Tài liệu T034 một số vấn đề thực tiễn và cơ sở lý luận đối với quá trình cnh - hđh ở vn

Lêi më ®Çu HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra cuéc ch¹y ®ua ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt s«i ®éng, c¸c n-íc nhanh chãng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®-a kinh tÕ ph¸t triÓn trong ®ã con ng-êi lµ vÞ trÝ trung t©m. Muèn vËy c¸c n-íc kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®aÞi ho¸. Do vËy vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ lµ vÊn ®Ò chung mang tÝnh toµn cÇu khiÕn mäi ng-êi ®Òu ph¶i quan taam nghiªn cøu nã. Thùc tÕ lÞch sö ®· chøng minh r»ng, ph¸t triÓn kinh tÕ lµ quy luËt kh¸ch quan cña tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ng-êi vµ bÊt cø ë giai ®o¹n nµo, ë bÊt kú ®Êt n-íc nµo kh«ng lo¹i trõ c¸c n-íc giµu m¹nh vÒ kinh tÕ suy ®Õn cïng ®Õu ®-îc b¾t ®Çu vµo quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ nghÜa lµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. VÊn ®Ò kh¸ch nhau gi÷a c¸c n-íc chØ lµ ë môc tiªu, néi dung vµ c¸ch thøc ph¸t triÓn, cã sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é vÒ hiÖu qu¶ vµ trªn thùc tÕ chØ mét sè Ýt n-íc c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng. Nh- ta ®· biÕt mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Òu cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt t-¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi nhÊt ®Þnh th-êng ®-îc hiÓu lµ toµn bé vËt chÊt cña lùc l-oùng s¶n xuÊt cïng víi kÕt cÊu cña x· héi ®· ®¹t ®-îc tr×nh ®é x· héi t-¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi tån t¹i trong ph¹m vi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn nã mang dÊu Ên vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ. Trong c¬ cÊu x· héi v× vËy kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt kü thuËt g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c h×nh thøc x· héi cña nã. §Æc tr-ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ph-¬ng thøc tr-íc thêi c«ng nghiÖp t- b¶n cßn thñ c«ng l¹c hËu. Cßn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i chØ cã thÓ lµ nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i c©n ®èi phï hîp dù trªn tr×nh ®é khoa häc kü thu¹at c«ng nghÖ ngµy cµng cao. §Ó cã c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt nh- vËy c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. N-íc ta thuéc vµo nhãm ®ang ph¸t triÓn, lµ mét trong nh÷ng n-íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, n«ng nghiÖp l¹c hËu cßn ch-a tho¸t khái x· héi truyÒn thèng ®Ó sang "x· héi v¨n minh c«ng nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ néi dung, ph-¬ng thøc lµ con ®-êng ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶. §èi víi n-íc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cßn g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸, nã lµm cho x· héi chuyÓn tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i lµm biÕn ®æi c¨n b¶n bé mÆt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ… HiÖn nay ®Êt n-íc ta cßn nghÌo (thuéc nhãm thø 3 th× viÖc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®-êng tÊt yÕu. Tõ §¹i héi §¶ng VI cña §¶ng x¸c ®Þnh ®©y lµ thêi kú ph¸t triÓn míi - thêi kú "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc" ®Þnh h-íng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu "x©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong kh«n khæ bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn "Mét sè vÊn ®Ó vÒ thùc tiÔn vµ lý luËn trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam" Do tr×nh ®é vµ thêi gian cã h¹n, bµi viÕt khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. VËy kÝnh mong nhËn ®-îc ý kiÕn cña c¸c thÇy c« ë bé m«n triÕt häc ®Ó bµi viÕt cña em ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. b. néi dung I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ 1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h-íng mang tÝnh quy luËt cña c¸c n-íc ®i tõ nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n xuÊt lín. §Ó cã mét x· héi nh- ngµy nay kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ cã, nã do qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l-îng ngay tõ khi loµi ng-êi xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt th« s¬, ®êi sèng kh«ng æn ®Þnh, c¬ së vËt chÊt hÇu nh- kh«ng cã g× nh-ng tr¶i qua sù nç lùc cña con ng-êi t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, c¶i biÕn nã th«ng qua lao ®éng, tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm cña lÞch sö giê ®©y con ng-êi ®· t¹o ra ®-îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Thµnh tù ®¹t ®-îc lµ do quy luËt ph¸t triÓn do tù th©n vËn ®éng cña con ng-êi trong toµn x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng c¸c n-íc ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong cuéc c¹nh tranh ch¹y ®ua vÒ kinh tÕ. ThÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, ®-êng lèi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy mét toµn diÖn h¬n, vÒ c¸c mÆt quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l-îng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ con ng-êi cña x· héi ®ã. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ con ®-êng vµ b-íc ®i tÊt yÕu ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Cã tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ chóng ta míi x©y dùng ®-îc c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta. - Míi tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, míi tÝch luü vÒ l-îng míi ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. - Míi t¨ng c-êng ph¸t triÓn lùc l-îng giai cÊp c«ng nh©n. - Míi cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng an nhinh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi. - Míi gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n h¸o d©n téc, x©y dùng con ng-êi míi ë ViÖt Nam. Nh- vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h-íng mang tÝnh quy luËt c¶ c¸c n-íc ®i tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá sang nÒn s¶n xuÊt lín. 2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña nøoc ta. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu n-íc dï th¾ng hay b¹i ®Òu trë thµnh n-íc kiÖt quÖ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cho b-íc khëi ®éng cña cuéc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ chia cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i thµnh hai giai ®o¹n. - Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®µu t- nh÷ng n¨m 40 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70. Giai ®o¹n nµy sö dông khoa häc kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo h-íng më réng vµ t¨ng thªm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Thùc chÊt ®©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt c¶ vÒ con ng-êi vµ c«ng cô s¶n xuÊt. B×nh qu©n t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m ë c¸c n-íc kinh tÕ ph¸t triÓn lµ 5,6%. Tèc ®é t¨ng tr-ëng nµy ®-îc gi÷ nguyªn trong vßng 20 n¨m kÓ t õ n¨m 1950 ®Õn 1970. - Giai ®o¹n hai b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 70 trë ®i vµ cho ®Õn nay vÉn ®ang tiÕp tôc rÊt m¹nh mÏ. Giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng víi qui m« lín vµ toµn diÖn trªn lùc l-îng s¶n xuÊt trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt, ®æi míi toµn bé bé m¸y s¶n xuÊt hiÖn hµnh trªn c¬ së sö dông nh÷ng ph-¬ng tiÖn kü thuËt vÒ c«ng nghÖ míi kh¸c h¼n vÒ nguyªn t¾c thay thÕ hµng lo¹t c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng suÊt vµ chÊt l-îng s¶n phÈm lªn cao. §©y lµ giai ®o¹n biÕn ®æi h¼n vÒ chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt ë c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa th× ®©y lµ thêi kú m©u thuÉn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lªn cao t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c n-íc do nhiÒu nguyªn nh©n dÔ dÉn ®Õn sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ. Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 nhãm n-íc ®ã lµ c¸c c-êng quèc vÒ kinh tÕ, c¸c n-íc t vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù ph©n chia nµy còng h×nh thµnh nªn c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®-êng lèi ®Êu tranh hoµ b×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn th«ng qua lµm cuéc c¸ch m¹ng vÒ kinh tÕ. ViÖt Nam lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ nhá, l¹c hËu vÒ khoa häc kü thuËt, lùc l-îng s¶n xuÊt cßn non nít ch-a phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña x· héi chñ nghÜa. §Ó cã c¬ së kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ c«ng nghiÖp ho¸, c¬ khÝ ho¸ c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao. Muèn vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn tuÇn tù vµ ph¸t triÓn nhÈy vät, cïng mét lóc thùc hiÖn hai cuéc c¸ch m¹ng ®ã lµ chuyÓn lao ®éng th« x¬ sang lao ®éng b»ng m¸y mãc vµ chuyÓn lao ®éng m¸y mãc sang lao ®éng tù ®éng h¸o cã sù chØ ®¹o cña Nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN. II. Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn lý luËn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. 1. Lý luËn chung. Theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c, lÞch sö s¶n xuÊt vËt chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh mèi quan hÖ kh¸ch quan, phæ biÕn: Mét mÆt, con ng-êi ph¶i quan hÖ víi giíi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi giíi tù nhiªn ®ã, quan hÖ nµy ®-îc biÓu hiÖn ë lùc l-îng s¶n xuÊt, mÆt kh¸c, con ng-êi ph¶i quan hÖ víi nhau ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, quan hÖ nµy ®-îc biÓu hiÖn ë quan hÑe s¶n xuÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp biÖn chøng cña mét thÓ thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi - ph-¬ng thøc s¶n xuÊt. Mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc tr-ng cho mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh, vµ lÞch sö x· héi loµi ng-êi lµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cò l¹c hËu tÊt yÕu ®-îc thay thÕ b»ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi, tiÕn bé h¬n. Trong mçi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l-îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt ch¼ng nh÷ng lµ th-íc ®o thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn nhµm ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi mµ cßn lµm thay ®æi quan hÖ gi÷a ng-êi víi ng-êi trong s¶n xuÊt, thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. Tuy nhiªn nÕu lùc l-îng s¶n xuÊt lµ c¸i cÊu thµnh nÒn t¶ng vËt chÊt cña toµn bé lÞch sö nh©n lo¹i, th× quan hÑe s¶n xuÊt lµ c¸i t¹o thµnh c¬ së kinh tÕ x· héi, lµ c¬ së hiÖn thùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt tinh thÇn cña con ng-êi cña toµn bé nh÷ng quan hÖ t- t-ëng, tinh thÇn vµ nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng trong x· héi. C.M¸c ®· ®-a ra kÕt luËn r»ng: x· héi loµi ng-êi ph¸t triÓn tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ sù vËn ®éng theo h-íng tiÕn lªn cña c¸c h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, lµ sù thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ nµy b»ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c cao h¬n mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l-îng s¶n xuÊt. R»ng sù vËt vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ do t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan. P.Ang - ghen kh¼ng ®Þnh "LÞch sö tõ x-a ®Õn nay ®· tiÕn triÓn theo mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, vµ vÒ c¨n b¶n còng bÞ chi phèi bëi quy luËt vËn ®éng nh- nhau". DÉu lu«n gi÷ quan niÖm coi sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, bÞ chi phèi bëi quy luËt nh- nhau vµ "mét x· héi ngay c¶ khi ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt tù nihªn cña sù vËn ®éng cña nã… còng kh«ng thÓ nµo nhÈy qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn hayh dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá nh-ng giai ®o¹n ®ã, song C.M¸c còng cho r»ng "nã cã thÓ rót ng¾n vµ lµm dÞu bít ®-îc nh÷ng c¬n ®au ®Î". §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn ch¼ng nh÷ng cã thÓ diÔn ra tuÇn tù tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. Nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n ®ã trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi chÝnh lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp ho¸ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta hiÖn nay lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta, cña thêi ®¹i. Ngµy nay, trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, c«ng nghiÖp ho¸ vÉn ®ang ®-îc coi lµ ph-¬ng h-íng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi n-íc ta, khi nh÷ng t- t-ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®-îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t- c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc th× mét mÆt, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc l-îng s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi. ë ®©y "c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi. §ã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi c¨n b¶n c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng tr-ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. C«ng nghiÖ ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸, kÕt hîp nh÷ng b-íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghÖ víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu, h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi. Nh- vËy, tõ quan ®iÓm cña C.M¸c vÒ kÕt cÊu chÝnh thÓ cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi víi t- c¸ch lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt c¬ së h¹ tÇng kiÕn tróc th-îng tÇng, chóng ta hoµn toµn cã ®ñ c¬ së lý luËn ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng: sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta hiÖn nay lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó t¸c ®éng s©u xa ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë n-íc ta. NhiÖm vô lín lao mµ cuéc c¸ch m¹ng ®ã ph¶i thùc hiÖn lµ "t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt - kü thuËt, vÒ con ng-êi vµ khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nh»m gãp phÇn huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh vµ bÒn v÷ng, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr-êng sinh th¸i". a. Tæng kÕt, hÖ thèng, kh¸i qu¸t ho¸ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸: - Nh- ta ®· biÕt tõ khi chñ nghÜa x· héi ®-îc x©y dùng tÊt c¶ c¸c n-íc XHCN ®Òu thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung. C¬ chÕ nµy duy tr× mét thêi gian kh¸ dµi vµ ®-îc xem lµ ®Æc tr-ng riªng biÖt cña chñ nghÜa x· héi. ThËt sù th× kh«ng ph¶i nh- vËy. NÒn kinh tÕ t¹p chung kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng biÖt cña chñ nghÜa x· héi, còng nh- nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt ®-îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t- b¶n. nÒn kinh tÕ tËp chung ®· ®-îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t- b¶n ®-îc c¸c n-íc t- b¶n ¸p dông tõ tr-íc khi nhiÒu n-íc x¸c lËp XHCN nh-ng hä ®· xo¸ bá nã ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng. Nh-ng c«ng b»ng mµ nãi còng ch-a ph¶i lµ c¸i duy nhÊt ®¶m b¶o sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn x· héi theo quan ®iÓm M¸c - Lªnin th× x· héi céng s¶n lµ mét x· héi tiªn tiÕn, con ng-êi cã thÓ "lµm theo n¨ng lùc h-ëng theo nhu cÇu" nh-ng thùc tÕ trong chñ nghÜa x· héi cña c¶i x· héi ch-a ®¹t ®Õn møc hÕt søc phong phó, d- thõa vµ c¶ trong giai ®o¹n tiÕp theo, do vËy trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× tån t¹i nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng b-íc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®-¬ng nhiªn. - §æi míi ë n-íc ta kh«ng chØ giíi h¹n vÒ lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta nhËn thøc míi chÝnh x¸c h¬n vÒ vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin t- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, tr-íc ®©y ta nhËn thøc ch-a ®óng, h¬n thÕ ta cßn nhËn thøc sai lÇm nghiªm träng ®Çy ¶o t-ëng duy ý chÝ vÒ m×nh. Chóng ta ®· nhËn thøc l¹i vµ ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt. Nhê ®æi míi t- duy nhiÒu vÊn ®Ò vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®-îc nhËn thøc l¹i. - B¶o vÖ vËn dông ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, t- t-ëng Hå ChÝ Minh. §ã lµ môc tiªu nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng, lµm s¸ng tá thªm ý nghÜa vai trß c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n-íc ta hiÖn nay. Chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ khoa häc vµ lµ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña trÝ tuÖ loµi ng-êi, kh«ng cã ai cã thÓ phñ nhËn r»ng khi lý luËn ®ã ®-îc qu¸n triÖt vµ vËn dông ®óng ®¾n th× nh©n d©n thÕ giíi ®· lµm lªn biÕn cè lÞch sö vÜ ®¹i do vËy §¶ng ta ®· tuyªn bè lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ MÞnh lµm kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. - Mét môc tiªu cùc kú quan träng thÓ hiÖn râ tÝnh c¸ch m¹ng cña c«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam ®ã lµ phÊn ®Êu x©y dùng n-íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ "d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh". b. §-êng lèi chØ ®¹o: - Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ ë n-íc ta bao gåm 2 néi dung chñ yÕu lµ trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - C¸c M¸c nhËn xÐt khoa häc lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸". V× môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, héi nghÞ TW II mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh" cïng víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸". - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kÕ ho¹ch vµ do ®ã tÊt yÕu ph¶i dùa vµo nh©n tè d©n sè vµ nhu cÇu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tiÒm tµng cña ®Êt n-íc, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nguån vèn tÝch luü quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Theo qui luËt cña vËn ®éng th× ®Êu tranh lµ cha ®Î cña vËn ®éng. ë n-íc ta lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ thÊp th× viÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ tÊt yÕu. 5 thµnh phÇn ®ã lµ: kinh tÕ nhµ n-íc (quèc doanh), kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t- nh©n vµ kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc trong ®ã kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o d-íi sù l·nh ®¹o cña Nhµ n-íc. ViÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ kh¸ch quan nh-ng kiÓm so¸t ®-îc nh»m ®¶m b¶o c¸c qui luËt cña c¹nh (cã c¹nh tranh míi cã ph¸t triÓn) cña néi bé ngµnh kinh tÕ theo h-íng XHCN. Tæng kÕt: NhËn thøc sai lÇm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ vÒ thêi kú qu¸ ®é, tõ nhËn thøc trªn nÒn trong thùc tiÔn kh«ng thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm n«n nãng trong c¸ch lµm vµ b-íc ®i, thiÕu kÕt hîp hµi hoµ qu¸ tr×nh vËn dông quy luËt tuÇn tù víi qui luËt nh¶y vät, ®Ó t×m ra m« h×nh ph¸t triÓn nhanh, ®-a n-íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng ®· ®Þnh. - ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc m« h×nh "kinh tÕ chØ huy" vµ theo ®ã lµ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp mang nÆng tÝnh hiÖn vËt kÐo dµi, chÝnh m« h×nh vµ c¬ chÕ nµy ®· vi ph¹m nghiªm träng qui luËt lîi Ých cña ng-êi lao ®éng vµ cña chñ thÓ kinh tÕ. V« t×nh hay h÷u ý ®· xo¸ ®i nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr-êng, lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l-îng s¶n xuÊt. 2. Thùc tiÔn: a. Kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ®i tr-íc cho thÊy mäi qu¸ t×nh c«ng ngiÖp ho¸ thµnh c«ng cho ®Õn nay ®Òu ®ßi hái ph¶i cã ®iÒu kiÖn sau ®©y: + Thø nhÊt lµ thÞ tr-êng: LÞch sö nh©n lo¹i ch-a cã mét quèc gia nµo khi c«ng nghiÖp ho¸ mµ kh«ng cÇn ®Õn thÞ tr-êng, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng, tµi nguyªn. C¸c chÝnh s¸ch tù do ho¸ th-¬ng m¹i, gi¸ c¶, tÝn dông…Lµ cùc kú quan träng trong viÖc më réng tÞ tr-êng trong n-íc cßn thÞ tr-êng ngoµi n-íc, trong thêi kú tr-í c¸c quèc gia ®· ph¶i dïng chiÕn tranh ®Ó ph©n chia thÞ tr-êng thÕ giíi. Ngµy nay ng-êi ta kh«ng cßn chiÕn tranh mµ vÉn më réng thÞ tr-êng th«ng qua tho¶ thuËn ký kÕt c¸c hiÖp nghÞ th-¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi. §èi víi ViÖt Nam th× thÞ tr-êng cã ý nghÜa rÊt quan träng, ®ång thêi ViÖt Nam lµ thÞ tr-êng hÊp dÉn cho viÖc ®Çu t- n-íc ngoµi. + Nguån nh©n lùc: §©y lµ mét trong nh÷ng h¹t nh©n cña lùc l-äng s¶n xuÊt. Thùc tÕ ë c¸c n-íc ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ cho thÊy viÖc x¸c lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc thÝch hîp, ®Çu t- tµi chÝnh ®ñ cho c¸c gi¸o dôc vµ y tÕ, thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng trong viÖc sö dông nh©n lùc kÕt hîp víi chÝnh s¸ch -u ®·i. Lµ nguån gèc c¬ b¶n cña thµnh c«ng. §èi víi ViÖt Nam kh«ng cßn con ®-êng nµo kh¸c lµ hîp t¸c trung t©m kü thuËt cã nguån nh©n lùc chÊt l-îng cao ®ång thêi ®Èy m¹nh gi¸o dôc ®µo t¹o. + Thø hai lµ c«ng nghÖ vÒ vèn: §Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN th× kh«ng thÓ kh«ng cÇn ®Õn c«ng nghÖ vµ vèn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c n-íc ®i tr-íc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Òu dùa chñ yÕu vµo ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ vèn. §èi víi ViÖt Nam th× thu hót vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n-íc ngoµi lµ cÇn thiÕt ®ång thêi cã chÝnh s¸ch thu hót vèn trong n-íc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ víi 3 ®Æc tr-ng chñ yÕu trªn m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam ph¶i tËn dông tèi ®a lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao h¬n, cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®óng ®¾n ®Ó ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña c¸c nh©n tè trªn phôc vô ®¾c lùc vµo thùc tiÔn. b. Ph-¬ng h-íng néi dung, môc tiªu cña c«ng gnhiÖp ho¸. - Ph-¬ng h-íng hiÖn nay lµ c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n. M« h×nh nµy thõa kÕ tÊt c¶ -u viÖc cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®ång thêi tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cô thÓ thiªn nhiªn con ng-êi ViÖt Nam. + Néi dung tuú thuéc vµo giai ®o¹n mµ §¶ng ®· ®Ò ra tõng néi dung cô thÓ. N¨m 1960 - 1966 nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c mµ mÊu chèt lµ -u tiªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. N¨m 1976 ®Õn 1980 néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ lµ tËp trung søc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®-a n«ng nghiÖ lªn s¶n xuÊt lín XHCN ra søc ®Èy m¹nh hµng tiªu dïng tiÕp tôc x©y dùng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng quan träng. N¨m 1986 ®Õn 1990 thËt sù tËp trung søc ng-êi søc cña vµo thùc hiÖn b»ng ®-îc ba ch-¬ng tr×nh môc tiªu vÒ s¶n l-îng thùc phÈm, hµng tiªu dïng vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. + Môc tiªu x©y dùng n-íc ta thµnh mét n-íc c«ng nghiÖp c¬ së vËt chÊt kü thuËty hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi lùc l-îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt ch¸t vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Môc tiªu nµy cho thÊy sù nghiÖp ®ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn s©u s¾c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. §ã tr-íc hÕt lµ v× con ng-êi do con ng-êi. III. ý kiÕn c¸ nh©n: 1. §Ó c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng: Kh«ng thÓ thiÕu c¸c h¹t nh©n cña nã, muèn ph¸t huy ®-îc vai trß cña nã ta ph¶i ph¸t triÓn nã. a. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: §Ó triÓn khai nh÷ng ý t-ëng vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tr-íc m¾t còng nh- l©u dµi ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè hµng ®Çu cña nguån nh©n lùc. ë ®©y vÊn ®Ò lµ gi¸o dôc lµ c¸i nÒn cña chÊt l-îng nh©n lùc, kh«ng ph¶i nh©n lùc chng mµ ®©y ë ®©y nh©n lùc cña mét nÌn s¶n xuÊt lín x· héi chru nghÜa. Ngoµi viÖc båi d-ìng, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n lùc cßn ®ßi hái ph¶i chó ý ®Õn ch¨m sãc søc khoÎ cho céng ®ång. b. Ph¸t huy søc m¹nh cña n¨m thµnh phÇn kinh tÕ. Muèn vËy ph¶i kiÓm so¸t gi¶m nh÷ng yÕu tè tù ph¸t trong c¬ chÕ míi vµ ®¶m b¶o nã ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. c. VÒ thÞ tr-êng vµ vèn: ThÞ tr-êng còng lµ mét nh©n tè quan trong, lµ n¬i mµ c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ thµnh c«ng, lµ m«i tr-êng c¹nh tranh t¹o sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ nã lµ n¬i gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn tån t¹i bªn trong nÒn kinh tÕ. Do vËy chóng ta cÇn chó ý ®Õn c¶ thÞ tr-êng trong n-íc vµ ngoµi n-íc ®Ó t¹o ra ®éng lùc. d. Bªn c¹nh c¸c nh©n tè lµm nªn c«ng nghiÖp ho¸ cßn rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc, tµi nguyªn, m«i tr-êng tù nhiªn… 2. Thùc tiÔn ®· chøng minh c«ng nghiÖp ho¸ lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt nam lµ mét n-íc cã ®iÓm xuÊt ph¸t vÒ kinh tÕ thÊp chÞu hËu qu¶ cña chiÕn tranh, kinh tÕ ph¸t triÓn muén. Muèn ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ, muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch l¹c hËu cÇn ph¸t huy c¸c ®iÓm sau: §iÓm thø nhÊt: Ph¶i sö dông lîi thÕ n-íc ph¸t triÓn muén vÒ c«ng nghiÖp. Chóng ta cã ®-îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u vÒ thµnh c«ng lÉn thÊt b¹i cña c¸c n-íc ®i tr-íc. Thõa kÕ nh÷ng kinh nghiÖm ®ã, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "t¨ng tr-ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn ®é vµ c«ng b»ng x· héi, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i". Thõa kÕ c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña trong vµ ngoµi n-íc th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ lµm chñ tr-¬ng ®Ó t¨ng tr-ëng c«ng nghiÖp, t¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho lùc l-îng x· héi. §iÓm thø hai: lµ tr¸nh chiÕn tranh t¹o khung c¶nh hoµ b×nh ®Ó lµm kinh tÕ, vÊn ®Ò nµy lµ bao hµm c¶ vÒ æn ®Þnh chÝnh trÞ. §iÓm thø 3: lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc vµ ®óng m« h×nh ph¸t triÓn thi c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr-êng. 3. Khi tiÕn hµnh c«ng ngiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ chóng ta ph¶i chó ý ®Õn môc tiªu cña nã suy cho cïng th× môc tiªu ®ã ph¶i lµ tiÕn bé x· héi, t¹o tiÒn ®Ò kinh tÕ, vËt chÊt cho sù gi¶i phãng con ng-êi, gi¶i phãng sù tha ho¸ con ng-êi, lµm cho con ng-êi thùc sù lµ con ng-êi vµ mét "x· héi v¨n minh" cã ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn, vµ chó ý ®Õn quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi.