Tài liệu T087 quan hệ biện chứng giữa tự nhiên và xh

môc lôc môc phÇn më ®Çu trang 1  VÊn ®Ò lµ g×? 1  Môc ®Ých cña ®Ò tµi 2 phÇn chÝnh 1. C¬ së lÝ luËn 1.1. C¸c kh¸i niÖm 1.2. Mèi quan hÖ biªn chøng gi÷a tù nhiªn vµ x· héi 1.2.1. X· héi - bé phËn ®Æc thï cña tù nhiªn 1.2.2. Tù nhiªn - Con ngêi - X· héi n»m trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt 1.2.3. Tù nhiªn - nÒn t¶ng cña x· héi 1.2.4. T¸c ®éng cña x· héi ®Õn tù nhiªn 1.2.5. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi 1.2.6. M«i trêng - vÊn ®Ò cña chóng ta 2. VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng hiÖn nay ë ViÖt Nam 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ m«i trêng vµ c¸c nguån tµi nguyªn cña ViÖt Nam 2.1.1. Tµi nguyªn ®Êt ViÖt Nam 2.1.2. Tµi nguyªn níc ViÖt Nam 2.1.3. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ViÖt Nam 2.1.4. M«i trêng vµ tµi nguyªn biÓn ViÖt Nam 2.1.5. Tµi nguyªn rõng vµ ®a d¹ng sinh häc 2.1.6. VÊn ®Ò m«i trêng ë ViÖt Nam 2.2. Nh×n ra thÕ giíi - Nh÷ng bµi häc 2.2.1. VÊn ®Ò m«i trêng trªn thÕ giíi 2.2.2. ThÕ giíi hµnh ®éng - Lèi tho¸t 2.3. ViÖt Nam hµnh ®éng phÇn kÕt tµi liÖu tham kh¶o 0 3 3 3 3 4 5 5 6 7 7 7 12 12 13 13 13 15 17 17 18 20 22 23 1 phÇn chÝnh VÊn ®Ò lµ g×? Tr¸i §Êt mét hµnh tinh k× diÖu vµ kh¸c biÖt. Nã kh¸c víi mäi hµnh tinh kh¸c ë chç nã cã sù sèng vµ nã lµ ng«i nhµ duy nhÊt cña chóng ta. Sù sèng trªn Tr¸i §Êt ®· b¾t ®Çu tõ nh÷ng thµnh phÇn nhá bÐ nhÊt. Sù sèng Êy ®· ph¸t triÓn lªn ngµy mét lín m¹nh. ThÕ råi con ngêi xuÊt hiÖn. KÓ tõ lóc Êysù sèng trªn Tr¸i §Êt ®· thùc kh¸c tríc. Con ngêi ®· lµm biÕn ®æi thÕ giíi xung quanh hä mét c¸ch m¹nh mÏ h¬n bÊt k× sinh vËt nµo kh¸c cïng tån t¹i trªn Tr¸i §Êt nµy. §iÒu g× ®· lµm cho hä cã ®îc kh¶ n¨ng ®ã - ®ã lµ t duy ®Ó hµnh ®éng. Mét trong sè nh÷ng vÊn ®Ò lµm cho con ngêi ph¶i t duy nhiÒu nhÊt, cã lÞch sö l©u dµi nhÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi. Tù nhiªn vµ x· héi lµ hai kh¸i niÖm lín nhÊt vµ gÇn gòi nhÊt víi con ngêi. Con ngêi ®ång thêi tån t¹i vµ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ x· héi do ®ã con ngêi quan t©m ®Õn hai thùc thÓ nµy lµ lÏ ®¬ng nhiªn. KÓ tõ khi ra ®êi quan ®iÓm vÒ mèi quan hÖ nµy ®· thay ®æi kh¸ nhiÒu. Trong mét thêi gian rÊt dµi hai kh¸i niÖm nµy ®· ®îc ®em ®èi lËp nhau, theo quan ®iÓm ®ã tù nhiªn vµ x· héi hoµn toµn t¸ch rêi nhau, kh«ng liªn quan ®Õn nhau. Quan ®iÓm nµy ngµy nay vÉn cßn tån t¹i trong quan ®iÓm nhiÒu ngêi ®· dÉn ®Õn nhiÒu hµnh vi ph¸ hñy thiªn nhiªn mµ hä kh«ng biÕt r»ng ®ang ph¸ hñy t¬ng lai chÝnh con em m×nh. Quan niÖm nµy qu¶ lµ mét sai lÇm lín, thc tÕ vµ lÝ luËn khoa häc ®Òu chøng tá r»ng tù nhiªn vµ x· héi cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, nã cïng n»m trong mét tæng thÓ bao g«m tù nhiªn, con ngêi vµ x· héi. Con ngêi vµ x· héi ®· dùa trªn nÒn t¶ng tù nhiªn mµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nhng chÝnh trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn Êyth× nÒn t¶ng tù nhiªn l¹i bÞ ph¸ hñy, ®¨c biÖt lµ trong thêi ®¹i hiÖn nay khi khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn m¹nh mÏ va d©n sè toµn cÇu ®ang bïng næ th× tù nhiªn vµ m«i trêng cµng bÞ ph¸ hñy m¹nh mÏ h¬n. C¸c nhµ b¸c häc nh×n xa tr«ng réng nh Z.Lamark, 1820 ®· viÕt: "Môc ®Ých cña con ngêi dêng nh lµ tiªu diÖt nßi gièng m×nh, tríc hÕt lµ lµm cho Tr¸i §Êt trë thµnh kh«ng thÝch hîp víi sù c tró". NÕu chóng ta kh«ng muèn tiªn ®o¸n oan nghiÖt nµy trë thµnh sù thËt th× ®· ®Õn lóc ®Ó hµnh ®éng tríc khi qu¸ muén. §· ®Õn lóc con ngêi cÇn x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ gi÷a x· héi cña hä v¬Ý tù nhiªn vµ quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò m«i trêng. 2 ViÖt Nam mét níc ®ang trong qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt níc, chóng ta còng cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i trêng, chóng ta cÇn ph¶i cã quan ®iÓm ®óng ®¾n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy tríc khi mäi viÖc trë nªn qu¸ tåi tÖ. Môc ®Ých cña ®Ò tµi TiÓu luËn nµy ®îc viÕt nh»m nªu l¹i quan ®iÓm cña TriÕt häc M¸c-Lªnin vÒ mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi ®ång thêi trªn c¬ së: Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a tù nhiªn vµ x· héi ph©n tÝch vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng hiÖn nay ë ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã nã còng ®îc hi väng cã thÓ thay ®æi ®îc nhËn thøc x· héi nh»m t¹o ra nh÷ng thay ®æi tÝch cùc trong hµnh ®éng cña mçi c¸ nh©n, t¹o thuËn lîi cho viÖc b¶o vÖ m«i trêng ë ViÖt Nam. phÇn mét 1. C¬ së lÝ luËn: Mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi ®· ®îc con ngêi quan t©m tõ rÊt sím, cho ®Õn nay quan niÖm vÒ vÊn ®Ò nµy ®· trë nªn hoµn thiÖn h¬n bao giê hÕt. 1.1. C¸c kh¸i niÖm: §Ó b¾t ®Çu chóng ta h·y lµm râ c¸c kh¸i niÖm: Tù nhiªn: theo nghÜa réng tù nhiªn lµ toµn bé thÕ giíi vËt chÊt v« cïng v« tËn. Theo nghÜa nµy th× con ngêi v· x· héi loµi ngêi còng lµ mét bé phËn cña tù nhiªn. Chóng ta xem xÐt tù nhiªn theo nghÜa nµy. X· héi: x· héi lµ h×nh th¸i vËn ®éng cao nhÊt cña vËt chÊt, h×nh, th¸i nµy lÊy mèi quan hÖ cña con ngêi vµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a ngêi víi ngêi lµm nÒn 3 t¶ng. Theo M¸c: "X· héi kh«ng ph¶i gåm c¸c c¸ nh©n ngêi. X· héi biÓu hiÖn tæng sè mèi liªn hÖ vµ nh÷ng quan hÖ cña c¸c c¸ nh©n víi nhau". 1.2. Mèi quan hÖ biªn chøng gi÷a tù nhiªn vµ x· héi: Tù nhiªn vµ x· héi thùc sù cã mét mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau: 1.2.1 X· héi - bé phËn ®Æc thï cña tù nhiªn: Theo ®Þnh nghÜa tù nhiªn lµ toµn bé thÕ giíi vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan vËy con ngêi vµ x· héi loµi ngêi còng lµ mét bé phËn cña thÕ giíi vËt chÊt Êy - con ngêi vµ x· héi ncòng lµ bé phËn cña tù nhiªn. Nguån gèc cña con ngêi lµ tù nhiªn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tù nhiªn ®· s¶n sinh ra sù sèng vµ theo quy luËt tiÕn hãa, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, con ngêi ®· xuÊt hiªn tõ ®éng vËt. Con ngêi sèng trong giíi tù nhiªn nh mäi sinh vËt kh¸c bëi con ngêi lµ mét sinh vËt cña tù nhiªn. Ngay c¶ bé ãc con ngêi, c¸i mµ con ngêi vÉn tù hµo còng chÝnh lµ s¶n phÈm cao nhÊt cña vËt chÊt. ChÝnh tù nhiªn lµ tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ngêi. Con ngêi ra ®êi kh«ng chØ nhê nh÷ng quy luËt sinh häc mµ cßn nhê lao ®éng. Lao ®éng lµ mét qu¸ tr×nh ®îc tiÕn hµnh gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, trong qu¸ tr×nh nµy con ngêi khai th¸c vµ c¶i tiÕn giíi tù nhiªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tån t¹i cña m×nh. Trong lao ®éng cÊu t¹o c¬ thÓ ngêi dÇn hoµn thiÖn vµ do nhu cÇu trao ®æi th«ng tin ng«n ng÷ xuÊt hiÖn. Lao ®éng vµ ng«n ng÷ lµ hai kÝch thÝch chñ yÕu chuyÓn biÕn bé n·o ®éng vËt thµnh bé n·o ngêi, t©m lý ®éng vËt thµnh t©m lý ngêi. Sù h×nh thµnh con ngêi ®i kÌm víi sù h×nh thµnh c¸c quan hÖ gi÷a ngêi vøi ngêi, céng ®ång ngêi dÇn thay ®æi tõ mang tÝnh bÇy ®µn sang mét céng ®ång míi kh¸c h¼n vÒ chÊt, ta gäi ®ã lµ x· héi. §©y còng lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vËn ®éng sinh häc thµnh vËn ®éng x· héi. VËy x· héi lµ g×? X· héi lµ h×nh th¸i vËn ®éng cao nhÊt cña vËt chÊt, h×nh th¸i nµy lÊy mèi quan hÖ cña con ngêi vµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a ngêi víi ngêi lµm nÒn t¶ng. X· héi biÓu hiÖn tæng sè mèi liªn hÖ vµ nh÷ng quan hÖ cña c¸c c¸ nh©n víi nhau, "lµ s¶n phÈm cña sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a nh÷ng con ngêi". Nh vËy x· héi còng lµ mét bé phËn cña tù nhiªn. Song bé phËn nµy cã tÝnh ®Æc thï thÓ hiÖn ë chç: phÇn cßn l¹i cña tù nhiªn chØ cã nh÷ng nh©n tè v« thøc vµ mï qu¸ng t¸c ®éng lÉn nhau; cßn trong x· héi, nh©n tè ho¹t ®éng lµ cña con ngêi cã ý thøc, hµnh ®éng cã suy nghÜ vµ theo ®uæi nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh. Ho¹t ®éng cña con ngêi kh«ng chØ t¸i s¶n xuÊt ra chÝnh b¶n th©n m×nh mµ cßn t¸i s¶n xuÊt ra giíi tù nhiªn. 4 1.2.2. Tù nhiªn - Con ngêi - X· héi n»m trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt: Con ngêi vµ x· héi kh«ng chØ lµ mét bé phËn cña tù nhiªn. H¬n thÕ tù nhiªn - con ngêi - x· héi n»m trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt. Theo nguyªn lÝ vÒ tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi th× thÕ giíi tuy v« cïng phøc t¹p, ®a d¹ng vµ ®îc cÊu thµnh tõ nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau song suy ®Õn cïng cã ba yÕu tè c¬ b¶n lµ tù nhiªn, con ngêi vµ x· héi loµi ngêi. Ba yÕu tè nµy thèng nhÊt víi nhau trong mét hÖ thèng tù nhiªn - con ngêi - x· héi bëi chóng ®Òu lµ nh÷ng d¹ng thøc kh¸c nhau, nh÷ng tr¹ng th¸i, ®Æc tÝnh, mèi quan hÖ kh¸c nhau cña vËt ch¸t ®ang vËn ®éng. ThÕ giíi vËt chÊt lu«n lu«n vËn ®éng theo nh÷ng qui luËt, tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh trong tù nhiªn, con ngêi vµ x· héi ®Òu chÞu sù chi phèi cña nh÷ng qui luËt phæ biÕn nhÊt ®Þnh. Sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt ®ã ®· nåi liÒn c¸c yÕu tè cña thÕ giíi thµnh mét chØnh thÓ thèng nhÊt vÜnh viÔn vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng trong kh«ng gian vµ theo thêi gian. Con ngêi lµ hiÖn th©n cña sù thèng nhÊt gi÷a tù nhiªn vµ x· héi: Con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn. Con ngêi t¹o ra x· héi. Con ngêi vèn tån t¹i trong tù nhiªn nhng sau khi t¹o ra x· héi th× l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi x· héi. §Ó trë thµnh mét con ngêi ®Ých thùc con ngêi cÇn ®îc sèng trong m«i trêng x· héi, trong mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a ngêi víi ngêi víi ngêi.Con ngêi mang trong m×nh b¶n tÝnh tù nhiªn vµ b¶n chÊt x· héi. ChÝnh v× thÕ ta cã thÓ nãi r»ng con ngêi cßn lµ hiÖn th©n cña sù thèng nhÊt gi÷a x· héi vµ tù nhiªn. 1.2.3. Tù nhiªn - nÒn t¶ng cña x· héi: X· héi vµ tù nhiªn thèng nhÊt víi nhau nªn nã t¬ng t¸c víi nhau. §©y lµ mét mèi quan hÖ biÖn chøng hai chiÒu, tríc hÕt ta xÐt chiÒu thø nhÊt lµ nh÷ng t¸c ®éng cña tù nhiªn lªn x· héi loµi ngêi. Tù nhiªn v« cïng quan träng víi x· héi .Tù nhiªn võa lµ nguån gèc cña sù xuÊt hiÖn x· héi võa lµ m«i trêng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Tù nhiªn lµ nguån gèc cña sù xuÊt hiÖn x· héi v× x· héi ®ùoc h×nh thµnh trong sù tiÕn hãa cña thÕ giíi vËt chÊt. Tù nhiªn lµ m«i trêng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi v× chÝnh tù nhiªn ®· cung cÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nhÊt cho sù sèng cña con ngêi vµ còng chØ cã tù nhiªn míi cung cÊp ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt x· héi. Theo M¸c, con ngêi kh«ng thÓ s¸ng t¹o ra ®îc c¸i g× nÕu kh«ng cã giíi tù nhiªn, nÕu kh«ng cã thÕ giíi h÷u h×nh bªn ngoµi. §ã lµ vËt liÖu trong ®ã 5 lao ®éng cña con ngêi ®îc thùc hiÖn, trong ®ã lao ®éng cña con ngêi t¸c ®éng, tõ ®ã vµ nhê ®ã, lao ®én cña con ngêi s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Tãm l¹i tù nhiªn ®· xung cÊp mäi thø cho sù tån t¹i cña x· héi, mäi thø mµ lao ®éng cña con ngêi cÇn. Mµ chÝnh lao ®éng ®· t¹o ra con ngêi vµ x· héi do ®ã vai trß cña tù nhiªn víi x· héi lµ v« cïng to lín. Tù nhiªn cã thÓ t¸c ®éng thuËn lîi hoÆc g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt x· héi; cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m x· héi ph¸t triÓn bëi nã lµ nÒn t¶ng cña x· héi. 1.2.4. T¸c ®éng cña x· héi ®Õn tù nhiªn: Tù nhiªn t¸c ®éng ®Õ x· héi nhiÒu nh thÕ nµo thÜ x· héi còng t¸c ®éng l¹i vµo tù nhiªn nh thÕ. Tríc hÕt ph¶i kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng x· héi lµ mét bé phËn cña tù nhiªn nh vËy mçi thay ®æi cña x· héi còng cã nghÜa lµ tù nhiªn thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã x· héi cßn t¬ng t¸c víi phÇn cßn l¹i cña tù nhiªn mét c¸ch m¹nh mÏ. Sù t¬ng t¸c nµy th«ng qua c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi tríc hÕt lµ qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. Lao ®éng lµ ®Æc trng c¬ b¶n ®Çu tiªn ph©n biÖt ho¹t ®éng cña con ngêi víi ®éng vËt. Song lao ®éng còng lµ yÕu tè ®Çu tiªn, c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt t¹o nªn sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a x· héi vµ tù nhiªn. Bëi "lao ®éng tríc hÕt lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra gi÷a con ngêi vµ tù nhiªn, mét qu¸ tr×nh trong ®ã b»ng ho¹t ®éng cña chÝnh m×nh, con ngêi lµm trung gian, ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t sù trao ®æi chÊt gi÷a hä vµ tù nhiªn". Sù trao ®æi chÊt gi÷a con ngêi vµ tù nhiªn thÓ hiÖn ë chç: tù nhiªn cung cÊp cho con ngêi ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó con ngêi sèng vµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Còng chÝnh trong qu¸ tr×nh sö dông nh÷ng nguån vËt chÊt nµy con ngêi ®· lµm biÕn ®æi nã vµ c¸c ®iÒu kiÖn m«i trêng xung quanh tøc lµ lµm biÕn ®æi tù nhiªn mét c¸ch m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng sèng vµ lao ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi trong x· héi lµ v« cïng phong phó nªn sù t¸c ®éng vµo tù nhiªn còng v« cïng phong phó nªn sù t¸c ®éng vµo tù nhiªn còng v« cïng phong phó nh khai th¸c kho¸ng s¶n, ®¸nh b¾t c¸ hay kÓ c¶ ®èt rõng, ®Èy tr¶ r¸c th¶i ra tù nhiªn... Thùc tÕ x· héi lu«n t¸c ®éng tù nhiªn. Giê ®©y víi søc m¹nh cña khoa häc c«ng nghÖ, mét lùc lîng d©n sè khæng lå, sù t¸c ®éng nµy trë nªn m¹nh mÏ h¬n bao giê hÕt. VÊn ®Ò hiÖn nay lµ trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng nµycon ngêi cÇn kiÓm tra, ®iÒu tiÕt viÖc sö dông khai th¸c, b¶o qu¶n c¸c nguån vËt chÊt cña tù nhiªn, nÕu kh«ng th× khñng ho¶ng sÏ x¶y ra, sù c©n b»ng cña hÖ thèng tù nhiªn - x· héi sÏ bÞ ®e däa. Êy vËy mµ hiÖn nay con ngêi l¹i ®ang ®i ngîc l¹i víi nh÷ng ®iÒu 6 ®óng ®¾n: Con ngêi chÝnh lµ sinh vËt cã kh¶ n¨ng lµm biÕn ®æi tù nhiªn nhiÒu nhÊt - ChÝnh v× vËy hä ®ang lµ sinh vËt tµn ph¸ thiªn nhiªn khñng khiÕp nhÊt. Tãm l¹i trong mèi quan hÖ víi m«i trêng tù nhiªn x· héi cã vai trß ngµy cµng quan träng. §Ó gi÷ g×n m«i trêng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh con ngêi cÇn n¾m ch¾c c¸c qui luËt tù nhiªn, kiÓm tra ®iÒu tiÕt sö dông hîp lÝ, b¶o qu¶n khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng t¸i t¹o c¸c nguån vËt chÊt cña tù nhiªn, ®¶m b¶o c©n b»ng hÖ thèng tù nhiªn - x· héi. 1.2.5. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi: Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi trong ®ã quan träng nhÊt lµ tr×nh ®é phµt triÓn cña x· héi vµ sù ®é nhËn thøc, vËn dông qui luËt tù nhiªn, x· héi vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi. Mèi quan hÖ tù nhiªn vµ x· héi phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi: Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi lÞch sö tù nhiªn vµ lÞch sö x· héi ®· trë nªn g¾n bã vµ quy ®Þnh lÉn nhau. Sù g¾n bã vµ quy ®Þnh nµy phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi mµ tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù ra ®êi cña nh÷ng ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi quyÕt ®Þnh sù biÕn chuyÓn vÒ chÊt cña x· héi loµi ngêi. ChÝnh ph¬ng thøc s¶n xuÊt quy ®Þnh tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi v× mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng c«ng cô lao ®éng kh¸c nhau ®Ó khai th¸c giíi tù nhiªn, sÏ cã nh÷ng môc ®Ých tiÕn hµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. Khi c«ng cô thay ®æi, môc ®Ých s¶n xuÊt cña mçi chÕ ®é s¶n xuÊt thay ®æi th× tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a x· héi vµ tù nhiªn còng thay ®æi theo. Ngµy nay, khi cã khoa häc vµ kÜ thuËt ph¸t triÓn song víi chÕ ®é së h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa th× con ngêi coi tù nhiªn kh«ng chØ lµ m«i trêng sèng mµ cßn lµ ®èi tîng chiÕm ®o¹t nh»m môc ®Ých lîi nhuËn. Khñng ho¶ng m«i trêng ®· x¶y ra ë nhiÒu n¬i vµ ®ang ®e däa sù sèng cña nh©n lo¹i. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn con ngêi ph¶i chung sèng hßa b×nh víi thiªn nhiªn, thay ®æi c¸ch ®èi xö víi tù nhiªn mµ quan träng nhÊt lµ ph¶i xãa bá chÕ ®é t h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa - nguån gèc s©u xa cña viÖc ph¸ ho¹i tù nhiªn nh»m tèi ®a hãa lîi nhuËn. NhiÖm vô nµy lµ nhiÖm vô cña tÊt c¶ mäi ngêi. Mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi phô thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc vµ vËn dông c¸c quy luËt trong ho¹t ®éng thùc tiÔn: Mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ con ngêi ®îc thÓ hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng cña con ngêi. Song con ngêi hµnh ®éng theo suy nghÜ do ®ã mèi quan hÖ gi÷a tù 7 nhiªn vµ x· héi phô thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc, tríc hÕt lµ nhËn thøc c¸c quy luËt vµ viÖc vËn dông nã trong c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn. Mét nhËn thøc tèt ®i kÌm víi nh÷ng hµnh ®éng theo quy luËt th× con ngêi ®· t¹o ra mét thÕ giíi hµi háa, thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn l©u dµi cña x· héi. Ng îc l¹i, nÕu lµm tr¸i quy luËt, chØ khai th¸c, chiÕm ®o¹t nh÷ng c¸i cã s½n trong giíi tù nhiªn th× sù nghÌo nµn ®i cña giíi tù nhiªn vµ viÖc ph¸ vì c©n b»ng hÖ thèng tù nhiªn - x· héi lµ kh«ng tr¸nh khái. Con ngêi sÏ ph¶i tr¶ gi¸ vµ chÞu diÖt vong. ViÖc nhËn thøc quy luËt tù nhiªn cÇn ®i kÌm viÖc nhËn thøc quy luËt cña x· héi vµ ®ång thêi vËn dông chóng trong thùc tiÔn. Thêi ®¹i ngµy nay khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn, nhËn thøc ®· ®îc nang lªn nhiÒu vÊn ®Ò cßn l¹i lµ ph¶i hµnh ®éng cho ®óng. §Ó tu©n theo c¸c quy luËt tù nhiªn th× viÖc xãa bá chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa lµ con ®êng duy nhÊt. 1.2.6. M«i trêng - vÊn ®Ò cña chóng ta: N»m trong mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi, m«i trêng vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi cã lÏ lµ vÊn ®Ò quen thuéc nhÊt, nã thêng xuyªn ®îc nh¾c ®Õn quanh ta. M«i trêng lµ g×? M«i trêng lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ trong ®ã con ngêi sinh sèng. Kh¸i niÖm nµy bao hµm c¶ m«i trêng tù nhiªn vµ m«i trêng x· héi. ë ®©y chóng ta sÏ chØ chñ yÕu xÐt ®Õn m«i trêng tù nhiªn. M«i trêng tù nhiªn ®îc sö dông víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh m«i trêng sinh th¸i, m«i trêng sinh quyÓn. M«i trêng sinh th¸i lµ ®iÒu kiÖn thêng xuyªn vµ tÊt yÕu ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Nh vËy trong mèi quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ x· héi th× m«i trêng sinh th¸i ®¹i diÖn cho bé phËn cßn l¹i cña tù nhiªn bªn c¹nh bé phËn ®Æc thï cña tù nhiªn lµ x· héi. Vai trß cña m«i trêng sinh th¸i ®èi víi x· héi trong qu¸ tr×nh lÞch sö ë nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau còng ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸c nhau. Khi x· héi cßn ë tr×nh ®é m«ng muéi - khi con ngêi chñ yÕu chØ biÕt s¨n b¾t h¸i lîm nh÷ng s¶n phÈm cã s½n trong tù nhiªn th× hÇu nh con ngêi hoµn toµn bÞ giíi tù nhiªn chi phèi, thèng trÞ. Cuéc sèng x· héi hoµn toµn phô thuéc m«i tr êng tù nhiªn. Khi con ngêi v¨n minh h¬n - nhÊt lµ khi khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn th× con ngêi ®· tõng bíc chÕ ngù ®îc tù nhiªn. Con ngêi ®· tõng bíc chÕ ngù , khai th¸c tù nhiªn phôc vô cho nhu cÇu cña m×nh. NhiÒu ngµnh nghÒ ra ®êi tõ nh÷ng 8 ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, khai th¸c kho¸ng s¶n, ®ång thêi cã nh÷ng ngµnh Ýt phô thuéc tù nhiªn h¬n còng ra ®êi nh ®iÖn tö, phÇn mÒm (míi ra ®êi trong thêi gian gÇn ®©y). Tuy nhiªn cho ®Õn nay x· héi vÉn phô thuéc m«i trêng tù nhiªn rÊt nhiÒu, nã cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt, do ®ã ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng, tèc ®é ph¸t triÓn cña x· héi. Ta cã thÓ lÊy mét vÝ dô vÒ sù ¶nh hëng cña m«i trêng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, h·y xem nh÷ng sù phô thuéc vµo m«i trêng tù nhiªn tõ xa xa cña c¸c x· héi ®· ¶nh hëng ®Õn tËn ngµy nay nh thÕ nµo: §©y lµ mét ®o¹n trÝch tõ bµi viÕt "Jared Diamond vµ vËn mÖnh cña c¸c nÒn v¨n minh" cña t¸c gi¶ TrÇn H÷u Dòng ®¨ng trªn t¹p chÝ Tia S¸ng sè 3, th¸ng 3, n¨m 2005: Trong cuèn "Sóng, Vi trïng, vµ ThÐp: §Þnh mÖnh cña c¸c X· héi Loµi ngêi" (Guns, germs and Steel: The Fates of Human Societies", New York: Norton, 1997) Jared Diamond viÖn dÉn nh÷ng yÕu tè m«i trêng vµ cÊu tróc ®Ó gi¶i thÝch t¹i sao c¸c níc T©y ph¬ng træ nªn thèng trÞ thÕ giíi. Môc ®Ých cña «ng, Diamond béc b¹ch ngay tõ ®Çu, lµ nh»m triÖt h¹ nh÷ng ý kiÕn cho r»ng chñng téc, v¨n hãa vµ truyÒn thèng cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c«ng nghÖ cña nh÷ng x· héi kh¸c nhau, trªn nh÷ng ch©u lôc kh¸c nhau, trong suèt lÞch sö. Diamond tãm t¾t ph¸t hiÖn cña «ng nh sau: LÞch sö cña c¸c nhãm d©n kh¸c nhau kh«ng ph¶i v× sù kh¸c biÖt sinh häc (biological) gi÷a c¸c s¾c d©n mµ v× sù kh¸c biÖt vÒ m«i trêng sinh sèng ngay tõ ®Çu. Nãi c¸ch kh¸c, lý do c¨n b¶n cña sù bÊt b×nh ®¼ng trong thÕ giíi ngµy nay b¾t nguån tõ rÊt xa trong qu¸ khø. H·y lÊy n¨m 1500 sau c«ng nguyªn lµm ®iÓm mèc. Cã thÓ xem n¨m nµy lµ khëi ®iÓm thêi kú c¸c níc ch©u ¢u ®i chinh phôc c¸c ch©u lôc kh¸c. Lóc Êy th× c¸c níc ®· cã sù kh¸c biÖt vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ tæ chøc chÝnh trÞ. PhÇn lín ¢u, ¸ vµ B¾c Phi ®· cã nh÷ng quèc gia ë vµo thêi kú ®å s¾t thËm chÝ vµi níc ®· s¾p sang thêi kú c«ng nghiÖp hãa. Hai nhãm ë ch©u Mü (Inca vµ Aztec) ®· lµ nh÷ng ®Õ quèc cã dông cô b»ng ®¸ vµ b¾t ®Çu thö nghiÖm víi ®ång. Nh÷ng d©n téc kh¸c th× kÐm ph¸t triÓn h¬n: §a sè d©n ë ch©u óc, ch©u Mü vµ ch©u Phi (vïng díi Sahara) vÉn cßn hoµn toµn dùa vµo n«ng nghiÖp, thËm chÝ vµi nhãm vÉn cßn sèng nhê s¨n b¾n vµ lîm nhÆt víi khÝ cô b»ng ®¸. LÏ dÜ nhiªn, nh÷ng kh¸c biÖt Êy vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµo kho¶ng n¨m 1500 lµ nguyªn do gÇn gòi nhÊt ®a ®Õn sù chªnh lÖch hiÖn nay trªn thÕ giíi. Nh÷ng ®Õ quèc cã khÝ cô b»ng s¾t sÏ chinh phôc hoÆc tiªu diÖt nh÷ng nhãm d©n chØ cã 9 khÝ cô b»ng ®¸. Nhng Jared Diamond kh«ng hoµn toµn tháa m·n víi c¸ch tr¶ lêi nµy. ¤ng gÆng hái: Nhng t¹i thÕ giíi l¹i cã t×nh tr¹ng Êy vµo n¨m 1500? Ngîc dßng lÞch sö xa h¬n n÷a, tõ khi thêi ®¹i b¨ng hµ chÊm døt cho ®Õn 11000 n¨m tríc t©y lÞch, mäi ngêi ë kh¾p c¸c ch©u lôc ®Òu sèng nhê s¨n b¾n vµ h¸i nhÆt. Nh vËy, chÝnh sù kh¸c biÖt vÒ tèc ®é ph¸t triÓn (cô thÓ lµ gi÷a lôc ®Þa ¢u ¸ vµ nh÷ng lôc ®Þa kh¸c) tõ n¨m 11000 tríc t©y lÞch ®Õn 1500 n¨m sau t©y lÞch ®· ®a ®Õn sù chªnh lÖch mµ ta thÊy kho¶ng n¨m 1500. Diamond ®¬n cö trêng hîp ch©u ¢u thuéc ®Þa hãa T©n ThÕ giíi. HiÓn nhiªn, ®ã lµ v× ngêi ch©u ¢u cã tµu bÌ, cã tæ chøc chÝnh trÞ, cã sóng, cã g¬m thÐp, cã ngùa, råi c¬ may l¹i ®em theo nh÷ng lo¹i vi trïng bÖnh tËt giÕt thæ d©n da ®á ngay tríc khi nh÷ng ngêi nµy ®øng lªn chèng cù (v× thÕ s¸ch cã tªn "Sóng, Vi trïng vµ ThÐp"). Song Diamond kh«ng dõng l¹i ë ®ã, «ng tra hái thªm. ThÕ th× t¹i sao d©n ch©u ¢u cã nh÷ng lîi ®iÓm Êy mµ thæ d©n ch©u Mü kh«ng cã (®Æc biÖt, t¹i sao c¸c vi trïng cña d©n ch©u ¢u l¹i ®éc ®Þa ®èi víi thæ d©n ch©u Mü thay v× ngîc l¹i?). Cµng truy gÆng, cµng lïi ngîc vÒ qu¸ khø, Diamond cµng thÊy c¸c yªu tè m«i trêng lµ quan träng. Cô thÓ, Diamond ph©n biÖt bèn c¸ch kh¸c nhau vÒ m«i trêng: 1. Kh¸c nhau thø nhÊt gi÷a c¸c ®¹i lôc lµ vÒ c¸c gièng th¶o méc vµ ®éng vËt hoang d· mµ con ngêi cã thÓ ®em vÒ nu«i trång. ¤ng lý luËn r»ng kh¶ n¨ng nu«i trång lµ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng cã l¬ng thùc thÆng d, vµ chØ khi l¬ng thùc cã thÆng d th× x· héi míi "nu«i" ®îc mét thµnh phÇn "chuyªn viªn" gióp x· ph¸t triÓn nh÷ng lÜnh vùc nh c«ng nghÖ, v¨n hãa, v.v...ChÝnh nh÷ng ph¸t triÓn nµy sÏ t¹o cho x· héi liªn hÖ nh÷ng u thÕ chÝnh trÞ vµ qu©n sù so víi l¸ng giÒng. 2. Kh¸c nhau thø hai lµ vÒ nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù chuyÓn dÞch (c¶ ngêi lÉn vËt) trong cïng mét lôc ®Þa. Nh÷ng sù chuyÓn dÞch nµy lµ dÔ dµng nhÊt ë lôc ®Þa ¢u ¸, bëi v× híng chÝnh cña lôc ®Þa nµy lµ ®«ng t©y, t¬ng ®ãi Ýt ng¨n trë m«i sinh vµ ®Þa lý. 3. Kh¸c nhau thø ba lµ vÒ nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù chuyÓn dÞch gi÷a c¸c lôc ®Þa. V× nh÷ng ng¨n c¶n ®Þa lý, nhiÒu lôc ®Þa kh«ng nhËn ®îc nh÷ng c«ng nghÖ hay thó vËt, th¶o méc tõ c¸c lôc ®Þa kh¸c. Song, Diamond còng nh×n nhËn, sù biÖt lËp nµy l¾m khi còng cã lîi v× nã khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng gièng vËt nu«i trång t¹i ®Þa ph¬ng, còng nh c¸c c«ng nghÖ b¶n ®Þa. 4. C¸i kh¸c nhau cuèi cïng lµ vÒ d©n sè vµ diÖn tÝch ®Êt ®ai. Lôc ®Þa cµng réng cµng ®«ng d©n th× cµng cã nhiÒu ngêi ph¸t minh. H¬n n÷a, trong 10 mét lôc ®Þa nh vËy sÏ cã nhiÒu x· héi tranh ®ua h¬n, råi chÝnh sù tanh ®ua gi÷a c¸c x· héi gÇn gòi nhau ®ã sÏ g©y ¸p lùc ph¸t minh vµ c¶i c¸ch, bëi lÏ nh÷ng quèc gia "tôt hËu" sÏ bÞ c¸c quèc gia kh¸c thèng trÞ, thËm chÝ tiªu diÖt. Mét ®o¹n thÝch thó trong quyÓn s¸ch lµ sù so s¸nh cña Diamond vÒ sù tiÕn bé c«ng nghÖ gi÷a Trung Quèc vµ T©y ph¬ng. Trung Quèc ®· cã nh÷ng h¹m ®éi viÔn d¬ng vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XV nhng sau ®ã kh«ng l©u th× l¹i gi¶i thÓ h¹m ®éi nµy, chÊm døt mäi ho¹t ®éng viÔn du, v× lÖnh triÒu ®×nh (cô thÓ lµ do sù tranh chÊp quyÒn lùc gi÷a c¸c phe trong triÒu ®×nh lóc Êy). ë ch©u ¢u, tr¸i l¹i, nhµ th¸m hiÓm Columbus ®· t×m ®îc tµi trî cho chuyÕn ®i cña «ng tõ triÒu ®×nh T©y Ban Nha sau khi bÞ nhiÒu n¬i kh¸c tõ chèi. Theo Diamond, sù thèng nhÊt cña Trung quèc cho phÐp níc nµy canh t©n tríc ph¬ng T©y, song còng chÝnh sù thèng nhÊt sím cña Trung quèc ®· lµm gi¶m ®i kh¶ n¨ng ®æi míi cña níc nµy. TriÒu ®×nh ra lÖnh mét c¸i lµ mäi ho¹t ®éng canh t©n dõng l¹i ngay! ë ch©u ©u th× kh¸c: Mét tiÕn bé bÞ ng¨n chÆn ë níc nµy cã thÓ ®îc tiÕp tôc ë níc kh¸c. c¸c níc ch©u ¢u ®ñ gÇn gòi nhau ®Ó chia sÎ nh÷ng ý kiÕn míi, nhng quyÒn hµnh l¹i kh«ng tËp trung ®Õn ®é cã thÓ hoµn toµn giÕt chÕt mét ý míi... Cã nhiÒu ngêi cã thÓ kh«ng thÊy thùc sù bÞ thuyÕt phôc bëi träng t©m ý kiÕn cña «ng (mµ hä cho r»ng) theo ®ã mäi viÖc ®Òu lµ hËu qu¶ tÊt nhiªn cña ®Þa lÝ, céng víi t×nh tr¹ng d©n sè ngµy cµng cao. NhiÒu ngêi cho r»ng Diamond coi nhÑ vai trß cña trÝ tuÖ vµ do ®ã kh«ng thÊy hÕt ®îc sù quan träng cña khoa häc trong tiÕn tr×nh lÞch sö. Tuy nhiªn trong lêi b¹t viÕt thªm khi cuèn s¸ch nµy t¸i b¶n n¨m 2003, Diamond kh¼ng ®Þnh «ng kh«ng hÒ xem nhÑ nh÷ng yÕu tè vÒ con ngêi, t tëng hay v¨n hãa. ¤ng chØ muèn nãi r»ng nh×n suèt nhiÒu ngh×n n¨m lÞch sö th× vai trß cña m«i trêng vµ ®Þa lÝ thùc cã tÝnh quyÕt ®Þnh. Vµi nÐt vÒ Jared Diamond: Jared Diamond (ngêi Mü, sinh n¨m 1937) hiÖn lµ gi¸o s ®Þa lÝ cña trêng §¹i häc California t¹i Los Angeles (UCLA). Tuy «ng cã b»ng tiÕn sÜ vÒ sinh lÝ häc, nhng kiÕn thøc cña «ng bao trïm hÇu nh mäi ngµnh, tõ kiÕn tróc, ng«n ng÷, kh¶o cæ, ®Õn ®éng vËt häc, y häc. ¤ng còng kh«ng ph¶i lµ mét häc gi¶ "th¸p ngµ": «ng ®· ®i kh¾p ch©u lôc, thËm chÝ sèng nhiÒu n¨m ë nh÷ng n¬i "gÇn nh tËn cïng thÕ giíi" (nh ®¶o T©n Ghi-nª, ®¶o Phôc Sinh). Hai cuèn s¸ch cña «ng (mét cuèn ra n¨m 1997, ®o¹t gi¶i Pulitzer, thuéc hµng "best seller", vµ mét cuèn võa ra cuèi n¨m 2004) ®· ®Æt «ng vµo hµng ngò nh÷ng nhµ t tëng hiÖn ®¹i cã nhiÒu ¶nh hëng nhÊt ë Mü. 11 Bµi trÝch trªm ®îc ®a ra chØ nh»m ®a thªm mét ý kiÕn kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña m«i trêng tù nhiªn víi x· héi chø kh«ng cã ý ®Þnh b¸c bá vai trß cña con ngêi. Sù bïng næ d©n sè: Khi nãi ®Õn vÊn ®Ò m«i trêng, tù nhiªn vµ x· héi cã mét ®iÓm ta kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp, ®ã lµ sù bïng næ d©n sè. Mçi c¸ thÓ ngêi ®Òu cã nh÷ng nhu cÇu cña riªng nã, nã cÇn tiªu thô c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, vµ g©y ra c¸c ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn m«i trêng. Khi d©n sè ph¸t triÓn ngµy cµng cao th× nh cÇu víi tù nhiªn cµng lín; nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nh ¨n mÆc, thùc phÈm, thuèc men, níc s¹ch ngµy cµng thiÕu thèn. §ång thêi nhiÒu vÊn ®Ò m«i trêng còng n¶y sinh nh « nhiÔm nguån níc, r¸c th¶i ®Æc biÖt lµ viÖc t¨ng cêng khai th¸c c¸c nguån ®Õn c¹n kiÖt c¸c nguån tµi nguyªn nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña con ngêi. ¸p lùc lªn m«i trêng ngµy cµng lín vµ thùc sù kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña m«i trêng lµ cã h¹n. Sù bïng næ d©n sè thùc tÕ lµ sù t¨ng lªn rÊt nhanh cña sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÎ ngêi lµ mét vÝ dô cho sù ph¸t triÓn vèn cã ë tÊt c¶ c¸c loµi. Mét quy luËt kÌm theo lµ: Khi sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ vît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña m«i trêng th× sù chÕt hµng lo¹t sÏ x¶y ra nhng thêng lµ tõng vïng chø kh«ng ph¶i lµ quy m« toµn cÇu (I.M. Barrett and oth, 1986) NÕu ®iÒu nµy x¶y ra víi loµi ngêi th× qu¶ lµ tai häa. Mµ nh÷ng c¸ch øng xö sai cña con ngêi víi tù nhiªn hiÖn nay ®ang lµm gi¶m ®i søc chÞu ®ùng cña tù nhiªn. Do ®ã chóng ta cÇn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò m«i trêng va c xö ®óng víi tù nhiªn. Nguyªn nh©n cña sai lÇm nµy lµ do chÕ ®é t h÷u t b¶n chñ nghÜa, cÇn xãa bá nã, khi x©y dùng ®ùoc chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, con ngêi sÏ c xö tèt h¬n víi tù nhiªn v× kh«ng cßn bÞ lîi nhuËn chi phèi. 2. VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng hiÖn nay ë ViÖt Nam: Qua phÇn trªn chóng ta thÊy râ rµng cÇn ph¶i b¶o vÖ m«i trêng, g×n gi÷ sù c©n b»ng cña hÖ thèng tù nhiªn - x· héi nh»m ®¶m b¶o sù tån t¹i ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh cho x· héi loµi ngêi. Giê chóng ta sÏ xem xÐt vÊn ®Ò trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam. 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ m«i trêng vµ c¸c nguån tµi nguyªn cña ViÖt Nam: 12 ViÖt Nam: Nh÷ng sè liÖu thèng kª chÝnh Thñ ®« : Hµ Néi Ng«n ng÷ chÝnh thøc : tiÕng ViÖt §¬n vÞ tiÒn tÖ : ®ång DiÖn tÝch : 329.566 km2 D©n sè íc tÝnh (n¨m 1998) : 78 triÖu ngêi Tèc ®é t¨ng trëng d©n sè : 2,3% MËt ®é d©n c : 210 ngêi/km2 Thêi gian t¨ng gÊp ®«i sè d©n : 31 n¨m DiÖn tÝch b¶o tån trªn tæng sè diÖn tÝch :7 % Tæng sè diÖn tÝch ®îc b¶o tån : 22.976 km2 Sè khu vùc ®îc b¶o tån : 101 Nguån: UNFPA, Côc kiÓm l©m, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n C¸c nguån tµi nguyªn ViÖt Nam: 2.1.1. Tµi nguyªn ®Êt ViÖt Nam: Quü ®Êt cña viÖt Nam cã tæng diÖn tÝch h¬n 33 triÖu ha, tæng diÖn tÝch ®Êt b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ 0,6 ha (®øng thø 159 trªn thÕ giíi). Tæng sè cã h¬n 16 triÖu ha ®Êt feralit, 3 triÖu ha ®Êt phï sa, ®Êt mïn vµng ®á h¬n 3 triÖu ha, ®Êt x¸m b¹c mµu h¬n 3 triÖu ha... Tæng tiÒm n¨ng dù tr÷ quü ®Êt n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam lµ 10 - 11 triÖu ha, trong ®ã gÇn 7 triÖu ha ®îc sö dông vµo n«ng nghiÖp, 3 trªn 4 trong sè ®ã lµ trång c©y hµng n¨m. MÆn hãa, chua phÌn hãa, b¹c mµu hãa, c¸t lÊn , ®Êt tròng óng níc, ®Êt dÔ bÞ tho¸i hãa, ®Êt khã phôc håi lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i lu ý. 2.1.2. Tµi nguyªn níc ViÖt Nam: ViÖt Nam cã kho¶ng 2345 con s«ng (dµi tõ 10 km trë lªn). Tæng dßng ch¶y cña hÖ thèng s«ng Cöu long lµ 520 km3 /n¨m, cña s«ng Hång vµ s«ng Th¸i b×nh 120 km3/n¨m. Níc ngÇm cã thÓ khai th¸c kho¶ng 2,7 triÖu km3/ngµy. §Õn n¨m 2000 lîng níc lÊy ®i cho tiªu dïng ë ViÖt nam tæng sè kho¶ng 90 ®Õn 100 km3 (xÊp xØ 30% lîng níc s¶n sinh ra trong l·nh thæ. 2.1.3. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n ViÖt Nam: Níc ta n»m gi÷a hai vµnh ®ai t¹o kho¸ng lín cña thÕ giíi lµ Th¸i B×nh D¬ng vµ §Þa Trung H¶i. ViÖt nam cã h¬n 3500 má gåm 80 lo¹i kho¸ng s¶n. Míi chØ cã 270 má ®îc khai th¸c gåm 32 lo¹i kho¸ng s¶n. 13 Kho¸ng s¶n chñ yÕu: Than tr÷ lîng 3 ®Õn 3,5 tû tÊn; dÇu má tr÷ lîng VÞnh B¾c bé lµ 500 triÖu tÊn, Nam C«n s¬n 400 triÖu tÊn, Cöu long 300 triÖu tÊn, VÞnh Th¸i lan 300 triÖu tÊn; quÆng s¾t tr÷ lîng 700 triÖu tÊn; khÝ ®èt thiªn nhiªn cã tr÷ lîng lín. Tµi nguyªn kho¸ng vËt cña ViÖt nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ to lín, ®ñ c¬ së cho c«ng nghiÖp hãa. 2.1.4. M«i trêng vµ tµi nguyªn biÓn ViÖt Nam: ViÖt Nam cã vïng biÓn réng trªn 1 triÖu km2 cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ kinh tÕ vµ cã ®é ®a d¹ng sinh häc cao. ViÖt Nam cã trªn 100 loµi c¸ cã s¶n lîng cao, cßn cã nhiÒu h¶i s¶n quý nh: cua, mùc, sß huyÕt, trai, hµu, h¶i s©m, bµo ng, rïa biÓn, ®åi måi, ngäc trai. Ven bê cã sß, ngao , ®iÖp, hµu, phi, don víi s¶n lîng hµng chôc v¹n tÊn mét n¨m. BiÓn ViÖt Nam n»m trong mét trong 5 æ b·o cña hµnh tinh. H¬n 100 n¨m gÇn ®©y cã 493 c¬n b·o, trung b×nh 4,7 c¬n mét n¨m. 2.1.5. Tµi nguyªn rõng vµ ®a d¹ng sinh häc: ViÖt Nam lµ níc cã nguån tµi nguyªn rõng lín vµ cã gi¸ trÞ. NhiÒu ngêi d©n sèng phô thuéc vµo rõng: ViÖt Nam cã tõ 7 ®Õn 8 triÖu d©n sèng ë rõng, 18 triÖu d©n cã cuéc sèng g¾n víi rõng. Rõng cho vËt liÖu x©y dùng, n¨ng lîng, dîc liÖu, gien ®éng vËt hoang d·. Rõng ngËp m¨n lµ c¸i n«i cña t«m c¸ biÓn, b¶o tån sinh häc, chèng sãi mßn ®Êt, ®iÒu hßa khÝ hËu, t¨ng níc ngÇm, chèng lò lôt, x©m thùc. Th¶m thùc vËt phong phó cña rõng ViÖt Nam ®· t¹o cho l·nh thæ ViÖt Nam cã mét hÖ ®éng vËt vµ nguån tµi nguyªn ®éng vËt v« cïng phong phó, ®a d¹ng vµ ®µy sù hÊp dÉn. ChÝnh nguån tµi nguyªn ®éng vËt nµy ®· tõng lµ nguån cung cÊp thùc phÈm, lµ nguån dîc liÖu ®éc ®¸o, lµ nguyªn liÖu chÕ biÕn ra c¸c mÆt hµng mü nghÖ trang ®iÓm cho cuéc sèng. Tuy nhiªn tµi nguyªn rõng ViÖt Nam l¹i cha ®îc khai th¸c hîp lý. Trung b×nh hµng n¨m ViÖt Nam mÊt 200 ngµn ha rõng. §é che phñ rõng tõ 37% n¨m 1943, n¨m 2000 cßn kho¶ng 20%(66.420 km2). VÒ ®a d¹ng sinh häc, ViÖt nam cã ®é ®a d¹ng sinh häc cao: VÒ thùc vËt: Cã kho¶ng 12.000 loµi c©y cã m¹ch, 10% lµ ®Æc h÷u. 800 loµi rªu, 600 loµi nÊm lín.2300 loµi dïng lµm l¬ng thùc, thùc phÈm, thøc ¨n cho gia sóc, lÊy gç, tinh dÇu,1500 loµi c©y lµm dîc liÖu. ë díi níc ngät cã h¬n 1000 loµi t¶o. NhiÒu loµi cã gi¸ trÞ dinh dìng cao. ë biÓn còng cã h¬n 1000 loµi t¶o. Giíi ®éng vËt còng v« cïng phong phó, ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi 14 B¶ng so s¸nh thµnh phÇn loµi ®éng vËt ë ViÖt Nam so víi thÕ giíi (chØ tÝnh mét sè nhãm ®éng vËt ë bËc loµi) STT Nhãm ®éng vËt Sè loµi ë ViÖt Sè loµi trªn thÕ Nam giíi Thó 275 4.000 1 Chim 828 9.672 2 Bß s¸t 260 6.300 3 Lìng c 82 4.184 4 C¸ 2.600 19.000 5 C«n trïng 7.000 751.000 6 HÖ ®éng vËt rõng ViÖt Nam kh«ng nh÷ng giµu vÒ thµnh phÇn loµi mµ cã nh÷ng nÐt ®Æc trng cho hÖ ®éng vËt §«ng Nam ¸, kh«ng nh÷ng thÕ ViÖt Nam cã møc ®é cao vÒ tÝnh ®Æc h÷u (endemic) so víi c¸c níc trong vïng phô §«ng D¬ng. Thiªn nhiªn ViÖt Nam víi sù ®a d¹ng sinh häc cã tÇm cì quèc tÕ ®îc chó ý vµ ®¸nh gi¸ cao. Tuy nhiªn do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c kh«ng hîp lý c¸c nguån tµi nguyªn sinh vËt, ph¸ hñy m«i trêng sèng, ®a d¹ng sinh häc ViÖt Nam ®ang bÞ ®e däa nghiªm träng. NhiÒu loµi ®éng vËt ®· biÕn mÊt hoµn toµn (nh tª gi¸c hai sõng), sè loµi bÞ ®e däa ngµy cµng nhiÒu. Mét sè loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt diÖt lµ: tª gi¸c mét sõng, bß x¸m, bß rõng, h¹c cæ tr¾ng, ®åi måi, cãc tÝa... Tª gi¸c Java (tª gi¸c mét sõng: Rinoceros sondaicus) lµ loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng cao hµng ®Çu ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam chØ cã kho¶ng 7 c¸ thÓ loµi nµy t¹i Vên quèc gia C¸t Tiªn. 2.1.6. VÊn ®Ò m«i trêng ë ViÖt Nam: Do chiÕn tranh tµn ph¸, sù gia t¨ng d©n sè nhanh, sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ, tµi nguyªn m«i trêngViÖt Nam ®· bÞ ph¸ hñy nhiÒu. Thùc sù ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu vÊn ®Ò vÒ m«i trêng. Ngµy nay ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiªn ®¹i hãa ®Êt níc, nÒn kinh tÕ míi chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ trêng. Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi nh÷ng c«ng nghÖ Ýt th©n thiÖn víi m«i trêng ®ång thêi víi mét hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ thùc hiÖn Ýt hiÖu qu¶ trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng ®ang lµm cho m«i trêng ViÖt Nam trë nªn « nhiÔm h¬n. C¬ chÕ thÞ trêng cïng víi mét bé phËn nh©n d©n thiÕu hiÓu biÕt s½n sµng khai th¸c ®Õn c¹n kiÖt mäi nguån tµi nguyª v× lîi nhuËn. §ãi nghÌo còng ®Èy nhiÒu ngêi vµo c¶nh ph¶i tµn ph¸ thiªn nhiªn v× miÕng c¬m manh ¸o hµng ngµy. Ngay c¶ du lÞch sinh th¸i, khi ®îc tæ 15 chc kh«ng hîp lÝ còng ph¸ hñy c¶nh quan m«i trêng. R¸c th¶i sinh ho¹t, c«ng nghiÖp, khãi bôi ngµy cµng nhiÒu h¬n vµ thùc sù rÊt khã gi¶i quyÕt. B¶y vÊn ®Ò m«i trêng gay cÊn cña ViÖt Nam: 1. N¹n ph¸ rõng: N¨m 1943 ta cã 37% ®Êt phñ xanh N¨m 1975 " 29,1% " N¨m 1983 " 23,6% " §èi víi vïng nhiÖt ®íi díi 30% lµ khñng ho¶ng m«i trêng. ChÕ ®é thñy v¨n thay ®æi khÝ hËu thay ®æi c¶nh quan thay ®æi suy tho¸i ®é ®a d¹ng sinh häc. 2. Suy gi¶m tµi nguyªn ®Êt: Gi¶m diÖn tÝch b×nh qu©n ®Çu ngêi lµ do d©n sè t¨ng. N¨m 1940 ViÖt Nam cã 0,2 ha/ ngêi 1960 ViÖt Nam cã 0,18 ha/ ngêi 1970 ViÖt Nam cã 0,15 ha/ ngêi 1980 ViÖt Nam cã 0,13 ha/ ngêi 1990 ViÖt Nam cã 0,11 ha/ ngêi N¨m 2000 ViÖt Nam cã 0,06 ha/ ngêi 2010 ViÖt Nam cã 0,04 ha/ ngêi §Êt bÞ xãi mßn, röa tr«i, laterit hãa, chua phÌn hãa, mÆn hãa. 3. Sö dông tµi nguyªn níc kh«ng hîp lÖ. Kh«ng gi÷ ®îc níc v× kh«ng cã hå chøa níc, kÜ thuËt ®iÒu tiÕt níc thÊp. ThiÕu níc nghiªm träng vµo mïa kh«. ¤ nhiÔm níc nÆng nÒ ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. ¤ nhiÔm mÆn do khai th¸c níc ngÇm 4. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n bÞ tæn thÊt, khai th¸c kh«ng hîp lÝ. Than lé thiªn mÊt 15-20%. HÇm lß mÊt 30-40%. Sö dông ®¸ granit ®Ó r¶i ®êng. G©y « nhiÔm m«i trêng do khai th¸c kho¸ng s¶n. Khai th¸c vµng, ®¸ quý bõa b·i. 5. Suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc: NhiÒu loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng.S¸ch ®á ®· liÖt kª 500 loµi ®éng gÆp nguy hiÓm, 60 loµi tuyÖt chñng. C¸c hÖ thèng vên quèc gia x©y dùng vµ b¶o vÖ tèt nhng rÊt khã kh¨n vÒ thÓ lÖ, nguån lùc ®Ó b¶o vÖ. Cã 3200 km bê biÓn nhng kh«ng ®ñ vèn ®Ó s¾m tµu nªn khai th¸c bõa b·i vïng ven bê, nu«i thñy s¶n kh«ng khoa häc. 6. ¤ nhiÔm m«i trêng tõ níc, kh«ng khÝ, r¸c, chÊt th¶i, tiÕng ån. C¸c khu c«ng nghiÖp « nhiÔm hãa chÊt. 16 7. HËu qu¶ cña chiÕn tranh: HiÖn nay chÊt ®éc trong chiÕn tranh cßn ¶nh hëng, nhiÒu ngêi cßn di chøng kh«ng kh¾c phôc ®îc. Nh×n chung chÊt lîng m«i trêng ViÖt Nam ngµy mét xÊu ®i. 2.2. Nh×n ra thÕ giíi - Nh÷ng bµi häc: 2.2.1. VÊn ®Ò m«i trêng trªn thÕ giíi: RÊt nhiÒu níc trªn thÕ giíi còng gÆp nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i trêng nh ViÖt Nam. Trung Quèc cïng ë trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nh ViÖt Nam song cã ®i tríc ViÖt Nam mét thêi gian, cho ®Õn nay nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng ë Trung Quèc lµ rÊt nan gi¶i: « nhiÔm níc, rõng kh«ng cßn, khãi bôi... NhiÒu n¬i kh¸c ®· gÆp th¶m häa ngay tõ b©y giê: BiÓn Aral lµ mét ®iÓn h×nh vÒ th¶m häa sinh th¸i do con ngêi g©y ra. BiÓn Aral ë Trung ¸ - mét n¬i « nhiÔm nhÊt trªn Tr¸i §Êt. Mét thêi næi tiÕng la BiÓn Xanh, ®· tõng lµ hå níc ngät lín thø t thÕ giíi, nhng chØ trong vßng 30 n¨m, nã ®· bÞ thu hÑp tíi h¬n mét nöa diÖn tÝch vµ níc cña nã trë nªn mÆn nh níc biÓn. Khi nguån níc c¹n kiÖt vµ bèc h¬i, ®Ó l¹i trong lßng hå3,6 triÖu ha ®Êt bÞ « nhiÔm vµ nh÷ng trËn b·o d÷ déi l¹i quÐt lîng ®Êt « nhiÔm nµy ®æ sang c¸c vïng ®Êt xung quanh. Thùc phÈm giê ®©y khan hiÕm, tØ lÖ tö vong trÎ s¬ sinh ®ang t¨ng lªn vµ tuæi thä cña ngêi d©n vïng nµy, theo mét sè chuyªn gia, ®ang gi¶m xuèng 20 n¨m. Th¶m häa sinh th¸i nµy lµ do qua nhiÒu thËp kØ biÓn Aral kh«ng ®îc chó ý ®Õn vµ bÞ qu¶n lÝ sai lÇm, nh khai th¸c níc qu¸ møc do hÖ thèng tíi tiªu, ®Ó c¸c chÊt th¶i ch¶y tõ s«ng ra biÓn mét c¸ch bõa b·i, sö dông mét lîng níc lín cho thñy ®iÖn. Ngµy nay, Liªn Hîp Quèc, Ng©n hµng ThÕ Giíi, Liªn hiÖp ch©u ¢u vµ mét sè níc kh¸c ®ang huy ®éng nç lùc quèc tÕ ®Ó phôc håi c©n b»ng sinh th¸i cña vïng biÓn Aral, bæ sung nguån tµi nguyªn vµ cÊp b¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh søc kháe céng ®ång, níc, thuèc trõ s©u vµ nh÷ng vÊn ®Ò khÈn cÊp kh¸c trong cuéc ch¹y ®ua víi thêi gian. Haiti lµ mét vÝ dô kh¸c, níc nµy ®· bÞ mÊt toµn bé rõng nhiÖt ®íi do chÆt ph¸ bõa b·i dïng lµm chÊt ®èt. Cø mçi khi mïa ma ®Õn níc nµy l¹i ph¶i chÞu lò lôt khñng khiÕp, lë ®Êt xãi mßn röa tr«i ®Êt canh t¸c x¶y ra ë kh¾p mäi n¬i. Sè liÖu vÒ sù mÊt sinh c¶nh ë mét sè níc cã ®é ®a d¹ng sinh häc cao: Níc DiÖn tÝch cßn l¹i DiÖn tÝch ban ®Çu %bÞ mÊt km2 km2 INDONESIA 746.860 1.446.430 49% NAM PHI 531.700 1.236.500 57% ETHIOPIA 330.300 1.101.000 70% MYANMAR 225.980 774.820 71% MANDAGASCAR 148.800 595.200 75% 17 CAMEROON MALAYSIA VIÖT NAM Bê BIÓN NGµ PHILIPPIN Nguån: WWF. 192.450 210.190 66.420 66.780 64.720 469.400 356.250 332.100 318.000 308.200 59% 41% 80% 79% 79% MÊt sinh c¶nh lµm gi¶m ®é ®a d¹ng sinh häc, ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i. Mét nöa sè loµi ®ang tån t¹i ngµy h«m nay cã thÓ sÏ bÞ tuyÖt chñng vµo cuèi thÕ kØ tíi. NÕu kh«ng hµnh ®éng, sau ®ã sÏ lµ chóng ta. 2.2.2. ThÕ giíi hµnh ®éng - Lèi tho¸t. T×nh tr¹ng hñy ho¹i m«i trêng kh«ng chØ ¶nh hêng ®Õn tõng quèc gia riªng lÎ, mµ nã t¸c ®éng ®Õn toµn thÕ giíi. Giê ®©y nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng ®· mang tÝnh toµn cÇu. Muèn gi¶i quyÕt nã lµ kh«ng dÔ vµ cÇn cã sù phèi hîp cña nhiÒu quèc gia. Thay ®æi khÝ hËu lµ mét vÊn ®Ò toµn cÇu. C¸c nhµ khoa häc c¶nh b¸o Tr¸i §Êt ®ang nãng lªn, vµ nÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng ®îc gi¶i quyÕt th× sÏ mang ®Õn mét th¶m ho¹ mµ con ngêi kh«ng thÓ tëng tîng. Tuy nhiªn cã thÓ ph¸c th¶o th¶m häa nµy nh sau: Tr¸i §Êt nãng lªn  b¨ng 2 cùc tan ra  c¸c dßng h¶i lu thay ®æi  c¸c vïng ®Êt thÊp ngËp trong níc, khÝ hËu biÕn ®æi  mïa mµng thÊt b¸t, bÖnh dÞch, mÊt sinh c¶nh, mÊt ®a d¹ng sinh häc  khñng ho¶ng l¬ng thùc  khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh toµn cÇu: ®ã lµ th¶m häa. Songcã nhiÒu ngêi vÉn kh«ng c«ng nhËn Tr¸i §Êt ®ang nãng lªn, bëi nÕu nh×n tõng n¨m th× cã n¨m nãng h¬n nhng còng cã n¨m l¹nh h¬n. Ph¶i nh×n vµo xu thÕ cña hµng chô c n¨mmíi thÊy ®îc nhiÖt ®é ®ang t¨ng lªn. ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò naú còng cÇn cã thêi gian, bëi khÝ hËu cã søc ú lín. Ngay c¶ khi lîng khÝ th¶i g©y hiÖu øng nhµ kÝnh b©y giê ®îc chÊm døt mét c¸ch thÇn kú th× ¶nh hëng cña viÖc x¶ khÝ th¶i tõ tríc vÉn cßn lµm t¨ng nhiÖt ®é vµ mùc níc biÓn trong nh÷ng thÕ kØ tíi. Bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu th¶m häa toµn cÇu kh¸c còng ®ang ®îi chóng ta. Mµ víi tèc ®é t¨ng trëng khiªm tèn lµ 3% mét n¨m, nÒn kinh tÕ toµn cÇu trong 50 n¨m tíi sÏ cã quy m« gÊp bèn lÇn hiÖn nay. LiÖu nÒn kinh tÕ to lín ®ã cã t¹o ra Ýt c¨ng th¼ng vÒ x· héi vµ m«i trêng h¬n mét nÒn kinh tÕ nhá bÐ h¬n nhiÒu hiÖn nay kh«ng?Hay liÖu chóng ta cã gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò hay kh«ng? C©u tr¶ lêi lµ cã vµ lèi tho¸t lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Ph¸t triÓn bÒn v÷ng (sustainable development) lµ mét kh¸i niªm míi ra ®êi tõ Héi nghÞ vÒ m«i trêng t¹i Rio de Zanero n¨m 1992 cã ý nghÜa: mét sù ph¸t triÓn ®îc coi lµ bÒn v÷ng khi nã kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu cho c¸c thÕ hÖ mai sau. 18 Nh÷ng néi dung cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng chñ yÕu lµ quy ho¹ch sö dông hîp lý l©u bÒn c¸c nguån ttµi nguyªn thiªn nhiªn, chó ý b¶o vÖ m«i trêng vµ g×n gi÷ ®a d¹ng sinh häc, c©n b»ng mét c¸ch hµi hßa lîi Ých cña ngêi d©n vµ c¸c môc tiªu b¶o vÖ m«i trêng, chó ý ®Õn gi¸o dôc, y tÕ vµ cuéc sèng cña nh©n d©n. Mét trong 8 Môc tiªu ph¸t triÓn Thiªn niªn kØ (MDGs) cña LHQ lµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng Môc tiªu 7: §¶m b¶o sù bÒn v÷ng m«i trêng - Lång ghÐp ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµo c¸c chÝnh s¸ch quèc gia vµ ®¶o ngîc sù tæn thÊt tµi nguyªn m«i trêng. - Gi¶m mét nöa sè ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn níc s¹ch - C¶i thiÖn ®¸ng kÓ cuéc sèng cña Ýt nhÊt 100 triÖu c d©n xãm liÒu Con ®êng ®i tíi mét t¬ng lai bÒn v÷ng: HÇu hÕt vèn vËt chÊt cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ trong 50 n¨m n÷a vÉn cßn cha ®îc x©y dùng. §©y lµ c¬ héi ®Ó ®a tiªu chÝ bÒn v÷ng vµo c¸c dù ¸n ®Çu t hiÖn nay. Khi ®ã, cã kh¶ n¨ng thay ®æi ®îc con ®êng ph¸t triÓn, víi ®iÒu kiÖn cã thÓ x©y dùng ®îc nh÷ng thÓ chÕ cho phÐp ¸p dông vµ thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch tèt h¬n. 2.3. ViÖt Nam hµnh ®éng: Trong xu thÕ hµnh ®éng cña thÕ giíi, ViÖt Nam còng cã nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh: - Tõ n¨m 1981 nhµ níc ®· cho tËp hîp c¸c trêng ®¹i häc, c¸c viÖn, thµnh lËp Ch¬ng tr×nh Quèc gia vÒ B¶o vÖ m«i trêng. - C«ng t¸c m«i trêng ë níc ta cã 3 giai ®o¹n: + Tõ 1975-1980 : Håi phôc. + Tõ 1981-1990 : Xö lÝ m«i trêng trong ph¸t triÓn sau chiÕn tranh. + Tõ 1990 ®Õn nay lµ ph¸t triÓn m«i trêng bÒn v÷ng. - ë Canada, ta ®· tr×nh bµy chiÕn lîc quèc gia cña m×nh vÒ b¶o vÖ m«i trêng: + B¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i, hÖ n«ng nghiÖp, thñy s¶n, rõng. +B¶o vÖ ®é ®a d¹ng sinh häc. +KhuyÕn c¸o sö dông n¨ng lîng tiÕt chÕ, tiÕt kiÖm. +B¶o ®¶m chÊt lîng cuéc sèng cho céng ®ång. +B¶o vÖ m«i trêng cã liªn quan tíi toµn cÇu. - N¨m 1985 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ra chØ thÞ B¶o vÖ m«i trêng. -1991- 2000 ta chÊp nhËn ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë héi nghÞ RIO. 19