Lêi më ®Çu
Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ lý luËn c¬ b¶n vµ gi÷ mét vÞ trÝ
hÕt søc quan träng cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö do K.Marx x©y dùng nªn.
Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®· ®-îc thõa nhËn lµ lý luËn khoa häc vµ lµ
ph-¬ng ph¸p luËn c¬ b¶n trong viÖc nghiªn cøu lÜnh vùc häc. Nhê cã lý luËn
hÝnh thaÝ kinh tÕ – x· héi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi häc K. Marx ®·
chØ râ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong, néi t¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi, chØ râ
®-îc b¶n chÊt cña tõng chÕ ®é x· héi. Nh- vËy qua lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ
– x· héi gióp chóng ta nghiªn cøu mét c¸ch ®óng ®¾n vµ khoa häc vËn hµnh
cña x· héi trong mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
Nh-ng ngµy nay, ®øng tr-íc nh÷ng sù kiÖn lín nh- sù sôp ®æ cña c¸c
n-íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u, ®Æc biÖt lµ Liªn X« - ngän cê ®Çu cña chñ
nghÜa x· héi, lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi bÞ phª ph¸n tõ rÊt nhiÒu phÝa sù
phª ph¸n kh«ng chØ tõ phÝa ®èi lËp cña chñ nghÜa Marx- Lªnin mµ cßn c¶
mét sè ng-êi ®· tõng ®i theo con ®-êng cña chñ nghÜa Marx – Lªnin. Nãi
chung hä cho r»ng: lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®· lçi thêi, l¹c hËu kh«ng
thÓ ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn hiÖn nay mµ ph¶i thay thÕ b»ng mét lý luËn kh¸c.
Tr-íc t×nh h×nh ®ã buéc chóng ta lµm râ thùc chÊt cña lý luËn h×nh th¸i kinh
tÕ x· héi vµ gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc, tÝnh thêi ®¹i cña nã lµ rÊt cÇn thiÕt ; vÒ
thùc tiÔn n-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh ®ã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò khã kh¨n ®-îc ®Æt ra ®ßi
hái ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt.
§Ó gãp phÇn lµm râ h¬n vÒ lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi víi nh÷ng
gi¸ trÞ khoa häc cña nã, em xin cã mét vµi ph©n tÝch vÒ vÊn ®Ò trªn nh»m hiÓu
thªm vÒ tÝnh ®óng ®¾n cña nã.
PhÇn I
Néi dung cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi
1)
Kh¸i niÖm.
H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö
dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng
quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch øng víi lùc l-îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt
®Þnh vµ víi mét kiÕn tróc th-îng tÇng ®-îc x©y dùng lªn trªn nh÷ng quan hÖ
s¶n xuÊt ®ã.
KÕt cÊu vµ chøc n¨ng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi.
X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng sè nh÷ng hiÖn t-îng, sù kiÖn rêi r¹c nh÷ng c¸
nh©n riªng lÎ. X· héi lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã c¬ cÊu phøc t¹p. Trong ®ã
cã nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt lµ lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc
th-îng tÇng. Mçi mÆt cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn mÆt kh¸c t¹o nªn sù
vËn ®éng cña c¬ thÓ x· héi. ChÝnh tÝnh toµn vÑn cña nã ®-îc ph¶n ¸nh b»ng
kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi.
Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ
– x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi xÐt
®Õn cïng lµ do lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn
qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao thÓ hiÖn tÝnh
liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi.
Quan hÖ s¶n xuÊt – quan hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt – lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mèi quan hÖ x·
héi kh¸c, kh«ng cã mèi quan hÖ ®ã th× kh«ng thµnh x· héi vµ quy luËt x· héi.
Mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cña nã t-¬ng
øng víi tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt, ®ã lµ tiªu
chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi cô thÓ kh¸c, ®ång
thêi tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö.
Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ bé x-¬ng cña ¬ thÓ x· héi hîp thµnh c¬ së h¹
tÇng. Trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng quan ®iÓm
2
vÒ chÝnh trÞ, ph¸p lý, ®¹o ®øc, triÕt häc v.v...vµ nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng hîp
thµnh kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi mµ chøc n¨ng x· héi cña nã lµ b¶o vÖ, duy
tr× vµ ph¸t triÓn c¬ s¬ h¹ tÇng sinh ra nã.
Ngoµi nh÷ng mÆt c¬ b¶n cña x· héi ®· ®Ò cËp ë trªn – lùc l-îng s¶n
xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng – th× cßn cã nh÷ng quan hÖ
d©n téc quan hÖ gia ®×nh vµ c¸c sinh ho¹t x· héi kh¸c.
2. Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh
lÞch sö tù nhiªn.
LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n nèi tiÕp nhau tõ
thÊp ®Õn cao. T-¬ng øng víi mçi giai ®o¹n lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi.
Sù vËn ®éng thay thÕ nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi trong lÞch sö
®Òu do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan, ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña
x± héi. Marx viÕt : “T«i coi sù ph²t triÓn cða nh÷ng h×nh th²i kinh tÕ – x· héi
l¯ mét qu² tr×nh lÞch sö tù nhiªn ”.
C¸c mÆt c¬ b¶n hîp thµnh mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi: lùc l-îng s¶n
xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng kh«ng t¸ch rêi nhau, mµ liªn
hÖ biÖn chøng víi nhau h×nh thµnh nªn nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña x· héi.
§ã lµ quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña lùc l-îng s¶n xuÊt, quy luËt c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng
tÇng vµ c¸c quy luËt x· héi kh¸c. ChÝnh do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan
®ã, mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vËn ®éng vµ ph¸t triÓn thay thÕ nhau tõ
thÊp lªn cao trong lÞch sö nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn kh«ng phô thuéc
vµo ý trÝ, nguyÖn väng chñ quan cña con ng-êi.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån gèc s©u xa ë sù
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
Nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc t¹o ra b»ng n¨ng thùc tiÔn cña con
ng-êi xong kh«ng ph¶i con ng-êi lµm ra theo ý muèn chñ quan. B¶n th©n
n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi còng bÞ quy ®Þnh bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch
quan nhÊt ®Þnh. Ng-¬× ta lµm ra lùc l-îng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn nh÷ng
lùc l-îng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®-îc trong mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®· cã s½n
3
do thÕ hÖ tr-íc t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®·
quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã,
xÐt ®Õn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn
cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c h×nh
th¸i kinh tÕ – x· héi × quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß
quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ
yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy ®Þnh
khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai cña ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng
quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ ®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan
hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao h¬n ra ®êi.
Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn
biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c
®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù t×m ®-êng cho
m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu
con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt
chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña
lÞch sö thÕ giíi.
®· cã s½n do thÕ hÖ tr-íc t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n
xuÊt ®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt,
do ®ã, xÐt ®Õn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c h×nh
th¸i kinh tÕ – x· héi × quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß
quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ
yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy ®Þnh
khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai cña ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng
4
quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ ®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan
hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao h¬n ra ®êi.
Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn
biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c
®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù t×m ®-êng cho
m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu
con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt
chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña
lÞch sö thÕ giíi.
V¹ch ra con ®-êng tæng qu¸t cña lÞch sö, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ gi¶i
thÝch ®-îc râ rµng sù ph¸t triÓn x· héi trong mçi thêi ®iÓm cña qu¸ tr×nh lÞch
sö. LÞch sö cô thÓ v« cïng phong phó, cã hµng lo¹t nh÷ng yÕu tè lµm cho qu¸
tr×nh lÞch sö ®a d¹ng vµ th-êng xuyªn biÕn ®æi, kh«ng thÓ xem xÐt qu¸ tr×nh
lÞch sö nh- mét ®-êng th¼ng.
Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh qu¸
tr×nh lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ nÒn s¶n xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. Nh-ng nh©n tè
kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c nhau cña
kiÕn tróc th-îng tÇng ®Òu cã ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh lÞch sö. NÕu kh«ng tÝnh
®Õn sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c nh©n tè ®ã th× kh«ng thÊy hµng lo¹t nh÷ng
sù ngÉu nhiªn mµ tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ra ®-êng ®i cho
m×nh. V× vËy ®Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸c nh©n
tè b¶n chÊt cã tham gia trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau ®ã.
Cã nhiÒu ngyuªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch thÕ giíi cã tÝnh
®a d¹ng: ®iÒu kiÖn cña m«i tr-êng ®Þa lý cã ¶nh h-ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t
triÓn x· héi. §Æc biÖt ë buæi ban ®Çu cña sù ph¸t triÓn x· héi, thh× ®iÒu kiÖn
cu¶ m«i tr-êng ®Þa lý lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quy ®Þnh qu¸ tr×nh
kh«ng ®ång ®Òu cña lÞch sö thÕ giíi, cã d©n téc ®i lªn, cã d©n téc tr× trÖ l¹c
hËu. Còng kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh- nhµ
5
n-íc, tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ cña truyÒn thèng cña hÖ t- t-ëng vµ t©m lý
x· héi v.v...®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö.
§iÒu quan träng trong lÞch sö lµ sù ¶nh h-ëng lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc.
Sù ¶nh h-ëng ®ã cã thÓ diÔn ra d-íi nh÷ng h×nh thøc rÊt kh¸c nhau tö chiÕn
tranh vµ c-íp ®o¹t ®Õn viÖc trao ®æi hµng ho¸ vµ giao l-u v¨n ho¸. Nã cã thÓ
®-îc thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi tõ kinh tÕ, khoa
häc – kü thuËt ®Õn hÖ t- t-ëng. Trong ®iÒu kiÖn cña thêi ®¹i ngµy nay, cã
nh÷ng n-íc ph¸t triÓn kü thuËt r¸t nhanh chãng, nhê n¾m v÷ng vµ sö dông
nh÷ng thµnh tùu khoa häc- kü thuËt cña c¸c n-íc kh¸c. ¶nh h-ëng cña ý thøc
hÖ ®· cã mét ý nghÜa l¬n lao trong lÞch sö.
Kh«ng thÓ hiÓu ®-îc tÝnh ®éc ®¸o cña c¸c n-íc riªng biÖt nÕu kh«ng tÝnh
®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn lÞch sö thÕ giíi mét d©n téc
nµy tiÕn lªn phÝa tr-íc, mét sè d©n téc kh¸c l¹i ngõng trÖ, mét sè n-íc do
hµng lo¹t nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi
nµo ®ã. §iÒu ®ã chøng tá lµ sù kÕ tôc thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
kh«ng gièng nhau ë tÊt c¶ c¸c d©n téc.
Tuy nhiªn, trong toµn bé tÝnh ®a d¹ng cña lÞch sö cña c¸c d©n téc kh¸c
nhau th× trong mçi thêi kú lÞch sö cô thÓ vÉn cã khuynh h-íng chñ ®¹o nhÊt
®Þnh cña sù ph¸t triÓn x· héi. §Ó x¸c ®Þnh ®Æc tr-ng cña giai ®o¹n nµy hay giai
®o¹n kh¸c cña lÞch sö thÕ giíi phï hîp víi khuynh h-íng lÞch sö chñ ®¹o, ®ã
lµ kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö.
Kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö cã thÓ g¾n liÒn víi thêi gian mµ mét h×nh th¸i
kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh thèng trÞ. ThÝ dô, khi chóng ta nãi vÒ thêi ®¹i x· héi
chiÕm h÷u n« lÖ hay thêi ®¹i phong kiÕn lµ g¾n chóng vµo thêi gian mµ nh÷ng
h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®ã thèng trÞ. Kh¸i niÖm thêi ®¹i còng cã thÓ g¾n víi
nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh.
§Ó v¹ch râ ®-îc xu h-íng cña thêi ®¹i, theo Lªnin, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh
xem giai cÊp nµo lµ trung t©m cña thêi ®¹i, quy ®Þnh néi dung chñ yÕu cña
thêi ®¹i ®ã.
6
Kh¸c víi kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi x¸c ®Þnh ®Æc tr-ng cña mét
b-íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña x· héi, kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö thÓ hiÖn tÝnh
nhiÒu vÎ cña c¸c qu¸ tr×nh ®ang diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ë mét
giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Trong cïng mét thêi ®¹i, ë cïng mét bé phËn kh¸c
nhau cña nh©n lo¹i cïng tån t¹i nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c nhau.
Trong cïng mét thêi ®¹i cã nh÷ng bé phËn, nh÷ng phong trµo hoÆc tiÕn lªn
phÝa tr-íc, hoÆc tho¸i l-u, hoÆc ®i lÖch theo mét h-íng nµo ®ã.
Cuèi cïng, kh¸i niÖm thêi ®¹i g¾n liÒn víi sù qu¸ ®é tõ mét h×nh th¸i
kinh tÕ, x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c. ThÝ dô, qu¸ ®é tõ
chñ nghÜa phong kiÕn sang chñ nghÜa t- b¶n ®-îc gäi lµ thêi ®¹i phôc h-ng,
thêi ®¹i c¸ch m¹ng t- s¶n.
Gi¸ n¨m 1996 t-¬ng ®-¬ng víi 80% tæng gi¸ trÞ c¸c kho¶n ®Çu t- nµy
vµo Th¸i Lan tr¸i víi nh÷ng nhËn ®Þnh th«ng th-êng vÒ chñ nghÜa t- b¶n, nhµ
n-íc t- b¶n ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh
sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi mµ nhiªï khi víi sù nç lùc tíi møc quyÕt
liÖt cña nã. C¸c n-íc t- b¶n ®· v-ît qua nhiÒu cuéc khñng ho¶ng d÷ déi.
Nh-ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, liÖu víi tÊt c¶ sù t¨ng tr-ëng vµ vËn ®éng trªn
®©y cã trë thµnh chiÒu h-íng ph¸t triÓn v÷ng bÒn vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt
nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña chñ nghÜa t- b¶n hay kh«ng?
Víi môc ®Ých bÊt di bÊt dÞch lµ ch¹y theo lîi nhuËn, quy luËt tuyÖt ®èi
cña chñ nghÜa t- b¶n mµ K. Marx ®· ph¸t triÓn – quy luËt s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
thÆng d- - vÉn ®ang chi phèi toµn bé c¬ chÕ vËn hµnh cña nã, chñ nghÜa tb¶n, kh«ng bao giê t¹o ®-îc sù æn ®Þnh l©u dµi cho nÒn kinh tÕ. Ngay c¶ khi
cã mét bÒ ngoµi phÇn vÞnh th× nguy c¬ khñng ho¶ng vÉn tiÒm tµng vµ s½n sµng
bïng lªn ngay trong lßng nã. §©y lµ cuéc khñng ho¶ng cña c¶ hÖ thèng chø
kh«ng ph¶i chØ mét vµi n-íc trong hÖ thèng. Dï cã vai trß khèng chÕ vÒ kinh
tÕ, song c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa vÉn lu«n bÞ lÖ thuéc vµo nh÷ng yÕu tè bªn
ngo¯i, thêng xuyªn vÊp ph°i sù ph°n kh²ng cða vïng “ngo³i vi” §iÓn h×nh
lµ có rèc dÇu löa sau cuéc chiÕn tranh vïng vÞnh. LiÖu chñ nghÜa t- b¶n cã thÓ
tù do, mÆc søc lµm m-a lµm giã vµ liÖu cßn lµm chuyÖn nµy ®-îc bao l©u n÷a
7
trªn c¸c ®Þa bµn h¶i ngo¹i? Ng-êi ta cßn thÊy sù c¹nh tranh tµn khèc theo quy
luËt cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tù do vµ ch¹y theo lîi nhuËn hÕt søc rèi ren
vµ phøc t¹p. Ngµy cµng næi lªn trong chñ nghÜa t- ban nh÷ng ®èi s¸ch nh»m
lo¹i trõ nhau, vµ do ®ã nã tiÒm tµng mét t×nh thÕ kh«ng æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n,
ngay nh÷ng n¨m 1994 vµ 1995, chóng ta chøng kiÕn sù giµnh dËt vÞ trÝ hµng
®Çu trong quan hÖ tiÒn tÖ quèc tÕ gi÷a ®ång Yªn (NhËt) vµ ®ång ®«la (Mü),
cïng víi cuéc chiÕn th-¬ng m¹i gi÷a EU vµ Mü vÒ chuèi ®· thÓ hiÖn sù c¹nh
tranh gay g¾t gi÷a c¸c c-êng quèc t- b¶n chñ nghÜa khi ngÊm ngÇm, lóc c«ng
khai ®· ®Èy c¹nh tranh b¸o sù khèc liÖt míi. Tuy nhiªn nh÷ng m©u thuÉn nµy
cña c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa kh«ng cßn ®-îc ®em ra gi¶i quyÕt b»ng nh÷ng
cuéc chiÕn tranh ®Ém m¸u mµ b©y giê chóng ®· ®-îc gi¶i quyÕt b»ng sù
nh-îng bé lÉn nhau nh-ng nh÷ng m©u thuÉn cña c¸c n-íc nµy vÉn kh«ng thÓ
gi¶i quyÕt ®-îc.
Dï kh«ng phñ nhËn c¶i vÖ bÒ ngoµi phÇn vÞnh cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ
cïng nh÷ng mãn lîi nhuËn khæng lå cña chñ nghÜa t- b¶n nh- ng kh«ng ai
kh«ng thÊy mét cuéc khñng ho¶ng v¨n ho¸ s©u s¾c, kh«ng lèi tho¸t trong x·
héi t- b¶n hiÖn ®¹i. Næi bËt lªn ®©y c¸i l« gÝc sinh lîi tµi chÝnh lÊn ¸n c¶ phóc
lîi con ng-êi. B¶n th©n con ng-êi kh«ng cßn lµ ®èi t-îng phôc vô s¶n xuÊt
mµ d-êng nh- bÞ quy vÒ mét bé phËn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ chØ nh- vËy
(quy luËt Taylor. Tõ ®ã, v¨n ho¸ bÞ th-¬ng m¹i lÊn ¸t c«ng viÖc ®µo t¹o gi¸o
dôc con ng-êi trë nªn quÌ quÆt, vô lîi nh- kiÓu chÕ t¹o ra ng-êi m¸y chø
kh«gn ph¶i nh»m môc ®Ých h×nh thµnh nh÷ng con ng-êi víi tÊt c¶ sù ph¸t
triÓn phong phó cña nã. Ngay c¶ nh÷ng sinh ho¹t cao cÊp cña con ng-êi (s¸ng
t¹o nghÖ thuËt, v¨n ho¸) còng bÞ chi phèi tíi møc ®ång nhÊt víi c«ng nghÖ,
víi th-¬ng m¹i, ®i tíi huû diÖt cã tÝnh con ng-êi còng v× c¸i l«gÝc sinh lîi cña
chñ nghÜa t- b¶n mµ m«i tr-êng sinh th¸i bÞ x©m ph¹m tµn tÖ vµ ë c¸i vïng
“ngo³i vi” m«i trêng cñng bÞ tíc ®o³t v¯ bÞ bâc lét tíi møc khâ tëng tîng
næi.
MÆt kh¸c, chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc c¸c tÖ n¹n cè h÷u
cña nã, nhÊt lµ n¹n thÊt nghiÖp vµ nÕu tÖ ph©n biÖt chñng téc vèn lµ ung nhät
8
cña x· héi hiÖn ®¹i, chñ nghÜa t- b¶n kh«ng t×m c¸ch tiªu diÖt nã, mµ t¸i l¹i
trong nhiÒu lóc nhiÒu n¬i nã vÉn dïng ®Ó phôc vô cho quyÒn lîi vÞ kû cña giai
cÊp t- s¶n. Ngay c¶ quyÒn b×nh ®¼ng cña phô n÷ vÉn ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng
tåi tÖ nhÊt, ®Æc biÖt lµ ë c¸c lÜnh vùc tiÒn c«ng, viÖc lµm vµ c¸c quan hÖ x· héi
vµ c¸c ®iÒu kiÖn sinh ho¹t. Mét t×nh tr¹ng n÷a lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü
thuËt nhÊt lµ c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hiÖn ®¹i vèn lµ s¶n phÈm cña
v¨n minh- v¨n ho¸ th× kh«ng hiÕm n¬i ®· ®-îc sö dông ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸,
v¨n minh v× môc ®Ých th-¬ng m¹i. Ng-êi ta còng lÇm t-ëng vÒ lßng tõ thiÖn
cña c¸c chÝnh quyÒn t- s¶n vµ giíi chñ khi thÊy ®©u ®ã ë hä cã nh÷ng c¶i c¸ch
vÒ mÆt phóc lîi, nh-ng kú thùc ®ã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng cuéc ®Êu tranh ngµy
cµng cã ý thøc cña giai cÊp c«ng nh©n, th-êng lµ do c¸c chÝnh ®¶ng c¸nh t¶
lµm nßng cèt vµ h¬n n÷a ®ã chÝnh lµ ®iÒu mµ giai cÊp t- s¶n b¾t buéc ph¶i lµm
®Ó b¶o vÖ lîi Ých l©u dµi cña hä.
NÕu trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi, chñ nghÜa t- b¶n hiÖn ®¹i lu«n
t×m ®ñ c¸ch ®Ó ®iÒu chØnh vµ thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nh»m v-ît
qua nh÷ng cuéc khñng ho¶ng, t×m con ®-êng ph¸t triÓn, th× trong lÜnh vùc
chÝnh trÞ còng vËy. Bµi häc lÞch sö cho thÊy, vÊn ®Ò lín nhÊt ®èi víi c¸c nhµ
n-íc t- s¶n lµ ng¨n chÆn ®-îc c¸c c¬n b·o t¸p c¸ch m¹ng th-êng ph¸t sinh
do sù bÊt m·n cao ®é cña giai cÊp c«ng nh©n, hoÆc tiÕp theo nh÷ng thêi kú
hçn lo¹n cña x· héi, mµ trong ®ã giai cÊp t- s¶n x©u xÐ lÉn nhau ®Ó bßn rót
x-¬ng tuû cña nh©n d©n lao ®éng. Giai cÊp t- s¶n ®· vµ ®ang cè g¾ng xoa dÞu
m©u thuÉn c¬ b¶n nµy b»ng mäi thñ ®o¹n. mét khi quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp
t- s¶n bÞ ®ông ch¹m th× kÓ c¶ chñ nghÜa t- b¶n nhµ n-íc hay c¸c mÆt trËn liªn
minh d-íi c¸c tªn gäi kh¸c nhau, cuèi cïng ®Òu tan vì. Râ rµng vÊn ®Ò kh«ng
thÓ ®-îc gi¶i quyÕt nÕu nh- m©u thuÉn c¬ b¶n Êy kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt.
Trong t×nh h×nh ®ã chñ nghÜa t- b¶n c¶i l-¬ng l¹i xuÊt ®Çu lé diÖn.
NhiÒu chÝnh trÞ gia, häc gi¶ t- s¶n th-êng nªu ra chiªu bµi x· héi sÏ biÕn ®æi
vÒ c¬ b¶n kh«ng ph¶i b»ng ®Êu tranh c¸ch m¹ng mµ b»ng sù chuyÓn biÕn dÇn
nhËn thøc vµ lßng ch¾c Èn cña giai cÊp t- s¶n, sè kh¸c th× rªu rao vÒ c¸c kh¶
n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng n»m ngay trong qu¸
9
tr×nh thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô s¶n xuÊt. NghÜa lµ, theo hä cÇn ph¶i tiÕn hµnh
“cuéc c°i c²ch trÝ tuÖ v¯ ®³o ®øc” ngay tríc khi gi¯nh ®îc chÝnh quyÒn tõ
giai cÊp t- s¶n. tÊt c¶ chØ lµ mÞ d©n bëi trong t×nh h×nh hiÖn nay mµ giai cÊp ts¶n ®ang lµm ra søc cñng cè lùc l-îng vµ s½n sµng tiªu diÖt bÊt cø mét sù
ph¶n kh¸ng nµo hay mét ý ®å nµo ®ông tíi sù tån vong cña chÝnh quyÒn ts¶n.
Ng-êi ta còng ®ang cè chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp vµ coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn
®Ó ®¶m b¶o cho nÒn d©n chñ chÝnh trÞ thËm chÝ ®Ó ®¶m b¶o cho chÝnh quyÒn
t- s¶n biÕn dÇn thµnh chÝnh quyÒn nh©n d©n trªn c¬ së nh÷ng yÕu tè c«ng lý
cña ph¸p luËt vµ nh÷ng yÕu tè tù do d©n chñ cña nghÞ tr-êng. Ng-êi ta còng
®ang khuyÕch tr-¬ng vÒ chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp g¾n víi chÕ ®é ®a ®¶ng
vèn lµ s¶n phÈm cña giai cÊp t- s¶n cã t¸c dông ng¨n ngõa nã trë thµnh ph¸t
xÝt ®éc tµi. Nh-ng thËt lµ v« lý nÕu chÝnh quyÒn t- s¶n vµ chÕ ®é ®a ®¶ng mµ
nã cho phÐp tån t¹i ®i ng-îc quyÒn lîi cña giai cÊp t- s¶n. Thùc ra, Phi- ®en
Cax- t¬ro nãi, c¸i ®a cùc vµ c¸i ph©n cùc mµ hä cæ vò khuyÕch tr-¬ng trªn kia,
cuèi cïng còng chØ quy vÒ c¸i ®¬n cùc vµ ®éc t«n lµ quyÒn lîi cña giai cÊp ts¶n mµ th«i. Mü lµ mét vÝ dô ®iÎn h×nh.
GÇn ®©y, ng-êi ta còng lu«n bµn luËn nhiÒu vÒ mét yÕu tè trong nÒn
chÝnh trÞ cña c¸c n-íc chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn lµ chÕ ®é x· héi d©n chñ ë
mét sè n-íc tõng ®-îc coi lµ kiÓu mÉu chÝnh trÞ cho c¸c t- b¶n. §óng lµ
kh«ng ai phñ nhËn ®-îc mét sè thµnh tùu quan träng vÒ kinh tÕ – x· héi mµ
c¸c n-íc nµy ®¹t ®-îc vµ mét thêi t¹o ra c¸i ¶o t-ëng vÒ mét lèi tho¸t cho chñ
nghÜa t- b¶n lµ cã thÓ thay ®æi ®-îc hoµn toµn thùc tr¹ng mµ kh«ng thay ®æi
thùc chÊt nh-ng hiÖn nay t×nh h×nh ®· kh«ng nh- ng-êi ta mong muèn. Nh÷ng
vÊn ®Ò cè h÷u cña chñ nghÜa t- b¶n mét thêi ®-îc kho¶ lÊp nay l¹i næi lªn.
Cuèi cïng nÕu quan s¸t mét c¸ch kh¸ch quan trªn b×nh diÖn c¸c mèi
quan hÖ quèc tÕ, ng-êi ta kh«ng thÓ kh«ng thÊy râ sè phËn cña c¸c n-íc tb¶n ch- nghÜa ph¸t triÓn nãi riªng vµ vËn mÖnh cña chñ nghÜa t- b¶n nãi
chung. Chñ nghÜa t- b¶n kh«ng thÓ sö dông m·i nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p, khai
th¸c hay lîi dông nh- tr-íc ®©y ®èi víi c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba. VÞ trÝ
10
vµ quyÒn lîi cña hä ë c¸c n-íc thø ba lu«n bÞ th¸ch thøc vµ ®e do¹. Nh÷ng
mãn nî cò liÖu cã m·i lµ xÝch xiÒng ®èi víi c¸c n-íc thÕ giíi thø ba, khi ngµy
cµng cã nhiÒu n-íc ®ßi xo¸ nî gi¶m nî hoÆc ho·n tr¶ nî v« thêi h¹n? vµ c¸c
nhµ n-íc thÕ giíi thø ba liÖu cã cam chÞu m·i nh÷ng cuéc trao ®æi bÊt b×nh
®¼ng víi c¸c n-íc t- b¶n trong khi hä kh«ng thiÕu c¬ héi cã lîi trong trao ®æi
víi c¸c n-íc kh¸c vµ gi÷a hä v¬i nhau ? ®iÒu nµy ®· trùc tiÕp lµm lung lay ®Þa
vÞ vµ chi phèi sè phËn cña chñ nghi· t- b¶n.
ThËm chÝ, ngay sau sù sôp ®æ cña nhñ nghÜa x· héi ë Liªn X« vµ §«ng
¢u, liÖu sù æn ®Þnh cña chñ nghÜa t- b¶n cã ®ñ søc chøng tá chñ nghÜa t- b¶n
lµ con ®-êng ph¸t triÓn tèi -u cña nh©n lo¹i ? kh«ng bëi v× chñ nghÜa t- b¶n
vÉn kh«ng tho²t khài nh÷ng c¨n bÖnh “th©m c¨n cè ®Õ” cða nâ, dï “mèi ®e
do³ céng s°n” tëng nh nhÑ ®i. Chð nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng kh¸t väng x©m
ph¹m nÒn ®éc lËp cña c¸c quèc gia, trµ ®¹p quyÒn lîi tù do cña c¸c d©n téc
b»ng ®ñ h×nh thøc can thiÖp vò trang th« b¹o cuéc chiÕn ë K«s«v« - hay ©m
m-u diÔn biÕn hoµ b×nh víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh nhung lôa kÝch ®éng vµ
x« ®Èy c¸c n-íc vµo cuéc chÐm giÕt ®Ém m¸u ë kh¾p c¸c ch©u lôc.Vµ ng-êi
ta còng ®ang chøng thùc khèi m©u thuÉn ngµy cµng lín vµ c¨ng th¼ng gi÷a
c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn trong cuéc x©u xÐ giµnh vÞ trÝ hµng ®Çu trong trËt tù
thÕ giíi hiÖn nay, m©u thuÉn ®ã ®ang trë thµnh nguy c¬ ®e do¹ kh«ng nh÷ng
chÝnh sè phËn hä mµ cßn c¶ nh©n lo¹i. §ã lµ b»ng chøng kh«ng g× chèi bá
®-îc.
2, L«gÝc tÊt yÕu “Sù vÜ ®³i v¯ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cða b°n th©n chÕ ®é t
s°n” ®Õn chð nghÜa x± héi.
Râ rµng, chñ nghÜa t- b¶n kh«ng ph¶i ®îi ®Õn ngµy nay, mµ c¸ch ®©y
h¬n 200 n¨m, “trong qu² tr×nh thèng trÞ giai cÊp cha ®Çy mét thÕ kû, ®± t³o
ra nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt nhiÒu h¬n vµ ®å sé h¬n, lùc l-îng s¶n xuÊt cña tÊt
c° c²c thÕ hÖ tríc hîp l³i”, nh C.M²c viÕt trong tuyªn ng«n cða §¶ng céng
s°n , v¯ “giai cÊp t s°n ®± ®âng mét vai trß hÕt søc c²ch m³ng trong lÞch sö”.
Ngµy nay, chñ nghÜa t- b¶n ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ tin häc, tù
®éng ho¸, c«ng nghÖ sinh häc, vËt liÖu míi...Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa
11
häc qu¶n lý cã thÓ nãi nh÷ng thµnh tùu Êy®· lµm thay ®æi lín n¨ng lùc ho¹t
®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi, ®em l¹i n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp quèc
d©n rÊt cao ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn vµ n-íc c«ng nghiÖp míi.
Nâi nh C.M²c “sù vÜ ®³i” ®â l¯ mét sù thËt. Chòng ta ghi nhËn mét
c¸ch kh¸ch quan, tÊt c¶ nh÷ng b-íc ph¸t triÓn míi cña nã víi t- c¸ch lµ nh÷ng
thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i ®ång thêi nh- lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn còng
thÕ quèc tÕ ®èi víi ho¹t ®éng cu¶ chóng ta.
Nh-ng còng kh«ng v× thÕ. Mµ chóng ta l¹i r¬i vµo ¶o väng nh- mét sè
ngêi ®ang ra søc cè ®Õn møc “t« son tr²t phÊn” cho chð nghÜa t b°n. MÆc dï
chñ nghÜa t- b¶n cã kh«ng Ýt -u ®iÓm ®¹t trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi
loµi ng-êi, nh-ng nã nhÊt ®Þnh kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é cuèi cïng tèt ®Ñp mµ loµi
ng-êi h»ng m¬ -íc. Dï cho cã sù ®iÒu chØnh, thay h×nh ®æi d¹ng chñ nghÜa tb¶n vÉn kh«ng hÒ thay ®æi b¶n chÊt, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®-îc m©u thuÉn
gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña lùc l-îng s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi viÖc chiÕn
h÷u t- b¶n chñ nghÜa vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, vÉn kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt m©u
thuÉn gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng. Chñ nghÜa t- b¶n vÉm t×m mäi thñ ®o¹n bãc lét
ng-êi lao ®éng lµm thuª vµ kiÕm lîi nhuËn b»ng c¸ch bßn rót gÝa trÞ thÆng dngµy cµng khñng khiÕp: tõ 211% (n¨m 1950) t¨ng vät lªn 300% (n¨m 1990).
ThÕ t-¬ng ®èi æn ®Þnh cña nã vÉn kh«ng ®ñ che lÊp vµ xo¸ ®i nguy c¬ bÞ thay
thÕ vÒ vËn mÖnh lÞch sö bÞ thay thÕ cña nãm, cho dï, nã cßn tiÒm tµng ph¸t
triÓn song ®ã kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn cña lÞch sö
loµi ng-êi vµ cho dï nh- ai ®ã nãi r»ng, ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa t- b¶n lµ
sèng b»ng th¸ch thøc cña chÝnh m×nh vµ b¶n chÊt cña nã lµ thÝch nghi vµ
chuyÓn ho¸ ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn, th× luËn ®iÓm Êy vÉn kh«ng lµm thay
®æi thùc tÕ lµ: chñ nghÜa t- b¶n kh«ng bao giê vµ ch-a bao giê gi¶i quyÕt ®-îc
tËn gèc nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng cña chÝnh nã.
Chòng ta ®ang sèng trong thêi kú “lÞch sö ng¾n l³i”. Ngêi ta ®ang nâi
nhiÒu ®Õn viÖc häc tËp chñ nghÜa t- b¶n, thËm chÝ sau nh÷ng kinh nghiÖm ph¶i
tr¶ gi¸ ®¾t cña c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ng-êi ta l¹i cã lóc tin
r»ng cã thÓ t×m thÊy ë chñ nghÜa t- b¶n nh÷ng lêi gi¶i ®¸p ®Çy ®ñ cho mäi vÊn
12
®Ò ch¼ng h¹n: m« h×nh Thôy §iÓn, ph-¬ng ph¸p qu¶n lý NhËt B¶n, nÒn d©n
chñ Mü...th-êng ®-îc coi nh- nh÷ng kiÓu mÉu. Nh÷ng kinh nghiÖm lÞch sö ®·
sím chØ ra sai lÇm cña nhËn thøc lÖch l¹c mét chiÒu ®ã. §óng lµ c¸ch qu¶n lý
kinh tÕ còng nh- viÖc qu¶n lý x· héi cña chñ nghÜa t- b¶n cã nh÷ng ®iÒu ®¸ng
®Ó häc tËp ®ã kh«ng ®-îc quªn nh÷ng d÷ kiÖn c¨n b¶n lµ môc tiªu mµ mçi x·
héi ®Æt ra: c¬ së vËt chÊt vµ tinh thÇn nh÷ng c¬ cÊu truyÒn thèng cña tõng x·
héi: ®iÒu kiÖn mäi mÆt ®-îc x¸c ®Þnh trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. Bµn vÒ vÊn
®Ò nµy, nhµ kinh tÕ häc NhËt B¶n N«- ru – si –ma ®· viÕt trong t¸c phÈm
nåi tiÕng “ v× sao NhËt B°n th¯nh c«ng” r´ng “ Th¯nh c«ng cða NhËt B°n ®em
sang Anh sÏ kh«ng ®¹t thµnh c«ng nh- vËy, v× mét lý do ®¬n gi¶n ng-êi NhËt
kh²c ngêi Anh”. Hµn l¯ kh«ng hiÓu ®îc ®iÒu ®¬n gi°n Êy m¯ gÇn ®©y câ
ngêi nh÷ng toan b¯n tíi c²i gãi l¯ “ Kh° n¨ng tiÕn tíi chð nghÜa x· héi cña
b°n th©n chð nghÜa t b°n” hay “ Nh÷ng m¬ íc cða chð nghÜa x± héi th×
chÝnh chð nghÜa T b°n sÏ thùc hiÖn”. Hã cÇn lu ý r´ng, nh÷ng nguy c¬ cða
chñ nghÜa t- b¶n kh«ng nh÷ng vÉn cßn ®ã, mµ ngµy mét tiÒm tµng vµ nÆng nÒ
h¬n n´m “ ngo¯i vßng kiÓm so¸t cña chÝnh nã, trùc tiÕp ph-¬ng h¹i ®Õn ®êi
sèng nh©n lo³i. Nâi nh cè tång thèng Ph²p, «ng Ph. Mit t¬ r¨ng: “ Chð nghÜa
t- b¶n thuÇn nhÊt gièng nh- c¸nh rõng rËm, hÖ thèng x· héi nµy lu«n lµm n¶y
sinh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng míi. TÊt c¶ ®iÒu ®ã sÏ dÉn tíi c²i g×?”
Cuèi cïng ®iÒu ®ã sÏ dÉn tíi mét c©u hái: Víi b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña tb¶n nh- vËy th× chÝnh nã sÏ ®i vÒ ®©u? c©u tr¶ lêi kh«ng thÓ kh¸c ®-îc lµ chñ
nghÜa x± héi. §iÒu Êy cñng tÊt yÕu l¯ “ Sù vÜ ®³i v¯ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cða
b¶n th©n chÕ ®é t s°n” n´m trong dßng vËn ®éng cða x± héi lo¯i ngêi. Nh
C Mac ®a nâi m¯ CMac l³i kh«ng câ ý ®Þnh “nghÜ ra” ®iÒu ®â. V× “trong t¯i
liÖu cña CMac, ng-êi ta kh«ng thÊy m¶y may mét ý ®Þnh nµo nh»m ®-a
nh÷ng ¶o t-ëng nh»m ®Æt ra nh÷ng ®iÒu vu v¬ nh÷ng ®iÒu mµ ng-êi ta kh«ng
thÓ nµo biÕt ®-îc. Mac ®Æt vÊn ®Ò chñ nghÜa céng s¶n gièng nh- mét nhµ tù
nhiªn häc ®Æt ra, ch¼ng h¹n, vÊn ®Ò tiÕn ho¸ cña mét gièng sinh vËt míi, mét
khi ®± biÕt nguän gèc cða nâ v¯ ®Þnh ®îc híng rá rÖt biÕn ®åi cða nâ”
13
Chñ nghÜa t- b¶n hiÖn ®¹i, trªn thùc tÕ, ®· ®¹t ®-îc sù vÜ ®¹i nhÊt ®Þnh
nµo ®ã nh-ng nã l¹i kh«ng ®ñ søc v-ît qua ®-îc nh÷ng m©u thuÉn co- b¶n
tron qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, l¹i bÞ giíi h¹n bái ng-ìng kh«ng thÓ tr·nh ®-îc cña
sù khñng ho¶ng, nªn tÊt yÕu nã ph¶i bÞ thay thÕ v× thuéc tÝnh nhÊt thêi cña
chÝnh nã. Dï thÕ nµo ®i n÷a, xÐt d-íi gãc ®é cña v¨n ho¸ v¨n minh, nghÜa lµ
gãc ®é cña chñ nghÜa nh©n ®¹o ch©n chÝnh, chñ nghÜa t- b¶n, ngay trong sù
phån vinh vÒ kinh tÕ cña nã, ®ang ®Æt loµi ng-êi tr-íc mét cuéc khñng ho¶ng
s©u s¾c, ngay trong sù ®iÒu chØnh vÒ chÝnh trÞ, x· héi, nã ®ang ®i ng-îc l¹i ®ßi
hái cña thêi ®¹i chóng ta, ®ã lµ hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé
x· héi ®ã lµ t¹o ra sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ng-êi chø kh«ng ph¶i lµ t¸i ra
s¶n xuÊt t- b¶n-®iÒu mµ chñ nghÜa t- b¶n ®ang cè søc lµm.
V× vËy vËn mÖnh lÞch sö cña chñ nghÜa t- b¶n kÕt thóc sÏ ph¶i tíi håi
®Þnh ®o¹t víi sù më ra mét kû nguyªn lÞch sö míi cña loµi ng-êi-®ã lµ chñ
nghÜa x· héi l« gÝc tÊt yÕu trªn c¬ së b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña chÝnh chñ nghÜa
t- b¶n hiÖn nay.
HiÖn cã? §ã lµ mét nÒn kinh tÕ häc vÒ c¬ b¶n kh¸c h¼n quan ®iÓm cò.
KiÓu kinh tÕ nµy ®-îc Boulding gäi lµ kiÓu kinh tÕ häc kiÓu con tµu vò trô. §ã
lµ quan ®iÓm vÒ mét con tµu vò trô lao vµo kh«ng gian víi m«tk ®éi bay vµ
mét l-îng tµi nguyªn quý gi¸ cã h¹n. Trõ nguån n¨ng l-îng mÆt trêi sù sèng
cßn cña ®éi bay vµ vËn hµnh c¸c hÖ thèng hç trî ®êi sèng cña hä phô thuéc
vµo b¶o tån kho tµi nguyªn trªn con tµu. Thùc tÕ nµy buéc ph¶i ®Ò ra nh÷ng
nguyªn t¾c c¨n b¶n cho nÒn kinh tÕ kiÓu con tµu vò trô.
Theo m« t¶ cña Boulding, ®êi sèng cña nh÷ng ng-êi trªn con tµu vó trô
t¨ng lªn phô thuéc vµo viÖc hä cã sö dông vµ t¸i sinh mét c¸ch h÷u hiÖu hay
kh«ng c¸c tµi nguyªn hiÖn cã ®Ó tr-íc tiªn ®¸p øng c¸c nhu cÇu thiÕt th©n, råi
tuú theo l-îng thÆng d- cã ®-îc, míi tho¶ m·n nhu cÇu cao h¬n cña hä . Bëi
lÏ, bÊt cø tµi nguyªn nµo bÞ lo¹i ra, nghÜa lµ ®èi víi nh÷ng ng-êi trªn tµu lµ
mÊt m¸t h¼n, th× ®ã lµ dÊu hiÖu trôc trÆc nghiªm träng cña hÖ thèng. Môc tiªu
lµ kÐo dµi tuæi thä cña s¶n phÈm, h¬n lµ t¨ng tèc ®é phÕ th¶i chung; vµ lµ thay
14
thÕ c¸c vËt liÖu b»ng c«ng nghÖ th«ng tin trong viÖc thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng hç
trî ®êi sèng cña c¸c s¶n phÈm.
ChØ cã thÓ duy tr× ®êi sèng trªn con tµu b»ng sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh
viªn trªn con tµu. Mçi ng-êi ®Òu ph¶i c¶m thÊy cã phÇn tr¸ch nhiÖm duy tÌi
hÖ thèng vµ s½n sµng chÊp nhËn nguån tµi nguyªn ph©n phèi vµ c«ng b»ng. Do
®ã, chóng ta cã thÓ kÕt luËn r»ng kh«ng thÓ coi gia t¨ng s¶n l-îng kinh tÕ trªn
con tµu lµ tiÕn bé, nÕu nã kh«ng dùa trªn tiÕn tr×nh s¶n xuÊt bÒn v÷ng vµ ®-îc
ph©n phèi c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh viªn.
Ngµy nay, thiªn nhiªn ®ang l-u ý víi chóng ta ®ang bÞ chi phèi bëi quan
®iÓm tr¸i ng-îc víi thùc tÕ còng nh- quan ®iÓm tiÒn C«picnic cho r»ng mÆt
trêi quay quanh tr¸i ®Êt. TÊt c¶ chóng ta cïng sèng trªn mét con tµu, chø
kh«ng ph¶i trªn ®ång cá bao la kh«ng biªn giíi. Ngµy nay, do d©n sè chóng ta
qu¸ ®«ng, lßng ham muèn cña chóng ta qu¸ lín vµ c«ng nghÖ chóng ta qu¸
m¹nh mÏ nªn kh«ng thÓ sèng b»ng huyÒn tho¹i cò. Nay chóng ta ph¶i häc
c¸ch nh×n vµ t- duy hîp víi thùc tÕ cña chóng ta. Chóng ta ph¶i häc g¾n hÖ
thèng vµ c«ng nghÖ cña con ng-êi víi hÖ thèng m«i sinh sao cho cã thÓ t¨ng
n¨ng suÊt cña hÖ sinh th¸i v× lîi Ých l©u dµi cña nh©n lo¹i.
Sù trçi dËy cña c¸c n-íc thø ba:
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, mét b-íc tiÕn quan träng cña c¸c
n-íc chñ nghÜa t- b¶n ®ã lµ giai ®o¹n tÝch luü c¬ b¶n. Sau thÕ chiÕn II, cã rÊt
nhiÒu n-íc dµnh ®-îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cña hä vÉn
cßn phô thuéc mét c¸ch nÆng nÒ víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn, hä lµ n¬i cung
cÊp nguyªn liÖu, nh©n c«ng rÎ m¹t vµ lµ thÞ tr-êng tiªu thô hµng hãa cña c¸c
n-íc t- b¶n ph¸t triÓn. Mét c«ng cô cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn ®Ó g¾n chÆt
c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba ®ã lµ c¸c kho¶n nî mµ c¸c n-íc nµy nî c¸c
n-íc t- b¶n ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba ®·
biÕt liªn kÕt víi nhau ®Êu tranh ®ßi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn xo¸ vµ gi¶m nî.
Tr-íc xu thÕ nµy c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn ®· ph¶i nh-îng bé vµ ®· ph¶i
tuyªn bè xo¸ vµ gi¶m nî cho c¸c n-íc thuéc diÖn nghÌo nhÊt. Xu thÕ nµy ®·
15
lµm thay ®æi chÝnh s¸ch cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn víi c¸c n-íc thuéc thÕ
giíi thø ba, ®ã lµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng cïng cã lîi th«ng qua c¸c h×nh thøc
c«ng cô kinh tÕ, nh- th-¬ng m¹i quèc tÕ, ®Çu t- vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Ngoµi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn th× c¸c n-íc
thuéc thÕ giíi thø ba còng ®Èy m¹nh quan hÖ bu«n b¸n song ph-¬ng, ®a
ph-¬ng víi nhau ngµy cµng m¹nh mÏ.
Vai trß cña c¸c tæ chøc quèc tÕ :
Ngµy nay, trong c¸c quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c n-íc víi nhau th× c¸c tæ
chøc quèc tÕ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng. C¸c tæ chøc qu«c tÕ kh«ng
nh÷ng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ c¸c n-íc víi
nhau mµ cßn lµ lùc l-îng chñ yÕu ®Êu tranh, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn cho c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba.
Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña loµi ng-êi nh- «
nhiÔm m«i tr-êng, liªn kÕt kinh tÕ qu«c tÕ, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt bëi mét n-íc
riªng rÏ mµ cÇn ph¶i cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia víi nhau th«ng qua tæ
chøc quèc tÕ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã mét c¸ch ®ång bé nhÊt qu¸n.
Víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ nh- hiÖn nay, c¸c tæ chøc quèc tÕ l¹i cµng
®ãng vai trß quan träng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, sù di
chuyÓn vèn, quan hÖ mËu dÞch cÇn th«ng qua c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó ®iÒu
chØnh.
C¬ cÊu giai cÊp:
Do tèc ®ä ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt, n¨ng
suÊt lao ®éng ®-îc n©ng cao, c¬ cÊu giai cÊp x· héi ë n-íc t- b¶n ph¸t triÓn
cã sù thay ®æi râ rÖt, ®Æc biÖt lµ sù t¨ng nhanh vÒ sè l-îng cña tÇng líp trug
gian. Do nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng bÞ thu hÑp, c¸c ngµnh dÞch vô vµ
c«ng nghiÖp míi ra ®êi v¯ ph²t triÓn dÉn tíi tÇng líp “c«ng nh©n ²o tr¾ng”,
nh©n viªn khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, tÇng líp trÝ tuÖ ...ngµy mét ®«ng
®¶o. Hä ®ang trë thµnh tÇng líp x· héi chñ yÕu cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn.
TÇng líp nµy cã ®êi sèng vËt chÊt kh¸ cao, cã tr×nh ®é d©n trÝ cao. Hä còng
chÝnh lµ lùc l-îng lao ®éng cho mét nÒn kinh tÕ míi, nÒn kinh tÕ tri thøc.
16
17
PhÇn II. VËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam hiÖn nay.
1.
TÊt yÕu kh¸ch quan cña con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
ViÖc vËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa Mac-Lªnin
vµo viÖc ®Ò ra chiÕn l-îc cho c¸ch m¹ng ViÖt nam tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi.
§-êng lèi c¸ch m¹ng do chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta nªu ra lµ sù vËn
dông s¸ng t¹o h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam. §¶ng ta ®·
kh¼ng ®Þnh r»ng sau khi ViÖt nam tiÕn hµnh c«ng viÖc c¸ch m¹ng d©n chñ
nh©n d©n sÏ tiÕn lªn lµm cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa.
§©y lµ sù lùa chän ®óng h-íng ®i vµ x¸c ®Þnh môc tiªu cña sù ph¸t triÓn.
CHóng ta ®Òu biÕt, ®èi víi §¶ng ta, viÖc lùa chän vµ x¸c ®Þnh nµy ®Æt ra ngay
tõ n¨m 1930 vµ lu«n lu«n ®óng víi mäi sù biÕn ®éng trong thùc tiÔn ph¸t triÓn
cña c¸ch m¹ng ViÖt nam, trong lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ cña
d©n téc chÝnh c-¬ng, s¸ch l-îc v¾n t¾t do NguyÔn ¸i Quèc khëi th¶o vµ luËn
v¨n chÝnh trÞ cña §¶ng n¨m 1930 ®· ghi râ C¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo
con ®êng “l¯ t s°n d©n quyÒn c²ch m³ng ®Ó ®i tíi x± héi céng s°n” bà qua
giai ®o¹n ph¸t triÓn t- b¶n chñ nghÜa. Sù lùa chän nµy lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp n¶y
sinh tõ sù gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c-Lªnin, chñ nghÜa x· héi khoa häc ë l·nh tô
NguyÔn ¸i Quèc sau mét thËp niªn (1911-1920) ®i t×m ®-êng cøu n-íc vµ ®·
t×m thÊy chñ nghÜa Lªnin, ®· nhËn thøc râ c¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo con
®êng C²ch m³ng th²ng Mêi “§êng c²ch mÖnh” (1927) l¯ t²c phÈm lý luËn
macxÝt ®Çu tiªn ®-îc x©y dùng trªn nÒn mãng cña t- t-ëng ®ã. Trong t¸c
phÈm quan träng nµy NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ:
“Trong thÕ giíi b©y giê chØ câ c²ch mÖnh Nga l¯ ®± th¯nh c«ng v¯ th¯nh
c«ng ®Õn n¬i, nghÜa lµ d©n chóng ®-îc h-ëng c¸i tù do h¹nh phóc, b×nh ®¼ng
thËt, chø kh«ng ph¶i tù do vµ b×nh ®¼ng gi¶ dèi nh- ®Õ quèc Ph¸p khoe
khoang bªn Nam An” Ngêi khµng ®Þnh, chØ câ chð nghÜa Lªnin l¯ ch©n
chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt vµ c¸ch mÖnh nhÊt mµ chóng ta sÏ ®i theo. Tõ b-íc
ngoÆt n¨m 1920, khi NguyÔn ¸i Quèc trë thµnh ng-êi cégn s¶n vµ cho ®Õn
18
nh÷ng n¨m sau nµy. NG-êi ®Òu nhÊt qu¸n kh¼ng ®Þnh, gi¶i phãng giai cÊp,
gi¶i phãng d©n téc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng con ®-êng c¸ch m¹ng v«
s¶n, b»ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi míi, x· héi céng s¶n chñ nghÜa.
Khi miÒn B¾c ®· ®-îc gi¶i phãng nh-ng miÒn Nam cßn ph¶i tiÕp tôc
chiÕn ®Çu v× ®éc lËp tù do cña Tæ Quèc, t×nh h×nh lóc ®ã ®Æt ra c©u hái: MiÒn
B¾c cã nªn b-íc ngay vµo thêi kú qu¸ ®é ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hay
kh«ng khi khi môc tiªu ®éc lËp d©n téc ch-a ®-îc gi¶i quyÕt xong ë miÒn
Nam? §¶ng ta kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh hai nhiÖm vô c¸ch
m¹ng: tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ë miÒn Nam vµ tiÕn hµnh x©y
dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. Sù lùa chän nµy ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c
nhËn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Kh«ng cã sù hËu thuÉn cña chñ nghÜa x· héi ë
miÒn B¾c, c¸ch m¹ng miÒn Nam sÏ kh«ng cã nh÷ng ®¶m b¶o vËt chÊt vµ tinh
thÇn cÇn thiÕt cho th¾ng lîi.
Khi miÒn Nam ®· ®-îc gi¶i phãng, ®Êt n-íc thèng nhÊt, mét vÊn ®Ò còng
®-îc ®Æt ra lµ miÒn Nam sÏ cïng miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi hay t¹m
thêi dõng l¹i mét thêi gian ®Ó phôc håi sau chiÕn tranh? Cã thÓ nãi, sù lùa
chän nµy lµ mét thö th¸ch kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p. §¶ng quyÕt ®Þnh c¶
n-íc cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. QuyÕt ®Þnh nµy ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn
hoµn toµn ®óng ®¾n.
Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ x· héi n-íc ta l©m vµo cuéc khñng
ho¶ng trÇm träng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang chao
®¶o. Nh-ng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®-êng lèi ®æi míi,
chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo
c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña
§¶ng ta vÒ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ
®óng ®¾n.
Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ – x· héi n-íc ta l©m vµo cuéc khñng
ho¶ng trÇm träng chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang chao
®¶o. Nh-ng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®-êng lèi ®æi míi,
19
chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo
c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña
§¶ng ra vÒ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ
®óng ®¾n.
Cã thÓ nãi, nh÷ng quyÕt s¸ch cña §¶ng ta ë thêi kú nµy thÓ hiÖn sù n¨ng
®éng vÒ t- duy lý luËn g¾n liÒn víi sù mÉn c¶m vÒ thùc tiÔn cïng b¶n lÜnh
chÝnh trÞ v÷ng vµng. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña sù ®æi míi theo ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa: ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng
ho¶ng, ®Ó v-ît qua nh÷ng k×m h·m cña m« h×nh cò – m« h×nh hµnh chÝnh
bao cÊp, ®Ó gi¶i phãng vµ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña x· héi nh»m
thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §æi míi
kh«ng ph¶i lµ tõ bá chñ nghÜa x· héi, mµ lµ kh¼ng ®Þnh tÝnh quy luËt cña con
®-êng ph¸t triÓn ®ã lµm cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi c«ng b»ng
v¨n minh. ®óng víi quy luËt kh¸ch quan h¬n phï hîp víi hoang c¶nh, ®iÒu
kiÖn thùc tÕ cña ®Êt n-íc víi xu thÕ, ®Æc ®iÓm cña thÕ giíi hiÖn ®¹i. §æi míi
lµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖu qu¶ h¬n lµm cho chñ nghÜa x· héi béc lé
vµ kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt -u viÖt cña nã, tõng b-íc ®Þnh h×nh vµ ph¸t triÓn trong
thùc tÕ, l¯m cho “®êi sèng vËt chÊt ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng tinh thÇn ngµy
c¯ng tèt, x± héi ng¯y c¯ng v¨n minh, tiÕn bé” ®Ó cho nh©n d©n ta câ cuéc sèng
Êm no, h¹nh phóc®-îc häc hµnh tiÕn bé vµ ph¸t triÓn mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o
cða m×nh” ®Ó cho “d©n thùc sù l¯ chð v¯ l¯m chð lÊy x± héi vµ cuéc sèng cña
m×nh? Nh- Hå ChÝ Minh ®· nhÊn m¹nh.
Nh- vËy, ®i lªn x· héi chñ nghÜa lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, vµ nã ®-îc thÓ
hiÖn trong c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta, ®æi míi ®Ó x¸c lËp mét sù æn ®Þnh
míi nh»m lµm cho ®Êt n-íc ®¹t tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §iÒu ®ã cã ngi· lµ
chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh con ®-êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi sù n¨ng
®éng h¬n n÷a tichs cùc h¬n n÷a, vµ phï hîp h¬n n÷a víi t×nh h×nh thÕ giíi
hiÖn ®¹i. ChÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®ang x©y dùng sÏ lµ chÕ ®é
ph¸t hiÖn vµ sö dông tèt nhÊt nh÷ng nguån lùc cña chÝnh m×nh, trong ®ã søc
20
- Xem thêm -