c¶ sè l-îng lÉn chÊt l-îng.Khoa häc ®· chøng minh
r»ng nÕu mét h×nh thøc vËn ®éng nµo dã cña sù vËt mÊt ®i th× tÊt yÕu nã n¶y
sinh mét h×nh thøc vËn ®éng kh¸c thay thÕ .C¸c h×nh thøc vËn ®éng chuyÓn
ho¸ lÉn nhau cßn vËn ®éng cña vËt chÊt th× vÜnh viÔn tån t¹i.
MÆc dï vËn ®éng lu«n ë trong qu¸ tr×nh kh«ng ngõng ,nh-ng ®iÒu ®ã
kh«ng lo¹i trõ mµ cßn bao hµm c¶ hiÖn t-îng ®øng im t-¬ng ®èi ,kh«ng cã
nã th× kh«ng cã sù ph©n ho¸ thÕ giíi vËt chÊt thµnh c¸c sù vËt ,hiÖn t-îng
phong phó vµ ®a d¹ng .¡ngghen kh¼ng ®Þnh r»ng kh¶ n¨ng ®øng im t-îng
®èi cña c¸c vËt thÓ ,kh¶ n¨ng c©n b»ng t¹m thêi lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu
cña sù ph©n ho¸ vËt chÊt. NÕu vËn ®éng lµ biÕn ®æi cña c¸c sù vËt hiÖn
t-îng th× ®øng im lµ sù æn ®Þnh ,lµ sù b¶o toµn tÝnh quy ®Þnh sù vËt hiÖn
t-îng .§øng im chØ mét tr¹ng th¸i vËn ®éng ,vËn ®éng trong th¨ng b»ng
,trong sù æn ®Þnh t-¬ng ®èi .Tr¹ng th¸i ®øng im cßn ®-îc biÓu hiÖn nh- lµ
mét qu¸ tr×nh vËn ®éng trong ph¹m vi sù vËt æn ®Þnh ,ch-a biÕn ®æi ,chØ lµ
t¹m thêi v× nã chØ xÈy ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh .VËn ®éng riªng biÖt
5
TiÓu luËn triÕt häc
cã xu h-¬ng ph¸ ho¹i sù c©n b»ng cßn vËn ®éng toµn thÓ l¹i ph¸ ho¹i sù c©n
b»ng riªng biÖt lµm cho c¸c sù vËt lu«n biÕn ®æi ,chuyÓn ho¸ nhau .
*Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt
Kh«ng gian ph¶n ¸nh thuéc tÝnh cña c¸c ®èi t-îng vËt chÊt cã vÞ trÝ ,cã
h×nh thøc kÕt cÊu ,cã ®é dµi ng¾n cao thÊp .Kh«ng gian biÓu hiÖn sù tån t¹i
vµ t¸ch biÖt cña c¸c sù vËt víi nhau ,biÓu hiÖn qua tÝnh chÊt vµ trËt tù cña
chóng Cßn thêi gian ph¶n ¸nh thuéc tÝnh cña c¸c qóa tr×nh vËt chÊt diÔn ra
nhanh hay chËm ,kÕ tiÕp nhau theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh .Thêi gian biÓu
hiÖn tr×nh ®é tèc ®é cña qu¸ tr×nh vËt chÊt ,tÝnh t¸ch biÖt gi÷a c¸c giai ®o¹n
kh¸c nhau cña qóa tr×nh ®ã ,tr×nh tù xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i cña c¸c sù vËt hiÖn
t-îng.
Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña vËt chÊt ®ang
vËn ®éng ,Lªnin ®· chØ ra trong thÕ giíi kh«ng cã g× ngoµi vËt chÊt ®ang
vËn ®éng .Kh«ng gian vµ thêi gian tån t¹i kh¸ch quan ,nã kh«ng ph¶i bÊt
biÕn ,kh«ng thÓ ®øng ngoµi vËt chÊt ,kh«ng cã kh«ng gian trèng rçng ,mµ
nã cã sù biÕn ®æi phô thuéc vµo vËt chÊt vËn ®éng .
TÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi
CNDT coi ý thøc,tinh thÇn cã tr-íc ,quyÕt ®inh vËt chÊt ,cßn duy vËt th×
ng-îc l¹i .TriÕt häc M¸c-Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng chØ cã mét thÕ giíi duy
nhÊt lµ thÕ giíi vËt chÊt ®ång thêi cßn kh¼ng ®Þnh r»ng thÕ giíi ®Òu lµ
nh÷ng d¹ng cô thÓ cña vËt chÊt ,cã liªn hÖ vËt chÊt thèng nhÊt víi nhau nhliªn hÖ vÒ c¬ cÊu tæ chøc ,lÞch sö ph¸t triÓn vµ ®Òu ph¶i tu©n thñ theo quy
luËt kh¸ch quan cña thÕ giíi vËt chÊt ,do ®ã nã tån t¹i vÜnh cöu ,kh«ng do a
sinh ra vµ còng kh«ng mÊt ®i trong thÕ giíi ®ã ,kh«ng cã g× kh¸c ngoµi
nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt ®ang biÕn ®æi lµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau ,lµ nguyªn
nh©n vµ kÕt qu¶ cña nhau.
2. ý thøc
a. kÕt cÊu cña ý thøc
6
TiÓu luËn triÕt häc
Còng nh- vËt chÊt cã rÊt nhiÒu quan niÖm vÒ ý th-c theo c¸c tr-êng
ph¸i kh¸c nhau . Theo quan ®iÓm cña CNDVBC kh¼ng ®Þnh r»ng ý thøc lµ
®Æc tÝnh vµ lµ s¶n phÈm cña vËt chÊt ,lµ sù ph¶n ¸nh kh¸ch quan vµo bé ãc
con ng-êi th«ng qua lao ®éng vµ ng«n ng÷ .M¸c nhÊn m¹nh r»ng tinh thÇn
ý thøc lµ ch¼ng qua chØ lµ c¸i vËt chÊt ®-îc di chuyÓn vµo bé ãc con ng-êi
vµ ®-îc c¶i biÕn trong ®ã .ý thøc lµ mét hiÖn t-îng t©m lý x· héi cã kÕt cÊu
phøc t¹p gåm ý thøc tri thøc ,t×nh c¶m ,ý chÝ trong ®ã tri thøc lµ quan träng
nhÊt ,lµ ph-¬ng thøc tån t¹i cña ý thøc,v× sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ý
thøc cã liªn quan mËt thiÕt víi qu¸ tr×nh con ng-êi nhËn thøc vµ c¶i biÕn
giíi tù nhiªn.Tri thøc cµng ®-îc tÝch luü con ng-êi cµng ®i s©u vµo b¶n
chÊt cña sù vËt vµ c¶i t¹o sù vËt cã hiÖu qu¶ h¬n ,tÝnh n¨ng ®éng cña ý thøc
nhê ®ã mµ t¨ng h¬n .ViÖc nhÊn m¹nh tri thøc lµ yÕu tè c¬ b¶n quan träng
cã ý nghÜa chèng quan ®iÓm ®¬n gi¶n coi ý thøc lµ t×nh c¶m ,niÒm tin
…Quan ®iÓm ®ã chÝnh lµ bÖnh chñ quan duy ý chÝ cña niÒm tin mï qu¸ng
.Tuy nhiªn viÖc nhÊn m¹nh yÕu tè tri thøc còng kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc
phñ nhËn coi nhÑ yÕu tè vai trß t×nh c¶m ý chÝ.
Tù ý thøc còng lµ mét yÕu tè quan träng mµ CNDT coi nã lµ mét thùc
thÓ ®éc lËp cã s½n trong c¸ nh©n ,biÓu hiÖn xu h-íng vÒ b¶n th©n m×nh ,tù
kh¼ng ®Þnh c¸i t«i riªng biÖt t¸ch rêi x· héi .Tr¸i l¹i CNDVBC tù ý thøc lµ
ý thøc h-íng vÒ nhËn thøc b¶n th©n m×nh th«ng qua quan hÖ víi thÕ giíi
bªn ngoµi .Khi ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan con ng-êi tù ph©n biÖt m×nh
,®èi lËp m×nh víi thÕ giíi ®ã lµ sù nhËn thøc m×nh nh- lµ mét thùc thÓ vËn
®éng ,cã c¶m gi¸c ,t- duy cã c¸c hµnh vi ®¹o ®øc vµ vÞ trÝ x· héi .MÆt kh¸c
sù giao tiÕp x· héi vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi ®ßi hái con ng-êi nhËn râ
b¶n th©n m×nh vµ tù ®iÒu chØnh theo c¸c quy t¾c tiªu chuÈn mµ x· héi ®Ò ra
.Ngoµi ra v¨n ho¸ còng ®ãng vai trß c¸i g-¬ng soi gióp cho con ng-êi tù ý
thøc b¶n th©n .
V« thøc lµ mét hiÖn t-îng t©m lý ,nh-ng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
x¶y ra ë ngoµi ph¹m vi cña ý thøc .Cã 2 lo¹i v« thøc: lo¹i thø nhÊt liªn quan
7
TiÓu luËn triÕt häc
®Õn c¸c hµnh vi ch-a ®-îc con ng-êi ý thøc ,lo¹i thø hai liªn quan ®Õn c¸c
hµnh vi tr-íc kia ®· ®-îc ý thøc nh-ng do lÆp l¹i nªn trë thµmh thãi quen
,cã thÓ diÔn ra tù ®éng bªn ngoµi sù chØ ®¹o cña ý thøc.V« thøc ¶nh h-ëng
®Õn nhiÒu ph¹m vi ho¹t ®éng cña con ng-êi .Trong nh÷ng hoµn c¶nh ®ã nã
cã thÓ gióp con ng-êi gi¶m bít sù c¨ng th¼ng trong ho¹t ®éng .ViÖc t¨ng
c-êng rÌn luyÖn ®Ó biÕn thµnh hµnh vi tÝch cùc thµnh thãi quen ,cã vai trß
quan träng trong ®êi sèng .
b. Nguån gèc cña ý thøc
Nguån gèc tù nhiªn
ý thøc ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn l©u dµi cña giíi tù nhiªn cho
tíi khi xuÊt hiÖn con ng-êi vµ bé ãc .Khoa häc chøng minh r»ng thÕ giíi
vËt chÊt nãi chung vµ tr¸i ®Êt nãi riªng ®· tõng tån t¹i rÊt l©u tr-íc khi xuÊt
hiÖn con ng-êi ,r»ng ho¹t ®éng ý thøc cña con ng-êi diÔn ra trªn c¬ së ho¹t
®éng sinh lý thÇn kinh bé n·o ng-êi .Kh«ng thÓ t¸ch rêi ý thøc ra khái bé
n·o v× ý thøc lµ chøc n¨ng bé n·o ,bé n·o lµ khÝ qu¶n cña ý thøc .Sù phô
thuéc ý thøc vµo ho¹t ®éng bé n·o thÓ hiÖn khi bé n·o bÞ tæn th-¬ng th×
ho¹t ®éng ý thøc sÏ bÞ rèi lo¹n .Tuy nhiªn kh«ng thÓ quy mét c¸ch ®¬n gi¶n
ý thøc vÒ qu¸ tr×nh sinh lý bëi v× ãc chØ lµ c¬ quan ph¶n ¸nh .Sù xuÊt hiÖn
cña ý thøc g¾n liÒn sù ph¸t triÓn ®Æc tÝnh ph¶n ¸nh ,nã ph¸t triÓn cïng víi
sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn .Sù xuÊt hiÖn cña x· hé loµi ng-êi ®-a l¹i h×nh
thøc cao nhÊt cña sù ph¶n ¸nh ,®ã lµ sù ph¶n ¸nh ý thøc lu«n g¾n liÒn víi
viÖc lµm cho tù nhiªn thÝch nghi víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi.
Nguån gèc x· héi
Sù ra ®êi cña ý thøc g¾n liÒn h×nh thµnh víi sù ph¸t triÓn cña bé ãc con
ng-êi d-íi ¶nh h-ëng cña lao ®éng vµ giao tiÕp QHXH.
Lao ®éng cña con ng-êi lµ nguån gèc vËt chÊt cã tÝnh x· héi nh»m c¶i
t¹o tù nhiªn ,tho¶ m·n nhu cÇu vµ phôc vô môc ®Ých b¶n th©n con ng-êi
.Nhê nã mµ con ng-êi vµ x· héi loµi ng-êi míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
8
TiÓu luËn triÕt häc
.Lao ®éng lµ ph-¬ng thøc tån t¹i c¬ b¶n ®Çu tiªn cña con ng-êi ,®ång thêi
ngay tõ ®Çu ®· liªn kÕt con ng-êi víi nhau trong mèi quan hÖ kh¸ch quan
,tÊt yÕu ; mèi quan hÖ nµy ®Õn l-ît nã n¶y sinh nhu cÇu trao ®æi kinh
nghiÖm vµ tæ chøc lao ®éng ,nhu cÇu"cÇn ph¶i nãi víi nhau mét c¸i g×". Vµ
kÕt qu¶ lµ ng«n ng÷ ra ®êi.Ng«n ng÷ ®-îc coi lµ c¸i vá vËt chÊt cña t- duy
,víi sù xuÊt hiÖn cña ng«n ng÷ ,t- t-ëng con ng-êi cã kh¶ n¨ng biÓu hiÖn
thµnh hiÖn thùc trùc tiÕp ,trë thµnh tÝn hiÖu vËt chÊt t¸c ®éng tíi gi¸c quan
cña con ng-êi vµ g©y ra c¶m gi¸c .Nhê cã nã mµ con ng-êi cã thÓ giao tiÕp
,trao ®æi ,truyÒn ®¹t kinh nghiÖm cho nhau ,th«ng qua ®ã mµ ý thøc c¸ nh©n
trë thµnh ý thøc x· héi ,vµ ng-îc l¹i. ChÝnh nhê trõu t-îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t
ho¸ tøc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh thùc hiÖn ý thøc ,chÝnh nhê nã mµ con ng-êi
cã thÓ ®i s©u vµo b¶n chÊt cña sù vËt ,hiÖn t-îng ®ång thêi tæng kÕt ho¹t
®éng cña m×nh trong toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö.
C. B¶n chÊt cña ý thøc
Tõ viÖc xem xÐt nguån gèc cña ý thøc ,cã thÓ thÊy râ ý thøc cã b¶n tÝnh
ph¶n ¸nh ,s¸ng t¹o vµ b¶n tÝnh x· héi .
B¶n tÝnh ph¶n ¸nh thÓ hiÖn vÒ thÕ giíi th«ng tin bªn ngoµi ,lµ biÓu thÞ
néi dung ®-îc tõ vËt g©y t¸c ®éng vµ ®-îc truyÒn ®i trong qu¸ tr×nh ph¶n
¸nh . B¶n tÝnh cña nã quy ®inh mÆt kh¸ch quan cña ý thøc, tøc lµ ph¶i lÊy
kh¸h quan lµm tiÒn ®Ò ,bÞ nã quy ®Þnh néi dung ph¶n ¸nh lµ thÕ giíi kh¸ch
quan.
ý thøc ngay tõ ®Çu ®· g¾n liÒn víi lao ®éng ,trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o
c¶i biÕn vµ thèng trÞ tù nhiªn cña con ng-êi vµ ®· trë thµnh mÆt kh«ng thÓ
thiÕu cña ho¹t ®éng ®ã .TÝnh s¸ng t¹o cña ý thøc thÓ hiÖn ë chç nã kh«ng
chôp l¹i mét c¸ch thô ®éng nguyªn xi mµ g¾n liÒn víi c¶i biÕn ,qu¸ tr×nh
thu nhËp th«ng tin g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin .TÝnh s¸ng t¹o cña
ý thøc cßn thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng gi¸n tiÕp kh¸I qu¸t thÕ giíi kh¸ch quan ë
qu¸ tr×nh chñ ®éng ,t¸c ®éng vµo thÕ giíi ®ã.
9
TiÓu luËn triÕt häc
Ph¶n ¸nh vµ s¸ng t¹o liªn quan chÆt chÏ víi nhau ,kh«ng thÓ t¸ch rêi
,kh«ng cã ph¶n ¸nh th× kh«ng cã s¸ng t¹o v× ph¶n ¸nh lµ ®iÓm xuÊt ph¸t lµ
c¬ së cña s¸ng t¹o .§ã lµ MQHBC gi÷a thu nhËn xö lý th«ng tin ,lµ sù
thèng nhÊt mÆt kh¸ch quan chñ quan cña ý thøc.
ý thøc chØ ®-îc n¶y sinh trong lao ®éng ,ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi cña
con ng-êi.Ho¹t ®éng ®ã kh«ng thÓ lµ ho¹t ®éng ®¬n lÎ mµ lµ ho¹t ®éng x·
héi. ý thøc tr-íc hÕt lµ thøc cña con ng-êi vÒ x· héi vµ hoµn c¶nh vµ nh÷ng
g× ®ang diÔn ra ë thÕ giíi kh¸ch quan vÒ mèi liªn hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi
trong quan hÖ x· héi.Do ®ã ý thøc x· héi h×nh thµnh vµ bÞ chi phèi bëi tån
t¹i x· héi vµ c¸c quy luËt cña tån t¹i x· héi ®ã …ý thøc cña mçi c¸ nh©n
mang trong lßng nã ý thøc x· héi ,B¶n tÝnh x· héi cña ý thøc còng thèng
nhÊt víi b¶n tÝnh ph¶n ¸nh trong s¸ng t¹o.Sù thèng nhÊt ®ã thÓ hiÖn ë tÝnh
n¨ng ®éng chñ quan cña ý thøc ,ë qaun hÖ gi÷a nh©n tè vËt chÊt vµ nh©n tè
ý thøc trong ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi quan cña con ng-êi.
3.
Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc
Lªnin ®· chØ ra r»ng,sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc chØ cã ý nghÜa
tuyÖt ®èi trong ph¹m vi h¹n chÕ:trong tr-êng hîp nµy chØ giíi h¹n trong vÊn
®Ò nhËn thøc luËn c¬ b¶n lµ thõa nhËn c¸i g× lµ c¸i cã tr-íc ,c¸i g× lµ c¸i cã
sau . Ngoµi giíi h¹n ®ã th× kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a r»ng sù ®èi lËp ®ã
chØ lµ t-¬ng ®èi .Nh- vËy ®Ó ph©n ranh giíi gi÷a CNDV vµ CNDT ,®Ó x¸c
®Þnh b¶n tÝnh vµ sù thèng nhÊt cña thÕ giíi cÇn cã sù ®èi lËp tuyÖt ®èi gi÷a
vËt chÊt vµ ý thøc trong khi tr¶ lêi c¸i nµo cã tr-íc c¸i nµo quyÕt ®Þnh
.Kh«ng nh- vËy sÏ lÉn lén 2 ®-êng lèi c¬ b¶n trong triÕt häc ,lÉn gi÷a vËt
chÊt vµ ý thøc vµ cuèi cïng sÏ xa rêi quan ®iÓm duy vËt .Song sù ®èi lËp
gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc chØ lµ sù t-¬ng ®èi nh- lµ nh÷ng nh©n tè ,nh÷ng mÆt
kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong ho¹t ®éng cña con ng-êi ,®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng
thùc tiÔn con ng-êi ,ý thøc cã thøc cã thÓ c¶i biÕn ®-îc tù nhiªn ,th©m nhËp
vµo sù vËt , kh«ng cã kh¶ n¨ng tù biÕn thµnh hiÖn thùc,nh-ng th«ng qua
ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi,ý thøc cã thÓ c¶i tiÕn ®-îc ,th©m nhËp
10
TiÓu luËn triÕt häc
vµo sù vËt ,hiÖn thùc ho¸ nh÷ng môc ®Ých mµ nã ®Ò ra cho ho¹t ®éng cña
m×nh.§iÒu nµy b¾t nguån tõ chÝnh ngay b¶n tÝnh ph¶n ¸nh,s¸ng t¹o vµ x·
héi cña ý thøc vµ chÝnh nhê b¶n tÝnh ®ã mµ chØ cã con ng-êi cã ý thøc míi
cã kh¶ n¨ng c¶i biÕn vµ thèng trÞ tù nhiªn ,b¾t nã phôc vô con ng-êi. NhvËy tÝnh t-¬ng ®èi trong sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc thÓ hiÖn ë tÝnh
®éc lËp t-¬ng ®«Ý,tÝnh n¨ng ®éng cña ý thøc. MÆt kh¸c ®êi sèng con ng-êi
lµ sù thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi s«ngs tinh
thÇn trong ®ã nh÷ng nhu cÇu tinh thÇn ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng vµ
nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt còng bÞ tinh thÇn ho¸.Kh¼ng ®Þnh tÝnh t-¬ng ®èi
cña sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc kh«ng cã nghÜa lµ kh¼ng ®Þnh c¶ hai
yÕu tè cã vai trß nh- nhau trong ®êi sèng vµ ho¹t ®éng cña con ng-êi .Tr¸i
l¹i, TriÕt häc M¸c-Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng,trong ho¹t ®éng cña con ng-êi
nh÷ng nh©n tè vËt chÊt vµ ý thøc cã t¸c ®éng qua l¹i ,song sù t¸c ®éng ®ã
diÔn ra trªn c¬ së tÝnh thø nhÊt cña nh©n tè vËt chÊt so víi tÝnh thø hai cu¶ ý
thøc.
Trong ho¹t ®éng cña con ng-êi ,nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt xÐt ®Õn cïng
bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ,chi phèi vµ quy ®Þnh môc ®Ých ho¹t
®éng cña con ng-êi v× nh©n tè vËt chÊt quy ®Þnh kh¶ n¨ng c¸c nh©n tè tinh
thÇn cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng cña con ng-êi, t¹o ®IÒu kiÖn cho nh©n
tè tinh thÇn hoÆc nh©n tè tinh thÇn kh¸c biÕn thµnh hiÖn thùc vµ qua ®ã quy
®Þnh môc ®Ých chñ tr-¬ng biÖn ph¸p mµ con ng-êi ®Ò ra cho ho¹t ®éng cña
m×nh b»ng c¸ch chän läc, s÷a ch÷a bæ bæ sung cô thÓ ho¸ môc ®Ých chñ
tr-¬ng biÖn ph¸p ®ã . Ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ng-êi bao giê còng
h-íng ®Õn môc tiªu c¶i biÕn tù nhiªn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sèng . H¬n
n÷a,cuéc sèng tinh thÇn cña con ng-êi xÐt ®Õn cïng bÞ chi phèi vµ phô
thuéc vµo viÖc tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt
hiÖn cã .kh¼ng ®Þnh vai trß c¬ së ,quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh©n tè vËt chÊt, triÕt
häc M¸c-Lªnin ®ång thêi còng kh«ng coi nhÑ vai trß cña nh©n tè tinh thÇn
,tÝnh n¨ng ®éng chñ quan. Nh©n tè ý thøc cã t¸c ®éng trë l¹i quan träng ®èi
víi nh©n tè vËt chÊt. H¬n n÷a ,trong ho¹t ®éng cña m×nh ,con ng-êi kh«ng
11
TiÓu luËn triÕt häc
thÓ t¹o ra c¸c ®èi t-îng vËt chÊt ,còng kh«ng thÓ thay ®æi ®-îc nh÷ng quy
luËt vËn ®éng cña nã . Do ®ã ,trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh con ng-êi
ph¶i tu©n theo quy luËt kh¸ch quan vµ chØ cã thÓ ®Ò ra nh÷ng môc ®Ých,chñ
tr-¬ng trong ph¹m vi vËt chÊt cho phÐp .
II. VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y
dùng nÒn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay .
1.VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµo mèi quan hÖ
biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ :
Nh- chóng ta ®· biÕt, gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc cã mèi quan hÖ biÖn chøng
lÉn nhau .Nh©n tè vËt chÊt gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh cßn nh©n tè ý thøc cã t¸c
®éng trë l¹i nh©n tè ý thøc. Nh©n tè vËt chÊt trong nhiÒu tr-êng hîp ý thøc
cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña con ng-êi.§iÒu nµy thÓ hiÖn râ
trong c¸c ®-êng lèi chñ tr-êng,chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng .Vai
trß tÝch cùc cña ý thøc chØ ®-îc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ ®iÒu kiÖn
cô thÓ v× thÕ giíi vÉn tån t¹i kh¸ch quan vµ vËn ®éng ,theo ®ã ý thøc ph¶i
biÕn ®æi phï hîp víi nã ,nÕu tiªu cùc th× sím muén còng bÞ ®µo th¶i ,nh-ng
xÐt ®Ðn cïng th× ý thøc vÉn lµ nh©n tè thø hai quyÕt ®Þnh .Vµ ta thÊy nÕu
kinh tÕ cña mét n-íc giµu ,x· héi ph¸t triÓn cao nh-ng chÝnh trÞ mÊt æn
®Þnh ,lu«n ®Êu tranh giai cÊp …th× ®Êt n-íc ®ã kh«ng thÓ yªn Êm hoµ b×nh
®-îc vµ cuéc sèng ng-êi d©n tuy ®Çy ®ñ ,sung tóc nh-ng sÏ lu«n lo ©u .Do
®ã nÕu chÝnh trÞ æn ®Þnh th× d©n míi yªn t©m lµm ¨n vµ x©y dùng mét x·
héi ph¸t triÓn ,®Êt n-íc giµu m¹nh.
Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thay ®æi theo tõng h×nh th¸i kinh
tÕ CXNT-CHNL-PK-TBCN-CNXH .Tr×nh ®é tæ tæ chøc qu¶n lý vµ tÝnh
chÊt hiÖn ®¹i cña nÒn s¶n xuÊt sÏ lµ nh©n tè quy ®Þnh tr×nh ®é vµ møc sèng
cña x· héi ,bëi s¶n xuÊt vËt chÊt lµ nÒn t¶ng h×nh thµnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ
x· héi ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi .hiÖn thùc lÞch sö ®· chØ ra r»ng mäi
quan hÖ cña ®êi sèng x· héi bao gåm quan hÖ chÝnh trÞ ,nhµ n-íc ph¸p
quyÒn,®¹o ®øc ,khoa häc ,t«n gi¸o…®Òu h×nh thµnh biÕn ®æi g¾n liÒn víi
12
TiÓu luËn triÕt häc
kinh tÕ vµ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh .Trong ®ã theo M¸c quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a
ng-êi víi ng-êi lµ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ kh¸c .
S¶n xuÊt vËt chÊt hay kinh tÕ lµ c¬ së ®Çu tiªn quan träng nhÊt khi tham
gia vµo qu¸ tr×nh ph©n ho¸ vµ hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng cña con ng-êi ,tho¶
m·n c¸c nhu cÇu cña con ng-êi vµ x· héi . S¶n xuÊt vËt chÊt m«i tr-êng tù
nhiªn ,®iÒu kiÖn x· héi…®ßi hái thÓ lùc ,trÝ tuÖ vµ nh©n c¸ch con ng-êi ph¶i
ph¸t triÓn thÝch øng víi nã .Yªu cÇu kh¸ch quan cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ
,s¶n xuÊt cho khoa häc kÜ thuËt vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t x· héi ngµy cµng
ph¸t triÓn hoµn thiÖn .§ã chÝnh lµ c¬ së quyÕt ®Þnh sù hoµn thiÖn cña con
ng-êi ,chÝnh trÞ ,x· héi ,lµ nh©n tè qaun träng hµng ®Çu cña LLSX .Sù
phong phó ®a d¹ng cña vËt chÊt sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kÜ
thuËt vµ ®êi sèng tinh thÇn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ c¬ së n¶y sinh sù
ph¸t triÓn n¨ng lùc tinh thÇn cña con ng-êi .Nãi cho cïng nhu cÇu cña con
ng-êi vÒ vËt chÊt bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh v× con ng-êi tr-íc hÕt
ph¶i ¨n mÆc ,ë råi ®Õn vui ch¬i gi¶i trÝ .Ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ng-êi
tr-íc hÕt h-íng tíi môc tiªu c¶i biÕn tù nhiªn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sèng
vµ cuéc sèng cña con ngu-¬× phô thuéc vµo nhu cÇu vËt chÊt vµ nh÷ng ®iÒu
kiÖn hiÖn cã.
NÒn kinh tÕ cña mét n-íc lµ nÒn t¶ng ®Ó cho n-íc ®ã tiÕp tôc ph¸t triÓn
c¸c chñ tr-¬ng biÖn ph¸p trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµo c«ng cuéc b¶o vÖ
x©y dùng ®Êt n-íc .C¨n cø vµo t×nh h×nh kinh tÕ mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch
phï hîp nh»m ®em l¹i lîi Ých cao cho x· héi vµ cho nh©n d©n .T¸c dông
ng-îc l¹i thÓ chÕ chÝnh trÞ ,ý thøc cña mét n-íc rÊt quan träng trong viÖc
x©y dùng ®Êt n-íc. ChÝnh trÞ æn ®Þnh chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ
,mäi doanh nghiÖp còng nh- nh©n d©n ,c¸c c«ng ty c¸c tæ chøc ®em hÕt søc
m×nh t¹o lîi Ých cho b¶n th©n vµ x· héi.
Nguyªn lý triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ mèi QHBC gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc
®ßi hái chóng ta ph¶i xem xÐt c¸c sù vËt tõ thùc tÕ kh¸ch
13
TiÓu luËn triÕt häc
quan ,tr¸nh chñ nghÜa chñ quan duy ý chÝ,®ång thêi ph¸t huy vai trß n¨ng
®éng s¸ng t¹o cña ý thøc ,ph¸t huy nç lùc chñ quan vµ ho¹t ®éng cña con
ng-êi .
2.VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc rtong viÖc x©y dùng
nÒn kinh tÕ míi ë n-íc ta hiÖn nay.
Nh- chóng ta ®· biÕt sau khi gi¶i phãng miÒn nam thèng nhÊt ®Êt n-íc
,nÒn kinh tÕ miÕn b¾c bÞ suy gi¶m nghiªm träng.C¬ së vËt chÊt kÜ thuËt yÕu
kÐm,c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi ,n¨ng suÊt lao ®éng thÊp…s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp ch-a cung cÊp ®ñ l-¬ng thùc cho d©n ,nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp
,hµng ho¸ cho xuÊt khÈu ,ngoµi ra cßn bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ bëi ®Õ quèc MÜ .ë
miÒn nam sau 20 n¨m chiÕn tranh nÒn kinh tÕ bÞ ®¶o lén ,n«ng nghiÖp bÞ
hoang ho¸ ë nhiÒu vïng…
Tr-íc t×nh h×nh ®ã ®¹i héi §¶ng ta lÇn thø IV ®· ®Ò ra chØ tiªu vµ kÕ
ho¹ch 5 n¨m 1976-1980 vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn v-ît qu¸ kh¶ n¨ng kinh
tÕ 1975 phÊn ®Êu d¹t 21tr tÊn l-¬ng thùc 1tr tÊn c¸ biÓn ,1tr ha khai hoang ,
1tr200ha rõng míi 10tr tÊn than s¹ch …ngoµi ra cßn ®Ò xuÊt x©y dùng thªm
c¸c c¬ së míi vÒ c«ng nghiÖp nh- c¬ khÝ vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i c¶i t¹o XHCN
ë miÒn nam .Nh÷ng chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch sai lÇm ®ã ®· g©y tæn h¹i ®Õn
nÒn kinh tÕ cuéc sãng nh©n d©n…®Õn hÕt 1980 ,nhiÒu chØ tiªu ®Ò ra chØ ®¹t
®-îc 50-60%, nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng chËm ,tæng s¶n phÈm x· héi b×nh
qu©n lµ 1,5% c«ng nghiÖp t¨ng 2,6% n«ng nghiªp gi¶m 0,15% .
§¹i héi §¶ng lÇn V vÉn ch-a t×m ra nguyªn nh©n dÉn tíi sù tr× trÖ ,®ång
thêi còng ch-a ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch míi cho nÒn kinh tÕ 1981-1985 . Chóng
ta ch-a kh¾c phôc chñ quan tr× trÖ trong bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ ,c¶I t¹o XHCN
vµ qu¶n lý kinh tÕ l¹i ph¹m nh÷ng sai lÇm míi rong lÜnh vùc ph©n phèi l-u
th«ng .Nh×n chung vÉn ch-a ®¹t ®-îc môc tiªu ®¹i héi V ®Ò ra .
TÊt nhiªn ngoµi nh÷ng yÕu tè chñ quan cßn cã yÕu tè kh¸ch quan dÉn
®Õn sù tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ do chiÕn tranh ,bèi c¶nh quèc tÕ …song chóng
ta vÉn m¾c sai lÇm chñ quan trong viÖc qu¶n lý c¸n bé ,ph¸t triÓn LLSX .
14
TiÓu luËn triÕt häc
Nh¾c l¹i thÊy râ t¸c ®éng tiªu cùc cña ý thøc ®èi víi vËt chÊt ,thÊy râ
t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ tr-íc khi cã c«ng cuéc ®æi míi
.PhÐp BCDV kh¼ng ®Þnh r»ng nÕu ý thøc lµ tiªu cùc th× sím muén sÏ bÞ ®µo
th¶i .
Tr-íc t×nh h×nh kinh tÕ ®ã ,§¶ng vµ nhµ n-íc ®· ®i s©u nghiªn cøu
,ph©n tÝch t×nh h×nh ,lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n vµ ®Æc biÖt lµ ®æi míi t- duy
vÒ kinh tÕ .§¹i héi §¶ng VI ®· rót ra kinh nghiÖm lín trong ®ã cã:ph¶i lu«n
lu«n xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ,t«n träng vµ ho¹t ®éng theo quy luËt kh¸ch quan
.§¶ng ®· ®Ò ra ®-êng lèi ®æi míi ,më ra b-íc ngoÆt trong sù viÖc x©y dùng
CNXH ë n-íc ta .
T¹i ®¹i héi VI §¶ng ®· nghiªm kh¾c tù phª b×nh ,t×m ra ®óng nguyªn
nh©n khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ ®· ®Ò ra nhiÒu ph-¬ng h-íng nhiÖm vô
trong viÖc ®æi míi ,nhÊt lµ vÒ kinh tÕ ,thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh kinh tÕ víi 3
môc tiªu : l-¬ng thùc -thùc phÈm ,hµng tiªu dïng ,xuÊt khÈu ,h×nh thµnh
nÒn kinh tÕ nhiªu thµnh phÇn ,thõa nhËn kinh tÕ t- s¶n s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ
kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ,®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý .Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
nghÞ quyÕt cña §¶ng ,nh÷ng diÔn biÕn quèc tÕ ®· ¶nh h-ëng xÊu ®Õn nÒn
kinh tÕ n-íc ta nh-ng §¶ng ,nhµ n-íc vµ nh©n d©n ®· nç lùc kh¾c phôc
nh÷ng khã kh¨n vµ t×m tßi khai ph¸ ra ®-êng lèi ®æi míi . T¹i ®¹i héi VII ta
®· ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ cña n-íc ta sau h¬n nhiÒu n¨m thùc
hiÖn ®æi míi ®· ®¹t ®-îc c¸c b-íc tiÕn quan träng .T×nh h×nh h×nh chÝnh trÞ
æn ®Þnh nªn nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn b-¬c ®Çu nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ho¹t ®éng theo sù qu¶n lý cña nhµ n-íc ,LLSX huy
®éng tèt h¬n ,tr¸nh ®-îc l¹m ph¸t ,®êi sèng cña ng-êi d©n ®-îc c¶i thiÖn
,cuéc khñng ho¶ng ®· gi¶m bít ,sinh ho¹t d©n chñ ngµy cµng ph¸t huy .
Qua c¸c dÉn chøng trªn ta thÊy sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a vËt chÊt vµ ý
thøc ,gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ,nhê cã ®-êng lèi ®æi míi ,nÒn kinh tÕ ngµy
cµng ph¸t triÓn ,cuéc sèng cña ng-êi d©n ngµy cµng æn ®Þnh ®· gãp phÇn to
lín trong viÖc ph¸t huy d©n chñ trong x· héi . Ngoµi mÆt tÝch cùc cßn cã
15
TiÓu luËn triÕt häc
tiªu cùc nh- : l¹m ph¸t vÉn cßn cao ,nhiÒu c¬ së ®×nh ®èn kÐo dµi ,lao ®éng
thiÕu viÖc lµm t¨ng lªn ,vµ rong qu¶n lý cßn nhiÒu lóng tóng s¬ hë… ®Æc
biÖt ®¹i héi còng x¸c ®Þnh "vÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ
ph¶i tËp trung søc ®æi míi kinh tÕ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu cÊp b¸ch cña nh©n
d©n vÒ viÖc lµm ,vµ c¸c nhu cÇu x· héi kh¸c ,x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ
thuËt cña CNXH ,coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh ®æi míi trong
lÜnh vùc chÝnh trÞ."
§¶ng ta ®· vËn dông ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµo
c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n-íc c¶ vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ .§¹i héi VIII ®· chØ
ra c¸c môc tiªu cÇn ®¹t ®-îc ,cô thÓ lµ ph-¬ng ch©m chØ ®¹o trong 5 n¨m
1991-1995 ,trong ®ã næi cém nhÊt lµ ph-¬ng ch©m kÕt hîp ®éng lùc kinh tÕ
vµ ®éng lùc chÝnh trÞ ,ph-¬ng ch©m tiÕp tôc ®æi míi ®· ®I vµo chiÒu s©u víi
b-íc ®i v÷ng ch¾c ,lÊy ®æi míi lµm nÒn ®Ó thóc ®Èy c¸c lÜnh vùc kh¸c ph¸t
triÓn.
Trong b¸o c¸o cña §¶ng vÒ c«ng cuéc ®æi míi ®· nhËn xÐt :"nÐt næi bËt
lµ trong §¶ng ®· cã sù ®æi míi t- duy vÒ kinh tÕ víi tinh thÇn ®éc lËp s¸ng
t¹o. §¶ng ta cô thÓ ho¸ vµ ph¸t triÓn nghÞ quyÕt ®¹i héi VII ,b-íc ®Çu h×nh
thµnh hÖ thèng c¸c quan ®iÓm ,nguyªn t¾c chØ ®¹o sù nghiÖp ®æi míi ë n-íc
ta ".
Sau ®¹i héi ban chÊp hµnh T¦ §¶ng ®· ®Ò ra c¸c nghÞ quyÕt gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò ®èi néi ®èi ngo¹i . Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm k× ®·
®¸nh gi¸ cao trong trong qu¸ tr×nh kh¾c phôc khñng ho¶ng kinh tÕ … kh¾c
phôc ®-îc nhiÒu tån t¹i trong 3 n¨m qua .L¹m ph¸t ®-îc ®Èy lïi .Tæng s¶n
phÈm GDP t¨ng b×nh qu©n 8.2% so víi møc ®Ò ra n¨m 91-95 lµ 5,55,6%.S¶n xuÊt n«ng nghiÖp t-¬ng ®èi toµn diÖn s¶n l-îng l-¬ng thùc 26%
so víi 5 n¨m tr-íc ®ã ,t¹o ®IÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cuéc sèng ®Çy ®ñ ,ph¸t
triÓn ®-îc nhiÒu ngµnh nghÒ .VÊn ®Ò l-¬ng thùc ®· ®-îc gi¶i quyÕt tèt
.Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®-îc më réng theo h-íng ®a d¹ng ho¸ ,thÞ
tr-êng xuÊt nhËp khÈu ®-îc më réng , nguån vèn ®Çu t- n-íc ngoµi t¨ng
16
TiÓu luËn triÕt häc
m¹nh ,t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu 91-95 lµ 17 tØ USD so víi kÕ ho¹ch lµ 1215 tØ USD. Khoa häc c«ng nghÖ cã b-íc ph¸t triÓn lín phôc vô cho viÖc
thùc hiÖn ®-êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng ,lÜnh vùc v¨n ho¸ tinh thÇn ®-îc
n©ng cao ,®êi sèng nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn ,quèc phßng an ninh ®-îc gi÷
v÷ng.
Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc chØ nªu lªn thµnh tùu tiÕp tôc gi÷ v÷ng vµ
cñng cè æn ®Þnh chÝnh trÞ ,më réng quan hÖ ®èi ngo¹i ,t¹o ®IÒu kiÖn cho
c«ng cuéc x©y dùng b¶o vÖ tæ quèc .
Nh- vËy , còng thÊy râ t¸c ®éng cña kinh tÕ víi chÝnh trÞ vµ x· héi ,®èi
víi c«ng t¸c ®èi ngo¹i ,quèc phßng ,an ninh…®æi míi kinh tÕ nh-ng c¸c
nh©n tè chÝnh trÞ x· héi ,®èi ngo¹i…còng t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®èi víi
kinh tÕ .VËn dôn ®óng ®¾n c¸c mèi quan hÖ biÖn chøng duy vËt . t¹i héi
nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc ®· v¹ch ra nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm ,vÊn ®Ò kinh tÕ nh"nÒn kinh tÕ vÉn cßn mang tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu ,c«ng nghiÖp nhá
bÐ ,kÕt cÊu h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn,kinh tÕ tuy t¨ng tr-ëng kh¸ nh-ng n¨ng
suÊt chÊt l-îng hiÖu qu¶ cßn kÐm …" vµ vÉn cßn nh÷ng tån t¹i vÒ mÆt v¨n
ho¸ ,x· héi…®Ó cã nh÷ng thay ®æi tèt h¬n ,§¶ng ®· ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô
chñ yÕu thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp
ho¸ ,hiÖn ®¹i ho¸ ,ch¨m lo ®Õn c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ x· héi , ®¶m b¶o an ninh
-quèc phßng, x©y dùng nhµ n-íc v¨n ho¸ cña d©n ,do d©n vµ v× d©n ®æi míi
chØnh ®èn ®¶ng vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n .
Sau ®¹i héi T¦ §¶ng (kho¸ VII) ra nghÞ quyÕt ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
míi ®Õn 2000 theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ ,hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.C¶i c¸ch
nÒn hµnh chÝnh nhµ n-íc víi néi dung cña héi nghÞ T¦ lÇn thø VIII ,cã thÓ
coi ®· cô thÓ ho¸ mét b-íc c-¬ng lÜnh vµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn khoa häc x·
héi mµ ®¹i héiVIII ®· th«ng qua.
Víi thµnh c«ng trong nh÷ng n¨m qua ta thÊy ®-êng lèi vµ chÝnh s¸ch
cña §¶ng vµ nhµ n-íc lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng mµ tr-íc ®©y ta ®· phñ nhËn ®Î h-íng tíi CNXH bá qua CNTB .
17
TiÓu luËn triÕt häc
§¶ng ®· ph¹m sai lÇm ®ã lµ véi c¶i t¹o CNXH xo¸ bá nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn duy tr× l©u c¬ chÕ qu¶n lý quan liªu bao cÊp.Cã nhiÒu sai sãt
viÖc qu¶n lý tiÒn tÖ còng nh- qu¶n lý vÒ giai cÊp l·nh ®¹o. N-íc ta ®·
nghiªn cøu c¸c mÆt m¹nh vµ h¹n chÕ cña CNTB ®Ó tËn dông mét c¸ch tæng
hîp vµo t×nh h×nh kinh tÕ x· héi n-íc ta hiÖn nay ®Ó ®-a ViÖt Nam theo
h-íng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c b-íc ph¸t
triÓn kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.
Trªn tinh thÇn ®ã cïng víi c¸c kinh nghiÖm ®¹i héi VIII lÇn nµy ®·
®¸nh gi¸ ®-îc khã kh¨n chung ®Ó chñ ®éng n¾m lÊy thêi c¬ ®Ó v-¬n lªn
®Èy lïi vµ kh¾c phôc c¸c nguy c¬ xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn . §¶ng ®· ®Ò ra
c-¬ng lÜnh cÇn tiÕp tôc n¾m v÷ng 2 nhiÖm vô chiÕn l-îc x©y dùng CNXH
vµ b¶o vÖ tæ quèc. Tõ nay ®Õn 2000 ra søc ®Ó trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp.
Víi nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÝch hîp chóng ta ®· ®-îc mét sè
b-íc tiÕn quan träng ,b×nh th-êng ho¸ quan hÖ ViÖt -MÜ ,lµ thµnh viªn cña
khèi Asean ,®Æc biÖt 1998 n-íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn cña khèi APEC
(diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng)…Tõ chç bÞ bao v©y cÊm
vËn ®Õn nay n-íc ta ®· quan hÖ ngo¹i giao víi 167 n-íc ,quan hÖ th-¬ng
m¹i víi 120 n-íc ,ph¸t triÓn quan hÖ tèt ®Ñp víi c¸c n-íc l¸ng giÒng .§ã lµ
ý nghÜa to lín trong viÖc gi÷ v÷ng m«I tr-êng hoµ b×nh æn ®Þnh ,lµ nÒn t¶ng
x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc.
T¨ng tr-ëng GDP tiÕp tôc t¨ng cao ,1996 lµ 9,3%,1997 lµ 8,2% 1998 lµ
5,8% ,l¹m ph¸t chiÕm d-íi 10%.Tèc ®é t¨ng tr-ëng c«ng nghiÖp vÉn lµ hai
con sè…®êi sèng nh©n d©n cµng æn ®Þnh t¨ng cao .
C«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam ngµy cµng ®óng ®¾n ,chÝnh v× §¶ng
ngµy cµng n¾m v÷ng vµ vËn dông ®óng ®¾n ph-¬ng ph¸p luËn triÕt häc toµn
diÖn M¸c-Lªnin .Mèi quan hÖ kinh tÕ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ
ngµy cµng râ nÐt ,®¬n cö tõ viÖc thiÕu ¨n b©y giê ViÖt Nam trë thµnh n-íc
thø 3 xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Lßng tin cña nh©n d©n ngµy cµng t¨ng cao
18
TiÓu luËn triÕt häc
.Ngoµi ra cßn t¨ng truëng vÒ tæng s¶n phÈm quèc d©n ,vÒ tèc ®é thu hót vèn
®Çu t- n-íc ngoµi ,vÒ xuÊt khÈu …
§æi míi lµ khã kh¨n nh-ng nhê cã chÝnh s¸ch vµ ®-êng lèi ®óng ®¾n
vµ cã sù t×m tßi häc hái tõ nÒn kinh tÕ t- b¶n cña nhiÒu n-íc ,cïng c¸c diÔn
biÕn phøc t¹p cña t×nh h×nh thÕ giíi,nh÷ng biÕn déng nhiÒu mÆt cña ®Êt
n-íc cµng ®ßi hái lßng kiªn tr× ,gi÷ v÷ng lßng tin ,quyÕt t©m kh¾c phôc khã
kh¨n ®Ó thÝch øng kÞp thêi víi sù biÕn ®æi tõng ngµy tõng giê.
Ng-êi c¸n bé kinh tÕ ph¶I qu¸n triÖt s©u s¾c vËn dông s¸ng t¹o chñ
nghÜa M¸c -Lªnin ,t- t-ëng Hå Chi Minh lµ ph¶i nghiªn cøu ®Ò xuÊt vµ ¸p
dông ®óng ®¾n c¸c chñ tr-¬ng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Ó ®-a nÒn kinh tÕ
n-íc ta v-ît qua t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi vµ kÐm ph¸t triÓn ,tr¸nh khái nguy c¬
tôt hËu so víi kinh tÕ thÕ giíi .Trong viÖc xo¸ bá quan liªu bao cÊp nghÜa lµ
®ßi hái ng-êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i s¸ng t¹o ,n¨ng ®éng n¾m b¾t ®-îc
thùc tÕ ®Ó vËn dông vµ ph¸t triÓn nã .Tõ kinh nghiÖm thùc tÕ chØ cÇn kh«ng
nhËn ®Þnh ®óng mét vÊn ®Ò ,1 chñ tr-¬ng ,1 th«ng tin ,1 tõ ng÷ trong b¶n
hîp ®ång kinh tÕ ,1 hµnh ®éng chËm trÔ hay véi v· lµ cã thÓ lín vÒ nÒn kinh
tÕ .Ng-îc l¹i nÕu biÕt n¾m b¾t kÞp thêi 1 th«ng tin dï nhá vÉn cã thÓ dÉn tíi
mét th¾ng lîi lín.Nªn sù kÕt hîp gi÷a thùc tÕ kh¸ch quan vµ ph¸t huy nç
lùc chñ quan ,kÕt hîp gi÷a t×nh c¶m vµ trÝ tuÖ ph¶i thËt nhuÇn nhuyÔn ,c¸c
bé qu¶n lý ph¶i cã phÈm chÊt tèt ®Ñp,ph¶i trung thùc ,chÝnh x¸c kÞp thêi
,ph¶i biÕt n¾m b¾t vµ ®Ò ra gi¶i ph¸p dóng ®¾n cho mäi t×nh huèng .CÇn ®Êu
tranh chèng chñ nghÜa chñ quan duy ý chÝ ,t- t-ëng nãng véi ph-u l-u ,bÊt
chÊp mäi quy luËt .Ngoµi ra cÇn rÌn luyÖn tÝnh kiªn nhÉn ch¨m chØ ,d¸m
nghÜ d¸m lµm ,chñ ®éng s¸ng t¹o ,giµnh lÊy thêi c¬ .RÌn luyÖn ®-îc c¸c
phÈm chÊt Êy ng-êi qu¶n lý sÏ ®øng v÷ng trªn vÞ trÝ l·nh ®¹o cña m×nh ,
ngoµi ra cßn cã thÓ v-¬n lªn cao h¬n ®Ó trë thµnh nhµ kinh doanh giái.
19
TiÓu luËn triÕt häc
KÕt luËn
X©y dùng CNXH ë ViÖt Nam lµ mét sù nghiÖp rÊt khã kh¨n ,phøc t¹p
,nã nh- cuéc chiÕn ®Êu kh¸ng chiÕn tr-êng k× cña §¶ng vµ nhµ n-íc.
Víi nh÷ng biÐn ®éng tr-íc t×nh h×nh kinh tÕ cña nhiÒu n-íc trªn thÕ
giíi ®ßi hái §¶ng vµ nhµ n-íc ph¶I kiªn tr× ,gi÷ v÷ng lßng tin ,quyÕt t©m
kh¾c phôc khã kh¨n ,®ång thêi ph¶i tØnh t¸o ,nh¹y bÐn thÝch øng kÞp thêi
víi thùc tÕ biÕn ®æi tõng ngµy tõng giê.
Qu¸n triÖt ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t- t-ëng Hå
ChÝ Minh ,vËn dông thµnh th¹o phÐp BCDV vµo viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý
kinh tÕ ,ph¸t huy m¹nh mÏ quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong c«ng
cuéc ®æi míi nh»m t¨ng tr-ëng nÒn kinh tÕ quèc d©n ,nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ
trë thµnh nh÷ng nhµ qu¶n lý giái gãp phÇn xøng ®¸ng vµo c«ng cuéc ®æi
míi cña ®Êt n-íc,t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn cao ,tõ
®ã n©ng cao vÞ trÝ ViÖt Nam trªn chÝnh tr-êng quèc tÕ ,gãp phÇn cñng cè sù
æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ cña ®Êt n-íc .§ã lµ l-¬ng t©m cña nh÷ng ng-êi lµm
c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ chÝnh trÞ.
20
- Xem thêm -