Tài liệu Sự hình thành phát triển quan hệ việt-mỹ

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi Nãi §Çu Trong sè c¸c xu h-íng mang tÝnh toµn cÇu næi lªn trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y, xu h-íng chñ ®¹o th-êng ®-îc ®Ò cËp ®Õn lµ toµn cÇu ho¸. Toµn cÇu ho¸, trªn thùc tÕ lµ xu h-íng ®-îc khëi x-íng tõ c¸c n-íc ph¸t triÓn. Nh-ng cho ®Õn nay nã ®· vµ ®ang kÐo tÊt c¶ c¸c n-íc, kÓ c¶ c¸c n-íc chËm ph¸t triÓn nhÊt vµo quü ®¹o cña m×nh nh- mét tÊt yÕu lÞch sö. Nã ®ang thiÕt ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c míi cña cuéc ch¬i trªn bµn cê thÕ giíi cho tÊt c¶ c¸c n-íc mµ kh«ng ph©n biÖt lín hay nhá, ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn. Còng vËy, Mü vµ ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi "cuéc ch¬i" nµy. §èi víi n-íc ta, víi b-íc chuyÓn sang hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr-êng më cöa, xu h-íng nµy còng ®ang t¸c ®éng rÊt m¹nh, cã ¶nh h-ëng to lín vµ toµn diÖn ®Õn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh tÕ-chÝnh trÞ-x· héi. Trong ®ã, viÖc thiÕt lËp quan hÖ th-¬ng m¹i víi Mü- mét siªu c-êng kinh tÕ thÕ giíi ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cÇn thóc ®Èy. VÒ phÝa Mü, sau h¬n 20 n¨m ¸p ®Æt lÖnh cÊm vËn kinh tÕ vµ tuyÖt giao mèi quan hÖ víi ViÖt Nam, ®Õn nay Mü ®· dÇn th¸o bá nh÷ng bøc t-êng cÊm ®ã ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh b×nh th-êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam trong ®ã môc tiªu kinh tÕ ®-îc coi lµ c¬ së, nÒn t¶ng chñ yÕu trªn nguyªn t¾c ®«i bªn cïng cã lîi, ®ång thêi ®©y còng lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu kh¸ch quan cña tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang ®-îc thóc ®Èy ngµy cµng m¹nh mÏ. Do tõ khi kÕt thóc chiÕn tranh n¨m 1975 ®Õn n¨m 1991, mèi quan hÖ ViÖt Mü hÇu nh- bÞ l·ng quªn nªn trong b¶n luËn v¨n nµy, ng-êi viÕt muèn ph©n tÝch vÒ mèi quan hÖ ®ã tõ n¨m 1991 ®Õn nay, b¾t ®Çu tõ mèi quan hÖ ngo¹i giao ®Õn viÖc ký kÕt c¸c hiÖp -íc kinh tÕ, th¸o gì c¸c rµo c¶n th-¬ng m¹i vµ tµi chÝnh vµ viÖc ký kÕt mét hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i còng nh- nh÷ng triÓn väng cña mèi quan hÖ nµy. Trong qu¸ tr×nh lµm tiÓu luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt em mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ b¹n ®äc. 1 Ch-¬ng I Sù h×nh thµnh ph¸t triÓn quan hÖ ViÖt-Mü HiÖn nay trong chiÕn l-îc toµn cÇu cña m×nh, Mü ®· cã nh÷ng thay®æi lín theo h-íng tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong bèi c¶nh Ch©u ¢u -mét ®Þa bµn giao l-u kinh tÕ truyÒn thèng ®ang cã xu h-íng ph¸t triÓn «n hoµ th× mét Ch©u ¸ n¨ng ®éng ®Çy hÊp dÉn ®· thu hót ®-îc ngµy cµng nhiÒu sù quan t©m cña Oasinht¬n. I.VÞ thÕ cña Ch©u ¸ vµ chÝnh s¸ch cña Mü . 1.1 Ch©u ¸ khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ tiÒm tµng cña mét trung t©m kinh tÕ thÕ giíi. Khu vùc Ch©u ¸ sÏ kh¾c phôc ®-îc khã kh¨n tr-íc m¾t vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng ®éng, ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng cao h¬n so víi c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. "C¸c nÒn kinh tÕ Ch©u ¸ ch¾c ch¾n sÏ ph¸t triÓn vµ thÞnh v-îng, còng nhsÏ t¹o ra nh÷ng sù thÇn kú míi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ". §ã lµ lêi ph¸t biÓu t¹i héi nghÞ cÊp cao c¸c doanh nghiÖp cña ASEAN t¹i Kualalumpur cña Bé tr-ëng bé ngoaÞ th-¬ng Trung Quèc Th¹ch Qu¶ng Sinh th¸ng 4/2000. ¤ng còng cho r»ng khu vùc §«ng ¸ cã thÓ l¹i t¹o ra mét sù thÇn kú míi vÒ kinh tÕ nÕu c¸c n-íc trong khu vùc nµy rót ra ®-îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh kinh tÕ tõ n¨m 1997. Ch©u ¸, víi NhËt B¶n næi lªn kh«ng nh÷ng nh- mét nÒn kinh tÕ thèng trÞ khu vùc mµ cßn lµ mét cùc cña thÕ giíi, cïng nh÷ng nÒn kinh tÕ míi CNH (Nies) Hµn Quèc, Hång K«ng, Singapore, §µi Loan ®ang v-¬n lªn ®Çy th¸ch thøc víi c¸c c-êng quèc kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi, theo sau ®ã lµ sù trçi dËy cña "c¸c con rång nhá" Th¸i lan, Malaixia, Indonªxia. §Æc biÖt lµ sù gãp mÆt cña Trung Quèc _ mét tiÒm n¨ng kinh tÕ ®ang bïng næ vµ lµ mét sù c¹nh tranh nguy hiÓm cho bÊt cø mét cùc kinh tÕ thÕ giíi nµo trong t-¬ng lai. Víi kÕt cÊu 3 tÇng nh- vËy, N-íc Ph¸t triÓn ( NhËt B¶n), c¸c nÒn kinh tÕ míi CNH (NIEs), c¸c n-íc ASEAN, Trung Quèc vµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c- ®ang kÕt t¹o thµnh m« h×nh " ®µn sÕu bay" trong ®ã NhËt B¶n lµ con chim ®Çu ®µn. Mét sè nhµ khoa häc cßn cho r»ng Ch©u ¸ cã kh¶ n¨ng trong "KÞch B¶n Ch©u ¸" tøc lµ ra ®êi khèi ch©u ¸ ho¹t ®éng trong khu«n khæ '®ång yªn'. Theo thùc ®Þnh, " KÞch B¶n Ch©u ¸" ®-îc h×nh thµnh do hai h-íng ph¸t 2 triÓn kinh tÕ chÝnh trÞ : Mét h-íng do c¸c nguyªn nh©n bªn ngoµi t¹o ra vµ mét h-íng kh¸c do tiÕn tr×nh cña c¸c sù kiÖn bªn trong sinh ra. Thø nhÊt, c¸c m©u thuÉn th-¬ng m¹i gi÷ mét bªn lµ §«ng ¸, mét bªn lµ Mü vµ T©y ©u ®· ®¹t ®Õn ®é gay g¾t trong ®ã NhËt B¶n, c¸c n-íc §«ng B¾c ¸, §«ng Nam ¸ lu«n nªu cao chñ nghÜa khu vùc. Thø hai, th-¬ng m¹i bªn trong khu vùc vµ c¸c dßng ®Çu t- qua l¹i ®ang ®-îc t¨ng c-êng ®Õn møc tÊt yÕu lµ c¬ së cho dßng liªn kÕt chÝnh trÞ. Trong tr-êng hîp ®ã, mét chÝnh s¸ch chung sÏ ®-îc ®-a ra vµ ho¹t ®éng phï hîp víi tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) , bao qu¸t tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc th-¬ng m¹i, ho¹t ®éng ®Çu t- vµ kinh tÕ vÜ m« mµ ®iÒu nµy cuèi cïng sÏ dÉn ®Õn h×nh thµnh khu vùc tù do §«ng ¸ hoÆc thÞ tr-êng chung §«ng ¸. H¬n n÷a, mét lý do thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, mËu dÞch néi khu vùc ph¸t triÓn m¹nh mÏ còng ®-îc gi¶i thÝch b»ng sù kh«ng ®ång ®Òu vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc. Nã cã nghÜa lµ m« h×nh ph©n c«ng lao ®éng nhiÒu tÇng ®· ®-îc c¸c n-íc trong khu vùc, ®Æc biÖt n-íc ®ang ph¸t triÓn, khai th¸c b»ng c¸ch thùc hiÖn chiÕn l-îc më cöa nÒn kinh tÕ thu hót c«ng nghÖ cao vµ ph¸t huy nh÷ng thÕ lîi so s¸nh cña m×nh. Do ®ã, trong nh÷ng n¨m qua bu«n b¸n gi÷a c¸c n-íc §«ng ¸ víi nhau, gi÷a §«ng ¸ víi c¸c n-íc kh¸c trong khu vùc Ch©u ¸ -Th¸i b×nh D-¬ng ®· trë thµnh ®éng lùc chÝnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¶ khu vùc. C¸c C«ng ty xuyªn quèc gia chuyÓn träng t©m chiÕn l-îc ®Çu t- vµo §«ng ¸. Tû Träng mËu dÞch gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc ®· t¨ng tõ 37% ®Õn 40% trong nh÷ng n¨m tr-íc khñng ho¶ng. Cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ trªn thÕ giíi, ch©u ¸ còng h×nh thµnh nhiÒu ch-¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ khu vùc vµ tiÓu khu vùc: Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN , vïng kinh tÕ §«ng ¸, vïng kinh tÕ §«ng B¾c ¸, vïng kinh tÕ Hoµng Hµ, Hoa Nam, c¸c tam gi¸c, tø gi¸c t¨ng tr-ëng gi÷a c¸c n-íc ASEAN. Võa qua, Ch©u ¸ ph¶i tr¶i qua mét c¬n lèc khñng ho¶ng tµi chÝnh kinh tÕ nh-ng cho ®Õn nay kinh tÕ c¸c n-íc Ch©u ¸ hÇu nh- ®· v-ît qua khñng ho¶ng nhanh h¬n dù kiÕn vµ ®ang trªn ®µ phôc håi v÷ng ch¾c. Ngoµi Trung Quèc, §µi Loan, Niudil©n, Ên §é tr¸nh ®-îc t¸c ®éng lín cña cuéc khñng ho¶ng th× møc t¨ng tr-ëng cña c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ®¹t 3,4% trong n¨m 1999 so víi møc 1,9% trong n¨m 1998 vµ ®· v-ît qua khái thêi kú tåi tÖ nhÊt, høa hÑn mét t-¬ng lai ph¸t triÓn rùc rì h¬n.  Ch©u ¸-khu vùc thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi (FDI) lín nhÊt thÕ giíi.  Theo ng©n hµng thÕ giíi (WB), n¨m 1995 §«ng ¸ nhËn ®-îc 54 tû USD FDI ®Çu t- vµo nhãm c¸c n-íc cã thu nhËp thÊp vµ trung b×nh. N-íc nhËn FDI lín nhÊt lµ Trung Quèc víi h¬n 38 3 tû USD trong n¨m 1995 so víi 28 tû USD n¨m 1993, chiÕm 42% tæng FDI vµo c¸c n-íc cã thu nhËp thÊp vµ trung b×nh cña thÕ giíi, gÊp h¬n 6 lÇn n-íc nhËn FDI lín thø 2 lµ Malaixia. N¨m 1996, FDI vµo Trung Quèc lªn tíi 40 tû USD, t¨ng 15% so víi n¨m 1995.Theo b¸o c¸o cña tæ chøc ngo¹i th-¬ng NhËt B¶n( JETRO), FDI cña thÕ giíi vµo c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng víi møc 2 con sè trong mÊy n¨m qua, trong ®ã h¬n 60% vèn ®Çu t®ã ®· ®-îc ®æ vµo khu vùc §«ng ¸.  Trong 2 n¨m 1987 vµ 1988 dßng vèn ®æ vµo c¸c n-íc Ch©u ¸ ®µn ph¸t triÓn chØ kho¶ng 30 ®Õn 40 tû USD /n¨m. Nh-ng ®Õn n¨m 1996 con sè nµy lªn tíi gÇn 300 tû USD /n¨m. §iÒu ®ã cµng kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ nhËn ®Þnh cña UNCTAD : " tÇm vãc ngµy cµng lín vµ sù n¨ng ®éng cña Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn ®· lµm cho khu vùc nµy ngµy cµng trë nªn quan träng ®èi víi c¸c c«ng ty siªu quèc gia, ®èi víi c¸c thÞ tr-êng réng më hay ®Ó khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn h÷u h×nh vµ v« h×nh cña khu vùc nµy cho m¹ng l-íi s¶n xuÊt cña thÕ giíi. §Æc biÖt, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997 trë thµnh nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù më cöa tr-ë l¹i cho ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi m¹ng mÏ h¬n rÊt nhiÒu. ChØ riªng trong n¨m 1998, Hµn Quèc ®· nhËn ®-îc 8 tû USD _ FDI, Th¸i Lan còng nhËn ®-îc 8 tû USD chiÕm gÇn 8% GNP. §Õn n¨m 2000, Ch©u ¸ ( kh«ng kÓ NhËt B¶n) cã kh¶ n¨ng ®uæi kÞp vµ v-ît T©y ¢u vÒ thu hót FDI. C¸c nghµnh chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ nghµnh viÔn th«ng vµ kü thuËt th«ng tin sÏ lµ nh÷ng nghµnh dÉn ®Çu vÒ thu hót FDI vaß n¨m 2000. 1.2 Lîi Ých cña Mü ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng. Sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, ®Æc biÖt B.Clinton lªn n¾m quyÒn, vÊn ®Ò kinh tÕ ®· ®-îc c¸c nhµ l·nh ®¹o Mü coi lµ träng t©m trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh. Hä ®· ®-a ra mét kh¸i niÖm míi vÒ an ninh quèc gia - an ninh kinh tÕ vµ chän khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D-¬ng lµm nßng cèt. Thø nhÊt, tiÒm n¨ng t¨ng tr-ëng cao, liªn tôc cña §«ng ¸ ( trung b×nh 7% tõ n¨m 1965 - 1993) theo m« h×nh h-íng vÒ xuÊt khÈu ®· më réng quan hÖ mËu dÞch víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Khu vùc nµy ®-îc ®¸nh gi¸ lµ trung t©m tiªu thô lín nhÊt, ®ang dÉn ®Çu trong cuéc ch¹y ®ua toµn cÇu vµo thÕ kû 21. H¬n n÷a, viÖc trao ®æi dÞch vô gi÷ hai bê Th¸i b×nh d-¬ng rÊt s«i ®éng. So víi c¸c n-íc Ch©u ¸ ven bê th¸i b×nh d-¬ng, Mü lµ n-íc cã lîi thÕ so s¸nh vÒ xuÊt khÈu vµ dÞch vô. V× vËy, nÕu nhËp khÈu dÞch vô tõ Mü, c¸c n-íc nµy sÏ cã ®iÒu kiÖn tiÕt kiÖm ®-îc c¸c nguån cña sù t¨ng tr-ëng bÒn v÷ng mµ Mü theo ®u«Ø ®Ó b-íc vµo thÕ kû 21. HiÖn nay Ch©u ¸ th¸i b×nh d-¬ng chiÕm 1/2 GNP vµ 40% ngo¹i th-¬ng thÕ giíi. NÕu n¨m 1980, tæng kim ngh¹ch trao ®æi mËu dÞch cña Mü víi khu 4 vùc Ch©u ¸-Th¸i b×nh D-¬ng ®¹t xÊp xØ møc bu«n b¸n víi T©y ¢u th× n¨m 1991 chØ sè ®ã ®· v-ît 40% so víi møc bu«n b¸n Mü-T©y ¢u ®¹t 315 tû USD. Thø hai, Ch©u ¸- Th¸i b×nh D-¬ng rÊt quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t- vµo c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô liªn quan, t¹o tiÒn ®Ò s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ. §©y lµ c¬ héi lín ®Ó Mü n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn còng nh- tû suÊt lîi nhuËn cña vèn ®Çu t- th«ng qua hµng lo¹t c¸c dù ¸n ®Çu t- cña c¸c c«ng ty, tËp ®oµn cã thÕ lùc vÒ kinh tÕ, thùc hiÖn sù bµnh tr-íng søc m¹nh vÒ kinh tÕ vµ n©ng cao uy tÝn chÝnh trÞ cña Mü t¹i khu vùc. Ngoµi ra, lîi Ých cña Mü t¹i Ch©u ¸- Th¸i B×nh D-¬ng còng kh«ng n»m ngoµi h×nh thøc viÖn trî vµ cho vay vèn víi quy m« lín, l·i suÊt h¹ ®Ó ®Æt ®iÒu kiÖn vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ trãi buéc c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vµo quü ®¹o ®iÒu khiÓn cña m×nh. Thø ba, Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D-¬ng ®èi víi Mü còng lµ n¬i ®¾c ®Þa ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, di chuyÓn t- b¶n, n©ng cao n¨ng suÊt vµ quan träng cã thÓ kh¾c phôc phÇn nµo t×nh tr¹ng l·o ho¸ s¶n phÈm b»ng c¸ch chuyÓn c¸c ngµnh nghÒ t-¬ng ®èi l¹c hËu sang n-íc nµy, ®Ó thay thÕ vµo ®ã b»ng sù bøt ph¸ míi vÒ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ph¸t huy tèi ®a s¶n xuÊt trong n-íc. Thø t-, Ch©u ¸ víi c¸c n-íc nh- NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore, §µi Loan.. ®Òu cã xu h-íng chó träng tíi viÖc t¹o nÒn t¶ng c«ng nghÖ riªng cña m×nh. §iÒu nµy cã lîi Ých kh«ng nhá ®èi víi Mü trong viÖc trao ®æi hîp t¸c ®Ó cã ®-îc tÝnh ®a d¹ng khi tiÕp cËn víi c¸c kü thuËt míi bªn ngoµi n-íc Mü mµ vÉn gi¶m thiÓu ®-îc c¸c chi phÝ R&D vµ nh÷ng rñi ro kh¸c. Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng lu«n lµ tiÒm tµng nh÷ng lîi Ých to lín vÒ kinh tÕ-chÝnh trÞ-th-¬ng m¹i mµ Mü h»ng theo ®uæi. §Ó ph¸t huy m¹nh mÏ " m¶nh ®Êt" ®-îc coi lµ"kh«ng cã n¬i nµo quan träng h¬n khi Mü tiÕn hµnh kh«i phôc nÒn kinh tÕ cña m×nh", Mü lu«n cè g¾ng duy tr× sù c©n b»ng lùc l-îng trong khu vùc, dïng c¸c liªn minh qu©n sù, c¨n cø qu©n sù ®Ó ng¨n chÆn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguy c¬ g©y bÊt æn trong khu vùc. §©y còng lµ mét ý nghÜa chiÕn l-îc to lín vÒ mÆt ®Þa lý _chÝnh trÞ ®èi víi Hoa Kú. 1.3 ChiÕn l-îc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng trong chiÕn l-îc toµn cÇuMü. ChiÕn l-îc toµn cÇu cña Mü víi c¨n cø chÝnh lµ lôc ®Þa Ch©u Mü xuÊt kÝch h-íng ra Th¸i b×nh D-¬ng vµ §¹i T©y D-¬ng ®Ó x©y dùng mét chiÕn l-îc b¸ chñ toµn cÇu. Ch©u ¢u, ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng, Trung §«ng ®Òu lµ träng ®iÓm chiÕn l-îc ngo¹i giao cña Mü. ChiÕn l-îc nµy ®-îc thùc thi víi tªn gäi "cam kÕt vµ më réng", lÊy d©n chñ ho¸ toµn cÇu lµm néi dung chñ yÕu vµ dïng an ninh kinh tÕ cïng víi thùc lùc qu©n sù lµm hËu thuÉn, tham dù vµ më réng c¸c c«ng viÖc quèc tÕ vµ khu vùc, tõ ®ã thùch hiÖn vai trß l·nh ®¹o thÐ giíi cña Mü.. Nh- vËy, chiÕn l-îc ch©u ¸ 5 th¸i b×nh d-¬ng lµ sù triÓn khai chiÕn l-îc toµn cÇu nµy, mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt vµ môc tiªu mµ Mü theo ®uæi. Néi dung cña ChiÕn l-îc bao gåm:  T¨ng c-êng quan hÖ an ninh: Trong lÜnh vùc an ninh, qu©n sù, chÝnh quyÒn Oashinhton duy tr× c¸c mèi quan hÖ an ninh víi c¸c n-íc ®ång minh truyÒn thèng nh- NhËt B¶n, Hµn Quèc, Th¸i Lan, Philipin, Australia, trong ®ã hîp t¸c an ninh Mü , NhËt cã tÇm quan träng sè mét.  §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ liªn kÕt kinh tÕ:  Cñng Cè quan hÖ ®ång minh víi NhËt B¶n  C¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn quan hÖ víi Trung Quèc. II. ChÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi ViÖt Nam: Quan hÖ Hoa kú vµ ViÖt Nam lµ quan hÖ gi÷ mét nÒn kinh tÕ hïng m¹nh nhÊt thÕ giíi víi mét n-íc ®ang ph¸t triÓn n»m khiªm tèn trªn b¸n ®¶o §«ng D-¬ng thuéc §«ng Nam ¸ víi diÖn tÝch b»ng 1/30 diÖn tÝch Hoa Kú, GNP b»ng 1/360 GNP Hoa Kú, GNP ®Çu ng-êi b»ng 1/100 GNP ®Çu ng-êi cña Hoa kú. GÇn 20 n¨m kÓ tõ khi kÕt thóc cuéc chiÕn tranh n¨m 1975, Mü thùc thi chÝnh s¸ch cÊm vËn ViÖt Nam vÒ kinh tÕ víi viÖc duy tr× c¸c ®¹o luËt, chÝnh s¸ch kiÒm chÕ sù ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. Mèi quan hÖ ViÖt -Mü trong giai ®o¹n nµy chØ lµ nh÷ng th-¬ng l-îng vÒ tï binh chiÕn tranh. Cho ®Õn n¨m 1991, khi tæng thèng Clinton lªn n¾m quyÒn, víi ch-¬ng tr×nh 5 ®iÓm vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m môc tiªu chÝnh lµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ Mü vµ ThÕ giíi, coi th-¬ng m¹i lµ nh©n tè -u tiªn ®èi víi an ninh Mü, t¨ng c-êng vai trß l·nh ®¹o cña Mü trong giíi tµi chÝnh quèc tÕ, më réng thÞ tr-êng sang c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vµ ViÖt Nam còng n»m trong ch-¬ng tr×nh nµy. Qu¸n triÖt tinh thÇn cña bèi c¶nh míi trªn chiÕn tr-êng quèc tÕ, ®èi víi ViÖt Nam, Mü tiÕn hµnh chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i, "khÐp l¹i qu¸ khø, h-íng tíi t-¬ng lai", më réng quan hÖ ngo¹i giao ®Ó ®Èy môc tiªu kinh tÕ lªn hµng ®Çu nh- mét sù triÓn khai ®Ó chiÕn l-îc toµn cÇu cña m×nh t¹i khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng mµ §«ng Nam ¸ lµ mét tiªu ®iÓm. ViÖt Nam víi d©n sè gÇn 80 triÖu ng-êi, trong ®ã nguån nh©n lùc dåi dµo cÇn cï, gi¸ nh©n c«ng thÊp, ®éi ngò trÝ thøc trÎ n¨ng ®éng, cïng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó ch-a ®-îc khai th¸c, ®Æc biÖt lµ tiÒm n¨ng vÒ dÇu má, n«ng l©m h¶i s¶n.. qu¶ lµ høa hÑn vÒ mét thÞ tr-êng tiªu thô lín khi mµ møc sèng cña ng-êi d©n ngµy cµng ®-îc c¶i thiÖn, nhu cÇu tiªu dïng vµ thÈm mü ngµy cµng cao. Nh÷ng lîi thÕ kinh tÕ kÓ trªn ®· thu hót m¹nh mÏ giíi kinh doanh quèc tÕ. H¬n n÷a, søc hÊp dÉn cña thÞ tr-êng nµy còng ®-îc xÐt ®Õn nhê vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ quan träng khi ViÖt Nam n»m ë trung t©m cña tuyÕn ®-êng biÓn huyÕt m¹ch tõ B¾c ¸ xuèng §«ng Nam ¸ vµ Ên §é D-¬ng. §èi víi Mü, ViÖt Nam cßn cã ý nghÜa ®Þa lý -chÝnh trÞ trong viÖc kiÒm chÕ Trung Quèc. Ngoµi ra, ViÖt 6 Nam cã qu©n c¶ng chiÕn l-îc Cam Ranh, tõ ®ã cã thÓ khèng chÕ mét vïng réng lín ë §«ng Nam ¸. Kho¶ng 3 th¸ng ( tÝnh tõ ®Çu th¸ng 10/1995) sau khi tæng thèng Bill Clinton tuyªn bè b×nh th-êng ho¸ quan hÖ ViÖt Mü, héi ®ång th-¬ng m¹i Mü-ViÖt do Visginia Foot lµm chñ tÞch ®· c«ng bè mét tµi liÖu ghi nhËn r»ng hiÖn nay Mü rÊt mong muèn ®-îc tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn ViÖt Nam. Tuy dung l-îng thÞ tr-êng ch-a ®-îc lín m¹nh vµ VN ch-a ph¶i lµ träng t©m trong chiÕn l-îc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng cña Mü ®èi víi ViÖt Nam tÊt yÕu h-íng tíi níi láng cÊm vËn, b×nh th-êng ho¸ mèi quan hÖ, më réng thÞ tr-êng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. III ChÝnh s¸ch cña ViÖt Nam ®èi víi Hoa Kú vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thóc ®Èy quan hÖ ViÖt -Mü Khi tæng thèng Mü Bill Clinton tuyªn bè : " Giê ®©y chóng ta cã thÓ tiÕn tíi mét nÒn t¶ng chung. BÊt kÓ nh÷ng g× ®· chia sÎ chóng ta tr-íc ®©y, chóng ta h·y xÕp vµo qu¸ khø. H·y ®Ó cho giê phót nµy lµ mét thêi ®iÓm ®Ó hµn g¾n vµ thêi ®iÓm kiÕn t¹o" th× còng lµ lóc ViÖt Nam më cöa ®ãn nhËn luång giã míi cña xu h-íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã viÖc " khÐp l¹i qu¸ khø , h-íng tíi t-¬ng lai " ®èi víi Mü còng n»m trong chiÕn l-îc nµy. §ã còng lµ lóc c¶ hai n-íc ®Òu ý thøc ®-îc tiÒm n¨ng cña viÖc b×nh th-êng ho¸ quan hÖ vµ viÖc ký kÕt mét hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng gi÷a hai n-íc. ViÖc b×nh th-êng ho¸ ®-îc b¾t ®Çu tõ sù thiÕt lËp mèi quan hÖ ngo¹i giao b»ng c¸ch ®Æt §SQ ë thñ ®« cña hai n-íc, tiÕp ®ã lµ viÖc níi láng cÊm vËn, dì bá c¸c rµo c¶n kinh tÕ th-¬ng m¹i. Trong hai n¨m qua, Mü vµ ViÖt NAm ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n vÒ hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng (BTA) vµ ®· ®¹t ®-îc mét tho¶ thuËn trªn nguyªn t¾c cho c¸c ®iÒu kho¶n cña hiÖp ®Þnh nµy. BTA lµ b-íc khëi ®Çu cho viÖc thùc hiÖn dÇn dÇn nh÷ng thay ®æi thiÕt chÕ quan hÖ kinh tÕ trong nhiÒu n¨m. ViÖt Nam nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng thay ®æi nµy ®Ó héi nhËp kinh tÕ vµ tham gia vµo tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Tù do ho¸ th-¬ng m¹i ph¶i ®-îc thùc hiÖn cïng lóc víi nhiÒu lo¹i h×nh c¶i c¸ch kinh tÕ kh¸c. §èi víi VN, Ých lîi quan träng nhÊt mµ BTA ®em l¹i lµ giµnh ®-îc quy chÕ quan hÖ th-¬ng m¹i b×nh th-êng cña Hoa Kú. Quy chÕ nµy sÏ gióp c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam tiÕp cËn ®-îc víi thÞ tr-êng tiªu dïng lín nhÊt thÕ giíi, vµ mÆt kh¸c nã gióp VN trë thµnh n¬i hÊp dÉn c¸c c«ng ty n-íc ngoµi ®Çu t- vµo thÞ tr-êng xuÊt khÈu cña VN. N¨m 1998, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü chñ yÕu lµ hµng tiªu dïng nh- cµ phª, gia vÞ, dÇu ¨n, h¶i s¶n, ®¹t 553 triÖu USD. NÕu cã quy chÕ NTR ( Quan hÖ mËu dÞch b×nh th-êng) hµng VN xuÊt khÈu vµo Mü cã thÓ lªn tíi 800 triÖu USD, chñ yÕu lµ hµng may mÆc. HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i còng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty Mü th©m nhËp vµo khu vùc dÞch vô nh- viÔn th«ng, b¶o hiÓm, ng©n hµng. Nã lµ mét yÕu tè rÊt quan träng ®Ó gióp s¶n phÈm cña VN cã søc c¹nh tranh 7 trªn thÞ tr-êng Quèc tÕ. Ngoµi ra, tiÕp cËn víi thÞ tr-êng Hoa Kú còng t¨ng kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi cña VN tiÕn tíi viÖc ph¸t triÓn nhiÒu nghµnh CN míi. Tõ ®ã, sù gia t¨ng nhiÒu nghµnh nghÒ míi sÏ t¹o ra hµng triÖu viÖc lµm cho ng-êi d©n, dÉn ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng cho toµn thÓ nh©n d©n ViÖt nam. Trong thêi ®iÓm hiÖn nay, khi mµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m suy gi¶m tõ ®Ønh cao 9,5% n¨m 1995 xuèng d-íi 5% n¨m 1999, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi kÝch thÝch chÝnh cña sù t¨ng tr-ëng ®· tôt xuèng 600 triÖu USD n¨m 1999 møc thÊp nhÊt kÓ tõ n¨m 1992, th× nã ®-îc coi nh- lµ nh©n tè quan träng trong ban l·nh ®¹o VN nhËn thÊy ®Çu t- cña Mü vµo VN lµ c¸ch thøc chÝnh ®Ó VN quay ng-îc c¸c tû lÖ t¨ng tr-ëng ®ang gi¶m sót. Cho tíi nay Mü míi chØ lµ nguån ®Çu t- n-íc ngoµi ®øng thø 9 t¹i VN vµ thu hót d-íi 5% xuÊt khÈu cña VN. Mét hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng cã thÓ lµm thay ®æi c¸c con sè nµy b»ng viÖc Mü chÊp nhËn t¹o -u ®·i thuÕ theo MFN cho VN, qua ®ã dµnh cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cña VN c¸c møc thuÕ nh- ®-îc ¸p dông ®èi víi c¸c n-íc kh¸c ®· ®-îc nhËn MFN. Ký kÕt ®-îc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i víi Mü, VN sÏ cã c¬ héi tiÕn gÇn h¬n víi viÖc nhËn ®-îc lîi tøc th-¬ng m¹i tõ Mü d-íi hÖ thèng -u ®·i phæ cËp (GSP), quy chÕ cho phÐp nhiÒu hµng nhËp khÈu tõ c¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn h¬n vµo thÞ tr-êng Mü mµ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ. H¬n n÷a, c¸c quan chøc VN coi hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng lµ mét b-íc ®Öm quan träng tiÕn tíi gia nhËp WTO. Hä kh«ng chØ coi BTA lµ viÖc cÇn thiÕt ®Ó giµnh sù ñng hé cña Mü cho viÖc VN gia nhËp WTO, mµ hä cßn coi c¸c tiÕn tr×nh ®µm ph¸n vµ thùc hiÖn hiÖp ®Þnh nµy lµ h÷u Ých cho viÖc n©ng cao c¸c hÖ thèng kinh tÕ, quy ®Þnh vµ luËt ph¸p theo tiªu chuÈn cña WTO. VÒ phÝa Mü, c¸c quan chøc chÝnh quyÒn còng nãi r»ng b¶n hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng nµy sÏ hèi thóc VN h-íng tíi mét XH d©n chñ h¬n bëi nã g¾n ChÝnh phñ (VN) vµo viÖc thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch thÞ tr-êng, xiÕt chÆt vßng luËt ph¸p, héi nhËp hoµn toµn c¸c xÝ nghiÖp cña VN vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu, vµ vÒ kinh tÕ trao quyÒn hîp ph¸p cho c¸ nh©n. VÒ mÆt chiÕn l-îc, ChÝnh quyÒn lËp luËn r»ng cïng víi c¸c BTA míi hoµn tÊt víi Campuchia vµ Lµo, BTA Mü -VN sÏ khuyÕn khÝch sù æn ®Þnh khu vùc th«ng qua viÖc héi nhËp mét c¸ch ªm ¶ §«ng D-¬ng vµo céng ®ång toµn cÇu vµ khu vùc. 8 Ch-¬ngII Quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ Mü tõ 1991®Õn nay I LÞch sö vµ thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt -Mü tõ 1991 cho ®Õn tr-íc khi ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i. 1.1 Giai ®o¹n tr-íc khi b×nh th-êng ho¸ (1991-1994) Th¸ng 4/1991, chÝnh quyÒn BUSH ®· trao cho c¸c quan chøc VN mét lé tr×nh trong ®ã v¹ch ra nh÷ng b-íc mµ VN vµ Mü, mçi bªn sÏph¶i thùc hiÖn ®Ó tiÕn tíi b×nh th-êng ho¸ c¸c quan hÖ ®· bÞ ®×nh chØ vÒ c¨n b¶n kÓ tõ khi kÕt thóc chiÕn tranh n¨m 1975. Theo lé tr×nh nµy, sù tiÕn bé vcña VN trong viÖc gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò POW/MIA lµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c sÏ ®-îc Mü ®¸p l¹i b»ng mét lo¹t nh÷ng b-íc cô thÓ nh»m më réng c¸c quan hÖ. Lé tr×nh nµy gåm 4 giai ®o¹n mµ kÕt thóc b»ng viÖc Mü sÏ thiÕt lËp c¸c quan hÖ ngo¹i giao, cÊp ®Þa vÞ bu«n b¸n tèi huÖ quèc vµ ñng hé viÖc c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (IFI) gióp ®ì c¸c nhu cÇu kh«ng c¬ b¶n cña con ng-êi ë VN. N¨m 1992, Mü ®· cung cÊp3 triÖu USD viÖn trî nh©n ®¹o cho ViÖt Nam ®ång ý t¸i thiÕt liªn l¹c viÔn th«ng trùc tiÕp víi VN, ®ång ý cho phÐp c¸c c«ng ty th-¬ng m¹i Mü b¸n hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu con ng-êi c¬ b¶n ë VN vµ lo¹i bá nh÷ng h¹n chÕ víi c¸c dù ¸n ë VN do c¸c tµi chÝnh phi chÝnh phñ("NGOs") Mü thùc hiÖn. Vµo th¸ng 7 /1993, ®¸p l¹i sù tiÕn bé cña chÝnh phñ VN, Mü ®· th«i ph¶n ®èi viÖc kh«iphôc c¸c dù ¸n cña IFI. Ngay sau ®ã, vµo th¸ng9/1993, chÝnh quyÒn Clinton ®· gia h¹n thªm lÖnh cÊm vËn th-¬ng m¹i nh-ng l¹i cho phÐp c¸c c«ng ty Mü ®©ó thÇu c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ë VN do IFI tµi trî. 1.2 Giai ®o¹n sau khi b×nh th-êng ho¸ ( Tõ 1994 ®Õn nay) 1.2.1 B·i bá lÖnh cÊm vËn: Th¸ng 2/1994, tæng thèng Clinton ®· b·i bá lÖnh cÊm vËn bu«n b¸n kÐo dµi ë VN vµ tuyªn bè cho phÐp cã nh÷ng giao dÞch tµi chÝnh th-¬ng m¹i lµ giao dÞch míi kh¸c víi VN vµ c¸c c«ng d©n VN. Cïng ngµy 3/2 Tæng thèng cßn tuyªn bè ý ®Þnh cho phÐp lËp c¸c v¨n phßng phi ngo¹i giao Washington vµ HN. §-îc Mü coi nh- lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, mét hiÖp ®Þnh gi¶i quyÕt c¸c tµi s¶n ngo¹i giao vµ nh÷ng yªu cÇu cßn tån t¹i kh¸c ®· ®-îc ký kÕt c¸c tµi s¶n ngo¹i giao vµ nh÷ng yªu cÇu cßn tån t¹i kh¸c ®· ®-îc ký kÕt t¹i HN vµo ngµy 28/1/1995 vµ chÝnh thêi ®iÓm ®ã c¸c VP nµy ph¶i cã mét quan chøc phô tr¸ch ngo¹i th-¬ng nµo tiÕp theo tuyªn bè 3/2/1994 lµ viÖc xem xÐt l¹i ®Þa vÞ cña VN trong hÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh kiÓm so¸t xuÊt khÈu Mü. 9 1.2.2 ThiÕt lËp c¸c quan hÖ ngo¹i giao. Vµo ngµy 11/7/1995, tæng thèng Clinton ®· tuyªn bè r»ng VN vµ Mü sÏ thiÕt lËp mèi quan hÖ ngo¹i giao b»ng viÖc trao ®æi ®¹i sø. Hµnh ®éng nµy ®· cã nhiÒu hµm ý quan träng ®èi víi giíi kinh doanh Mü. Tr-íc khi c¸c ®¹i sø qu¸n vËn hµnh víi ®Çy ®ñ chøc n¨ng vµ quan hÖ kinh tÕ ®-îc chÝnh phñ Mü b¶o hé, tÊt nhiªn sÏ ph¶i hoµn tÊt. 1.2.3 §èi xö tèi huÖ quèc ViÖc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao chØ lµ sù khëi ®Çu cña mét qu¸ tr×nh ph¶i tu©n thñ tr-íc khi chÝnh phñ Mü cã thÓ më réng ®Þa bµn bu«n b¸n tèi huÖ quèc (MFN) cho VN vµ tr-íc khi c¸c c«ng ty Mü cã thÓ c¶m thÊy an toµn vÒ c¸c c«ng viÖc lµm ¨n vµ ®©ï t- cña m×nh ë VN.. Tèi huÖ quèc ®Ò cËp ®Õn mét ®¬n vÞ bu«n b¸n cã tiªu chuÈn c«ng b»ng hay b×nh th-êng. §ã lµ sù ®èi xö kh«ng ph©n biÖt mµ Mü ¸p dông víi nh÷ng ®èi t¸c th-¬ng m¹i cña m×nh. §ã lµ tiªu chuÈn n©ng ®ì, lµm nÒn t¶ng c¬ së cho nh÷ng mèi quan hÖ th-¬ng m¹i b×nh th-êng gi÷a Mü vµ hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c ®«Ý t¸c bu«n b¸n cña Mü. HiÖn nay, Mü tõ chèi ®èi xö MFN chØ víi mét sè n-íc nh-: ViÖt Nam, Cuba, Campuchia, Lµo, B¾c TriÒu Tiªn, ..Tuy Mü cã dµnh MFN cho Lybia vµ Ir¾c nh-ng viÖc cÊm vËn vÒ bu«n b¸n chèng l¹i nh÷ng n-íc nµy ®· khiÕn ®Þa vÞ tèi huÖ quèc cña hä trë thµnh v« gi¸ trÞ. §Ó ph©n biÖt c¸c s¶n phÈm ®-îc h-ëng MFN vµ c¸c s¶n phÈm kh«ng ®-îc h-ëng ®Þa vÞ ®ã, Mü ®· duy tr× mét b¶n thuÕ quan gåm hai cét hoÆc hai danh s¸ch vÒ c¸c lo¹i thuÕ. Cét 1 thùc tÕ ®-îc ph©n thµnh 2 phÇn chung vµ ®Æc biÖt,. PhÇn chung cña cét cho thÊy thuÕ suÊt ¸p dông cho nh÷ng hµng ho¸ ®-îc chÕ t¹o ë nh÷ng n-íc ®-îc h-ëng ®¹i vÞ tèi huÖ quèc ; phÇn ®Æc biÖt cña cét liÖt kª c¸c thuÕ quan -u ®·i hoÆc ®èi xö ®Æc biÖt mµ Mü ¸p dông theo c¸c hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®Æc biÖt nh- hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü. Cét 2 cho thÊy thuÕ xuÊt ¸p dông cho nh÷ng hµng ho¸ cña nh÷ng n-íc kh«ng ®-îc h-ëng MFN. ThuÕ quan cña cét 2, trong nhiÒu tr-êng hîp, hÕt søc cao. Sù kh¸c nhau gi÷a thuÕ suÊt tèi huÖ quèc vµ thuÕ suÊt kh«ng tèi huÖ quèc lµ ®¸ng kÓ. §ã lµ v× thuÕ quan tèi huÖ quèc ®-îc gi¶m ®Òu ®Æn theo thêi gian do kÕt qu¶ cña c¸c cuéc th-¬ng l-îng bu«n b¸n nhiÒu bªn trong ®ã Mü vµ c¸c b¹n hµng cña Mü ®ång ý gi¶m thuÕ quan mµ hä ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ cña nhau trªn c¬ së cã ®i cã l¹i. Trong khi ®ã thuÕ quan ë cét 2 vÉn kh«ng thay ®æi kÓ tõ khi chóng ®-îc ®Þnh ra lÇn ®Çu. ThuÕ quan tèi huÖ quèc trung b×nh cña c¸c hµng ho¸ hoµ nhËp vµo thÞ tr-êng Mü lµ d-íi 4% cßn thuÕ quan trung b×nh trong cét 2 lµ trªn 50%. Do ®ã kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu hµng ®Çu cña VN cho ®Õn nay chØ lµ cµ phª. (VN xuÊt khÈu gÇn 30 triÖu USD sang Mü vµo n¨m 1994, trë thµnh n-íc cung cÊp lín thø 5 cña Mü). Tr-íc khi cã vßng th-¬ng l-îng cña hiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) Mü chØ ®èi xö tèi huÖ quèc víi nh÷ng n-íc ®· th-¬ng l-îng c¸c hiÖp -íc bu«n b¸n tay ®«i. VÒ sau, cïng víi viÖc h×nh thµnh 10 GATT Mü ®· chÊp nhËn nghÜa vô cña GATT lµ ph¶i më réng ®Þa vÞ tèi huÖ quèc v« ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña GATT, kÓ c¶ nh÷ng n-íc mµ Mü ch-a th-¬ng l-îng mét hiÖp ®Þnh bu«n b¸n tay ®«i nµo. Tuy vËy, nh÷ng lo ng¹i vÒ chñ nghÜa céng s¶n ®· dÉn ®Õn Quèc héi vµ chÝnh quyÒn Mü ®Õn chç ®×nh chØ tèi huÖ quèc ®èi víi c¸c n-íc céng s¶n. Theo ®¹o luËt hiÖn hµnh ban hµnh ngµy 3/1/1975, tæng thèng Mü ®· ph¶i tiÕp tôc tõ chèi ®èi xö tèi huÖ quèc víi bÊt cø n-íc nµo ®· bÞ tõ chèi ®Þa vÞ ®ã vµo ngµy ban hµnh ®¹o luËt ®ã. V× (B¾c) VN kh«ng ®-îc h-ëng ®Þa vÞ tèi huÖ quèc vµo ngµy 3/1/1975, nªn hiÖn nay VN ®-îc yªu cÇu ph¶i ®¸p øng 3 ®iÒu kiÖn ®Ó hµng ho¸ cña m×nh cã thÓ ®-îc h-ëng thuÕ quan tèi huÖ quèc khi hä cã quan hÖ bu«n b¸n víi Mü.  Kh¼ng ®Þnh hoÆc b·i bá yªu cÇu vÒ di c-: Tæng thèng hoÆc ph¶i kh¼ng ®Þnh ®-îc r»ng VN ®· cho phÐp c¸c c«ng d©n cña m×nh di c- tù do hoÆc ph¶i b·i bá yªu cÇu vÒ di c- ®ã trªn c¬ së cho r»ng viÖc b·i bá ®ã sÏ ®Èy m¹nh ®-îc c¸c môc tiªu di c- cña Mü. Theo ®iÒu 603 cña §¹o luËt mËu dÞch n¨m 1974, tæng thèng cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng mét n-íc kh«ng cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng hîp t¸c víi Mü ®Ó tiÕn hµnh kiÓm kª ®Çy ®ñ nh÷ng ng-êi Mü bÞ mÊt tÝch trong chiÕn tranh ("MIA" ®Ó cho nh÷ng ng-êi cßn sèng håi h-¬ng hoÆc tr¶ l¹i nh÷ng di vËt cña hä.  HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng: Mü vµ VN ph¶i ký víi nhau mét hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®Ó dµnh cho nhau sù ®èi xö kh«ng ph©n biÖt. Lo¹i hiÖp ®Þnh nµy Mü ®· th-¬ng l-îng víi nhiÒu chÝnh phñ céng s¶n tr-íc ®©y vµ hiÖn nay ®¶m b¶o b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, viÖc cã s½n c¸c thñ tôc b¶o vÖ nÕu nhËp khÈu t¨ng g©y ra ®e do¹ g©y rèi lo¹n thÞ tr-êng trong n-ãc vµ c¸c tiªu chuÈn ph©n xö trong tr-êng hîp x¶y ra bÊt ®ång bu«n b¸n. NÕu lµ mét hiÖp ®Þnh 3 n¨m th× ph¶i ®-îc c¶ hai viÖn quèc héi th«ng qua. Tuy vËy, mét khi ®-îc th«ng qua, nã sÏ tù ®éng gia h¹n thªm 3 n¨m n÷a.  Phª chuÈn quèc héi: B-íc thø 3 ®Ó ®èi xö tèi huÖ quèc ®èi víi c¸c hµng xuÊt khÈu cña VN sang Mü lµ sù phª chuÈn cña quèc héi ®èi víi hiÖp ®Þnh mËu dÞch. Mét khi ®-îc tr×nh bµy cho quèc héi th× hiÖp ®Þnh mËu dÞch nµy cã thÓ bÞ chÊt vÊn gay g¾t c¶ vÒ lÞch sö quan hÖ víi VN bëi v× quèc héi rÊt chó ý c¸c vÊn ®Ò nh©n quyÒn, nh- c¸c cuéc tranh luËn x¶y ra suèt 5 n¨m qua mçi khi viÖc gia h¹n ®Þa vÞ tèi huÖ quèc cña Trung Quèc ®Æt ra tr-íc Quèc héi ®· cho thÊy. Cô thÓ trong khung c¶nh VN, c¬ quan nghiªn cøu cña Quèc héi (CRS) ®· l-u ý r»ng " Nh÷ng phµn nµn vÒ viÖc vi ph¹m quyÒn con ng-êi" (nh- b¾t bí tuú tiÖn vµ ng-îc ®·i) t¹i VN ®· g©y x«n xao d- luËn quèc tÕ. H¬n n÷a CRS cßn chó thÝch r»ng " nh÷ng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch trong quèc héi vµ chÝnh phñ Mü lu«n nhÊn m¹nh sù quan t©m ®Æc biÖt 11 cña hä tíi phÇn ®«ng tï nh©n ë VN, c¶nh c¸o r»ng nh©n quyÒn lµ mét vÊn ®Ò trung t©m trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü vµ còng kh«ng chØ liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ®èi víi VN". 1.2.4 Nh÷ng thµnh tùu Ngµy 10/3/1998, th- ký b¸o chÝ Nhµ Tr¾ng ra th«ng b¸o cho biÕt Tæng Thèng Bill Clinton ®· ký quyÕt ®Þnh b·i miÔn ¸p dông ®iÒu luËn bæ sung Jackson Vanik ®èi víi ViÖt Nam. ViÖc b·i miÔn nµy cïng víi c¸c quy ®Þnh cã liªn quan vµ viÖc b·i bá ®¹o luËt viÖn trî n-íc ngoa× vµ ®¹o luËt Ng©n hµng XNK sÏ cho phÐp ViÖt Nam tham gia vµo c¸c ch-¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cã hç trî ®Çu t- cña Mü.Trong ®ã cã ch-¬ng tr×nh liªn quan ®Õn Ng©n hµng XNK , CTy ®Çu t- t- nh©n ra n-íc ngoµi (OPIC), côc hµng h¶i (MADRAD) vµ c¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ (AID)> Sù hç trî cña c¸c CTy nµy sÏ gióp cho CTy Mü ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt NAm c¹nh tranh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam. Theo ®ã, ViÖt Nam vµ Hoa kú cïng h-íng tíi nhau trong mèi quan hÖ vÒ nhu cÇu XNK c¸c mÆt hµng mang tÝnh chÊt bæ sung lÉn nhau. Hoa Kú h-íng tíi ViÖt Nam nh- mét thÞ tr-êng ®«ng d©n ®Çy tiÒm n¨ng ë Ch©u ¸. Cßn ViÖt Nam h-íng tíi Mü nh- mét thÞ tr-êng cã nÒn c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i vµ nguån vèn dåi dµo bËc nhÊt thÕ giíi . Hoa Kú ®ang h-íng vÒ Ch©u ¸ trong khi ViÖt Nam h-íng tíi c¸c chuÈn mùc th-¬ng m¹i thÕ giíi. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c h·ng lín nh-: Microsft, Kilon, Kodak, General, Cocacola, Dial..,. ®Òu ®· xuÊt hiÖn t¹i ViÖt Nam. MÆc dï míi th©m nhËp thÞ tr-êng song c¸c s¶n phÈm trªn ®· nhanh chãng chiÕm ®-îc c¶m t×nh, thu hót thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng ViÖt Nam.nhê chiÕn l-îc Marketing rÇm ré, chÊt l-îng s¶n phÈm cao, nguån vèn lín..,. Sau khi lÖnh cÊm vËn ®-îc huû bá, hµng ViÖt Nam ®· th©m nhËp vµo thÞ tr-êng Mü con ®-êng ChÝnh ng¹nh. Bia Sµi Gßn hiÖn ®· cã mÆt ë c¸c tiÓu bang Colorado, Washington, Orgon, Kanas..,.. víi chÊt l-îng ®-îc ®¸nh gi¸ cao h¬n h¼n bia Trung Quèc vèn ®· cã mÆt ë thÞ tr-êng Hoa Kú tõ rÊt l©u.. N¨m 1995. h·ng Bitis còng ®· ®Æt VP§D t¹i New York ®Ó më réng bu«n b¸n hµng Giµy dÐp sang Hoa Kú. Theo sè liÖu cña Bé Th-¬ng m¹i Mü, con sè vÒ gi¸ trÞ hµng XNK gi÷a hai n-íc cßn lín h¬n nhiÒu. Kim ng¹ch mËu dÞch ViÖt _Mü n¨m 1994 ®· t¨ng lªn gÇn 224 triÖu USD so víi 62 triÖu n¨m 1993 ( t¨ng h¬n 30 lÇn) vµ ®¹t trªn 1 tû USD n¨m 1996. a. VÒ Th-¬ng M¹i:  XuÊt khÈu ViÖt Nam sang Mü N¨m 1994, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü l-îng hµng ho¸ trÞ gi¸ 50,45 triÖu USD trong ®ã hµng n«ng nghiÖp lµ 38,3 triÖu (chiÕm 76% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú ) vµ hµng phi n«ng nghiÖp chØ chiÕm 12,15 triÖu (t-¬ng øng 24% ). N¨m 1995, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü ®¹t 12 198,966 triÖu USD ( chiÕm 76% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu sang Mü) vµ hµng phi n«ng nghiÖp ®¹t 47,417 triÖu USD (24%). Nh- vËy, xÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Mü trong n¨m 1994, 1995 lµ thuéc nhãm n«ng, l©m, thuû s¶n,. Trong nhãm nµy, cµ phª chiÕm phÇn lín víi kim ngh¹ch 29,969 triÖu USD n¨m 1994, 145, 174 triÖu n¨m 1995. Hµng C«ng nghiÖp nhÑ cña ViÖt Nam còng b¾t ®Çu x©m nhËp thÞ tr-êng Mü víi kim ng¹ch n¨m 1995 ®¹t 24,4 triÖu USD trong ®ã hµng dÖt may chiÕm chñ yÕu gÇn 20 triÖu USD. N¨m 1996, chØ trong 9 th¸ng ®Çu n¨m, gi¸ trÞ kim ng¹ch XNK sang Mü ®¹t 232,595 triÖu USD trong ®ã hµng NN chØ cßn chiÕm 46% ( 106,5 triÖu USD) vµ hµng phi NN lµ 54%(126,203 triÖu USD). Trong n¨m 1996, nhãm hµng giµy dÐp ®· næi lªn nh- mét ®iÓm s¸ng víi kim ng¹ch v-ît nhãm hµng dÖt may. Nhãm hµng CN nÆng vµ kho¸ng s¶n ®· cã b-íc chuyÓn biÕn tÝch cùc. Hai n¨m 1994-1995 nhãm hµng nµy chiÕm tû lÖ rÊt nhá, chñ yÕu lµ xuÊt khÈu thiÕc (1994: 106.000 USD, 1995: 799.000 USD). Trong n¨m 1996 ta ®· b¾t ®Çu xuÊt khÈu dÇu th« sang Mü vµ ®¹t trÞ gi¸ 80,6 triÖu USD, b¸o hiÖu sù t¨ng m¹nh kim ng¹ch nhãm mÆt hµng nµy trong t-¬ng lai. Tuy xuÊt hiÖn muén song gi¸ trÞ cña mÆt hµng nµy ®· chiÕm vÞ trÝ thø hai, sau cµ phª trong danh môc c¸c mÆt hµng Mü nhËp khÈu nhiÒu nhÊt tõ ViÖt Nam.  NhËp KhÈu cña ViÖt Nam tõ Mü: Ngay n¨m ®Çu tiªn sau khi Mü huû bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam hµng nhËp khÈu tõ Mü ®· t¨ng m¹nh vÒ sè l-îng vµ phong phó ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. N¨m 1993, chØ cã 4 nhãm hµng ®-îc phÐp xuÊt khÈu sang ViÖt Nam nh-ng trong n¨m 1994, sè nhãm hµng ®· t¨ng lªn 35. C¸c mÆt hµng chñ yÕu xuÊt sang ViÖt Nam lµ m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, ph©n bãn, « t«, thiÕt bÞ viÔn th«ng. Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng tõ Mü n¨m 1994 ®¹t gi¸ trÞ 172,223 triÖu USD. N¨m 1995, con sè nµy ®· t¨ng vät lªn 252,860 triÖu USD. Trong N¨m 1996, riªng trong 9 th¸ng ®Çu n¨m, hµng nhËp khÈu tõ Mü ®· gÊp 2 lÇn c¶ n¨m 1995, ®¹t 530,597 triÖu USD. Trong mÊy n¨m qua, ViÖt Nam lu«n nhËp siªu lín trong bu«n b¸n víi Mü. N¨m 1994, ta nhËp siªu 121,773 triÖu US. N¨m 1995 lµ 53,894 triÖu vµ 9 th¸ng ®Çu n¨m 1996 lµ 298 triÖu USD. L-îng nhËp siªu cao chñ yÕu do ViÖt Nam mua m¸y bay cña Mü ; N¨m 1994 kim ng¹ch nhËp khÈu m¸y bay lµ 72 triÖu USD, trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 1995, ViÖt Nam mua m¸y bay vµ ph-¬ng tiÖn hµng kh«ng cña Mü ®¹t trÞ gi¸ 281,076 triÖu USD. N¨m 1994, nhãm m¸y mãc thiÕt bÞ nãi chung cã kim ng¹ch 107 triÖu, n¨m 1995 lªn 115,4 triÖu USD 5 th¸ng ®Çu n¨m 1996 kho¶ng 316 triÖu USD. Nhãm mÆt hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt còng chiÕm phÇn kim ng¹ch ®¸ng kÓ, chñ yÕu lµ ph©n phèi, b«ng sîi, x¨ng dÇu s¾t thÐp vµ mét sè lo¹i ho¸ chÊt. Nhãm mÆt hµng trong n-íc ch-a s¶n 13 xuÊt ®-îc vµ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ch-a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô nªn n¨m 1995 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Mü t¨ng h¬n 52% so víi n¨m 1994. Trong nhãm hµng nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt nhËp tõ tõ Mü, ph©n bãn cã kim ng¹ch lín nhÊt, 5 th¸ng ®Çu n¨m 1996 lµ 33,546 triÖu USD. C¸c hµng n«ng s¶n thùc phÈm vµ hµng tiªu dïng ..,.. cã kim ng¹ch thÊp h¬n. §Æc biÖt, danh môc hµng xuÊt khÈu sang ViÖt Nam cña Hoa kú cßn cã hµng xuÊt tõ thiÖn chñ yÕu lµ thuèc men, bét dinh d-ìng. Nhãm " hµng tæng hîp" gåm mét lo¹t hµng ho¸ m¸y mãc cã tæng kim ng¹ch kho¶ng 24 triÖu USD. b. §Çu t- cña Mü vµo ViÖt Nam  Giai ®o¹n tr-íc khi lÖnh cÊm vËn ®-îc huû bá ( tr-íc 3/2/1994) Mü lµ mét trong nh÷ng n-íc chËm nhÊt ®Æt ch©n vµo thÞ tr-êng ®Çu tViÖt Nam. Trong khi c¸c c«ng ty cña c¸c n-íc kh¸c ho¹t ®éng s«i ®éng t¹i thÞ tr-êng ViÖt Nam th× Mü l¹i cã mÆt v× lÖnh cÊm vËn chèng ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hy väng vµo t×nh h×nh ®-îc c¶i thiÖn vµ hÊp dÉn víi tiÒm n¨ng kinh tÕ to lín trong hîp t¸c ®Çu t- víi ViÖt Nam, c¸c c«ng ty cã tiÕng cña Hoa Kú nh-: IBM, Boring, Ford, MoBil ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1988 ®Ó t×m kiÕm c¬ héi hîp t¸c ®Çu t-, ®Æt nÒn mãng ®Ó ho¹t ®éng ®-îc ngay khi lÖnh cÊm vËn ®-îc huû bá, th«ng qua chi nh¸nh hoÆc ®Çu t- gi¸n tiÕp qua c«ng ty cña n-íc thø ba, Hoa kú ®· cã 7 dù ¸n ®Çu tt¹i ViÖt Nam. Khi b¾t ®Çu cã nh÷ng níi láng tõ phÝa chÝnh phñ Mü, hîp ®ång hîp t¸c ®Çu t- ®· cã nh÷ng b-íc ®ét ph¸ quan träng. N¨m 1991, Mü cho phÐp c¸c c«ng ty cña m×nh ®-îc tæ chøc ®oµn ViÖt Nam th× tõ ®ã cã hµng tr¨m ®oµn doanh gia Mü sang n-íc ta ®Ó t×m c¬ héi lµm ¨n. C¸c c«ng ty nµy ®· ra søc t×m kiÕm c¬ héi ký kÕt hîp ®ång th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng khi lÖnh cÊm vËn ®-îc b·i bá, ®ång thêi më v¨n phßng ®¹i diÖn cña m×nh t¹i thÞ tr-êng nµy ®Ó xóc tiÕn h¬n n÷a ho¹t ®éng lµm ¨n. Cuèi n¨m 1992 v¨n phßng kiÓm so¸t tµi s¶n n-íc ngoµi cña Mü ®· th«ng qua c¬ chÕ xem xÐt tõng tr-êng hîp mét vµ ®· cÊp giÊy phÐp cho 160 CTy Mü ®-îc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn trong sè nµy chØ cã 27 CTy cã ®-îc ho¹t ®éng thËt sù trong n¨m.  Giai ®o¹n sau khi lÖnh cÊm vËn ®-îc huû bá: Sau khi tæng thèng Bill Clinton tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn, ®Çu ttrùc tiÕp cña c¸c CTy Hoa Kú vµo ViÖt Nam ®· t¨ng m¹nh. Con sè dù ¸n ®Çu t- t¨ng vät tõ 7 ®Õn 33 víi tæng vèn lªn tíi 321, 9 triÖu USD ®øng vÞ trÝ thø 14 trong danh s¸ch c¸c n-íc ®Çu t- lín vµo ViÖt Nam. §Õn th¸ng 4/1996 Mü ®· cã 60 dù ¸n ®-îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t- víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 1.171.736.000 USD, trong ®ã cã 5 dù ¸n bÞ rót giÊy phÐp. Mü ®øng thø 6 trong danh s¸ch c¸c quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t- vµo ViÖt Nam sau §µi Loan, NhËt B¶n, Hång K«ng, Singapore vµ Hµn Quèc n¨m 1996. TÝnh ®Õn th¸ng 5/1997, Hoa Kú cã 68 dù ¸n ®Çu t- ®-îc cÊp giÊy phÐp víi tæng sè vèn ®¨ng ký trªn 1,2 tû USD trong ®ã cã 62 dù ¸n ®ang ho¹t 14 ®éng víi tæng sè vèn ®¨ng ký trªn 1,1 tû USD. §Çu t- cña Mü chñ yÕu tËp trung vµo C«ng nghiÖp ( 24 dù ¸n víi 536,6 triÖu USD ), n«ng l©m nghiÖp (8 døan víi 77,5 triÖu USD), x©y dùng (41,6 triÖu USD). C¸c ®Þa ph-¬ng cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t- lµ thµnh phè Hå ChÝ minh, Hµ Néi , §ång Nai. TÝnh ®Õn 1997 vèn ®Çu t- ®· thùc hiÖn ®¹t 200,6 triÖu USD chiÕm 25,1 % tæng vèn ®· ®¨ng ký. TÝnh ®Õn n¨m 1999, c¸c c«ng ty Mü ®· nhËn ®-îc h¬n 30 giÊy phÐp ®Çu t- víi tæng gi¸ trÞ gÇn 1,1 tû USD Mü vµ Hoa Kú hiÖn ®øng thø 9 trong sè c¸c nhµ ®Çu t- lín nhÊt vµo ViÖt Nam. §Çu t- ®-îc tiÕn hµnh trong c¸c lÜnh vùc tõ ng©n hµng ®Õn y tÕ vµ ®iÖn lùc. C¸c nhµ ®Çu t- Hoa Kú ®· cã mÆt t¹i hÇu hÕt c¸c tØnh cña ViÖt Nam, ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c khu vùc cßn ph¸t triÓn ch-a mÊy thµnh c«ng nh- Hµ Néi vµ thµnh phè HCM. C¸c c«ng ty Mü ®· hç trî nhiÒu ch-¬ng tr×nh XH qua viÖc ñng hé tiÒn b¹c vµ ®ãng gãp kinh nghiÖm chuyªn m«n. NhiÒu tæ chøc phi chÝnh phñ cña Mü ®· ®Õn ®µo t¹o cho c¸c nhµ doanh nghiÖp ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n VN, tiÕn hµnh mét l-îng lín c¸c dù ¸n cã gi¸ trÞ ë cÊp c¬ së nh- dù ¸n ph¸t triÓn tiÓu doanh nghiÖp, ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång. HiÖn nay trë ng¹i lín nhÊt ®ã lµ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ chÝnh trÞ th-êng ®an xen nhau, nhiÒu vÊn ®Ò ch-a thÓ gi¶i quyÕt ®-îc cïng mét lóc. PhÝa Mü, nhiÒu ng-êi muèn g¾n viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ ng-êi Mü mÊt tÝch vµ tï binh trong chiÕn tranh víi viÖc b×nh th-êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ víi ViÖt Nam, thËm chÝ ch-a muèn thóc ®Èy quan hÖ th-¬ng m¹i víi ViÖt Nam. Do hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ch-a ®-îc ký kÕt, ViÖt Nam còng ch-a giµnh ®-îc quy chÕ tèi huÖ quèc ®· lµm cho XNK hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ vµ c¸c ng©n hµng Hoa Kú ch-a thËt sù yªn t©m hç trî cho ®Çu t- cña c¸c CTy Mü vµ ViÖt Nam. Mét trë ng¹i n÷a h¹n chÕ ®Çu t- cña Mü vµo ViÖt Nam lµ sù r-êm rµ cña hÖ thèng luËt ph¸p, nhÊt lµ thñ tôc ®Çu t- vÉn ch-a ®-îc ®¬n gi¶n ho¸ vµ thuËn tiÖn, ch-a t¹o ®-îc hµnh lang ph¸p lý ®ång bé vµ an toµn trong lÜnh vùc nµy. Nãi chung, mong muèn cña c¸c nhµ ®Çu t- Hoa Kú lµ luËt ®Çu t- còng nh- nh÷ng quy ®Þnh ®Çu t- cña ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p kh¸c cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc ®Çu t- ph¶i th«ng tho¸ng, chÝnh x¸c, dÔ hiÓu, Ýt thay ®æi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho hä lµm ¨n l©u dµi ë ViÖt Nam. Ngoµi ra, yÕu tè hÊp dÉn cña mét thÞ tr-êng tiÒm tµng míi b¾t ®Çu më cöa cña thÞ tr-êng ViÖt Nam thùc tÕ hiÖn nay cÇn ph¶i ®-îc xem xÐt l¹i, bíi c¸c nhµ ®Çu t- Mü nh×n nhËn thÞ tr-êng víi con m¾t nghiªm kh¾c h¬n. Do ®ã, viÖc c¶i thiÖn m«i tr-êng ®Çu t- lµ mét ®iÒu bøc thiÕt ®èi víi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t- víi c¸c n-íc ASEAN. XÐt vÒ yÕu tè nguån lao ®éng cÇn cï, chÞu khã häc hái vµ gi¸ nh©n c«ng rÎ m¹t th× ViÖt Nam vÉn cã -u ®iÓm so víi c¸c n-íc ASEAN vµ nh÷ng yªu ®iÓm nµy vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông trong t-¬ng lai gÇn nh- xÐt ë bèi c¶nh chung cña mét m«i tr-êng ®Çu t- kh¶ quan cÇn cã th× ViÖt Nam vÉn cßn lµ mét thÞ tr-êng cã nhiÒu rñi ro h¬n c¸c n-ãc trong khu vùc. 15 Tuy tèc ®é ®Çu t- cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam ®· gi¶m 42% trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 so víi cïng kú n¨m 1998 nh-ng ch¾c ch¾n t×nh h×nh sÏ kh¶ quan h¬n nÕu chÝnh phñ Mü cè g¾ng bËt ®Ìn xanh trî gióp cho c¸c c«ng ty cña hä. HiÖn nay, phÝa ViÖt Nam ®ang hy väng ký ®-îc hiÖp ®Þnh vÒ b¶o hé ®Çu t- gi÷a OPIC víi chÝnh phñ ViÖt Nam ( OPIC chuyªn thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm vµ hç trî ®Çu t- cho c¸c c«ng ty Hoa Kú ë kh¾p c¸c n-ãc trªn thÕ giíi). ®Ó c¸c C«ng Ty Mü m¹nh d¹n ®Çu t- vµo thÞ tr-êng ViÖt Nam. H¬n n÷a, cho ®Õn nay, khi mµ ®iÒu söa ®æi JackSon Vanik ®· ®-îc b·i bá th× mét hiÖp -íc ®Çu t- song ph-¬ng (BIT) lµ yªu cÇu kh«ng tr¸nh khái cña Mü mét khi hiÖp -íc nµy ®em l¹i lîi Ých cho nh÷ng c«ng ty t- b¶n cña Mü ®Çu t- vµo ViÖt Nam. Quan hÖ th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt Nam _Mü hiÖn nay ch-a ngang tÇm víi tiÒm n¨ng dåi dµo cña hai n-íc, ®ång thêi ch-a thùc sù ®¸p øng mong mái cña giíi kinh doanh nãi riªng còng nh- nh©n d©n hai n-íc nãi chung. VÝ dô nhãm hµng may mÆc hµng n¨m Mü nhËp khÈu trÞ gi¸ chõng 30 tû USD nh-ng hµng cña ViÖt Nam chØ xuÊt khÈu ®-îc sang Mü kho¶ng 20 triÖu USD, ®ã lµ mét tû lÖ kh¸ thÊp. Nhãm hµng chÌ, cµ phª, ®å gia vÞ hµng n¨m Hoa Kú nhËp khÈu kho¶ng 1,5 tû USD trong khi nhËp khÈu tõ ViÖt Nam chØ kho¶ng 2,3 triÖu USD. Nhãm hµng h¶i s¶n còng chØ víi tû lÖ rÊt thÊp: 2,2 tû USD so víi 4,4 triÖu USD ( chiÕm kho¶ng 0,2% thÞ tr-êng). T¹i thÞ tr-êng Mü, hµng ho¸ cña ViÖt Nam kÐm søc c¹nh tranh do biÓu thuÕ nhËp khÈu cña Mü ph©n biÖt râ chÕ ®é thuÕ MFN vµ FI MFN. thuÕ suÊt FI MFN ®· cao h¬n rÊt nhiÒu so víi thuÕ suÊt MFN l¹i ®Æc biÖt r¬i vµo nh÷ng nhãm hµng mµ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng lín vÒ xuÊt khÈu nh-: DÇu Th«, g¹o, may mÆc, n«ng s¶n vµ h¶i s¶n chÕ biÕn. VÝ dô g¹o cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü ph¶i chÞu thuÕ suÊt 55 cent/kg trong khi Th¸i Lan chØ ph¶i chÞu thuÕ 21 cent/kg do ®-îc h-ëng MFN, ¸o s¬ mi cã møc thuÕ t-¬ng øng lµ 45% vµ 20,7%, quÇn ¸o thÓ thao lµ 90% vµ 8,5% ..,.. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam cßn bÞ h¹n chÕ v× chÊt l-îng vµ kü thuËt t¹i mét thÞ tr-êng ®ßi hái cao vµ nghiªm ngÆt nh- thÞ tr-êng Hoa Kú. ChÊt l-îng s¶n phÈm lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu vµ lµ ch×a kho¸ ®Ó ®i vµo thÞ tr-êng Hoa Kú. VÒ phÝa Mü, ®Ó c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ kh¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë thÞ tr-êng ViÖt Nam, c¸c c«ng ty Mü cÇn cã ®-îc tÝn dông xuÊt khÈu t¹i eximbank., ®ång thêi cho biÕt cã mét chÝnh s¸ch ®¶m b¶o hç trî tµi chÝnh ng¾n h¹n vµ trung h¹n ®Èy xuÊt kh©ñ sang khu vùc quèc doanh cña ViÖt Nam. Tuy Jackson _Vanik ®· ®-îc b·i bá, c¸c c«ng ty Mü ®-îc chÝnh phñ hç trî cho bu«n b¸n vµ ®Çu t- t¹i ViÖt Nam nh-ng thùc tÕ sù hç trî nµy cßn h¹n chÕ. H¬n n÷a, trong nhiÒu n¨m tr-íc Mü ®· bÞ mÊt nhiÒu c¬ héi : thÞ tr-êng xe ®¹p khæng lå bÞ §µi Loan, vµ Trung Quèc kiÓm so¸t; kh¸ch s¹n do Ph¸p, Singapore, Hµn Quèc vµ c¸c n-íc Ch©u ¸ kh¸c kiÓm so¸t; CN dÇu ho¶ trong tay Nga. s¶n xuÊt « t« trong tay Hµn Quèc vµ NhËt B¶n; nhËp khÈu thÞt do «xtr©ylia vµ Niudil©n kiÓm so¸t ; vÐ cña c¸c tuyÕn hµng kh«ng b¸n cho hµng kh«ng ViÖt Nam do Ph¸p kiÓm so¸t..,.. 16 Ng©n hµng thÕ giíi (WB) cho biÕt xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü, hiÖn trÞ gi¸ 470 triÖu USD/n¨m, sÏ t¨ng gÊp ®«i trong n¨m ®Çu thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i. Còng theo WB, trong vßng 4 n¨m, 70% xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã thÓ thuéc vÒ thÞ tr-êng Mü..,.. Do VËy ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ th-¬ng m¹i song ph-¬ng, ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ hai n-íc ph¶i dµnh cho nhau MFN, tiÕp ®ã lµ viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng. Theo luËt th-¬ng m¹i n¨m 1974 cña Mü, c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ phi thÞ tr-êng chØ ®-îc h-ëng MFN cña Mü theo thÓ thøc cã ®iÒu kiÖn ( nghÜa lµ cã thêi h¹n tèi ®a 3 n¨m, sau ®ã ph¶i xem xÐt ®Ó gia h¹n ), trong khi ®ã nh÷ng n-íc ®-îc coi lµ cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ( chñ yÕu lµ c¸c thµnh viªn WTO) ®-îc h-ëng MFN kh«ng cã ®iÒu kiÖn vµ kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ thêi h¹n. ViÖc ch-a ký ®-îc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®ang h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®èi víi ho¹t ®éng th-¬ng m¹i cña c¶ hai n-íc. §©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò bøc xóc mµ c¸c nhµ v¹ch chÝnh s¸ch cña hai n-íc quan t©m, mµ cßn lµ vÊn ®Ò ®ang ®-îc giíi kinh doanh mong mái ®Ó sím t¹o m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi cho hä. TriÓn väng bu«n b¸n ®· lín, kh¶ n¨ng hîp t¸c trong s¶n xuÊt cµng lín h¬n. PhÝa c¸c c«ng ty Mü cã thÕ m¹nh vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cÇn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña ViÖt Nam vµ t¹o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu trªn quy m« lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Cho ®Õn n¨m 1993 ( tøc lµ ngay tr-íc n¨m mµ lÖnh cÊm vËn ®-îc b·i bá) bu«n b¸n gi÷a hai n-íc vÒ mÆt chÝnh ng¹ch hÇu nh- kh«ng cã g×, chØ cã mét phÇn nhá ®-îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c n-íc thø ba,. Tõ sau khi lÖnh cÊm vËn ®-îc b·i bá (ngµy 3/2/1994) hµng ViÖt Nam míi b¾t ®Çu th©m nhËp thÞ tr-êng Mü. Theo sè liÖu thèng kª cña Bé Th-¬ng M¹i, kim ng¹ch mËu dÞch hai chiÒu n¨m 1994: 222 triÖu USD n¨m 1995:450 triÖu USD, n¨m 1996:h¬n 900 triÖu n¨m 1998, kho¶ng 1 tû USD. Nh- vËy chØ h¬n 4 n¨m kÓ tõ khi lÖnh cÊm nhanh chãng kh«ng chØ vÒ khèi l-îng mµ c¶ vÒ c¬ cÊu hµng ho¸ XNK. HiÖn nay c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü bao gåm:ngò cèc, h¶i s¶n, giµy dÐp, chÌ, cµ phª, gia vÞ, dÇu th«.. vµ c¸c s¶n phÈm tõ cao su , giµy dÐp may mÆc, gèm sø , da vµ c¸c s¶n phÈm da..,.. ®ång thêi nhËp khÈu trë l¹i: nhiªn liÖu, ho¸ chÊt, thiÕt bÞ ®iÖn, s¶n phÈm quang häc, thiÕt bÞ ®o l-êng, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i..,.. Bu«n b¸n t¨ng nhanh mét phÇn do phÝa ViÖt Nam ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng miÔn thuÕ vµo Mü nh-: Cµ phª, h¶i s¶n vµ mét sè mÆt hµng cã thuÕ suÊt thÊp nh- ¸o s¬ mi dÖt kim , g¨ng tay. C¬ héi ®Ó hµng ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr-êng Hoa Kú cßn khã kh¨n trong ®iÒu kiÖn ch-a ®-îc h-ëng MFN, nh-ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®-îc lµ ®¸ng khÝch lÖ. Theo dù ®o¸n khi cã MFN th× xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ t¨ng m¹nh, riªng nhãm hµng quÇn ¸o may s½n cã thÓ ®¹t kim ng¹ch cao h¬n thay v× 20 triÖu USD nh- hiÖn nay. VÒ phÝa Mü, thêi gian qua xuÊt khÈu vµo ViÖt Nam t¨ng lªn mét phÇn lµ nhê chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i më cöa vµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña ViÖt Nam. BiÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam chØ cã mét lo¹i thuÕ suÊt duy nhÊt cho tõng lo¹i hµng ho¸ kh«ng ph©n biÖt xuÊt xø. ChÝnh v× thÕ mµ 17 hiÖn nay khi ch-a ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i, hµng ho¸ cña Mü ®· cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi hµng ho¸ cña c¸c n-íc kh¸c ë thÞ tr-êng ViÖt Nam. II. Nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt vµ t-¬ng ®ång trong chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i ViÖt -Mü. 2.1 Nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt: 2.1.1. Sù kh¸c biÖt gi÷a mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn víimét nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, cã xuÊt ph¸t thÊp vµ ®ang trong thêi kú ®Çu cña tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. §©y lµ vÊn ®Ò næi tréi nhÊt vµ hÕt søc quan träng trong viÖc t¹o lËp c¸c quan hÖ hîp t¸c ®Ých thùc. Bëi lÏ, chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i ®Òu ®-îc quy ®Þnh bëi m« thøc ph¸t triÓn, tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña søc s¶n xuÊt, vai trß vµ vÞ thÕ cña chóng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i cña Mü mang ®Æc tÝnh chi phèi thÕ giíi vµ c¸c xu h-íng ph¸t triÓn quèc tÕ. §iÒu nµy ®-îc quy ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm vµ tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ Mü. Thø nhÊt, Hoa kú lµ mét nÒn kinh tÕ hïng hËu vµ hiÖu qu¶ nhÊt. N¨m 1996, GDP kho¶ng 7600 tû USD trong khi NhËt B¶n chØ cã 5100 tû USD, T©y §øc 2500 tû USD. S¶n xuÊt NN cña Mü vÉn chiÕm 20% s¶n l-îng CN thÕ Giíi. Hoa Kú lµ thÞ tr-êng cã søc mua rÊt lín. XuÊt nhËp khÈu cña Mü ®¹t 1400 tû USD, chiÕm kho¶ng 14% tæng chu chuyÓn th-¬ng m¹i thÕ giíi. Thø hai, Hoa Kú lµ mét quèc gia chi phèi hÇu hÕt c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ nh- : GATT, WTO, WB, IMF..,.. Thø ba, ®ång USD cã vai trß thèng trÞ thÕ giíi víi 24 n-íc g¾n liÒn trùc tiÕp c¸c ®ång tiÒn cña hä v¯o ®ång USD, 55 n­íc “neo gi¸” v¯o ®ång USD ®Ó thÞ tr-êng tù do Ên ®Þnh tû gi¸. ThÞ tr-êng chøng kho¸n chi phèi hµng n¨m kho¶ng 8000 tû USD(trong khi thÞ tr-êng chøng kho¸n NhËt kho¶ng 3800 tû USD, thÞ tr-êng EU kho¶ng 4000tû USD). Tõ mét nÒn kinh tÕ nh- vËy, c¸c chiÕn l-îc kinh tÕ th-¬ng m¹i cña Mü lu«n ®-îc ®Æt trong ch-¬ng tr×nh ®iÒu chØnh tæng thÓ nh»m thÝch øng, thËm chÝ thay ®æi c¸c xu thÕ ph¸t triÓn cña thÕ giíi theo h-íng cã lîi cho nã. Ch¼ng h¹n, trong sù ®iÒu chØnh chiÕn l-îc kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D-¬ng, Mü quan t©m ®Õn vÞ thÕ vµ nh÷ng chuyÓn ®æi vÒ chÝnh s¸ch cña c¸c n-íc nh- NhËt, Trung Quèc, Nga, «xtralia. Ng-îc l¹i c¸c nÒn kinh tÕ nµy, kÓ c¶ NhËt B¶n d-êng nh- ®Òu dùa theo th¸i ®é cña Mü ®Ó ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngoaÞ cña m×nh. TÇm vãc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Mü nh- vËy thùc sù lµ v-ît qu¸ xa so víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Khi nÒn kinh tÕ Mü ®ang dÉn d¾t c¸c nÒn kinh tÕ quèc tÕ b-íc vµo giai ®o¹n CN ho¸ thø t- th× ViÖt Nam míi b¾t ®Çu b-íc vµo nh÷ng chÆng ®-êng ®Çu tiªn cña tiÕn tr×nh CN ho¸. XuÊt ph¸t ®iÓm muén, thÊp, l¹i võa chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu sang 18 nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Sù hîp t¸c kinh tÕ gi÷a " ng-êi khæng lå" vµ "chó bÐ tÝ hon" sÏ rÊt khã kh¨n, th-êng lµ rÊt kh«ng b×nh ®¼ng vµ trong mét thêi gian ng¾n, nÒn kinh tÕ VN sÏ kh«ng thÓ thÝch nghi ®-îc ngay víi c¸c " luËt ch¬i" hiÖn ®¹i cña nÒn kinh tÕ Mü. Kh«ng thÓ nãi nÒn kinh tÕ VN víi nh÷ng nÒn t¶ng hiÖn nay lµ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ Mü , kÓ c¶ vÊn ®Ò tµi nguyªn khi mµ c¸c tµi nguyªn chñ lùc nh- vµng, than s¾t, dÇu má..,.. cña Mü ®Òu cã tr÷ l-îng vµo lo¹i nhÊt nh× thÕ giíi. C¸i ®¸ng nhÊn m¹nh nhÊt trong sù kh¸c biÖt nµy gi÷a hai nÒn kinh tÕ lµ vÞ trÝ ®Þa lý -chÝnh trÞ vµ ®Þa_kinh tÕ VN cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù t¸i ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc kinh tÕ ch©u ¸ -Th¸i B×nh D-¬ng cña Mü. ViÖc Hoa Kú nèi l¹i qiuan hÖ víi VN lµ nh»m t¨ng c-êng ¶nh h-ëng ë §«ng Nam ¸ vÒ mäi ph-¬ng diÖn, thÓ hiÖn vai trß dÉn d¾t cña nÒn kinh tÕ Hoa Kú trong APEC. Do vËy VN ®· trë thµnh mét nh©n tè ®¸ng kÓ ®Ó Mü ph¶i tÝnh ®Õn trong chiÕn l-îc kinh tÕ Ch©u ¸Th¸i B×nh D-¬ng. §iÒu nµy còng ®Æt ra cho phÝa VN lµ trong ph-¬ng h-íng ph¸t triÓn quan hÖ víi Mü lîi Ých ph¶i ®-îc ®Æt trong mét c¸ch nh×n dµi h¹n, réng lín cña sù héi nhËp tõng b-íc cña nÒn kinh tÕ VN víi khu vùc vµ thÕ giíi. 2.1.2.Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c chÝnh s¸ch cña mét nÒn kinh tÕ gi÷ vai trßchñ ®¹o vµ dÉn d¾t xu thÕ tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- quèc tÕ víi mét nÒn kinh tÕ ®ang b¾t ®Çu tiÕp cËn xu thÕ nµy. Tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- ®ang trë thµnh mét ®Æc tr-ng cña sù ph¸t triÓn thÕ giíi.Sù ra ®êi cña GATT,EU,sù xuÊt hiÖn cña NAFTA,AFTA,sù h×nh thµnh cña WTO ®Òu mang dÊu Ên cña Mü hay Mü lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o hoÆc chÝ Ýt cã ¶nh h-ëng ®Õn sù vËn hµnh cña chóng.Hoa Kú gi÷ vai trß chñ chèt trong NAFTA,vai trß dÉn d¾t APEC vµ WTO.Ngay c¶ ®èi víi ASEAN vµ AFTA,Hoa Kú kh«ng lµ thµnh viªn song l¹i lµ mét bªn ®èi tho¹i quan träng nhÊt cña tæ chøc nµy. Trong khi Mü cã vai trß rÊt lín ®èi víi c¸c tæ chøc th-¬ng m¹i tù do cña c¸c khu vùc vµ thÕ giíi th× ViÖt nam lµ thµnh viªn míi víi c¸c tiªu chÝ ph¸t triÓn ch-a b¾t kÞp c¸c thµnh viªn kh¸c,ViÖt Nam ®ang vÊp ph¶i nhiÒu trë ng¹i to lín trong viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo c¸c thÓ chÕ quèc tÕ,ViÖt nam ch-a cã hÖ thèng thuÕ ,hÖ thèng h¶i quan,hÖ thèng phi quan thuÕ...phï hîp c¸c yªu cÇu cña AFTA.§ång tiÒn cña ViÖt nam ch-a ph¶i lµ lµ ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi,ch-a tham gia vµp thÞ tr-êng tiÒn tÑ quèc tÕ.Ngay viÖc ViÖt nam chËm kÕt thóc lÞch tr×nh thùc hiÖn AFTA sau 3 n¨m so víi c¸c thµnh viªn ASEAN kh¸c còng chøng tá sù ch- b¾t kÞp cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam víi tiÕn tr×nh tù do ho¸ toµn khu vùc.§iÒu nµy cã thÓ mang l¹i cho ViÖt nam nhiÒu bÊt lîi trong tiÐn tr×nh tù do ho¸ toµn khu vùc,mÊt c¬ héi thu hót FDI tõ c¸c n-íc bªn ngoµi ASEAN. VËy chiÕn l-îc kinh tÕ cña Mü vµ ViÖt nam cã liªn quan g× víi nhau trong sù kh¸c biÖt to lín nµy.Tr-íc hÕt,cÇn kh¼ng ®Þnh ViÖt nam tham gia AFTA lµ con ®-êng ®i ®Õn gÇn h¬n víi c¸c qui chÕ th-¬ng m¹i cña 19 WTO.Mong muèn cña c¸c n-íc ASEAN lµ cè g¾ng theo h×nh mÉu cña WTO,®i tr-íc mét b-íc ®Ó t¹o ra thÕ th-¬ng l-îng c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ cña mét khu vùc mËu dÞch tù do cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn §«ng Nam ¸ trong WTO.Nh- vËy,néi dung AFTA lµ sù biÕn ®æi cña WTO cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña ASEAN.ViÖt nam tham gia AFTA sÏ cã ®iÒu kiÖn gia nhËp WTO.Tuy vËy,Mü sÏ ®ßi hái kh¾t khe ®èi víi ViÖt nam khi dÉn nh÷ng nguyªn t¾c nµy vµo ®µm ph¸n víi ViÖt nam vÒ c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ th-¬ng m¹i.§ång thêi Mü ph¶i x¸c lËp mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i më ra mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Ých thùc khi quan hÖ víi ViÖt nam.Nh- vËy,Hoa Kú ®· lo xa cho nh÷ng triÓn väng ph¸t triÓn nã b»ng c¸ch lu«n ®Æt c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ song ph-¬ng trong sù phï hîp víi c¸c yªu cÇu chuÈn mùc cña tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- quèc tÕ. C¸ch tiÕp cËn tõ phÝa Mü thuéc vÒ xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi vµ c¸ch tiÕp cËn cña ViÖt nam thuéc viÖc b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých tr-íc m¾t ®Ó cã thÓ tõng b-íc héi nhËp vµo xu thÕ chung.§©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i khi mµ hai c¸ch tiÕp cËn cña hai nÒn kinh tÕ tÊt yÕu gÆp nhau. 2.1.3.Sù kh¸c biÖt vÒ c¸c quan ®iÓm chÝnh trÞ trong nh×n nhËn qu¸ khø,mÆc dï ®· ®-îc gi¶i to¶ vÒ c¬ b¶n,vÉn cßn ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn tiÕn tr×nh b×nh th-êng ho¸ kinh tÕ gi÷a hai n-íc vµ tiÕn tíi ký kÕt hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay,chÝnh trÞ vµ kinh tÕ lµ nh÷ng néi dung kh«ng thÓ t¸ch biÖt.Nh×n chung,ng-êi ta th-êng viÖn dÉn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ bÊt ®ång,®­îc nguþ trang d­íi nh÷ng “lý do kü thuËt” ®Ó c«ng khai thùc hiÖn c¸c cuéc trõng ph¹t vÒ kinh tÕ. Trong quan hÖ víi Mü,c¸c nhµ l·nh ®¹o ViÖt nam ®· ®Ò x-íng ph-¬ng ch©m “khÐp l¹i qu¸ khø,më ra t­¬ng lai”.§©y kh«ng cßn l¯ mét mong muèn mµ lµ mét ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vÒ mèi quan hÖ gi÷a hai n-íc trong bèi c¶nh míi.Sau hai n¨m b×nh th-êng ho¸ quan hÖ chÝnh trÞ víi viÖc bæ nhiÖm ®¹i sø Mü ë ViÖt nam vµ trao ®æi c¸c quan chøc cao cÊp,...Hoa Kú ®· cã c¸ch nh×n nhËn tÝch cùc vÒ sù chuyÓn biÕn n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam sang kinh tÕ thÞ tr-êng.ë chõng mùc nhÊt ®Þnh,nh÷ng ®iÒu nµy chøng tá sù xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a hai n-íc. Theo bµ Nancy Linn Patton,phã trî lý bé tr-ëng th-¬ng m¹i Mü th× nh÷ng khã kh¨n trong ®µm ph¸n b×nh th-êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ kh«ng n»m trong nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt hay chuyªn m«n mµ lµ ë nh÷ng chñ tr-¬ng chiÕn l-îc cao h¬n.Nh÷ng ng-êi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü vÉn bÞ chi phèi bëi mét sè ¸p lùc nhÊt ®Þnh tõ mét bé phËn dluËn bÞ ¸m ¶nh cña qu¸ khø.ViÖc ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖtMü mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian bëi hä vÉn cè t×nh g¾n c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ thËm chÝ c¶ vÊn ®Ò nh©n ®¹o nh- POW/MIAvµo qu¸ tr×nh th-¬ng l-îng. Ba sù kh¸c biÖt c¬ b¶n trªn ®· ®¹t ra vÊn ®Ò: cã hiÓu ®óng vai trß cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam trong chiÕn l-îc kinh tÕ quèc tÕ cña Mü vµ ViÖt 20