TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
A - §Æt vÊn ®Ò
LÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ lÞch sö ph¸t triÓn cña
nh÷ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao. Mµ lùc l-îng s¶n
xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt la hai mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt , chóng tån
t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau mét c¸ch biÖn chøng, t¹o
thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc l-îng s¶n xuÊt - quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña sù vËn ®éng ph¸t triÓn
cña x· héi.
Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt lµ quy luËt phæ biÕn, t¸c ®éng trong toµn tiÕn tr×nh lÞch sö cña
nh©n lo¹i.
Sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cïa lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay
®æi quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi nã. Ng-îc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt còng
cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng vµ t¸c ®éng trë l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt. Khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ng-îc l¹i,
khi quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi, l¹c hËu hoÆc tiªn tiÕn h¬n mét c¸ch gi¶ t¹o so
víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cñ lùc l-îng s¶n xuÊt sÏ l¹i k×m h·m sù ph¸t triÓn
cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Do ®ã, viÖc gi¶i quyÕt m©u thÉu gi÷a quan hÖ s¶n
xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n.
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr-íc ®©y chóng ta ®· kh«ng
cã ®-îc sù nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ quy luËt cña sù phï hîp gi÷a quan hÖ
s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt. C¬ chÕ quan liªu, bao cÊp ®· bãp mÐo c¸c
yÕu tè cña quan hÖ s¶n xuÊt, k×m h·m lùc l-îng s¶n xuÊt, kÕt qu¶ cña sù
kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt ®· lµm cho m©u
1
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
thÉu gi÷a chóng trë nªn gay g¾t. §iÒu ®ã khiÕn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
ph¶i ë trong t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, tr× trÖ mét thêi gian dµi.
ChÝnh v× vËy, viÖc ®-a nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n mèi quan hÖ, t¸c
®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt cã ý
nghÜa v« cïng to lín, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam hiÖn nay.
B - Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I/C¬ së lý luËn:
1 - C¸c kh¸i niÖm:
a) Lùc l-îng s¶n xuÊt:
Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ toµn bé nh÷ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña mét x· héi
nhÊt ®Þnh, ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan
hÖ t¸c ®éng gi÷a con ng-êi víi tù nhiªn, biÓu hiÖn tr×nh ®é s¶n xuÊt cña
con ng-êi vµ n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
cña c¶i vËt chÊt.
Lùc l-îng s¶n xuÊt bao gåm t- liÖu s¶n xuÊt vµ ng-êi lao ®éng víi tri
thøc, ph-¬ng ph¸p s¶n xuÊt, kü n¨ng, kü x¶o vµ thãi quen lao ®éng cña hä.
Trong c¸c yÕu tè hîp thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt, ng-êi lao ®éng lµ chñ thÓ
vµ bao giê còng lµ lùc l-îng s¶n xuÊt c¬ b¶n, quyÕt ®Þnh nhÊt cña x· héi.
Ngµy nay, khi khoa häc trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, th× néi
dung kh¸i niÖm lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc bæ sung, hoµn thiÖn h¬n. C¸c cuéc
c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· lµm xuÊt hiÖn nh÷ng khu vùc s¶n
xuÊt míi vµ lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn gÊp béi. N¨ng suÊt lao
®éng ®-îc xem nh- lµ tiªu chÝ quan träng träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é
2
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ suy cho cïng còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh
sù chiÕn th¾ng cña mét trËt tù x· héi nµy ®èi víi mét trËt tù x· héi kh¸c.
b) Quan hÖ s¶n xuÊt:
Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con ng-êi trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng s¶n phÈm x· héi (s¶n xuÊt
vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi).
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, con ng-êi kh«ng chØ cã quan hÖ víi tù nhiªn,
t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, mµ cßn cã quan hÖ víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau.
H¬n n÷a, chØ cã trong quan hÖ t¸c ®éng lÉn nhau th× con ng-êi míi cã sù
t¸c ®éng vµo tù nhiªn vµ míi cã s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt, biÓu hiÖn mèi quan
hÖ gi÷a con ng-êi víi con ng-êi trªn ba mÆt chñ yÕu sau:
- Quan hÖ vÒ së h÷u ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a con ng-êi
víi con ng-êi trong viÖc chiÕm h÷u t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi.
- Quan hÖ trong tæ chøc vµ qu¶n lý lµ quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con
ng-êi trong viÖc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt x· héi vµ trong trao ®æi ho¹t
®éng cho nhau.
- Quan hÖ ph©n phèi l-u th«ng lµ quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con ng-êi
trong ph©n phèi vµ l-u th«ng s¶n phÈm x· héi.
C¸c mÆt nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, t¸c
®éng qua l¹i lÉn nhau, trong ®ã quan hÖ së h÷u ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt gi÷
vai trß quyÕt ®Þnh. Trong x· héi cã giai cÊp, giai cÊp nµo chiÕm h÷u t- liÖu
s¶n xuÊt th× giai cÊp ®ã lµ giai cÊp thèng trÞ; giai cÊp Êy ®øng ra tæ chøc,
qu¶n lý s¶n xuÊt vµ sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt, h×nh thøc ph©n phèi, còng nhquy m« thu nhËp. Ng-îc l¹i, giai cÊp, tÇng líp nµo kh«ng cã t- liÖu s¶n
xuÊt th× sÏ lµ giai cÊp, tÇng líp bÞ thèng trÞ, bÞ bãc lét v× buéc ph¶i lµm thuª
vµ bÞ bãc lét d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
3
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
Tuy vËy, quan hÖ tæ chøc qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi l-u th«ng còng
cã t¸c ®éng trë l¹i quan hÖ s¶n xuÊt.
Quan hÖ s¶n xuÊt trong tÝnh hiÖn thùc cña nã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng quan
hÖ ý chÝ, ph¸p lý mµ lµ quan hÖ kinh tÕ ®-îc biÓu diÔn thµnh c¸c ph¹m trï,
quy luËt kinh tÕ.
Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ
chñ quan cña con ng-êi. Sù thay ®æi cña c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt phô
thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt.
c) Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt:
Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc con ng-êi khai th¸c nh÷ng cña c¶i
vËt chÊt (t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu sinh ho¹t) cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x·
héi loµi ng-êi.
Mçi x· héi ®-îc ®Æc tr-ng b»ng mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh.
Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt cña ®êi
sèng x· héi: kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. Sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau cña
c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt trong lÞch sö quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi
loµi ng-êi tõ thÊp ®Õn cao.
Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a
lùc l-îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t-¬ng øng.
2 - Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc l-îng s¶n xuÊt:
a) Sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay
®æi quan hÖ s¶n xuÊt:
Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau mét c¸ch
4
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
biÖn chøng, t¹o thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh
®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt (quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña sù vËn ®éng,
ph¸t triÓn x· héi).
Sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh vµ lµm thay
®æi quan hÖ s¶n xuÊt cho phï hîp víi nã. Khi mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt
míi ra ®êi, khi ®ã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt. Sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mét tr¹ng th¸i mµ trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt lµ “h×nh
thøc ph¸t triÓn” cña lùc lîng s°n xuÊt. Trong tr³ng th²i ®ã, tÊt c° c²c mÆt
cña quan hÖ s°n xuÊt ®Òu “t³o ®Þa b¯n ®Çy ®ñ” cho lùc lîng s°n xuÊt ph²t
triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, nã t¹o ®iÒu kiÖn sö dông vµ kÕt hîp mét c¸ch tèi
-u gi÷a ng-êi lao ®éng víi t- liÖu s¶n xuÊt vµ do ®ã lùc l-îng s¶n xuÊt cã
c¬ së ®Ó ph¸t triÓn hÕt kh¶ n¨ng cña nã.
Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh lµm cho
quan hÖ s¶n xuÊt tõ chç phï hîp trë thµnh kh«ng phï hîp víi sù ph¸t triÓn
cña lùc lîng s°n xuÊt. Khi ®ã, quan hÖ s°n xuÊt trë th¯nh “xiÒng xÝch” cña
lùc l-îng s¶n xuÊt, k×m h·m lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Yªu cÇu kh¸ch
quan cña sù ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt tÊt yÕu dÉn ®Õn thay thÕ quan hÖ
s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn míi
cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt tiÕp tôc ph¸t triÓn.
Thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi còng cã nghÜa lµ
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cò mÊt ®i, ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi thay thÕ.
b) Quan hÖ s¶n xuÊt cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi vµ t¸c ®éng trë l¹i sù ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt:
Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, nh-ng quan hÖ s¶n
xuÊt kh«ng hoµn toµn thô ®éng mµ t¸c ®éng trë l¹i sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng ®Õn lùc l-îng s¶n xuÊt v×
5
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn th¸i ®é cña con ng-êi
trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t
triÓn vµ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ... vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ ®éng lùc thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn. Ng-îc l³i quan hÖ s°n xuÊt lçi thêi, l³c hËu hoÆc “tiªn tiÕn” h¬n mét
c¸ch gi¶ t¹o so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt sÏ k×m h·m sù
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Khi quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, th× theo quy luËt chung, quan hÖ s¶n xuÊt cò
sÏ ®-îc thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®Ó thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt lµ quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng trong toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n
lo¹i. Sù thay thÕ, ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i tõ chÕ ®é c«ng x· nguyªn
thuû, qua chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, chÕ ®é phong kiÕn, chÕ ®é t- b¶n chñ
nghÜa vµ ®Õn x· héi céng s¶n t-¬ng lai lµ do sù t¸c ®éng cña hÖ thèng c¸c
quy luËt x· héi, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt.
II/VËn dông quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam:
6
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
NÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta lµ nÒn kinh tÕ ®ang thùc
hiÖn nh÷ng cuéc c¶i biÕn c¸ch m¹ng toµn diÖn vµ s©u s¾c trªn mäi lÜnh vùc
kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. Trong lÜnh vùc kinh tÕ ®ã lµ viÖc c¶i t¹o
quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi x· héi chñ nghÜa g¾n
liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc
l-îng s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, tõng b-íc chuyÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn, s¶n xuÊt nhá lµ chñ yÕu lªn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng x· héi chñ nghÜa.
Trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é, kinh tÕ nhµ n-íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ
cïng víi kinh tÕ hîp t¸c lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn
kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §Ó thùc hiÖn vai trß Êy,
theo NghÞ quyÕt §¹i héi VIII, kinh tÕ nhµ n-íc ph¶i ®-îc tiÕp tôc ®æi míi
vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶, n¾m v÷ng nh÷ng vÞ trÝ then chèt, nh÷ng lÜnh vùc
träng yÕu trong nÒn kinh tÕ nh- kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, hÖ thèng
tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt vµ th-¬ng m¹i, dÞch
vô quan träng. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ph¶i cã quy m« võa vµ lín, ph¸t
huy ®-îc -u thÕ vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l-îng,
hiÖu qu¶, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm chÊt l-îng cao, gi¸ thµnh h¹, t¹o nguån thu
lín cho ng©n s¸ch nhµ n-íc.
§¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· chØ râ: vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ
níc thÓ hiÖn ë chç “l¯m ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, më ®-êng, h-íng dÉn , hç trî c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l-îng vËt chÊt ®Ó nhµ n-íc thùc hiÖn
chøc n¨ng ®iÒu tiÕt v¯ qu°n lý vÜ m«, t³o nÒn t°ng cho chÕ ®é x± héi míi”.
1 - Qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam:
7
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
Tõ khi hoµ b×nh ®-îc lËp l¹i n¨m 1954, miÒn B¾c n-íc ta ®· b-íc vµo
thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi víi ®Æc ®iÓm nh- Chñ tÞch Hå ChÝ
Minh ®± nãi: “§Æc ®iÓm to nhÊt cña níc ta trong thêi kú qu² ®é l¯ tõ mét
n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i kinh
qua giai ®o³n ph²t triÓn t b°n chñ nghÜa”.
Tõ n¨m 1975, sau khi ®Êt n-íc ®· hoµn toµn ®éc lËp vµ c¶ n-íc thèng
nhÊt, c¸ch m¹ng d©n téc - d©n chñ ®· hoµn toµn th¾ng lîi trªn ph¹m vi c¶
n-íc th× c¶ n-íc cïng tiÕn hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, cïng qu¸ ®é
lªn chñ nghÜa x· héi. C-¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n-íc trong thêi kú qu¸ ®é
lªn chñ nghÜa x· héi cña §¶ng ta nãi râ h¬n thùc tr¹ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ
cña ®Êt níc: “Níc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, bá qua chÕ ®é t- b¶n,
tõ mét x· héi vèn lµ thuéc ®Þa, nöa phong kiÕn, lùc l-îng s¶n xuÊt rÊt thÊp.
§Êt n-íc tr¶i qua hµng chôc n¨m chiÕn tranh, hËu qu¶ ®Ó l¹i cßn nÆng nÒ,
nh÷ng tµn d- thùc d©n, phong kiÕn cßn nhiÒu. C¸c thÕ lùc thï ®Þch th-êng
xuyªn t×m c¸ch ph¸ ho¹i chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ nÒn ®éc lËp d©n téc
cña nh©n d©n ta”.
Thêi kú qu¸ ®é lµ thêi kú lÞch sö mµ bÊt cø mét quèc gia nµo ®i lªn chñ
nghÜa x· héi còng ®Òu ph¶i tr¶i qua, ngay c¶ ®èi víi nh÷ng n-íc ®· cã nÒn
kinh tÕ rÊt ph¸t triÓn, bëi lÏ, ë c¸c n-íc nµy, tuy lùc l-îng s¶n xuÊt ®· ph¸t
triÓn cao nh-ng vÉn cßn cÇn ph¶i c¶i t¹o vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi,
x©y dùng nÒn v¨n ho¸ míi. DÜ nhiªn, ®èi víi nh÷ng n-íc thuéc lo¹i nµy, vÒ
kh¸ch quan cã nhiÒu thuËn lîi h¬n, thêi kú qu¸ ®é cã thÓ diÔn ra ng¾n h¬n.
§èi víi n-íc ta, mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu ®i lªn chñ nghÜa x· héi bá
qua chÕ ®é t- b¶n chñ nghÜa, th× l¹i cµng ph¶i tr¶i qua mét thêi kú qu¸ ®é
l©u dµi.
Theo Cñ tÞch Hå ChÝ Minh, thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n-íc
ta l¯ mét thêi lú lÞch sö m¯: “nhiÖm vô quan träng nhÊt cña chóng ta l¯ ph°i
8
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
x©y dùng nÒn t¶ng vËt chÊt, kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi,…tiÕn dÇn lªn
chñ nghÜa x· héi, cã c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, cã v¨n ho¸,
khoa häc tiªn tiÕn. Trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa, chóng ta
ph¶i c¶i t¹o nÒn kinh tÕ cò vµ x©y dùng nÒn kinh tÕ míi, mµ trong ®ã x©y
dùng l¯ nhiÖm vô chñ chèt v¯ l©u d¯i”.
Tuy vËy, sau h¬n 15 n¨m thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng, b»ng
sù nç lùc s¸ng t¹o cña quÇn chóng, c¸c ngµnh, c¸c cÊp, chóng ta ®· v-ît
qua ®-îc khñng ho¶ng, ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan träng
trong ho¹t ®éng thùc tiÔn trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi: kinh tÕ
t¨ng tr-ëng nhanh, chÝnh trÞ æn ®Þnh, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ
chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tËn dông nguån vèn vµ c«ng nghÖ, ph¸t
huy néi lùc ®Êt n-íc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; bé mÆt kinh
tÕ - x· héi thay da ®æi thÞt hµng ngµy, ®êi sèng nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn râ
rÖt.
Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò t- duy lý luËn cèt lâi
thuéc vÒ ®-êng lèi lµ sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa.
§¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· chñ tr-¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh
s¸ch: ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ
thÞ tr-êng, ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt cña nhµ
n-íc.
Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, g¾n liÒn víi x©y dùng quan hÖ
s¶n xuÊt míi cho phï hîp trªn c¶ ba mÆt: së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi.
2 - Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ - x· héi ®· ®¹t ®-îc:
Trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng vµ toµn d©n ta ®· nç lùc phÊn ®Êu vµ ®¹t
®-îc nh÷ng thµnh tùu quan träng:
9
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
Mét lµ, kinh tÕ t¨ng tr-ëng kh¸. Tæng s¶n phÈm trong n-íc (GDP) t¨ng
b×nh qu©n 7 - 8%/n¨m. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc. Trong
GDP hiÖn nay, tû träng n«ng nghiÖp lµ 24,3%, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµ
36,6%, dÞch vô lµ 39,1%.
- N«ng nghiÖp ph¸t triÓn liªn tôc, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt l-¬ng thùc. N¨m
1995, b×nh qu©n l-¬ng thùc lµ 360 kg/ng-êi, n¨m 2000 ®· t¨ng lªn
444kg/ng-êi. NghÒ nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n ph¸t triÓn kh¸. Gi¸
trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng- nghiÖp t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5,7% (môc
tiªu ®Ò ra lµ t¨ng 4,5 - 5%). §· t¹o ®-îc mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ
lùc lµ g¹o (®øng thø 2 - 3 thÕ giíi), cµ phª (®øng thø 3 thÕ giíi), ngoµi ra
cßn cã hå tiªu, cao su, vµ hµng thuû s¶n….
- C«ng nghiÖp vµ x©y dùng v-ît qua nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc, ®¹t
®-îc nhiÒu tiÕn bé. NhÞp ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n
hµng n¨m lµ 13,5%. C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu t¨ng kh¸: n¨m
2000 so víi n¨m 1995, c«ng suÊt ®iÖn gÊp 1,5 lÇn, xi m¨ng gÊp 2,1 lÇn,
ph©n bãn gÊp trªn 3 lÇn, thÐp gÊp 1,7 lÇn, mÝa ®-êng gÊp h¬n 5 lÇn …. Mét
sè s¶n phÈm quan träng t¨ng nhanh nh- dÇu th«, ®iÖn, than s¹ch, thÐp c¸n,
xi m¨ng, v¶i c¸c lo¹i, giÊy c¸c lo¹i … . Ngµnh x©y dùng cã thÓ ®¶m ®-¬ng
viÖc thi c«ng nh÷ng c«ng tr×nh quy m« lín, hiÖn ®¹i vÒ c«ng nghÖ. Mét sè
vËt liÖu x©y dùng chÊt l-îng cao s¶n xuÊt trong n-íc ®¹t tiªu chuÈn ch©u
¢u vµ khu vùc (g¹ch l¸t nÒn, g¹ch èp l¸t …).
- C¸c ngµnh dÞch vô tiÕp tôc ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n
tr-íc, gãp phÇn tÝch cùc cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ phôc vô ®êi sèng. Gi¸
trÞ c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng 6,8%/n¨m. Gi¸ trÞ doanh thu b-u ®iÖn t¨ng b×nh
qu©n hµng n¨m 11,3%.
- HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng cã b-íc ph¸t triÓn kh¸, ®¸p øng yªu cÇu
tr-íc m¾t vµ t¹o ®-îc nh÷ng n¨ng lùc gèi ®Çu cho thêi kú sau. C¸c c«ng
10
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
tr×nh vµ c¸c trôc tuyÕn giao th«ng quan träng ®-îc tËp trung ®Çu t- n©ng
cÊp, b¶o ®¶m giao th«ng th«ng suèt trong c¶ n-íc. HÖ thèng b-u chÝnh
viÔn th«ng ®-îc hiÖn ®¹i ho¸ vÒ c¬ b¶n. HÖ thèng thuû lîi ®-îc n©ng cÊp
vµ ph¸t triÓn trªn c¸c vïng. C¬ së vËt chÊt cña c¸c ngµnh gi¸o dôc vµ ®¹o
t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, y tÕ, v¨n ho¸, du lÞch, thÓ dôc thÓ thao … ®Òu
®-îc t¨ng c-êng ®¸ng kÓ.
- Kinh tÕ ®èi ngo¹i tiÕp tôc ph¸t triÓn. N-íc ta ®· x©y dùng quan hÖ
th-¬ng m¹i víi trªn 140 n-íc, quan hÖ ®Çu t- víi gÇn 70 n-íc vµ vïng l·nh
thæ, thu hót ®-îc nhiÒu nguån vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Tæng kim ng¹ch xuÊt
khÈu t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m trªn 21%, gÊp 3 lÇn møc t¨ng GDP. §Çu ttrùc tiÕp n-íc ngoµi tiÕp tôc gia t¨ng, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh
tÕ - x· héi. Vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) tiÕp tôc t¨ng, gãp phÇn
quan träng ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng.
Hai lµ v¨n ho¸, x· héi cã nh÷ng tiÕn bé, ®êi sèng nh©n d©n tiÕp tôc
®-îc c¶i thiÖn.
- Sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã b-íc ph¸t triÓn míi c¶ vÒ quy m«,
chÊt l-îng, h×nh thøc ®µo t¹o vµ c¬ së vËt chÊt. N¨m häc 1999 - 2000 so
víi 1994 -1995 sè häc sinh c¸c cÊp häc, bËc häc ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ, mÉu
gi¸o t¨ng 1,2 lÇn, trung häc c¬ së 1,6 lÇn, trung häc phæ th«ng 2,3 lÇn, ®¹i
häc 3 lÇn, häc nghÒ 1,8 lÇn. §Õn hÕt n¨m 2000, c¶ 61 (nay lµ 64) tØnh,
thµnh phè ®Òu ®· ®¹t tiªu chuÈn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc vµ xo¸ mï ch÷;
mét sè tØnh, thµnh phè ®· b¾t ®Çu phæ cËp trung häc c¬ së. Phong trµo häc
tËp ph¸t triÓn nhanh, chÊt l-îng gi¸o dôc - ®µo t¹o ®· cã chuyÓn biÕn b-íc
®Çu. ViÖc x· héi ho¸ gi¸o dôc - ®µo t¹o ®· b-íc ®Çu ®-îc triÓn khai vµ ph¸t
triÓn.
11
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
- ViÖc lµm vµ ®êi sèng cña nh©n d©n ®-îc gi¶i quyÕt cã nhiÒu kÕt qu¶.
C«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®-îc triÓn khai m¹nh mÏ, réng kh¾p, nhÊt lµ
ë c¸c vïng nghÌo, x· nghÌo, ®¹t kÕt qu¶ tèt, ®-îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong
nh÷ng n-íc gi¶m tû lÖ ®ãi nghÌo tèt nhÊt. §êi sèng d©n c- nhiÒu vïng
®-îc c¶i thiÖn râ rÖt.
- C«ng t¸c d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh; b¶o vÖ ch¨m sãc trÎ em,
ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n; ch¨m sãc ng-êi cã c«ng, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa,
uèng n-íc nhí nguån; thÓ dôc thÓ thao …®· ®¹t nhiÒu kÕt qu¶ tèt.
Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®¹t ®-îc trong nh÷ng n¨m qua ®· t¨ng c-êng søc
m¹nh tæng hîp, lµm thay ®æi bé mÆt cña ®Êt n-íc vµ ®êi sèng cña nh©n
d©n, cñng cè v÷ng ch¾c ®éc lËp d©n téc vµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, n©ng
cao vÞ thÕ vµ uy tÝn cña n-íc ta trªn tr-êng quèc tÕ.
3 - Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i:
Cïng víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt
Nam cßn cã nh÷ng nh-îc ®iÓm:
Mét lµ, tr×nh ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta cßn ë giai
®o¹n s¬ khai. §ã lµ do c¸c nguyªn nh©n.
- C¬ së vËt chÊt - kü thuËt cßn ë tr×nh ®é thÊp, bªn c¹nh mét sè lÜnh
vùc, mét sè c¬ së kinh tÕ ®· ®-îc trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ m¸y mãc, m¸y mãc cò kü, c«ng nghÖ l¹c hËu.
Theo UNDP, ViÖt Nam ®ang ë tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu 2/7 cña thÕ giíi,
thiÕt bÞ m¸y mãc l¹c hËu 2 - 3 thÕ hÖ (cã lÜnh vùc 4 - 5 thÕ hÖ). Lao ®éng
thñ c«ng vÉn chiÕm tû träng lín trong tæng sè lao ®éng x· héi. Do ®ã, n¨ng
suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña n-íc ta cßn thÊp so víi khu vùc vµ
12
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
thÕ giíi (n¨ng suÊt lao ®éng cña n-íc ta chØ b»ng 30% møc trung b×nh cña
thÕ giíi).
- KÕt cÊu h¹ tÇng nh- hÖ thèng ®-êng giao th«ng, bÕn c¶ng, hÖ thèng
th«ng tin liªn l¹c … cßn l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn (mËt ®é ®-êng giao
th«ng/km b»ng 1% víi møc trung b×nh cña thÕ giíi; tèc ®é truyÒn th«ng
trung b×nh c¶ n-íc chËm h¬n cña thÕ giíi 30 lÇn). HÖ thèng giao th«ng
kÐm ph¸t triÓn lµm cho c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c vïng bÞ chia c¾t, t¸ch biÖt
nhau, do ®ã lµm cho nhiÒu tiÒm n¨ng cña c¸c ®Þa ph-¬ng kh«ng thÓ ®-îc
khai th¸c, c¸c ®Þa ph-¬ng kh«ng thÓ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ®Ó ph¸t huy
thÕ m¹nh.
- Do c¬ sá vËt chÊt - kü thuËt cßn ë tr×nh ®é thÊp lµm cho ph©n c«ng lao
®éng kÐm ph¸t triÓn, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chËm. NÒn kinh tÕ n-íc
ta ch-a tho¸t khái nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá. N«ng nghiÖp vÉn
sö dông 70% lùc l-îng lao ®éng, nh-ng chØ s¶n xuÊt kho¶ng 26% GDP,
c¸c ngµnh kinh tÕ c«ng nghÖ cao chiÕm tû träng thÊp.
- Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng trong n-íc,
còng nh- thÞ tr-êng n-íc ngoµi cßn rÊt yÕu. Do c¬ së vËt chÊt - kü thuËt vµ
c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, do ®ã khèi l-îng hµng ho¸ nhá
bÐ, chñng lo¹i hµng ho¸ cßn nghÌo nµn, chÊt l-îng hµng ho¸ thÊp, gi¸ c¶
cao v× thÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu.
Hai lµ, thÞ tr-êng d©n téc thèng nhÊt ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh
nh-ng ch-a ®ång bé.
- Do giao th«ng vËn t¶i kÐm ph¸t triÓn nªn ch-a l«i cuèn ®-îc tÊt c¶ c¸c
vïng trong n-íc vµo mét m¹ng l-íi l-u th«ng hµng ho¸ thèng nhÊt.
13
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
- ThÞ tr-êng hµng ho¸ - dÞch vô ®· h×nh thµnh nh-ng cßn h¹n hÑp vµ
cßn nhiÒu hiÖn t-îng tiªu cùc (hµng gi¶, hµng lËu, hµng nh¸i vÉn lµm rèi
lo¹n thÞ tr-êng).
- ThÞ tr-êng hµng ho¸ søc lao ®éng míi manh nha, mét sè trung t©m
giíi thiÖu viÖc lµm vµ xuÊt khÈu lao ®éng míi xuÊt hiÖn nh-ng ®· n¶y sinh
hiÖn t-îng khñng ho¶ng. NÐt næi bËt cña thÞ tr-êng nµy lµ søc cung vÒ lao
®éng lµnh nghÒ nhá h¬n cÇu rÊt nhiÒu, trong khi ®ã cung vÒ søc lao ®éng
gi¶n ®¬n l¹i v-ît qu¸ xa cÇu, nhiÒu ng-êi cã søc lao ®éng kh«ng t×m ®-îc
viÖc lµm.
- ThÞ tr-êng tiÒn tÖ, thÞ tr-êng vèn ®· cã nhiÒu tiÕn bé nh-ng vÉn cßn
nhiÒu tr¾c trë, nh- nhiÒu doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp t- nh©n thiÕu
vèn nh-ng kh«ng vay ®-îc v× v-íng m¾c thñ tôc, trong khi ®ã nhiÒu ng©n
hµng th-¬ng m¹i huy ®éng ®-îc tiÒn göi mµ kh«ng thÓ cho vay ®Ó ø ®äng
trong kÐt, d- nî qu¸ h¹n trong nhiÒu ng©n hµng th-¬ng m¹i ®· ®Õn møc
b²o ®éng. ThÞ trêng chøng kho²n ra ®êi nhng cha cã nhiÒu “h¯ng ho²”
®Ó mua - b¸n vµ míi cã rÊt Ýt doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia thÞ tr-êng
nµy.
Ba lµ, cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia thÞ tr-êng, do vËy nÒn kinh
tÕ ë n-íc ta cã nhiÒu lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng tån t¹i, ®an xen
nhau, trong ®ã s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá ph©n t¸n cßn phæ biÕn.
Bèn lµ, sù h×nh thµnh thÞ tr-êng trong n-íc g¾n víi më réng kinh tÕ ®èi
ngo¹i, héi nhËp vµo thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi, trong hoµn c¶nh tr×nh ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ - kü thuËt cña n-íc ta thÊp xa so víi hÇu hÕt c¸c n-íc
kh¸c.
- Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ vÒ kinh tÕ ®ang ®Æt ra chung cho c¸c
n-íc còng nh- n-íc ta nãi riªng nh÷ng th¸ch thøc hÕt søc gay g¾t. Nh-ng
14
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
nã lµ xu thÕ tÊt yÕu kh¸ch quan, nªn kh«ng ®Æt vÊn ®Ò tham gia hay kh«ng
tham gia mµ chØ cã thÓ ®Æt vÊn ®Ò: t×m c¸ch sö xù víi xu h-íng ®ã nh- thÕ
nµo? Ph¶i chñ ®éng héi nhËp, chuÈn bÞ tèt ®Ó tham gia vµo khu vùc ho¸ vµ
to¯n cÇu ho², t×m ra “c²i m³nh t¬ng ®èi” cña ta, thùc hiÖn ®a ph¬ng hãa,
®a d¹ng hãa kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó tËn dông ngo¹i lùc ®Ó ph¸t huy néi lùc,
nh»m thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Þnh
h-íng ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
N¨m lµ, qu¶n lý nhµ n-íc vÒ kinh tÕ x· héi cßn yÕu. V¨n kiÖn §¹i héi
®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· nhËn ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy
nh sau: “HÖ thèng luËt ph²p, c¬ chÕ, chÝnh s²ch cha ®ång bé v¯ nhÊt
qu¸n, thùc hiÖn ch-a nghiªm. C«ng t¸c tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ
ho¹ch ho¸, quy ho¹ch x©y dùng, qu¶n lý ®Êt ®ai cßn nhiÒu yÕu kÐm, thñ tôc
hµnh chÝnh …chËm ®æi míi. Th-¬ng nghiÖp nhµ n-íc bá trèng mét sè trËn
®Þa quan träng, ch-a ph¸t huy tèt vai trß chñ ®¹o trªn thÞ tr-êng. Qu¶n lý
xuÊt nhËp khÈu cã nhiÒu s¬ hë, tiªu cùc, mét sè tr-êng hîp g© t¸c ®éng xÊu
®èi víi s¶n xuÊt. ChÕ ®é ph©n phèi cßn nhiÒu bÊt hîp lý. Béi chi ng©n s¸ch
v¯ nhËp siªu cßn lín. L³m ph²t tuy ®îc kiÒm chÕ nhng cha v÷ng ch¾c”.
III/nh÷ng Gi¶i ph¸p vµ môc tiªu ph¸t triÓn trong thêi gian tíi:
1 - C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam:
§Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng x· héi chñ nghÜa, cÇn thùc hiÖn
®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p. D-íi ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nhÊt:
a) Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn:
15
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
Tr-íc ®©y, khi x©y dùng kinh tÕ kÕ ho¹ch, xo¸ bá kinh tÕ thÞ tr-êng,
chóng ta ®· thiÕt lËp mét c¬ cÊu së h÷u ®¬n gi¶n víi hai h×nh thøc lµ së h÷u
toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. V× vËy, khi chuyÓn sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, cÇn ph¶i ®æi míi c¬ cÊu së h÷u
cò b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, ®iÒu ®ã sÏ ®-a ®Õn sù h×nh
thµnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, cã lîi Ých riªng, tøc lµ kh«i phôc mét
trong nh÷ng c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸.
Trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u
dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. LÊy viÖc
ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n lµm môc tiªu quan träng ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Theo tinh
thÇn ®ã, tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, ®Òu
®-îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn.
Trong nh÷ng n¨m tíi cÇn ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ
n-íc. Muèn vËt cÇn tËp trung nguån lùc ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhµ
n-íc trong nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu cña nÒn kinh tÕ, s¾p xÕp l¹i khu vùc
kinh tÕ nhµ n-íc, thùc hiÖn tèt chñ tr-¬ng cæ phÇn ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ së
h÷u ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n-íc kh«ng cÇn n¾m 100% vèn. X©y
dùng vµ cñng cè mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty
nhµ n-íc, cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §Èy m¹nh viÖc ®æi
míi kü thuËt, c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc. Thùc hiÖn chÕ
®é qu¶n lý c«ng ty ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã vèn cña
nhµ n-íc, doanh nghiÖp thùc sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr-êng, tù
chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh.
Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ d-íi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c
x· lµ nßng cèt. Nhµ n-íc cÇn gióp ®ì hîp t¸c x· vµ ®µo t¹o c¸n bé, x©y
16
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
dùng ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, më réng thÞ tr-êng. Thùc hiÖn tèt
viÖc chuyÓn ®æi hîp t¸c x· theo luËt hîp t¸c x·.
KhuyÕn khÝch kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ph¸t triÓn ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng
th«n. Nhµ n-íc t¹o ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ph¸t triÓn
cã hiÖu qu¶. KhuyÕn khÝch kinh tÕ t- b¶n t- nh©n ph¸t triÓn trong nh÷ng
ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Ph¸t triÓn kinh
tÕ t- b¶n nhµ n-íc d-íi c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a kinh tÕ tnh©n trong vµ ngoµi n-íc; t¹o ®iÒu kiÖn kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi
h-íng vµo môc tiªu ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh
tranh, g¾n thu hót vèn víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
b) §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, øng dông nhanh tiÕn bé
khoa häc - c«ng nghÖ, trªn c¬ së ®ã ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x·
héi:
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ c¬ së chung cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng
ho¸. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao
®éng x· héi. Nh-ng sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng do tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, cho nªn muèn më réng ph©n c«ng
lao ®éng x· héi, cÇn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ®Ó
x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.
Con ®-êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta cÇn vµ cã thÓ rót
ng¾n thêi gian so víi c¸c n-íc ®i tr-íc, võa cã nh÷ng b-íc tuÇn tù, võa cã
nh÷ng b-íc nh¶y vät, g¾n c«ng nghiÖp ho¸ víi hiÖn ®¹i ho¸, tËn dông mäi
kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ; øng
dông nhanh vµ phæ biÕn h¬n ë møc ®é cao h¬n nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i vµ tri thøc míi, tõng b-íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc.
Cïng víi viÖc trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh,
c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸,
17
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
tiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng vµ ph©n bè d©n c- trong ph¹m vi c¶ n-íc,
còng nh- ë tõng vïng, tõng ®Þa ph-¬ng; h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý
cho phÐp khai th¸c tèt nhÊt c¸c nguån lùc cña ®Êt n-íc, t¹o nªn sù t¨ng
tr-ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
c) H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr-êng:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, hÇu hÕt c¸c nguån lùc kinh tÕ ®Òu th«ng
qua thÞ tr-êng mµ ®-îc ph©n bè vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh
tÕ mét c¸ch tèi -u. V× vËy, ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, chóng ta ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång
bé c¸c lo¹i thÞ tr-êng. Trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta cÇn ph¶i:
- Ph¸t triÓn thÞ tr-êng hµng ho¸ vµ dÞch vô th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh s¶n
xuÊt, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng
vµ ph-¬ng tiÖn vËn t¶i ®Ó më réng thÞ tr-êng. H×nh thµnh thÞ tr-êng søc lao
®éng cã tæ chøc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù di chuyÓn søc lao ®éng theo yªu
cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc.
- X©y dùng thÞ tr-êng vèn, tõng b-íc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ
tr-êng chøng kho¸n ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
- Qu¶n lý chÆt chÏ ®Êt ®ai vµ thÞ tr-êng nhµ ë. X©y dùng vµ ph¸t triÓn
thÞ tr-êng th«ng tin, thÞ tr-êng khoa häc c«ng nghÖ. Hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ
tr-êng ®i ®«i víi x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý vµ thÓ chÕ, t¨ng c-êng sù
kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ n-íc, ®Ó thÞ tr-êng ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã
hiÖu qu¶, cã trËt tù, kû c-¬ng trong m«i tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, c«ng
khai, minh b¹ch, h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh. Cã biÖn ph¸p
h÷u hiÖu chèng bu«n lËu vµ gian lËn th-¬ng m¹i.
d) Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i:
18
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, chØ cã më cöa kinh tÕ, héi nhËp vµo kinh tÕ
khu vùc vµ thÕ giíi, míi thu hót ®-îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®Êt n-íc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ.
Khi më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c b×nh
®¼ng, cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau. Më réng
kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h-íng ®a ph-¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc
kinh tÕ ®èi ngo¹i.
HiÖn nay, cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ träng ®iÓm cña
kinh tÕ ®èi ngo¹i. Gi¶m dÇn nhËp siªu, -u tiªn nhËp khÈu t- liÖu s¶n xuÊt
®Ó phôc vô s¶n xuÊt. Tranh thñ mäi kh¶ n¨ng vµ b»ng nhiÒu h×nh thøc thu
hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp tõ n-íc ngoµi, viÖc thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi cÇn
h-íng vµo nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng s¶n phÈm cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã tû
träng xuÊt khÈu cao. ViÖc sö dông vèn vay ph¶i cã hiÖu qu¶ ®Ó tr¶ ®-îc nî,
c¶i thiÖn ®-îc c¸n c©n thanh to¸n. Chñ ®éng tham gia tæ chøc th-¬ng m¹i
quèc tÕ, c¸c diÔn ®µn, c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ mét c¸ch cã chän läc víi b-íc
®i thÝch hîp.
e) Gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p:
Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Çu tiªn ®Ó ph¸t
triÓn. Nã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh trong n-íc vµ ngoµi
n-íc yªn t©m ®Çu t-. Muèn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ ë n-íc ta hiÖn
nay cÇn ph¶i gi÷ vµ t¨ng c-êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt
Nam, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ n-íc, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña
nh©n d©n.
HÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé lµ c«ng cô quan träng ®Ó nhµ n-íc qu¶n lý
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nã t¹o ra hµnh lang luËt ph¸p cho
ho¹t ®éng kinh tÕ, buéc c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn sù ®iÒu tiÕt cña nhµ
n-íc.
19
TiÓu luËn TriÕt häc
Lª Quang Minh
f) Xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, hoµn thiÖn c¬ chÕ
qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n-íc:
ViÖc xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, h×nh thµnh
®ång bé vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë
n-íc ta.
§Ó n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý cña nhµ n-íc, cÇn n©ng cao
n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p, hµnh ph¸p cµ t- ph¸p, thùc hiÖn c¶i
c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. Nhµ n-íc thùc hiÖn ®Þnh h-íng sù ph¸t triÓn
kinh tÕ, cã hÖ thèng chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®Ó t¹o m«i tr-êng æn ®Þnh vµ
thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh tÕ, h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc
cña c¬ chÕ thÞ tr-êng. Nhµ n-íc thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng qu¶n lý nhµ
n-íc vÒ kinh tÕ vµ chøc n¨ng chñ së h÷u tµi s¶n c«ng, kh«ng can thiÖp vµo
chøc n¨ng qu¶n trÞ kinh doanh ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn tù chñ trong
s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n-íc sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lµ chÝnh ®Ó
®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, chø kh«ng ph¶i lµ mÖnh lÖnh. V× vËy, ph¶i tiÕp tôc
®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch
tiÒn l-¬ng vµ gi¸ c¶.
2 - Quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña nhµ n-íc ta:
Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa ë n-íc ta kh«ng n»m ngoµi môc tiªu t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn
kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh môc tiªu:
“TiÕp tôc sù nghiÖp ®æi míi, ®Èy m³nh c«ng nghiÖp ho², hiÖn ®³i ho², v×
môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, v÷ng b-íc ®i
lªn chñ nghÜa x± héi”. Môc tiªu Êy chÝnh l¯ ®± h¯m chøa néi dung võa cã
t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao, võa cã tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Tuy vËy, ®Ó
20
- Xem thêm -