Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phÇn i :
Më ®Çu
§Êt níc ta bíc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH khi mµ nÒn s¶n xuÊt cha vËn
®éng theo con ®êng b×nh thêng cña nã. LÞch sö ®· ®Ó l¹i cho chóng ta mét
nÒn s¶n xuÊt nghÌo nµn vµ l¹c hËu, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, lùc lîng
s¶n xuÊt rÊt thÊp kÐm. Nhng ngµy nay khi ®éc lËp d©n téc g¾n kiÒn víi
CNXH lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña lÞch sö, khi giai cÊp c«ng nh©n ®· n¾m quyÒn
l·nh ®¹o c¸ch m¹ng th× kÕt thóc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ còng lµ lóc b¾t
®Çu cuéc c¸ch m¹ng XHCN. C¸ch m¹nh XHCN ë níc ta lµ mét qu¸ tr×nh biÕn
®æi c¸ch m¹ng toµn ®iÖn, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó. ®ã lµ mét qu¸ tr×nh võa xo¸ bá c¸i
cò, võa x©y dùng c¸i míi tõ gèc ®Õn ngän. Ph¶i t¹o ra c¶ c¬ së kinh tÕ lÉn kiÕn
tróc thîng tÇng míi, t¹o ra cña c¶i ®êi sång vËt chÊt míi lÉn ®êi sèng tinh thÇn
vµ v¨n ho¸ míi. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh ®i lªn CNXH chóng ta ph¶i tiÕn hµnh
c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.theo quan ®iÓm cña ban chÊp hµnh trung
¬ng §¶ng kho¸ VII ®· kh¼ng ®Þnh“C«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, qu¶n
lý kinh tÕ –x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch
phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn
hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ
t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao”. Quan ®iÓm nµy ®· g¾n c«ng nghiÖp ho¸
víi hiÖn ®¹i ho¸ ®ång thêi ®· x¸c ®Þnh vai trß khoa häc-c«ng nghÖ lµ then chèt
®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸. Trong ®iÒu kiÖn giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc cha ®îc
më réng, qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c níc cha ph¸t triÓn m¹nh mÏ
ph¶i”tù lùc c¸nh sinh” th× ®ã chÝnh lµ mét tr×nh tù hîp lÝ ®Ó tiÕn hµnh c«ng
nghiÖp ho¸. Song hiÖn nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang t¸c
®éng mét c¸ch s©u réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi kho¶ng thêi gian ®Ó ph¸t
minh míi ra ®êi thay thÕ ph¸t minh cò ngµy cµng ®îc rót ng¾n l¹i, xu híng
chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c níc ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái cÊp b¸ch,
kh«ng chØ ®èi víi c¸c níc l¹c hËu, mµ ngay c¶ ®ãi víi c¸c níc ph¸t triÓn. Thùc tÕ
cho thÊy cã thÓ chuyÓn giao mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho c¸c níc ®i sau khi mµ c¸c
níc ®i sau ®· cã sù chuÈn bÞ kÜ cµng ®Ó ®ãn nhËn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c níc ®i sau
trong ®ã cã níc ta cÇn ph¶i lµm ng÷ng g× ®Î iÕp nhËn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt
nh÷ng thµnh tùu mµ c¸c níc ®i tríc ®· ®¹t ®îc. Bµi häc thµnh c«ng trong qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc NIC ®· chØ ra r»ng: viÖc x©y dùng mét c¬ cÊu
kinh tÕ theo híng më cöa víi bªn ngoµi ng»m tiÕp nhËn mét c¸ch cã chän läc
nh÷ng thµnh tùu cña c¸c níc ®i tríc kÕt hîp víi viÖc ®Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®ã chÝnh lµ con ®êng ng¾n nhÊt, cã hiÖu qu¶
nhÊt quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ch¬ng I: cë së lý luËn
1. Néi dung khoa häc c«ng nghÖ
HiÖn nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ cã nhiÒu néi dung phong
phó, trong ®ã cã thÓ chØ ra nh÷ng néi dung næi bËt sau:
- C¸ch m¹ng vÒ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt: ®ã lµ tù ®éng ho¸. Ngoµi ph¹m vi tù
®éng nh tríc ®©y, hiÖn nay tù ®éng ho¸ cßn bao gåm c¶ viÖc sö dông réng r·i ngêi m¸y thay thÕ con ngêi trong qu¸ tr×nh vËn hµnh s¶n xuÊt.
- C¸ch m¹ng vÒ n¨ng lîng: bªn c¹nh nh÷ng n¨ng lîng truyÒn thèng mµ
con ngêi sö dông tríc kia nh nhiÖt ®iÖn, thuû ®iÖn th× ngµy nay con ngêi cµng t¹o
ra nhiÒu n¨ng lîng míi vµ sö dông chóng réng r·i trong s¶n xuÊt nh n¨ng lîng
nguyªn tö, n¨ng lîng mÆt trêi.
- C¸ch m¹ng vÒ vËt liÖu míi : ngµy nay ngoµi viÖc sö dông c¸c vËt liÖu tù
nhiªn, con ngêi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu vËt liÖu tù nhiªn, con ngêi ngµy cµng t¹o
ra nhiÒu vËt liÖu nh©n t¹o míi thay thÕ cã hiÖu qu¶ cho c¸c vËt tù nhiªn khi mµ
c¸c vËt liÖu tù nhiªn ®ang cã xu híng ngµy cµng c¹n dÇn .
- C¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ sinh häc, c¸c thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng
nµy ®ang ®îc ¸p dông r«ng r·i trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, y tÕ,
ho¸ chÊt, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i.
- C¸ch m¹ng vÒ ®iÖn tö vµ tin häc : ®©y lµ lÜnh vùc hiÖn nay loµi ngêi ®ang
®Æc biÖt quan t©m trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn lÜnh vùc m¸y tÝnh ®iÖn tö.
Nh vËy, khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay bao gåm mét ph¹m vi réng, nã
kh«ng chØ lµ c¸c ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ do con ngêi s¸ng t¹o ra mµ cßn lµ c¸c bÝ
quyÕt biÕn c¸c nguån lùc cã s½n thµnh s¶n phÈm. Víi ý nghÜ ®ã khi mãi tíi c«ng
nghÖ th× sÏ còng bao hµm c¶ kü thuËt. ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khoa
häc, kÜ thuËt lu«n n¾n bã chÆt chÏ víi nhau : khoa häc lµ tiÒn ®Ò trùc tiÕp cña
c«ng nghÖ vµ c«ng nghÖ l¹i lµ kÕt qu¶ cña khoa häc.
2. Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ
Trong thêi ®¹i ngµy nay, cã lÏ kh«ng cßn ai kh«ng nhËn thøc ®îc r»ng
khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß rÊt quan träng vÒ nhiÒu mÆt ®èi víi sù ph¸t
triÓn. Khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ c¸i kh«ng thÓ thiÕu ®îc tr«ng ®êi sèng kinh tÕ
– v¨n ho¸ cña mét quèc gia. Vai trß nµy cña khoa häc vµ c«ng nghÖ cµng trë
lªn ®Æc biÖt quan träng ®èi víi níc ta ®ang trªn con ®êng rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t
triÓn ®Ó sím trë thµnh mét x· héi hiÖn ®¹i. Ngay tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh c«ng
cuéc ®æi míi ®Êt níc, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ c¸i gi÷ vai
trß quan träng trong sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý,
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¶n ®¶m chÊt lîng vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc v× môc tiªu d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n minh,
khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i trë thµnh “quèc s¸nh hµng ®Çu”.
Níc ta ®ang bíc vµo mét thêi kú ph¸t triÓn míi- thêi kú ®Èy m¹nh CNHH§H. NghÞ quyÕt Trung ¬ng hai cña Ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII
®· x¸c ®Þnh râ :”CNH- H§H ®Êt níc ph¶i b»ng vµ dùa vµo khoa häc vµ c«ng
nghÖ” “khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i trë thµnh nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cho CNHH§H”. ChØ b»ng con ®êng CNH- H§H, ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ míi
cã thÓ ®a níc ta tõ nghÌo nµn l¹c hËu trë thµnh mét níc giµu m¹nh v¨n minh.
ViÖc ®a khoa häc vµ c«ng nghÖ, tríc hÕt lµ phæ cËp nh÷ng tri thøc khoa häc vµ
c«ng nghª cÇn thiÕt vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt cña
x· héi ta hiÖn nay. NghÞ quyÕt trung ¬ng II còng ®· nhÊn m¹nh ph¶i thËt sù coi
“Sù ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña toµn d©n, ph¸t
huy cao ®é kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña quÇn chóng. Bëi lÏ dï chóng ta cã tiÕn hµnh
cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, cã ®a trang thiÕt bÞ kü thuËt t©n tiÕn
nhÊt, nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt vµo níc ta th× còng kh«ng cã g×
®Ó cã thÓ b¶o ®¶m ®Èy m¹nh ®îc CNH- H§H. NÕu kh«ng cã ®îc nh÷ng con ngêi am hiÓu vµ sö dông chóng. Do ®ã, x· héi ho¸ tri thøc khoa häc vµ c«ng nghÖ
lµ mét trong nh÷ng nhu cÇu thiÕt thùc vµ cÊp b¸ch nhÊt ®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp
CNH- H§H ®Êt níc.
Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ n©ng cao
tr×nh ®é c«ng nghiÖp. ViÖc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ ®îc thùc hiÖn trong qu¸
tr×nh ®iÖn khÝ ho¸, c¬ giíi ho¸, tù ®éng ho¸, tin häc ho¸, ho¸ häc ho¸ vµ sinh häc
ho¸. Trong c¸c ngµnh lÜnh vùc kinh tÕ quèc d©n, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c
vïng kinh tÕ cña ®¸t níc trong ®ã cÇn u tiªn ®a ngµnh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i thÝch
hîp vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïng l·nh thæ mòi
nhän träng ®iÓm, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tÝch luü nhanh vµ lín. Cã nh vËy míi
t¹o kh¶ n¨ng thu hót vµ thóc ®Èy CNH- H§H c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc vµ c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ch¬ngII: c¬ së thùc tiÔn
1.Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn KH- CN
C¸ch m¹ng KH- CN ®· vµ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ë c¸c níc ph¸t triÓn, tøc
lµ ë nh÷ng níc ®· tr¶i qua thêi k× c¸ch m¹ng c«ng nghÖ, ®· x¸c lËp ®îc nÒn s¶n
xuÊt c¬ khÝ ho¸ ®· cã nÒn KH vµ CN tiªn tiÕn. Tuy nhiªn, nã kh«ng chØ h¹n chÕ
trong ranh giíi cña c¸c níc ph¸t triÓn mµ ¶nh hëng cña nã ®ang lan ra tÊt c¶ c¸c
níc trªn thÕ giíi . Cã thÓ nãi c¸ch m¹ng KH- CN lµ mét hiÖn tîng toµn cÇu, hiÖn
tîng quèc tÕ sím hay muén nã sÏ ®Õn víi tÊt c¶ d©n téc vµ c¸c quèc gia trªn tr¸i
®Êt
Lµ mét hiÖn tîng toµn cÇu, cuéc m¹ng KH- CN mang trong b¶n th©n nã
nh÷ng qui luËt chung, phæ biÕn, chóng t¸c ®éng vµo tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh c¸ch
m¹ng KH- KT. Nhng mÆt kh¸c, mçi níc tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng nµy trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng cña ®Êt níc m×nh cho nªn c¸ch m¹ng KH- KT ë nh÷ng níc kh¸c nhau còng mang nh÷ng mµu s¾c, nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Do ®ã, khi
xem xÐt cuéc c¸ch m¹ng KH- KT ë níc ta cÇn ph¶i ®Æt nã trong bèi c¶nh chung
cña c¸ch m¹ng KH- KT trªn thª giíi.
Sau khi giµnh ®îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, níc ta cã nguyÖn väng sö dông
nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng KT- CN hiÖn ®¹i, muèn tiÕn hµnh cuéc
c¸ch m¹ng ®ã ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc vµ kü thuËt ®Ó ®a ®Êt níc
ta khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu. NguyÖn väng ®ã lµ hoµn toµn chÝnh
®¸ng. Tuy nhiªn, viÖc tiÕn hµnh c¸ch m¹ng KH- CN ë níc ta gÆp ph¶i nh÷ng khã
kh¨n lín, do nhiÒu nguyªn nh©n
Tríc hÕt, níc ta cßn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ mÆt kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng
nghÖ. N«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cha hÕt hîp thµnh mét c¬ cÊu thèng nhÊt, sù
mÊt c©n ®èi trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n trë nªn trÇm träng
VÒ mÆt v¨n ho¸, khoa häc vµ c«ng nghÖ th× sè ®«ng d©n c níc ta vÉn ë
t×nh tr¹ng mï ch÷, thiÕu lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, thiÕu c¸n
bé v¨n ho¸ vµ kü thuËt. Thªm vµo ®ã, sù t¨ng d©n sè qu¸ nhanh ®· g©y ra nh÷ng
khã kh¨n cho viÖc b¶o ®¶m l¬ng thùc, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng
ngêi lao ®éng
Ngoµi nh÷ng khã kh¨n trong níc, níc ta cßn ph¶i chÞu nh÷ng di s¶n nÆng
nÒ do sù n« dÞch cña chñ nghÜa ®Õ quèc vµ chñ nghÜa thùc d©n ®Ó k¹i, ®ång thêi
c¸c cêng ®Õ quèc l¹i ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch k×m h·m sù ph¸t triÓn khoa häc
vµ kü thuËt nh»m duy tr× t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng cña hä trong sù ph©n c«ng lao
®éng quèc tÕ
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
NÕu níc ta sau khi ®· ®îc gi¶i phãng khái sù n« dÞch cña chñ nghÜa ®Õ
quèc, l¹i chän con ®êng ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa hoÆc ®øng gi÷a ng· ba ®êng
trong viÖc lùa chän ph¬ng h¬ng ph¸t triÓn x· héi dï chóng ta cã sù cè g¾ng nh
thÕ nµo ®i n÷a trong viÖc sö dông nh÷ng thµnh tùu KH- CN hiÖn ®¹i th× chóng ta
còng kh«ng tho¸t khái ®Þa vÞ phô thuéc vµo c¸c níc ®Õ quèc vÒ mÆt KH- CN vµ
do ®ã phô thuéc vÒ mÆt kinh tÕ, kh«ng thÓ kh¾c phôc ®îc nh÷ng m©u thuÉn x·
héi do tiÕn bé khoa häc vµ kü thuËt g©y ra, kh«ng thÓ tiÕn hµnh thµnh c«ng cuéc
c¸ch m¹ng KH- CN
Do ®ã, ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó tiÕn hµnh c¸ch m¹ng KH- CN ë níc ta lµ
ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o x· héi s©u s¾c, chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chèng chñ nghÜa
thùc d©n míi vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ®Ó ®i lªn CNXH.
Sau 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, khoa häc vµ c«ng nghÖ níc ta bíc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nÒn khoa häc vµ kü
thuËt níc ta vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn cha ®¸p øng ®îc
yªu cÇu cña ®Êt níc
VÒ tr×nh ®é kü thuËt- c«ng nghÖ, so víi c¸c níc tiªn tiÕn nhÊt trªn thÕ giíi,
chóng ta l¹c hËu tõ 50 ®Õn 100 n¨m, so víi c¸c níc tiªn tiÕn ë møc trung b×nh ta
l¹c hËu tõ 1 ®Õn 2 thÕ hÖ
Víi thùc tr¹ng ®ã, viÖc tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ
ë níc ta kh«ng chØ ®îc coi lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, mµ cßn lµ mét ®ßi hái bøc xóc
®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n níc ta trë thµnh níc c«ng nghiÖp. Kh¸c víi c¸c níc ®i ®µu, c«ng nghiÖp ho¸ níc
ta ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn rót ng¾n. chØ cã nh thÕ, chóng ta míi cã thÓ sím rót
ng¾n ®îc kho¶ng c¸ch vµ tiÕn tíi ®uæi kÞp c¸c níc ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp ho¸
ph¶i g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸
Cïng víi ®ã, yªu cÇu ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng còng ®ßi hái
chóng ta ph¶i ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ. §Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
trêng hiÖn ®¹i tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, níc ta kh«ng thÓ ®i theo c¸c bíc tuÇn tù
nh c¸c níc ®i tríc ®· lµm, mµ ph¶i ph¸t triÓn theo kiÓu “nh¶y vät”,”rót ng¾n”.
§©y võa lµ c¬ héi ®Ó tËn dông lîi thÕ cña níc ph¸t triÓn sau, võa lµ th¸ch thøc
®ßi hái ph¶i vît qua. Muèn ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ thÞ trêng theo c¸ch thøc nh
vËy, nhÊt thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ.
§Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®èi víi níc ta kh«ng chØ b¾t
nguån tõ ®ßi hái bøc xóc cña qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, mµ cßn b¾t nguån tõ yªu cÇu ph¸t triÓn
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa, vÒ b¶n chÊt, lµ mét kiÓu ®Þnh híng tæ chøc nÒn kinh tÕ- x· héi võa dùa
trªn nguyªn t¾c vµ quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ môc
tiªu cña chñ nghÜa x· héi. §Þnh híng nµy kh«ng chØ ®ßi hái nÒn kinh tÕ t¨ng trëng ë møc cao mµ cßn ®ßi hái ph¶i x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ
v¨n minh.ë ®ã, ph¸t triÓn con ngêi vµ ph¸t triÓn x· héi bÒn v÷ng ®îc coi lµ trung
t©m. §©u lµ con ®êng ph¸t triÓn chacã tiÒn lÖ. Muèn ®¹t tíi ®ã, chóng ta ph¶i cã
nç lùc vµ s¸ng t¹o rÊt cao, ph¶i biÕt vËn dông nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña nh©n
lo¹i, tr¸nh nh÷ng sai lÇm mµ c¸c níc kh¸c ®· vÊp ph¶i. NÕu kh«ng ®ñ tr×nh ®é trÝ
tuÖ, kh«ng ®ñ n¨ng lùc néi sinh th× khã cã thÓ thµnh c«ng. Do vËy, ®Èy m¹nh
ph¸t triÓn khoa häc vµ kü thuËt cµng trë nªn rÊt quan träng vµ bøc thiÕt.
2.VÒ híng t¸c ®éng cña KH- CN
a. TËp trung nç lùc tiÕn hµnh c¶i t¹o, ®ång bé, ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cã
chän läc c¸c c¬ së s¶n xuÊt hiÖn cã
Tuy c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cã cña níc ta cßn nhá bÐ, tr×nh ®é c«ng nghÖ,
kü thuËt vµo lo¹i l¹c hËu, hÖ sè sö dông thiÕt bÞ vµ c«ng suÊt cßn thÊp. Bëi vËy,
nguån dù tr÷ cßn kh¸ lín vµ díi nhiÒu gãc ®é, ®©y thËt sù ®ang lµ nguån vèn quý
cña ®Êt níc vµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ®©y ®Ó ®i lªn
b. Chñ ®éng sö dông cã chän läc mét sè híng c«ng nghÖ tiªn tiÕn phï hîp
víi thÕ m¹nh cña ®Êt níc nh»m chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã
hµm lîng c«ng nghÖ cao
ë níc ta, cïng víi viÖc tËp trung nç lùc KH- CN khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¬
së vËt chÊt- kü thuËt hiÖn cã, còng cÇn ph¶i ch¨m lo, dµnh mét sè phÇn tiÒm lùc
d lín cho viÖc thö nghiÖm, lùa chän mét så híng c«ng nghÖ cao phï hîp ®Ó mét
mÆt, hç trî cho viÖc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ h¬n, mÆt kh¸c thóc ®Èy viÖc h×nh
thµnh mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghÖ cao víi quy m« phï hîp ®Ó t¹o ta c¸c
s¶n phÈm thay thÕ nhËp vµ t¹o chç ®øng trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Trong sè nh÷ng híng c«ng nghÖ cao, cÇn quan t©m ®Çy ®ñ tíi kh©u tin häc
ho¸ mét sè lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. CÇn cã quyÕt t©m trong viÖc ®Çu t
ph¸t triÓn mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt g¾n víi c¸c h¬ng u tiªn cña ch¬ng tr×nh tæng
hîp tiÕn bé KH- CN. §ã lµ dÞp tèt ®Ó VN tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc
tÕ vÒ mét sè s¶n phÈm cã hµm lîng khoa häc cao
c. Thóc ®Èy viÖc n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña c¸c xÝ nghiÖp
nhá, cña khu vùc tiÓu thñ c«ng nghÖp c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n.
Kinh nghiÖm thùc tiÔn chØ ra r»ng ®Ó cã thÓ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chiÕm
lîc nµy, viÖc nhanh chãng kh¾c phôc sù l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, sù yªó kÐm vÒ
n¨ng lùc qu¶n lý, sù thiÕu hôt vÒ lùc lîng lao ®éng cã kü thuËt lµ yªu cÇu bøc
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
b¸ch ph¶i gi¶i quyÕt .Bëi vËy viÖc giµnh mét phÇn nç lùc ®ñ m¹nh híng vµo viÖc
gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
n«ng th«n cã tÇm quan träng ®Æc biÖt
Nh÷ng ph©n tÝch nªu trªn ®· tíi gîi ý quan träng lµ chiÕn lîc ph¸t triÓn
khoa häc vµ kü thuËt kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao tr×nh ®é kü
thuËt vµ c«ng nghÖ ,c¶i tiÕn .. vµ nªn coi ®©y lµ mét híng cã ý nghÜa chiÕn lîc c¶
tríc m¾t vµ l©u dµi .
d.KÕt hîp h÷u c¬ viÖc tËp trung nç lùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tríc m¾t vµ tiÕp
tôc t¨ng cêng tiÒm lùc khoa häc vµ kü thuËt nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu
míi cña giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo
3. Vai trß cña KH- CN ®èi víi mét sè lÜnh vùc
a. Víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n vµ ph¸t triÓn
n«ng th«n
GÇn 20 n¨m qua s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu to lín gãp phÇn quan träng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi
®a níc ta bíc sang giai ®o¹n míi ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.Tuy nhiªn cho ®Õn nay víi gÇn 80% d©n sè cña c¶ níc sèng ë n«ng th«n,
trong ®ã tû lÖ ®ãi nghÌo vÉn cßn trªn 22%, cã n¬i nh ë mét sè huyÖn miÒn nói
cßn trªn 42%(theo chu©n ngheß m¬Ý). MÆt kh¸c còng do nÒn kinh tÕ níc ta míi
bíc ®Çu chuyÓn tõ nÒn s¶n xuÊt theo c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN nªn n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ søc c¹nh
tranh cña n«ng s¶n, hµng ho¸ cßn rÊt thÊp so víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ thÕ
giíi. §iÒu ®ã lµm cho thu nhËp vµ tÝch luü cña ®¹i bé phËn d©n c n«ng th«n cßn
bÊp bªnh, søc mua cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ t liÖu tiªu dïng
®Òu rÊt h¹n chÕ, g©y ¶nh hëng lín ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña toµn bé nÒn
kinh tÕ, ®ång thêi g©y c¶n trë viÖc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trªn ®Þa bµn
n«ng th«n
So víi c¸c gi¶i ph¸p kh¸c, th× gi¶i ph¸p vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ yªu cÇu
vèn ®Çu t kh«ng qu¸ lín mµ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Theo ®¸nh gi¸ chung, trong
n«ng nghiÖp íc tÝnh 1/3 gi¸ trÞ t¨ng cña s¶n xuÊt l¬ng thùc thêi gian võa qua lµ
do ngêi d©n tiÕp thu, øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt
Tuy nhiªn, tiÒm lùc vÒ KH- CN cña níc ta cha ®îc ph¸t huy ®Çy ®ñ cho sù
nghiÖp CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cña s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ®Æt ra ®èi víi c¸c lùc lîng KH- CN ®Õn nay
cha gi¶i quyÕt ®îc, trong ®ã ®¸ng lu ý h¬n c¶ lµ :
- ViÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ néi dung quan
träng trong qu¸ tr×nh thùc hiªn CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, mµ sù
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chuyÓn ®æi ®ã phô thuéc vµo viÖc tæ chøc ¸p dông thµnh tùu KH- CN vµo s¶n
xuÊt vµ c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ChØ trªn c¬ së cã ®ñ gièng
tèt vµ c¸c tiÕn bé kü thuËt kh¸c, kÕt hîp víi viÖc ph¸t triÓn c¸c quan hÖ thÞ trêng
®óng híng míi cã thÓ chuyÓn c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ thuÇn n«ng, ®éc
canh sang ®a d¹ng ho¸ c©y trång. HiÖn nay viÖc chuyÓn ®æi kinh tÕ n«ng th«n tõ
n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp, dÞch vô míi chØ xuÊt hiÖn ë mét sè ven vïng cã
c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, cã tr×nh ®é d©n trÝ cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu c¸c tiÕn bé
kü thuËt
-Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n hµng n¨m tuy
chiÕm gÇn 40% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, nhng nh×n chung,
n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ cßn thÊp so víi
c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, khiÕn cho c¸c s¶n phÈm lµm ra tiªu thô
khã kh¨n, ¶nh hëng bÊt lîi ®Õn thu nhËp cña ngêi s¶n xuÊt. KH-CN cha cã sù t¸c
®éng cÇn thiÕt vµ hiÖu qu¶ b¶n ®¶m tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng cña n«ng s¶n hµng
ho¸ khi gÆp ph¶i rñi ro cña thiªn tai vµ thÞ trêng
- Ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn lµ nhiÖm vô hµng ®Çu trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, nhng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, chÕ biÕn
nh thÕ nµo l¹i lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®ang ®ßi hái nghiªn cøu vµ lµm râ
- GÇn ®©y, Nhµ níc tiÕp tôc t¨ng cêng ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü
thuËt cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n. HiÖn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ kü thuËt ®Ó b¶o
®¶m hiÖu qu¶ vèn ®Çu t cña nhµ níc cha ®îc gi¶i quyÕt tèt. Do ®ã, n«ng nghiÖp,
n«ng th«n ®ang rÊt cÇn cã sù t¸c ®éng cña lùc lîng KH- CN
T×nh h×nh trªn kh¼ng ®Þnh vai trß cña KH- CN trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n ë níc ta hiÖn nay vµ ®ã còng chÝnh lµ
nh÷ng yªu cÇu bøc xóc ®Æt ra ®èi víi c¸c nhµ khoa häc v× sù ph¸t triÓn cña n«ng
nghiÖp, n«ng th«n. Tuy nhiªn, ®Ó huy ®éng ®îc c¸c lùc lîng KH- CN phôc vô
n«ng nghiÖp, n«ng th«n, chó ý c¸c vÊn ®Ò vÒ tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ vËn hµnh vµ
c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng, trong ®ã cèt lâi lµ gi¶i quyÕt hîp lý lîi Ých cho ngêi lµm
nghiªn cøu, triÓn khai c¸c thµnh tùu cña KH- CN.
ViÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, c«ng nghÖ, ¸p dông c¸c tiÕn bé kü
thuËt phôc vô kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ mét viÖc lµm hiÖu qu¶, ®·
kh¼ng ®Þnh vai trß, ®éng lùc chñ ®¹o ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ chuyÓn
®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, cÇn tæ chøc, vËn ®éng thµnh phong trµo réng lín ®a KH- CN vÒ phôc vô CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nh»m t¹o ra bíc
chuyÓn biÕn râ rÖt vÒ n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña n«ng
s¶n hµng ho¸, chñ ®éng héi nhËp cíi khu vùc vµ quèc tÕ, gãp phÇn chuyÓn ®æi
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhanh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång
vËt nu«i ®Ó cã c¬ së lùa chän, nh©n gièng c¸c s¶n phÈm cã u thÕ ë tõng vïng,
tõng ®Þa ph¬ng, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ chÕ biÕn, øng dông c¸c c«ng
nghÖ sau thu ho¹ch nh»m h¹n chÕ tæn thÊt, duy tr× chÊt lîng n«ng s¶n, khai th¸c
c¸c tiÒm n¨ng cha ph¸t huy hÕt, t¨ng cêng luËn cø khoa häc ®Ó b¶o ®¶m hiÖu qu¶
®Çu t cho khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
b. Mèi quan hÖ gi÷a KH- CN víi s¶n xuÊt vËt chÊt
Khoa häc cã nguån gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng sø m¹ng tõ ®êi sèng thùc tiÔn
cña x· héi, con ngêi. Nã kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n c«ng cô lao ®éng vµ søc lao
®éng, nhng còng kh«ng n»m ngoµi thµnh tè quan träng nhÊt lµ lùc lîng s¶n xuÊt.
Nã kh«ng thay thÕ, nhng nã cã thÓ lµm thay ®æi m¹nh mÏ, nhanh chãng tÝnh
n¨ng hiÖu lùc cña c«ng cô lao ®éng, søc lao ®éng vµ do ®ã, ph¬ng thøc con ngêi
t¸c ®éng ®Õn giíi tù nhiªn theo chiÒu híng ngµy cµng t¨ng cêng søc m¹nh, vai
trß vµ tù do cña con ngêi tríc thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm,
gi¸ trÞ ®· ®îc s¸ng t¹o ra, ®· cã s½n, th× khoa häc kh«ng cßn lµ kÕt qu¶, mµ l¹i
dãng vai trß nh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n, ®éng lùc bªn trong, trùc tiÕp thóc
®Èy m¹nh nhÊt sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt
Trong ®iÒu kiÖn “ th«ng tin ho¸ “, “toµn cÇu ho¸” cña ®êi sèng x· héi vµ
kinh tÕ thÕ giíi ngµy nay, nhiÒu thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng KH- CN cã thÓ ®îc chuyÓn giao tiÕp nhËn t¬ng ®èi nhanh chãng, dÔ dµng, t¹o ra c¬ héi kh¸ch
quan thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ®ét biÕn, nh¶y vät vµ bøt ph¸ vÒ kinh tÕ ë nh÷ng
d©n téc, quèc gia, hay khu vùc nhÊt ®Þnh trong nh÷ng thêi ®iÓm, thêi kú hay giai
®o¹n nhÊt ®Þnh. Nhng ®Ó tranh thñ t©n dông vµ ph¸t huy ®îc hÕt tiÒm n¨ng cña
c¬ héi bªn ngoµi nµy th× ®iÒu kiÖn tÊt yÕu vµ tèi thiÓu lµ ë bªn trong ph¶i chuÈn
bÞ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ båi dìng nh©n tè con ngêi lao ®éng ë mét
nøc ®é t¬ng øng, thÝch ®¸ng. Kinh nghiÖm thÕ giíi vÒ viÖc gi¶i quyÕt mèi quan
hÖ “ con ngêi- t kiÖu s¶n xuÊt- khoa häc” mét c¸ch c©n ®èi, hµi hoµ ®Ó t¹o ra
hiÖu qu¶ tæng hîp tèi ®a vµ tèi u vÒ kü thuËt lµ kh¸ toµn diÖn vµ
phong phó
ViÖc x©y dùng râ vÞ trÝ t¬ng quan vai trß vµ ¶nh hëng cña KH- CN trong hÖ
thèng c¸c thµnh tè lùc lîng s¶n xuÊt nh trªn ®· ®ång thêi lµm s¸ng tá giíi h¹n
t¸c ®éng cña nã vÒ mÆt x· héi. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kh«ng trùc tiÕp dÉn tíi
sù thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt vµ chÕ ®é së h÷u. Tr¸i l¹i, vai trß “ c¸ch m¹ng ho¸ “
cña khoa häc ®èi víi viÖc thóc ®Èy sù t¨ng trëng cña lùc lîng s¶n xuÊt l¹i bÞ chÕ
íc bëi mét quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng x· héi nhÊt ®Þnh. Nãi c¸ch
kh¸c, tiÒm n¨ng thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cña khoa häc lµ v« tËn, nh-
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng møc ®é, giíi h¹n hiÖn thùc ho¸ tiÒm n¨ng nµy l¹i phô thuéc “ khu«n khæ “
cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ
Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña c¸ch m¹ng KH- CN hiÖn ®¹i ®ang
diÔn ra tõng ngµy, tõng giê ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi ®· cã t¸c dông cô thÓ.
Søc tiÕn c«ng vò b·o cña phong trµo gi¶i phong d©n téc, giai cÊp t s¶n ®· chñ
®éng ra søc ®Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng KH- KT, sö dông c¸c thµnh qu¶ cña nã
®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch thµnh c«ng
Tuy kh«ng l¹c quan ®Õn møc véi v· vµ ngé nhËn mµ cho r»ng, cuéc c¸ch
m¹ng KH- CN hiÖn ®¹i sÏ tù ®éng vµ trùc tiÕp ®a ngay ®Õn mét x· héi thùc sù lµ
“ hËu TBCN “, nhng chóng ta vÉn cã thÓ ghi nhËn nh÷ng thµnh tùu lín lao cña
cuéc c¸ch m¹ng nµy vµ cã ®ñ c¬ së ®Ó tin tëng r»ng, nh÷ng thµnh tùu Êy trong
h«m qua, h«m nay vµ ngµy mai ®Òu gãp phÇn thiÕt thùc thóc ®Èy CNTB ®i nhanh
h¬n tíi ®iÓm kÕt thóc kh«ng thÓ tr¸nh khái.
c. Khoa häc – c«ng nghÖ ®· nhanh chãng trë thµnh lùc l îng s¶n xuÊt trùc
tiÕp ë níc ta
ViÖc khoa häc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ dù ®o¸n thiªn tµi cña
C.M¸c. Dùa trªn c¬ së ph©n tÝch râ vai trß cña khoa häc trong sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiªp, «ng ®· kÕt luËn : ViÖc biÕn khoa häc thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp lµ mét quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi. Ngµy nay dù ®o¸n Êy
®ang trë thµnh hiÖn thùc trong nhiÒu níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
Khoa häc lµ mét hÖ thèng tri thøc ®îc tÝch luü trong qu¸ tr×nh lÞch sö vµ ®îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm, ph¶n ¸nh nh÷ng quy kuËt kh¸ch quan cña thÕ giíi bªn
ngoµi còng nh ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ngêi, gióp con ngêi cã n¨ng lùc c¶i
t¹o thÕ giíi
Nh vËy, khoa häc lµ” v¨n ho¸ biÕt”, cßn s¶n xuÊt, kü thuËt, c«ng nghÖ lµ “
v¨n hãa lµm “. Tõ “biÕt” ®Õn “ lµm “ cã mét kho¶ng nhÊt ®Þnh nhng kh«ng hÒ cã
bøc têng nµo ng¨n c¶n tuyÖt ®èi c¶. Kho¶ng c¸ch Êy cã thÓ bÞ rót ng¾n vµ ®îc rót
ng¾n ®Õn ®©u lµ tuú thuéc ë tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, cña kü
thuËt, c«ng nghÖ vµ khoa häc
Khoa häc lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn, nhng
®Õn lît m×nh nã l¹i cã vai trß to lín t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt.
Do ®ã con ngêi hoµn toµn cã kh¶ n¨ng biÕn khoa häc thµnh lùc lîng s¶n xuÊt
trùc tiÕp.
Trong thùc tÕ, sù ph¸t triÓn cña khoa häc ®· gióp con ngêi t¨ng cêng søc
m¹nh trong qu¸ tr×nh chinh phôc tù nhiªn, sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng søc m¹nh
cña nã. NÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc, lµm sao con ngêi cã
thÓ t¹o ta n¨ng lîng h¹t nh©n, phãng tµu vò trô lªn th¸m hiÓm c¸c hµnh tinh, hay
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
s¶n xuÊt ra m¸y tÝnh ®iÖn tö vµ ngêi m¸y c«ng nghiÖp thay thÕ nhiÒu ho¹t ®éng
phøc t¹p cña m×nh.
Khi cßn ë tr×nh ®é thÊp, khoa häc t¸c ®éng tíi kü thuËt vµ s¶n xuÊt cßn rÊt
yÕu, nhng ®· ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao nh ngµy nay th× nã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ
trùc tiÕp tíi s¶n xuÊt. Kü thuËt vµ c«ng nghÖ lµ kÕt qu¶ sù vËn dông nh÷ng hiÓu
biÕt, tri thøc khoa häc cña con ngêi ®Ó s¸ng t¹o, c¶i biÕn c¸c c«ng cô, ph¬ng tiÖn
phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña x· héi. Khoa häc trë
thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× døt kho¸t ph¶i g¾n liÒn víi kü thuËt vµ c«ng
nghÖ. Song nh thÕ cha ®ñ. Khoa häc cßn ph¶i ®îc ngêi lai ®éng tiÕp thu vËn
dông ®Ó n©ng cao kü n¨ng, kü x¶o lao ®éng, ph¸t triÓn t duy kinh tÕ nhanh nh¹y,
trau dåi ®¹o ®øc, lèi sèng, v..v, míi cã thÓ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ
m¹nh mÏ. Ngêi lao ®éng lµ chñ thÓ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt. Do ®ã hä
kh«ng thÓ sö dông ®îc c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i ®Ó lao ®éng tèt nÕu cã tr×nh ®é
häc vÊn thÊp vµ kh«ng ®îc ®µo t¹o, hay ®µo t¹o kÐm.
Cã thÓ nãi, khoa häc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp v× mÊy lÏ sau:
1. NÒn s¶n xuÊt hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ngµy cµng cã tÝnh chÊt
quèc tÕ cao, biÕn ®éng mau lÑ, phøc t¹p ®ang ®Æt ra nhiÒu vÇn ®Ò, mµ thiÕu khoa
häc th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt vµ ph¸t triÓn nhanh chãng ®îc. §ång thêi b¶n th©n
nÒn khoa häc hiÖn ®¹i còng ®· ph¸t tiÓn ®Õn møc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ gi¶i
quyÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò cña s¶n xuÊt.
2.Ngµy nay c¸c m¸y mãc kü thuËt, c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i, tinh vi
vµ cã hµm lîng trÝ tuÖ cao, thÞ trêng më réng, phong phó, phøc t¹p vµ ®Çu biÕn
®éng, hîp t¸c giao lu nhng c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia còng gay g¾t. Muèn s¶n
xuÊt ®¹t chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao, ngêi lao déng kh«ng thÓ chØ dõng l¹i ë nh÷ng
kinh nghiÖm c¶m tÝnh, mµ cßn rÊt cÇn cã nhiÒu tri thøc khoa häc, kü thuËt vµ
kinh tÕ. MÆt kh¸c, khoa häc ph¶i ®îc con ngêi vËn dông vµo ho¹t ®«ng thùc tiÔn
s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn nh÷ng thao t¸c c«ng nghÖ, kü n¨ng,… hîp thµnh n¨ng
lùc s¸ng t¹o míi trë thµnh mét lùc lîng vËt chÊt.
3. Kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ph¶i cã khoa häc ®Þnh híng, dÉn ®êng vµ
lµm c¬ së lý thuyÕt míi cã thÓ ph¸t triÓn nhanh. §ång thêi c¸c lý thuyÕt khoa
häc ph¶i ®îc vËt chÊt hãa thµnh c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i míi
t¸c ®éng trùc tiÕp tíi lùc lîng s¶n xuÊt.
4.Trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt- c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i, thêi gian ®Ó mét lý thuyÕt khoa häc ®i vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, trùc tiÕp t¹o
tra s¶n phÈm hµng ho¸ ®ang ngµy cµng ®îc rót ng¾n
4. C¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn KH- CN
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
a. Ch¨m lo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc KH- CN
Nh©n tè con ngêi
Nh©n tè con ngêi, ®· vµ ®ang lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp ph¸t
triÓn KH- CN cña níc ta. Thµnh c«ng cña chóng ta lµ ë chç ®· t¹o ta mét lùc lîng c¸n bé KH- CN ban ®Çu t¬ng ®èi ®«ng ®¶o. MÆt kh¸c, chÝnh lÜnh vùc nµy
còng lµ n¬i ®ang ®Æt ta nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt, mµ viÖc gi¶i quyÕt chóng, vÒ thùc
chÊt, sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖn thùc cña nh÷ng bíc tiÕp theo
§èi víi KH- CN vÊn ®Ò kh«ng chØ lµ nh÷ng nhµ khoa häc, c¸c kü s, kü
thuËt viªn víi nghÒ nghiÖp chÝnh thøc cña hä lµ lµm c«ng t¸c KH- CN, mµ tríc
hÕt ph¶i nãi ®Õn c¶ phong trµo quÇn chóng nh©n d©n ®ang tham dù vµo ho¹t
®«ng c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt x· héi. BÊt cø ho¹t ®éng g× trong thùc tiÔn ®êi
sèng vµ s¶n xuÊt ®Òu cã quan hÖ tíi KH- CN.
YÕu tè quan träng hµng ®Çu cho tiÕn bé khoa vµ c«ng nghÖ lµ ph¶i t¹o ra
mét méi trêng x· héi thuËn lîi cho khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn. ë mét møc
®é ®¸ng kÓ, m«i trêng ®ã ®îc t¹o nªn bëi nhËn thøc cña con ngêi ë mäi tÇng líp
x· héi vÒ vai trß cña khoa häc vµ c«ng nghÖ
ThÊy ®îc ý nghÜa cña m«i trêng khoa häc vµ c«ng nghÖ d©n chóng lµ ®Ó tõ
®ã cÇn chó träng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vÒ mäi mÆt : gi¸o dôc, ®µo t¹o, tuyªn
truyÒn, phæ biÕn, kÝch thÝch kinh tÕ vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c
§µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc
§µo t¹o lµ kh©u ®Çu tiªn cña mét chu tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông nguån
nh©n lùc quèc gia vÒ mÆt khoa häc vµ c«ng nghÖ. Nãi ®Õn ®µo t¹o ®èi víi nguån
nh©n lùc nµy tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn toµn bé hÖ thèng gi¸p dôc c¸c cÊp, tõ phæ
th«ng c¬ së, phæ th«ng trung häc, gi¸o dôc chuyªn nghiÖp ®Õn ®¹i häc vµ trªn
®¹i häc.
Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu chuÈn bÞ c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó ®Èy
m¹nh c«ng nghÖ ho¸ trong giai ®o¹n s¾p tíi th× ®éi ngò c¸n bé Êy vÉn thiÕu vÒ sè
lîng vµ yÕu vÒ chÊt lîng. Kh«ng thÓ v× mét sè khã kh¨n tríc m¾t mµ h¹n chÕ qui
m« vµ tèc ®é ®µo t¹o. Con ngêi lu«n lu«n lµ vèn quý nhÊt vµ ®µo t¹o nh©n lùc lao
®éng khoa häc lµ vÊn ®Ò chiÕn lîc träng yÕu mµ bÊt cø níc nµo muèn ph¸t triÓn
thµnh c«ng còng ®Òu ph¶i hÕt søc quan t©m
HÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng, kh©u ®Çu cña ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng
nghÖ cña chóng ta hiÖn nay ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Vµ hÖ thèng gi¸o dôc
®¹i häc vµ chuyªn nghiÖp cßn nhá bÐ, cha c©n ®èi víi c¸c bËc häc trong hÖ thèng
gi¸o dôc quèc d©n. VÒ c¬ b¶n, c¸ch gi¸o dôc cña ta cßn nÆng vÒ trang bÞ kiÕn
thøc, nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ vÒ båi dìng kü n¨ng thùc hµnh, Ýt chó träng ph¬ng
ph¸p tù ®µo t¹o trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. §ã còng lµ nhîc ®iÓm phæ biÕn cña hÖ
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thèng gi¸o dôc cña nhiÓn níc x· héi chñ nghÜa mµ mét bé phËn quan träng c¸n
bé khoa häc vµ c«ng nghÖ cña chóng ta ®· ®îc ®µo t¹o qua .
Chóng ta kh«ng thÓ võa lßng víi t×nh tr¹ng sö dông c¸n bé khoa häc vµ
c«ng nghÖ kh«ng b×nh thêng nh hiÖn nay vµ cµng kh«ng thÓ ®Þnh con ®êng ph¸t
triÓn cña ngµnh ®µo t¹o ®¹i häc,mµ kh«ng tÝnh ®Õn bíc ph¸t m¹nh mÏ cña níc ta
sau nµy. Dï cã nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi ngµy h«m nay, chóng ta vÉn ph¶i ra søc
më réng quy m« vµ tèc ®é ®µo t¹o nh©n lùc nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cho
nh÷ng thËp kû s¾p tíi. §µo t¹o con ngêi, nh kinh nghiÖm cho thÊy kh«ng bao giê
lµ thõa ®èi víi mét níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta.
VÊn ®Ò sö dông c¸n bé khoa häc- c«ng nghÖ
NÕu ngêi c¸n bé ®îc sö dông tèt, trong qu¸ tr×nh lµm viÖc sÏ diÔn ra sù
hiÖn ®¹i hãa,®æi míi kiÕn thøc do ®µo t¹o tríc ®ã, sÏ kh«ng cã sù hao mßn v«
h×nh vµ c¸n bé khoa häc, c«ng nghÖ ®ã sÏ trëng thµnh, ph¸t triÓn víi ®µ tiÕn bé
chung.
Bøc tranh sÏ hoµn toµn ngîc l¹i khi nh©n viªn ®îc ®µo t¹o ra kh«ng ®îc sö
dông kiÕn thøc nghÒ nghiÖp cña m×nh mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Khèi lîng kiÕn thøc
ban ®Çu sÏ kh«ng cã c¬ héi trau dåi vµ hiÖn ®¹i ho¸, kh«ng ®îc bæ xung nh÷ng
nh©n tè míi, gi¸ trÞ sö dông ngµy cµng kÐm ®i. Nã sÏ bÞ sãi mßn víi tèc ®é cùc
kú nhanh chãng.
Tõ ®©y ph¶i thêng xuyªn ®¸nh gi¸ l¹i n¨ng lùc ®· cã, kh«ng thÓ coi n¨ng
lîng khoa häc- c«ng nghÖ lµ bÊt biÕn.Sö dông lµ tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt
cho ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc- c«ng nghÖ. TiÒm lùc c¸n bé chØ cã thÓ ph¸t
triÓn trong ®iÒu kiÖn ®îc ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh mét c¸ch tho¶ ®¸ng.
Kh«ng Ýt trêng hîp sù ®¸nh gÝa tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña ®Êt níc
ta hiÖn nay tá ra l¹c quan, khi chØ nh×n vµo sè lîng c¬ cÊu, tr×nh ®é ®µo t¹o ban
®Çu cña ®éi ngò c¸n bé. Chóng ta hÇu nh ®· cã ®ñ tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ víi sè lîng kh¸ ®«ng cho mét nÒn kinh tÕ nh níc ta. Song nhiÒu lÜnh vùc chóng ta kh«ng
thÓ huy ®éng ®îc lùc lîng cÇn thiÕt, mÆc dï, trªn danh nghÜa, chuyªn ngµnh nµo
®ã ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé ®îc ®µo t¹o kh«ng nhá. Nh vËy, n¨ng lùc thùc tÕ
kÐm xa n¨ng lùc trªn danh nghÜa.
Nh vËy nÕu ®µo t¹o kh«ng ®i ®«i víi sö dông vµ ph¸t huy tr×nh ®é ®· cã th×
kh«ng lµm t¨ng thªm tiÒm lùc khoa häc- c«ng nghÖ cña ®Êt níc, tr¸i l¹i cßn cã
thÓ gi¶m sót so víi tÝch tô ban ®Çu cña nguån nh©n lùc.
b. B¶o ®¶m nguån vèn cho sù ph¸t triÓn KH- CN
Bªn c¹nh nh©n lùc th× vèn lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho ph¸t triÓn khoa häcc«ng nghÖ. Muèn cho sù nhiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®ai ho¸ ®îc tiÕn hµnh víi
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tèc ®é nhanh cÇn ph¶i cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p huy ®éng ®îc nguån
vèn nhiÒu nhÊt, qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt.
VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cã ý
nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta. Song song víi viÖc huy ®éng c¸c
nguån vèn, vÊn ®Ò sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn còng cã ý nghÜa cùc kú
quan träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt trong c«ng t¸c tæ chøc tµi
chÝnh, cã nghÜa lµ ph¶i lùa chän c¸c ph¬ng ¸n tèi u trong t¹o nguån tµi chÝnh. Sù
cÇn thiÕt cña chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn tríc hÕt xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña
c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ph¶i ho¹ch to¸n kinh tÕ kinh doanh, xuÊt ph¸t tõ yªu
cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶
kinh tÕ cao. V× vËy, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ d¶n xuÊt kinh
doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, tÊt yÕu ph¶i
b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
ch¬ng III : Thùc tr¹ng KH- CN ViÖt Nam
1. Thµnh c«ng
KH- CN ®· tËp trung vµo sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ
m«i trêng. §· ¸p dông c¸c c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tiªn tiÕn: viÔn
th¸m, ®Þa vËt lý… vµo c«ng t¸c ®iÒu tra, th¨m dß tµi nguyªn thiªn nhiªn. NhiÒu
kÕt qu¶ nghiªn cøu m«i trêng ®îc ®¸nh gi¸ cao : nghiªn cøu chÝnh s¸nh vµ biÖn
ph¸p b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc, c©n b»ng sinh th¸i vµ xö lý « nhiÔm níc, kh«ng
khÝ ë c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c thµnh phè lín… c¸c biÖn ph¸p trång
rõng, chèng suy th¸i ®Êt, c¶i t¹o ®Êt…
KH- CN ®· chó ý ph¸t triÓn c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ
cao. NhiÒu thµnh tùu to¸n häc, c¬ häc, vÊt lý cña ta … ® îc ®¸nh gi¸ c¶ ë níc
ngoµi. C«ng nghÖ th«ng tin ®· ph¸t triÓn vµ më réng øng dông trong hÖ thèng
ng©n hµng, qu¶n lý hµnh chÝnh, s¶n xuÊt, kinh doanh. §ång thêi, c«ng nghÖ chÕ
t¹o vËt hiÖu míi, c«ng nghÖ sinh häc, tù ®éng ho¸… ®· tõng b íc ®îc quan t©m.
Trong n«ng nghiÖp. Nhê ¸p dông nh÷ng tiÕn bé KH- CN vÒ gièng c©y trång, quy
tr×nh kü thuËt th©m canh vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu mïa vô, chóng ta ®· tuyÓn chän,
lai t¹o hµng chôc gièng lóa míi, phï hîp c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, t¹o møc
t¨ng trëng quan träng. Nghiªn cøu vµ t¹o nhiÒu lo¹i gièng gia sóc, gia cÇm, cã
gi¸ trÞ kinh tÕ cao, thóc ®Èy ch¨n nu«i ph¸t triÓn. H¬n 20 n¨m qua, n¨ng suÊt lóa
b×nh qu©n ®· t¨ng h¬n 2 lÇn. Tæng s¶n lîng l¬ng thùc 2004 ®¹t h¬n 39,12 triÖu
tÊn. NhiÒu lo¹i ph©n vi sinh, thuèc trõ s©u vi sinh, chÊt kÝch thÝch t¨ng trëng thùc
vËt … ®· ®îc sö dông vµo s¶n xuÊt, b¶o vÖ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y l¬ng thùc. C¬
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cÊu c©y trång ®· ®îc thay ®æi c¬ b¶n. Tríc n¨m 1989, tõ chç cßn thiÕu l¬ng thùc,
ViÖt Nam ®· trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o ®Ðng thø 2 thÕ giíi sau Th¸i Lan.
VÒ thuû s¶n nhê ¸p dông kü thuËt míi, nhiÒu n¨m nay n¨ng suÊt cao.
Th¸ng 5 n¨m 2006 s¶n lîng khai th¸c thuû s¶n ë ViÖt Nam ®¹t 166500 tÊn ®a
tæng s¶n lîng khai th¸c 5 th¸ng ®Çu n¨m 2006 íc ®¹t 799.500. Trong ®ã s¶n lîng
nu«i trång th¸ng 5 n¨m 2006 ®¹t 135.000 tÊn. Theo íc tÝnh cña Bé Thuû
s¶n, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng 5 n¨m 2006 ®¹t 250 triÖu USD, n©ng gi¸
trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu 5 th¸ng. §Æc biÖt kü thuËt nu«i t«m ®· ®îc øg dông
kh¾p n¬i, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho 350000 ng d©n ven biÓn gãp phÇn c¶i thiÖn
vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c ngµnh thuû s¶n.ViÖc nu«i trång thuû s¶n ®· cã
sù ®Çu t khoa häc thÝch ®¸ng trong viÖc tËn dông mÆt níc ao, hå, níc biÓn mµ
s¶n lîng khai th¸c,nu«i trång ,xuÊt khÈu... t¨ng ®¸ng kÓ.
Trong c«ng nghiÖp, hµng lo¹t kü thuËt tiªn tiÕn ®îc ¸p dông, t¹o nhiÒu s¶n
phÈm chÊt lîng cao : hµng may mÆc, thuèc l¸, ®å nhùa, cao su, ®å ®iÖn m¸y,
®iÖn tö… C«ng nghiÖp t¨ng trëng b×nh qu©n kho¶ng 23% n¨m 2004 ®¹t 2,1 tû
USD, c«ng nghiÖp viÔn th«ng ®¹t 200 triÖu USD, m¸y tÝnh 1 triÖu USD, ®iÖn tö
730 triÖu USD, c«ng nghÖ phÇn mÒm 170 triÖu USD.
Trong lÜnh vùc n¨ng lîng, nhiÒu c«ng tr×nh, nghiªn cøu KH- CN ®· tËp
trung vµo c«ng t¸c quy ho¹ch, sö dông hîp lý c¸c nguån n¨ng lîng. §æi míi CN
x©y dùng c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, nghiªn cøu c¸c ph¬ng ph¸p gi¶m
tæn thÊt n¨ng lîng trong truyÒn t¶i ®iÖn vµ ®æi míi CN. HÖ thèng n¨ng lîng ®·
ph¸t triÓn nhanh chãng : 80% ®Þa bµn x· ë khu vùc n«ng th«n, h¬n 50% hé gia
®×nh ®· cã ®iÖn sö dông.
Trong giao th«ng vËn t¶i, KH- CN ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc n©ng
cÊp vµ ph¸t triÓn m¹ng líi, ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng s«ng… ®· x©y
dùng mét sè c«ng tr×nh quan träng b»ng viÖc ¸p dông c¸c CN míi : ®ãng tµu
biÓn träng t¶i 3.000 tÊn, c«ng tr×nh h¹ tÇng cÊt c¸nh s©n bay T©n S¬n NhÊt, th¾ng
thÇu nhiÒu c«ng tr×nh giao th«ng ë Lµo, Campuchia … víi viÖc ¸p dông CN míi
trong gia cè nÒn mãng vµ thi c«ng mÆt ®êng.
Trong viÔn th«ng, ®· x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin hiÖn ®¹i
b»ng viÖc ¸p dông kü thuËt sè, th«ng tin vÖ tinh, c¸p sîi quang… ®ñ m¹nh ®Ó
hoµ nhËp m¹ng th«ng tin quèc tÕ vµ khu vùc. ViÔn th«ng níc ta hiÖn ®îc xÕp vµo
mét trong nh÷ng níc cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt thÕ giíi. Bªn c¹nh m¹ng líi
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
h÷u tuyÕn ®iÖn ph¸t triÓn réng kh¾p víi c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ®a d¹ng, c¸c hÖ
thèng th«ng tin di ®éng, m¸y sãng ng¾n, cùc ng¾n, còng ph¸t triÓn m¹nh, ®îc
c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¬ quan trong vµ ngoµi níc sö dông. ThÞ trêng tin häc níc ta
nh÷ng n¨m qua, cã tèc ®é t¨ng trëng trung b×nh h»ng n¨m kho¶ng 40-50%. HiÖn
c¸c c¬ quan §¶ng, chÝnh phñ ®ang sö dông hµng v¹n chiÕc m¸y vi tÝnh, trong ®ã
lu gi÷ nhiÒu th«ng tin, sè liÖu bÝ mËt quan träng. Liªn quan ®Õn kinh tÕ, quèc
phßng vµ an ninh quèc gia. Trªn ®µ Êy, viÖc sö dông m¸y vi tÝnh ë níc ta b¾t ®Çu
chuyÓn tõ giai ®o¹n sö dông riªng lÎ, sang h×nh thøc sö dông m¹ng côc bé vµ
m¹ng diÖn réng.
Trong y tÕ, hµng lo¹t c¸c thµnh tùu ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, miÔn dÞch
häc, c¾t gi¶m, tû lÖ m¾c c¸c chøng bÖnh nguy hiÓm : lao, phong, sèt rÐt, ho gµ,
b¹i liÖt, sëi… KÕt hîp y häc truyÓn thèng víi y häc hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt nhiÒu mÆt
hµng thuèc míi. N©ng cao tr×nh ®é trong phßng vµ chuÈn ®o¸n bÖnh, ng¨n ngõa
bÖnh truyÒn nhiÔm : viªm gan, viªm n·o NhËt B¶n…
§Õn nay níc ta ®· cã ®éi ngò c¸n bé KH- CN h¬n 800.000 ngêi tr×nh ®é ®¹i
hoc, 8.775 phã tiÕn sÜ- tiÕn sÜ, gÇn 3.000 gi¸o s- phã gi¸o s, h¬n 45.000 c¸n bé
nghiªn cøu triÓn khai thuéc h¬n 300 viÖn nghiªn cøu- trung t©m vµ h¬n 20.000
nhµ khoa häc võa nghiªn cøu, võa gi¶ng d¹y trong 105 trêng ®¹i häc, cao ®¼ng,
h¬n 80 c¬ së ®µo t¹o sau ®¹i häc. §©y thùc sù lµ mét vèn quý cho sù nghiÖp
CNH, H§H, ®îc ®µo t¹o tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau .
2. H¹n chÕ
§Çu t cho khoa häc c«ng nghÖ cßn ë møc thÊp
ViÖt Nam cha cã chÝnh s¸ch khoa häc d«ng nghÖ nhÊt qu¸n thÓ hiÖn b»ng
hÖ thèng ph¸p luËt nh c¸c quèc gia kh¸c. Thêi gian qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã
nhiÒu cè g¾ng t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t cho khoa häc vµ c«ng nghÖ nhng cha
thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn. Theo sè liÖu thèng kª tõ n¨m 1965 ®Õn nay,
møc ®Çu t tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch nhµ níc dµnh cho ho¹t ®«ng nghiªn cøu vµ triÓn
khai chiÕm tõ 0,2% ®Õn 0,82% thu nhËp quèc d©n. Trong 10 n¨m ®æi míi, níc ta
®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng mõng, tæng kinh phÝ ®Çu t cho khoa häc vµ
c«ng nghÖ ®îc n©ng lªn dÇn, nhng do gi¸ c¶ hµng hãa t¨ng cho nªn gi¸ trÞ thùc tÕ
cña vèn ®Çu t kh«ng t¨ng. Theo sè liÖu cña Bé KH- CN vµ m«i trêng th× ®Çu t tµi
chÝnh cho kha häc c«ng nghÖ cha vît qu¸ 1% ng©n s¸ch tiªu dïng h»ng n¨m.
Chi phÝ b×nh qu©n h»ng n¨m cho mét c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ tõ ng©n s¸ch
nhµ níc kho¶ng 1.000 USD, rÊt thÊp so víi møc b×nh qu©n cña thÕ giíi hiÖn lµ
55.324 USD vµ kÕm c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸ . Møc ®Çu t thÊp nhng l¹i
ph©n t¸n vµ kh«ng Ýt trêng hîp sö dông l·ng phÝ. Tuy §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhiÒu chñ tr¬ng, nghÞ quyÕt s¸ng suèt, nhÊn m¹nh vai trß cña khoa häc c«ng
nghÖ vµ coi träng nã kh«ng kÐm g× c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, nhng møc
®Çu t cho khoa häc vÉn rÊt thÊp. Cã 2 kh¶ n¨ng lý gi¶i t×nh h×nh trªn. Thø nhÊt,
nÕu huy ®éng gÊp ®«i vèn cho nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ th× viÖc nghiªn
cøu khoa häc cã mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc hay kh«ng trong khi tr×nh ®é qu¶n
lý khoa häc hiÖn t¹i cßn yÕu kÐm. Thø hai, ng©n s¸ch nhµ níc trong nhiÒu n¨m
th©m hôt, ph¶i b¶o ®¶m chi cho nhiÒu ngµnh còng quan träng, do ®ã møc ®Çu t
kinh phÝ cho khoa häc nhiÒu khi l¹i phô thuéc vµo quan ®iÓm cña ngêi l·nh ®¹o
vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ níc. Rèt côc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n vµ chØ
thÞ cña §¶ng dµnh 2% ng©n s¸ch h»ng n¨m cho ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng
nghÖ vÉn kh«ng thùc hiÖn ®îc.
Víi møc ®Çu t nh vËy nªn chç lµm viÖc chËt chéi, thiÕt bÞ l¹c hËu, phßng
thÝ nghiÖm vµ công cô thÝ nghiÖm thiÕu… c¬ quan khoa häc vµ c«ng nghÖ chØ cã
thÓ ho¹t ®éng cÇm chõng, chØ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tríc m¾t mµ kh«ng thÓ t¹o
ra ®îc thµnh qu¶ khoa häc cã tÇm chiÕn lîc. NÕu kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu
chØnh, c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ
h¬n, ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu cã thÓ bÞ chia xÎ vµ gi· tõ nh÷ng c«ng viÖc
chuyªn m«n mµ l©u nay hä t©m huyÕt.
Lùc lîng c¸n bé nßng cèt thiÕu vµ giµ yÕu
KÕt qu¶ ®iÒu tra 233 c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ chñ yÕu thuéc trung ¬ng
cho thÊy : trong sè 22.313 c¸n bé c«ng nh©n viªn th× sè ngêi cã tr×nh ®é trªn ®¹i
häc lµ 2.509 ngêi, cao ®¼ng vµ ®¹i häc 11.447 ngêi vµ díi cao ®¼ng lµ 8.357
Trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ chØ cã 15,1% lµ n÷,
còng trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é häc vÊn cao nµy chØ cã 19,9% gi÷ c¸c chøc
vô l·nh ®¹o.
So víi yªu cÇu ph¸t triÓn th× nhiÒu ngµnh cßn thiÕu lùc lîng lao ®éng cã
tr×nh ®é khoa häc- kü thuËt. Tríc t×nh h×nh më cöa nhiÒu c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi, c«ng ty t nh©n ®· thu hót sè lîng ®¸ng kÓ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn
m«n cao tõ c¸c c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ cña nhµ níc. ë tÊt c¶ c¸c ®èi tîng
lao ®éng, sè trêng hîp ra ®i nhiÒu h¬n sè trêng hîp ®Õn, ®Æc biÖt víi sè c¸n bé
khoa häc cã häc vÞ cao, sè ra ®i vît h¼n sè ®Õn.
Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc cã häc vÞ, häc hµm kh¸ cao. B×nh
qu©n chung lµ 57,2 tuæi trong ®ã gi¸o s lµ 59,5 tuæi vµ phã gi¸p s lµ 56,4 tuæi. Sè
c¸n bé c¸n häc vÞ, häc hµm cao ë tuæi 50 chØ chiÕm 12% trong khi ®ã tuæi tõ 56
trë lªn lµ 65,7%, riªng gi¸o s chiÕm tíi 77,4% vµ phã gi¸o s chiÕm 62%. Khi
ph©n chia theo løa tuæi c¸c c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ cã häc hµm th× phÇn
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®«ng gi¸o s cã tuæi trªn 60 vµ phã gi¸o s cã tuæi tõ 56 ®Õn 60. Khi mét bé phËn
lín c¸c c¸n bé khoa häc chñ chèt ®ang vÒ giµ vµ sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm viÖc
th× ®éi ngò c¸n bé trÎ thay thÕ l¹i cha ®îc chuÈn bÞ båi dìng ®µo t¹o. HÉng hôt
®éi ngò c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ ®Çu ngµnh sÏ diÔn ra trong t¬ng lai rÊt gÇn.
Sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng khoa häc kh«ng hîp lý
Cã thÓ nãi sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c
khu vùc gi÷a c¸c vïng, gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· g©y ra hËu qu¶ xÊu cho
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cµng lµm s©u s¾c thªm sù chªnh lÖch vµ ph¸t triÓn gi÷a c¸c
vïng, c¸c ngµnh.
Mét ®iÒu mµ nhiÒu ngêi nh×n thÊy rÊt râ lµ trong nhiÒu n¨m, ®Æc biÖt sau
khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng th× c¸c ngµnh khoa häc c¬ b¶n bÞ xem nhÑ vµ
dêng nh ®ang bÞ bá r¬i. §ã lµ mét c¸ch nh×n rÊt thiÓn cËn vµ hËu qu¶ cña nã sau
mét sè n¨m thÊm dÇn sÏ g©y t¸c h¹i nghiªm träng. Khoa häc c«ng nghÖ lµ mét
hÖ thèng, còng nh mét nÒn kinh tÕ nÕu kh«ng cã h¹ tÇng c¬ së tèt th× kh«ng thÓ
ph¸t triÓn ®îc. Trong khoa häc nÕu chØ coi träng nh÷ng ngµnh øng dông cã l·i
nhanh mµ coi nhÑ khoa häc c¬ b¶n rót côc sÏ ®a khoa häc ®Õn chç bÕ t¾c vµ
kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc tiÕp thu lµm chñ c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ míi.
Nh÷ng bÊt cËp gi÷a KH- CN vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ë VN
Mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng
kinh tÕ lµ c¬ së quan träng b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia. Tuy
nhiªn, ë VN hiÖn nay gi÷a ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ
l¹i béc lé nh÷ng bÊt cËp râ rÖt
1. MÆc dï tån t¹i sè lîng ®¸ng kÓ c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc c«ng
nghÖ vµ díi nhiÒu d¹ng thùc phong phó, nhng c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c trêng ®¹i
häc thêng m¹ng nÆng tÝnh hµn l©m vµ Ýt g¾n bã h÷u Ých víi c¸c tæ chøc kinh tÕ.
Ngoµi mèi quan hÖ láng lÎo gi÷a c¬ quan nghiªn cøu vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cßn
mét khÝa c¹nh n÷a lµ b¶n th©n hÖ thèng c¬ quan nghiªn cøu vÉn thiÕu ph¬ng
ph¸p luËn tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ tíi hÖ thèng kinh tÕ. ë ®©y ®ßi hái sù hîp t¸c,
trao ®æi qua l¹i nhiÒu vßng gi÷a c¸c nhµ khoa häc vµ ®¹i diÖn cña c¸c khu vùc
s¶n xuÊt. C¸c h·ng lu«n ®îc coi nh nh©n vËt trung t©m cña ®æi míi khoa häc
c«ng nghÖ… §¸ng tiÕc ph¬ng ph¸p nµy cßn xa l¹ ®èi víi VN.
ThiÕu nh÷ng ®Þnh híng râ rµng, cô thÓ ®· lµm cho c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn
cøu khoa häc c«ng nghÖ trë nªn kÐo hiÖu qu¶
2. C¬ cÊu cña ®éi ngò ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn mÊt c©n ®èi
®¸ng kÓ so víi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, viÖc
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kh¾c phôc kho¶ng trèng b»ng c¸ch chuyÓn c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n
sang còng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ßi hái tèi thiÓu.
MÆt kh¸c, sù ph©n bè cña lùc lîng khoa häc c«ng nghÖ kh«ng s¸t víi ®Þa
b¶n ho¹t ®éng kinh tÕ. Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu vïng kinh tÕ cßn nh vïng tr¾ng cña
ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ
3.Thùc tÕ ®æi míi võa qua ®· xuÊt hiÖn mét nghÞch lý vµ më cña mang l¹i sù
khëi s¾c cho nÒn kinh tÕ th× nã l¹i lµm cho vÞ thÕ cña c¸c nhµ khoa häc trong níc
gi¶m xuèng t¬ng ®èi. Mét bé phËn kh«ng nhá ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc c«ng
nghÖ buéc ph¶i lµm thªm nghÒ kh¸c hoÆc ®æi h¼n nghÒ.
Sù l·o ho¸ cña ®éi ngò khoa häc còng lý gi¶i mét phÇn cho hiÖn tîng nµy.
Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc ë c¸c viÖn nghiªn cøu
lµ 45- 46 tuæi, tuæi trung b×nh cña c¸n bé nghiªn cøu cã tr×nh ®é cao vµo kho¶ng
55 vµ 60… cã thÓ do nhiÒu lý do, trong ®ã mét lý do quan träng lµ : coi giai
®o¹n hiÖn nay nh lµ qu¸ ®é chuyÓn ®æi tõ m« h×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng
nghÖ kiÓu cò sang m« h×nh nghiªn cøu kiÓu míi. §èi víi líp trÎ, h×nh mÉu c¸c
nhµ nghiªn cøu thÕ hÖ tríc kh«ng cßn mÊy hÊp dÉn, hä ®ang t×m kiÕm nh÷ng con
®êng kh¸c, nh÷ng ph¬ng thøc ho¹t ®éng khoa häc kh¸c
4. Chóng ta tõng hy väng cã thÓ th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi vµo
VN ®Ó nhËn ®îc nh÷ng c«ng nghÖ cÇn thiÕt tiÕn hµnh CNH, H§H. Tuy nhiªn
thùc tÕ diÔn ra kh«ng nh mong muèn. Tríc hÕt, luång ®Çu t níc ngoµi ®ang cã xu
híng ch÷ng l¹i sÏ h¹n chÕ khu«n khæ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Thø hai, c¬ cÊu
®Çu t víi 18,7% vµo kh¸ch s¹n dô lÞch… lµ mét nh©n tè gãp phÇn h¹n chÕ quy
m« chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Thø ba, ngay trong b¶n th©n lÜnh vùc c«ng
nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi dêng nh ch¼ng hÒ sèt s¾ng du nhËp c¸c c«ng
nghÖ tiªn tiÕn vµo VN, thay vµo ®ã, hä chó ý nhiÒu ®Õn c¸c c«ng nghÖ thÕ hÖ cò
cho phÐp thu l¹i lîi nhuËn tøc th× tõ lao ®éng rÎ, m«i trêng ®Çu t dÔ d·i vµ miÒn
®Êt ®Çu t míi mÎ.
3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng thùc tr¹ng Êy
Do tû lÖ c¸n bé KH- CN trong c¸c doanh nghiÖp cßn thÊp ; cÊu tróc vµ
ph©n bè ®éi ngò cha hîp lý ; sè c¸n bé ®îc ®µo t¹o vÒ c¸c ngµnh KH vµ KT chØ
chiÕm 15,4% trong tæng sè ®éi ngò c¸n bé KH- CN ; sù ph©n bè c¸n bé KH- CN
theo vïng l·nh thæ cßn mÊt c©n ®èi lín. §éi ngò c¸n bé KH ®«ng nhng cha
m¹nh
ChÊt lîng ®µo t¹o c¸n bé KH- CN thÊp. VÒ tr×nh ®é, cha cËp nhËt CN vµ
tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, bÞ hæng nhiÒu vÒ CN cao, qu¶n tri kinh doanh, tiÕp
thÞ, ngo¹i ng÷… §éi ngò c¸n bé KH- CN níc ta cã tiÒm n¨ng trÝ tuÖ ®¸ng kÓ,
20
.DOC 
27 
68 
97 
