Tài liệu Sử dụng phương pháp điều tra trong dạy học môn đạo đức ở tiểu học

LuËn v¨n tèt nghiÖp Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng ®¹i häc vinh Khoa gi¸o dôc tiÓu häc -------------- khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tra trong d¹y häc m«n ®¹o ®øc ë tiÓu häc chuyªn ngµnh: gi¸o dôc häc tiÓu häc Gi¸o viªn híng dÉn: Th.S. Chu ThÞ Lôc Sinh viªn thùc hiÖn : Ph¹m ThÞ Ng¸t Líp : 44A2 - GDTH Vinh, 5/2007 lêi c¶m ¬n Trong thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi: "Sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n ®¹o ®øc ë tiÓu häc" t«i ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, thö th¸ch. Nhê cã sù gióp ®ì, ®éng viªn cña gia ®×nh, b¹n bÌ vµ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o khoa Gi¸o dôc TiÓu häc Trêng §¹i häc Vinh; ®Æc biÖt lµ sù gióp ®ì nhiÖt t×nh, chu ®¸o cña Th. S Chu ThÞ Lôc - Ngêi trùc tiÕp híng dÉn t«i lµm ®Ò tµi nµy; t«i ®· vît qua mäi khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh ®Ò tµi. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 1 LuËn v¨n tèt nghiÖp T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th. S Chu ThÞ Lôc, c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ b¹n bÌ ®· gióp ®ì, ®éng viªn t«i. C¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh trêng TiÓu häc Lª Mao - Thµnh phè Vinh ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. LÇn ®Çu tiªn nghiªn cøu khoa häc l¹i ph¶i hoµn thµnh trong mét thêi gian ng¾n ch¾c ch¾n sÏ cã rÊt nhiÒu thiÕu sãt. T«i rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy gi¸o, c« gi¸o, c¸c b¹n sinh viªn khoa Gi¸o dôc TiÓu häc vµ ®éc gi¶. Vinh, th¸ng 5 n¨m 2007 T¸c gi¶ Ph¹m ThÞ Ng¸t Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 2 LuËn v¨n tèt nghiÖp Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu ....................................................................................................... I. Lý do chän ®Ò tµi .................................................................................. II. Môc ®Ých nghiªn cøu. ........................................................................ III. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu .................................................. 1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu. ............................................................... 2. §èi tîng nghiªn cøu ................................................................... IV. Gi¶ thuyÕt khoa häc.......................................................................... ................................................................................................................... V. NhiÖm vô nghiªn cøu.......................................................................... VI. Ph¹m vi nghiªn cøu. ........................................................................ VII. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. ......................................................... 1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt. ................................... 2. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn. ............................... 3. Ph¬ng ph¸p To¸n häc. ................................................................ Néi dung nghiªn cøu .......................................................................................... Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu .......................... I. C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. .................................................... 1. Môc tiªu vµ chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc...... 2. Kh¸i niÖm "®iÒu tra" vµ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. ................... 3. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong nghiªn cøu khoa häc. ............... 4. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc .............. 5. C¬ së khoa häc cña viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc .................................................. II. C¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. ................................................ 1. §èi tîng ®iÒu tra: ........................................................................ 2. Néi dung ®iÒu tra. ....................................................................... 3. Ph©n tÝch kÕt qu¶ ®iÒu tra. ........................................................... 4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng. .................................................................... 5. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng. ................................................... Ch¬ng II: ThiÕt kÕ c¸c bµi §¹o §øc líp 3 - 4 - 5 theo ph¬ng ph¸p §iÒu Tra ............................................................................................................. I. Ch¬ng tr×nh líp 3. ............................................................................... Bµi 8: BiÕt ¬n th¬ng binh, liÖt sü (tiÕt 2)......................................... Bµi 13:TiÕt kiÖm vµ b¶o vÖ nguån níc (TiÕt 2)............................... Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp II. Ch¬ng tr×nh líp 4 ................................................................................. Bµi 11: Gi÷ g×n c¸c c«ng tr×nh c«ng céng (tiÕt 2)........................... III. Ch¬ng tr×nh líp 5. ............................................................................ Bµi 10: Uû ban nh©n d©n x· (phêng) em (tiÕt 2) ....................... Ch¬ng III: Thùc nghiÖm s ph¹m ......................................................................... I . Môc ®Ých, ®èi tîng, c¸ch thøc tiÕn hµnh vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm. ............................................................................................ 1. Môc ®Ých thùc nghiÖm.............................................................. 2. §èi tîng thùc nghiÖm................................................................ 3. C¸ch thøc tiÕn hµnh. ................................................................ 4. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸. .............................................................. II. Ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm......................................................... 1. KÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh................................................... KÕt luËn vµ ®Ò xuÊt 1. KÕt luËn. .................................................................................... 2. §Ò xuÊt. ..................................................................................... phÇn më ®Çu I. Lý do chän ®Ò tµi ë thêi ®¹i nµo còng cã nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc lµm nÒn t¶ng cho cuéc sèng. V× vËy, gi¸o dôc ®¹o ®øc cã ý nghÜa to lín trong ®êi sèng x· héi, gióp mçi c¸ nh©n: BiÕt ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hµnh vi cña m×nh phï hîp víi c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc cña x· héi; biÕt s¸ng t¹o ra h¹nh phóc, b¶o vÖ cuéc sèng tèt ®Ñp; d¸m hi sinh quªn m×nh cho tæ quèc, cho ch©n lÝ … Trêng häc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho mçi c¸ nh©n. V× ®ã lµ n¬i thùc hiÖn nhiÖm vô nµy mét c¸ch chuyªn biÖt. Sinh thêi chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nh¾c nhë c¸c trêng häc: "D¹y còng nh häc ph¶i chó ý c¶ tµi lÉn ®øc. §øc lµ ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. §ã lµ c¸i gèc rÊt quan träng …". Tæng bÝ th N«ng §øc M¹nh th× nhÊn m¹nh: "C¸c trêng häc cña ta cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c, toµn diÖn c¸c tè chÊt lÊy gi¸o dôc con ngêi lµm gèc, gi¸o dôc ®¹o ®øc lµm u tiªn, ph¶i coi sù nghiÖp trång ngêi lµ nhiÖm vô c¬ b¶n cña gi¸o Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp dôc. Chóng ta ph¶i nç lùc, båi dìng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ: §øc, trÝ, thÓ, mÜ….". Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña §¶ng, cña B¸c Hå kÝnh yªu, ngµnh Gi¸o dôc níc ta rÊt coi träng nhiÖm vô gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc, ngµnh häc… nhÊt lµ ë bËc häc TiÓu häc. V× TiÓu häc lµ bËc häc nÒn t¶ng ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn, l©u dµi nh©n c¸ch cho häc sinh. Gi¸o dôc ®¹o ®øc ë TiÓu häc trang bÞ cho häc sinh nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc s¬ gi¶n, cèt yÕu. §ã lµ nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc thÓ hiÖn c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc ViÖt Nam, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i; thÓ hiÖn sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh truyÒn thèng vµ tÝnh hiÖn ®¹i; h×nh thµnh ë häc sinh ý thøc tù träng, tù tin, ý chÝ v¬n lªn; lßng yªu th¬ng con ngêi, yªu níc x· héi chñ nghÜa, gi÷ g×n ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc; t«n träng c¸c d©n téc kh¸c, cïng chung sèng hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn … Trong 3 con ® êng ®Ó gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh tiÓu häc, gi¸o dôc ®¹o ®øc th«ng qua c¸c m«n häc lµ con ®êng chñ yÕu. Trong c¸c m«n häc, m«n §¹o §øc gi÷ vÞ trÝ tèi quan träng. V× m«n §¹o §øc lµ con ®êng ®Ó häc sinh lÜnh héi c¸c tri thøc ®¹o ®øc mét c¸ch cã hÖ thèng, v÷ng ch¾c vµ rÌn luyÖn c¸c thãi quen, hµnh vi ®¹o ®øc; ®Þnh híng cho viÖc lång ghÐp, tÝch hîp néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc ë nh÷ng m«n häc kh¸c; t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh häc tèt m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ë Trung Häc C¬ Së. M«n §¹o §øc ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh TiÓu häc. §Ó n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc §¹o §øc cho häc sinh TiÓu häc, trong nh÷ng n¨m võa qua, nhµ trêng TiÓu häc ®· cã nh÷ng ®æi míi toµn diÖn qu¸ tr×nh d¹y häc m«n §¹o §øc, ®Æc biÖt lµ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc. Bªn c¹nh c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng, nhiÒu ph¬ng ph¸p d¹y häc míi ®· ®îc ®a vµo qu¸ tr×nh d¹y häc d¹y häc m«n §¹o §øc nh: ph¬ng ph¸p Th¶o LuËn Nhãm, ph¬ng ph¸p §iÒu Tra, ph¬ng ph¸p §éng N·o, ph¬ng ph¸p §ãng Vai… Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra lµ mét ph¬ng ph¸p d¹y häc §¹o §øc cã nh÷ng u ®iÓm lín: võa ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, chñ ®éng cña häc sinh, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em tù häc, tù nghiªn cøu, tù t×m tßi, kh¸m ph¸ c¸c tri thøc ®¹o ®øc tõ thùc tÕ xung quanh; rÌn luyÖn cho c¸c em c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh c¸c bµi §¹o ®øc, kÜ n¨ng thu thËp vµ xö lý c¸c th«ng tin, sè liÖu …Tõ ®ã båi dìng cho c¸c em t×nh c¶m ®¹o ®øc, t×nh c¶m trÝ tuÖ, t×nh c¶m thÈm mÜ tèt ®Ñp. Tuy nhiªn cho ®Õn nay cha nhiÒu t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu vÒ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra vµ viÖc sö dông ph¬ng ph¸p nµy trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë tiÓu häc. MÆt kh¸c trong thùc tiÔn d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc, mét bé Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp phËn lín gi¸o viªn kh«ng hiÓu ®îc b¶n chÊt, c¸ch thøc tiÕn hµnh, c¸c yªu cÇu s ph¹m cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc nªn hiÖu qu¶ d¹y häc cha cao. V× vËy chóng t«i chän vÊn ®Ò: "Sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc" ®Ó nghiªn cøu. II. Môc ®Ých nghiªn cøu. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. III. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu. 1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu. Lµ qu¸ tr×nh d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 2. §èi tîng nghiªn cøu. Lµ viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong qu¸ tr×nh d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. IV. Gi¶ thuyÕt khoa häc. NÕu sö dông tèt ph¬ng ph¸p §iÒu Tra th× cã thÓ n©ng cao ®îc chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. V. NhiÖm vô nghiªn cøu. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu chóng t«i ®· gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô sau: 1. T×m hiÓu c¬ së lÝ luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tµi. 2. ThiÕt kÕ mét sè gi¸o ¸n d¹y häc m«n häc §¹o §øc theo ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 3. Thùc nghiÖm s ph¹m ®Ó kiÓm tra tÝnh kh¶ thi cña vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt ý kiÕn. VI. Ph¹m vi nghiªn cøu. Chóng t«i giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu: sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc líp 3 - 4 - 5 ë TiÓu häc. VII. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy chóng t«i ®· sö dông ®ång bé c¸c nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: 1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt. §äc, nghiªn cøu, ph©n tÝch, tæng hîp, tµi liÖu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nghiªn cøu. 2. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn. 2. 1. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra. T×m hiÓu thùc tr¹ng sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 2. 2. Ph¬ng ph¸p Quan S¸t S Ph¹m. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp Quan s¸t c¸ch thøc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc cña gi¸o viªn TiÓu häc. 2. 3. Ph¬ng ph¸p Thùc NghiÖm S Ph¹m. D¹y thùc nghiÖm c¸c gi¸o ¸n ®· thiÕt kÕ theo ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 3. Ph¬ng ph¸p To¸n häc. Ph¬ng ph¸p nµy nh»m ®óc kÕt sè liÖu, lËp b¶ng phÇn tr¨m. Trªn c¬ së ®ã so s¸nh kÕt qu¶ thu ®îc gi÷a hai nhãm líp: Thùc nghiÖm vµ ®èi chøng. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp Néi dung nghiªn cøu Ch¬ng I C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu I. C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1. Môc tiªu vµ chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 1. 1. Môc tiªu d¹y häc m«n §¹o §øc. M«n §¹o §øc ë TiÓu häc nh»m gióp häc sinh: 1.1.1 Cã hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ mét sè chuÈn mùc hµnh vi ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt phï hîp víi løa tuæi trong quan hÖ cña c¸c em víi b¶n th©n, gia ®×nh, nhµ trêng, céng ®ång, x· héi, m«i trêng tù nhiªn vµ ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn theo c¸c chuÈn mùc ®ã. 1.1.2 Tõng bíc h×nh thµnh kÜ n¨ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ hµnh vi cña b¶n th©n vµ nh÷ng ngêi xung quanh theo chuÈn mùc ®· häc; kÜ n¨ng lùa chän vµ thùc hiÖn c¸c hµnh vi øng xö phï hîp chuÈn mùc trong c¸c quan hÖ vµ t×nh huèng ®¬n gi¶n, cô thÓ cña cuéc sèng; biÕt nh¾c nhë b¹n bÌ cïng thùc hiÖn. 1.1.3 Tõng bíc h×nh thµnh th¸i ®é tù träng, tù tin vµo kh¶ n¨ng cña b¶n th©n, cã tr¸ch nhiÖm víi hµnh ®éng cña m×nh; yªu th¬ng t«n träng con ngêi; mong muèn ®em l¹i niÒm vui, h¹nh phóc cho mäi ngêi; yªu c¸i thiÖn, c¸i ®óng, c¸i tèt; kh«ng ®ång t×nh víi c¸c ¸c, c¸i sai, c¸i xÊu. 1. 2. ChÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc. Muèn hiÓu ®îc thÕ nµo lµ chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc, chóng ta ph¶i hiÓu ®îc thÕ nµo lµ"chÊt lîng". Theo s¸ch Tõ §iÓn TiÕng ViÖt th«ng dông (Nhµ xuÊt b¶n Thanh Niªn) "chÊt lîng" lµ c¸i t¹o nªn phÈm chÊt, gi¸ trÞ cña con ngêi, sù vËt, sù viÖc. PhÈm chÊt lµ c¸i t¹o nªn gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ lµ sù h÷u dông (cã Ých, lîi Ých). VËy ta cã thÓ hiÓu "chÊt lîng" lµ sù cã Ých, lîi Ých cña con ngêi, sù vËt, sù viÖc. Tõ kh¸i niÖm "chÊt lîng" ta cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc nh sau: ChÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc lµ sù cã Ých (lîi Ých) cña m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. Sù cã Ých ®ã ®îc thÓ hiÖn ë vai trß, vÞ trÝ, ý nghÜa cña m«n §¹o §øc víi häc sinh tiÓu häc. ChÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi môc tiªu d¹y häc §¹o §øc. V× ®ã lµ nÒn t¶ng, lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. ChÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ®îc thÓ hiÖn ë kÕt qu¶ häc tËp m«n §¹o §øc cña häc sinh. §Ó kiÓm tra chÊt lîng d¹y häc m«n §¹o §øc ngêi gi¸o viªn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra, ®¸nh gi¸ mét c¸ch toµn diÖn Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp dùa trªn ba môc tiªu c¬ b¶n cña m«n §¹o §øc vÒ: KiÕn thøc, th¸i ®é, kÜ n¨ng hµnh vi ®¹o ®øc cña c¸c em ë nhµ trêng, gia ®×nh vµ céng ®ång. 2. Kh¸i niÖm "®iÒu tra" vµ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 2. 1. Kh¸i niÖm "®iÒu tra". Trong cuéc sèng hµng ngµy"®iÒu tra" chØ ho¹t ®éng, thu thËp, t×m kiÕm vµ xö lý c¸c th«ng tin ®Ó t×m hiÓu: Thùc tr¹ng, ®Æc ®iÓm, diÔn biÕn … cña mét sù vËt, sù viÖc, hiÖn tîng … nµo ®ã. VÝ dô: §iÒu tra d©n sè, ®iÒu tra thÞ tr êng, ®iÒu tra téi ph¹m … Theo s¸ch Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt (Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng)"®iÒu tra" nghÜa lµ: t×m hiÓu, xem xÐt ®Ó biÕt râ sù thËt. Nh vËy "®iÒu tra" lµ ho¹t ®éng t×m kiÕm, thu thËp, xö lý c¸c th«ng tin vÒ ®èi tîng quan t©m, xem xÐt, t×m hiÓu ®Ó biÕt râ sù thËt vÒ chóng. 2.2. Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Nãi ®Õn ph¬ng ph¸p lµ nãi ®Õn con ®êng vµ c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña ho¹t ®éng. V× vËy hiÓu mét c¸ch chung nhÊt ph¬ng ph¸p §iÒu Tra lµ: Con ®êng vµ c¸ch thøc ®Ó t×m hiÓu, thu thËp, ph©n tÝch, xö lý th«ng tin vÒ ®èi tîng quan t©m ®Ó biÕt râ sù thËt vÒ ®èi tîng Êy. 3. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong nghiªn cøu khoa häc. 3.1 Kh¸i niÖm. Trong ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc ph¬ng ph¸p §iÒu Tra cã vai trß rÊt quan träng. Arklop ®· kh¼ng ®Þnh: "§èi víi con tµu khoa häc, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu võa lµ chiÕc la bµn võa lµ b¸nh l¸i. Nã chØ ra ph¬ng híng vµ c¸ch thøc hµnh ®éng". Trong c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc, ph¬ng ph¸p §iÒu Tra cã vai trß rÊt quan träng. Nã tham gia vµo toµn bé qu¸ tr×nh nghiªn cøu, gióp ngêi nghiªn cøu thu thËp c¸c th«ng tin, d÷ liÖu, sè liÖu… vÒ ®èi tîng nghiªn cøu. V× vËy tiÕn sÜ Ph¹m Minh Hïng ®· ®a ra kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra nh sau: Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra lµ ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó thu thËp c¸c sè liÖu tõ ®èi tîng nghiªn cøu. 3.2. Ph©n lo¹i ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong nghiªn cøu khoa häc. Trong nghiªn cøu khoa häc ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin, sè liÖu tõ ®èi tîng nghiªn cøu, ngêi ta sö dông 3 ph¬ng ph¸p (h×nh thøc) §iÒu Tra sau: 3.2.1. §iÒu tra Trao §æi (Trß ChuyÖn) Lµ ph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin, d÷ liÖu, sè liÖu tõ ®èi tîng nghiªn cøu trong qu¸ tr×nh trao ®æi trùc tiÕp theo mét ch¬ng tr×nh ®· ®îc x©y dùng tríc. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp §iÒu tra trao ®æi gióp ngêi nghiªn cøu thu thËp ®îc c¸c th«ng tin, tµi liÖu cã gi¸ trÞ vÒ nh÷ng ®iÒu thÇm kÝn trong t©m hån cña ngêi ®îc nghiªn cøu. Cïng víi c¸c th«ng tin, tµi liÖu vÒ qu¸ khø, hiÖn t¹i cña ®èi tîng, ®ã lµ c¬ së khoa häc ®Ó lÝ gi¶i c¸c ®Æc ®iÓm t©m, sinh lÝ cña ®èi tîng nghiªn cøu. §iÒu tra trao ®æi thêng ®îc sö dông ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin, tµi liÖu ®îc bæ sung hoÆc t×m hiÓu s¬ bé vÒ vÒ ®èi tîng ®îc nghiªn cøu. 3.2.2. §iÒu tra ViÕt (An kÐt) §iÒu Tra ViÕt (An kÐt) lµ ph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin, d÷ liÖu, sè liÖu dùa trªn c©u tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n cña ®èi tîng nghiªn cøu theo mét ch¬ng tr×nh ®îc thiÕt lËp ®Æc biÖt. AnkÐt gåm 2 lo¹i: ankÐt më vµ ankÐt ®ãng. Víi ankÐt ®ãng ngêi ®îc hái sÏ lùa chän c©u tr¶ lêi trong c¸c ph¬ng ¸n cã s½n mµ ngêi hái ®· chuÈn bÞ tríc. §©y lµ h×nh thøc ®iÒu tra t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc xö lÝ th«ng tin, sè liÖu nhng l¹i h¹n chÕ, bã hÑp c©u tr¶ lêi cña ngêi ®îc hái trong c¸c ph¬ng ¸n cã s½n. AnkÐt më lµ v¨n b¶n ®iÒu tra trong ®ã ngêi ®îc hái sÏ tù biÓu ®¹t c©u tr¶ lêi cho c¸c c©u hái. AnkÐt më gióp ngêi nghiªn cøu thu ®îc c¸c tµi liÖu phong phó, ®a d¹ng nhng l¹i g©y khã kh¨n trong kh©u xö lÝ sè liÖu. Nh×n chung víi ph¬ng ph¸p ankÐt th× ®é tin cËy cña c¸c tµi liÖu thu ®îc ®îc tÝnh b»ng "luËt sè lín". 3.2.3. §iÒu tra b»ng Tr¾c NghiÖm. Tr¾c NghiÖm lµ c«ng cô ®o lêng ®· ®îc tiªu chuÈn ho¸ ®Ó ®o lêng kh¸ch quan mét hay nhiÒu khÝa c¹nh cña ®èi tîng nghiªn cøu. Tr¾c NghiÖm lµ ph¬ng ph¸p cã tÝnh: Ng¾n gän, tiªu chuÈn ho¸, ®¬n gi¶n vÒ kÜ thuËt, thiÕt bÞ, tiÖn lîi cho viÖc xö lÝ sè liÖu. Tuy vËy ®iÒu tra b»ng tr¾c nghiÖm còng cã nh÷ng h¹n chÕ lµ: chØ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ mµ bá qua qu¸ tr×nh dÉn tíi kÕt qu¶, dÔ bÞ ®¸nh tr¸o ®èi tîng nghiªn cøu. 4. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc 4.1. Kh¸i niÖm. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc lµ ph¬ng ph¸p tæ chøc híng dÉn cho häc sinh t×m hiÓu thùc tr¹ng nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ xung quanh cã liªn quan ®Õn bµi §¹o §øc. 4.2. C¸c bíc tiÕn hµnh: Bíc 1: X¸c ®Þnh môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung ®iÒu tra. ThiÕt kÕ phiÕu §iÒu Tra. Bíc 2: Giao nhiÖm vô ®iÒu tra. Bíc nµy ®îc thùc hiÖn ë cuèi tiÕt 1. Gi¸o viªn ph¸t phiÕu §iÒu Tra cho häc sinh vµ híng dÉn ®Ó c¸c em hiÓu râ vÒ: Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 10 LuËn v¨n tèt nghiÖp + Môc ®Ých, néi dung vµ ®Þa ®iÓm ®iÒu tra. + C¸ch tiÕn hµnh ®iÒu tra: C¸ch ghi chÐp vµ thu thËp sè liÖu, d÷ liÖu, th«ng tin. + Thêi gian vµ thêi h¹n hoµn thµnh. + Yªu cÇu vÒ kÕt qu¶ (s¶n phÈm) ®iÒu tra. Bíc 3: TiÕn hµnh ®iÒu tra: Häc sinh tiÕn hµnh ®iÒu tra theo híng dÉn cña gi¸o viªn. Trong thêi gian häc sinh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®iÒu tra, gi¸o viªn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó gi¸m s¸t vµ n¾m v÷ng t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña häc sinh; kÞp thêi gióp ®ì khi c¸c em gÆp khã kh¨n; ®éng viªn khuyÕn khÝch c¸c em hoµn thµnh nhiÖm vô. Bíc 4: Tr×nh bµy kÕt qu¶ ®iÒu tra trªn líp: Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶ ®iÒu tra ë trong giê thùc hµnh (tiÕt 2) cña bµi §¹o §øc. Yªu cÇu häc sinh dùa vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Ó ph©n tÝch, rót ra c¸c kÕt luËn cÇn thiÕt. §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung bµi häc mµ c¸c em rót ra ®îc tõ nh÷ng kiÕn thøc thùc tÕ. Bíc 5: Gi¸o viªn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ý thøc, th¸i ®é, kÕt qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra cña häc sinh; tuyªn d¬ng nh÷ng häc sinh tÝch cùc, nh¾c nhë nh÷ng häc sinh cha hoµn thµnh nhiÖm vô. §ång thêi trªn c¬ së nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt cña häc sinh, gi¸o viªn ph¶i ®a ra kÕt luËn cuèi cïng ®ã chÝnh lµ néi dung bµi häc. 4.3. C¸c yªu cÇu s ph¹m cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 4.3.1. Néi dung ®iÒu tra ph¶i phï hîp víi bµi §¹o §øc vµ kh¶ n¨ng hoµn thµnh cña häc sinh TiÓu häc. 4.3.2. C«ng viÖc ®iÒu tra ph¶i mang ý nghÜa x· héi nhÊt ®Þnh, cã t¸c dông gi¸o dôc m¹nh mÏ ý thøc §¹o §øc cho häc sinh TiÓu häc. Gi¸o viªn ph¶i thiÕt kÕ ®îc phiÕu ®iÒu tra vµ híng dÉn häc sinh c¸ch thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®iÒu tra ë cuèi tiÕt 1 cña c¸c bµi §¹o §øc. 4.3.3. Gi¸o viªn ph¶i cã biÖn ph¸p thêng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®iÒu tra cña häc sinh; nh¾c nhë c¸c em ph¶i ®¶m b¶o tuyÖt ®èi an toµn víi søc kháe vµ tÝnh m¹ng khi ®iÒu tra thùc tÕ xung quanh. 4.4. ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. Trong qu¸ tr×nh d¹y m«n §¹o §øc, ph¬ng ph¸p §iÒu Tra ®îc sö dông ®Ó nghiªn cøu ®èi tîng gi¸o dôc §¹o §øc. §ång thêi còng lµ mét ph¬ng ph¸p ®Ó d¹y häc m«n §¹o §øc. Víi t c¸ch lµ mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc, ph¬ng ph¸p §iÒu Tra gióp cho gi¸o viªn cã nh÷ng hiÓu biÕt toµn diÖn vÒ häc sinh víi c¸c ®Æc ®iÓm: t©m lÝ, t×nh c¶m, ®¹o ®øc, thÓ lùc, nhËn thøc, hoµn c¶nh gia ®×nh, ®Þa ph- Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp ¬ng. Tõ ®ã gi¸o viªn sÏ ph©n tÝch, nghiªn cøu c¸c th«ng tin thu ®îc ®Ó t×m ra mÆt m¹nh, mÆt yÕu, tr×nh ®é, n¨ng lùc, nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh häc tËp cña c¸c em. §©y chÝnh lµ c¬ së khoa häc ®Ó gi¸o viªn x©y dùng kÕ ho¹ch d¹y häc; gi¸o dôc §¹o §øc cho häc sinh mét c¸ch khoa häc, hîp lÝ nh»m gi¸o dôc toµn diÖn nh©n c¸ch cña häc sinh TiÓu häc nh Usinki ®· nãi: "Muèn gi¸o dôc con ngêi vÒ mäi mÆt ph¶i hiÓu râ con ngêi vÒ mäi mÆt". Víi t c¸ch lµ mét ph¬ng ph¸p d¹y häc, ph¬ng ph¸p §iÒu Tra cã nh÷ng ý nghÜa to lín ®èi víi häc sinh TiÓu häc 4.4.1. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ kh¶ n¨ng tù häc, tù nghiªn cøu cña häc sinh TiÓu häc trong qu¸ tr×nh häc tËp m«n §¹o §øc. Khi ®iÒu tra häc sinh ph¶i th©m nhËp, nghiªn cøu thùc tiÔn, quan s¸t, t×m hiÓu c¸c hiÖn tîng ®Ó thu thËp th«ng tin, sè liÖu, d÷ liÖu cÇn thiÕt vÒ ®èi tîng ®iÒu tra. Tõ ®ã ph©n tÝch, x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. C¸c em ®· hoµn toµn chñ ®éng tõ kh©u x¸c ®Þnh vÊn ®Ò, khai th¸c th«ng tin ®Õn viÖc ph©n tÝch c¸c th«ng tin ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt. Qu¸ tr×nh ®ã kh«ng chØ ph¸t huy m¹nh mÏ tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, chñ ®éng, s¸ng t¹o mµ cßn h×nh thµnh ë c¸c em n¨ng lùc vµ ph¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu, tù ph¸t hiÖn vµ lÜnh héi c¸c tri thøc cña bµi häc tõ ®êi sèng thùc tÕ xung quanh. §©y thùc sù lµ mét u ®iÓm rÊt lín cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra mµ kh«ng ph¶i ph¬ng ph¸p d¹y häc míi nµo còng cã ®îc. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra ®· thùc sù t«n träng mäi kh¶ n¨ng tù nhËn thøc, tù kh¸m ph¸ cña häc sinh; khªu gîi ë c¸c em tÝnh tß mß, lßng ham hiÓu biÕt trong häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc; h×nh thµnh kh¶ n¨ng linh ho¹t, s¸ng t¹o, nh¹y bÐn cho häc sinh; gióp qu¸ tr×nh d¹y häc m«n §¹o §øc trë nªn hÊp dÉn h¬n, nhÑ nhµng h¬n, sinh ®éng vµ hiÖu qu¶ h¬n. Gi¸o viªn s¸ng t¹o lµ ngêi biÕt gióp ®ì häc sinh tiÕn bé nhanh trªn con ®êng tù häc, tù nghiªn cøu; biÕt khªu gîi vµ ph¸t huy mäi n¨ng lùc, mäi thÕ m¹nh tiÒm tµng cña häc sinh. Víi ph¬ng ph¸p §iÒu Tra, ngêi gi¸o viªn ®· thùc sù s¸ng t¹o vµ d¹y häc híng vµo sù ph¸t triÓn, sù tiÕn bé cña häc sinh TiÓu häc. 4.4.2. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra lµ chiÕc cÇu nèi quan träng g¾n ho¹t ®éng häc tËp trong nhµ trêng víi thùc tiÔn x· héi phong phó; t¹o m«i trêng lÝ tëng ®Ó häc sinh thùc hµnh c¸c tri thøc §¹o §øc, rÌn luyÖn c¸c thãi quen hµnh vi §¹o §øc; båi dìng t×nh c¶m §¹o §øc vµ më réng hiÓu biÕt cho häc sinh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em hoµ nhËp víi céng ®ång. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 12 LuËn v¨n tèt nghiÖp §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra vµ ®Þnh híng cho m×nh c¸ch thu thËp th«ng tin, sè liÖu, d÷ liÖu vÒ c¸c ®èi tîng ®iÒu tra, häc sinh TiÓu häc ph¶i dùa vµo vèn kiÕn thøc ®· cã liªn quan ®Õn ®èi tîng ®iÒu tra mµ c¸c em ®· ®îc trang bÞ trong nhµ trêng. NghÜa lµ c¸c em ®îc thùc hµnh c¸c tri thøc ®¹o ®øc, rÌn luyÖn c¸c thãi quen hµnh vi ®¹o ®øc, rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng thu thËp, xö lÝ th«ng tin, sè liÖu. §¸p øng ph¬ng ch©m cña ph¬ng ph¸p d¹y häc míi (tÝch cùc) lµ "Häc ®i ®«i víi hµnh. Häc kh«ng hµnh th× v« Ých, hµnh mµ kh«ng häc th× kh«ng tr«i ch¶y" (Hå ChÝ Minh). MÆt kh¸c, khi ®îc th©m nhËp thùc tÕ, häc sinh cã ®iÒu kiÖn giao tiÕp víi nhiÒu ®èi tîng trong x· héi. Tõ ®ã gióp c¸c em cã ®iÒu kiÖn ®Ó hoµ nhËp víi céng ®ång, më réng vèn hiÓu biÕt cña m×nh, ®¸p øng môc tiªu chung cña ngµnh gi¸o dôc hiÖn nay lµ d¹y cho häc sinh: "Häc ®Ó hiÓu biÕt, häc ®Ó lµm viÖc, häc ®Ó lµm ngêi vµ häc ®Ó chung sèng". 4.4.3. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra gãp phÇn h×nh thµnh ý thøc, tr¸ch nhiÖm cña ngêi c«ng d©n nhá tuæi ®èi víi ®Êt níc. NhÊt lµ víi c¸c vÊn ®Ò nãng báng mµ c¶ x· héi ®ang chung vai gi¶i quyÕt. Khi ®iÒu tra, häc sinh ®îc tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¸c vÊn ®Ò nãng báng cña x· héi nh: VÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng, b¶o vÖ tµi nguyªn níc, b¶o vÖ hoµ b×nh. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín mµ c¶ nh©n lo¹i ®ang cïng nhau t×m biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. Nhê ®ã c¸c em sÏ hiÓu ®îc mét c¸ch s©u s¾c bæn phËn, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi quª h¬ng, ®Êt níc. Cïng víi céng ®ång chung vai gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ang c¶n trë sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt níc vµ cuéc sèng cña céng ®ång. 4.4.4. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra ph¸t huy cao ®é vèn sèng, vèn hiÓu biÕt cña häc sinh TiÓu häc trong qu¸ tr×nh häc tËp m«n §¹o §øc. Nhµ gi¸o dôc S«nat ®· tõng nãi: "Nhµ gi¸o dôc ph¶i biÕt ph¸ vì c¸i hiÓu biÕt gi¶ t¹o cho ch©n lÝ s¸ng chãi n¬i häc trß". NghÜa lµ nhµ gi¸o dôc ph¶i biÕt tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm ng©y th¬ cña trÎ tõ thùc tÕ xung quanh. Gióp c¸c em biÕt tæng kÕt, biÕt kh¸i qu¸t chóng thµnh c¸c tri thøc khoa häc. Khi thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra, häc sinh ph¶i ph¸t huy m¹nh mÏ vèn sèng, vèn hiÓu biÕt cña m×nh ®Ó th©m nhËp thùc tÕ, thu thËp vµ xö lý th«ng tin, sè liÖu t×m ra nguyªn nh©n, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. Tõ ®ã rót ra nh÷ng kÕt luËn quan träng liªn quan ®Õn néi dung bµi häc. 5. C¬ së khoa häc cña viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 5.1 §Æc ®iÓm m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 13 LuËn v¨n tèt nghiÖp Mét trong nh÷ng c¬ së khoa häc ®Ó lùa chän ph¬ng ph¸p d¹y häc, nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu d¹y häc lµ ®Æc ®iÓm cña m«n häc. Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi, chóng t«i kh«ng tËp trung nghiªn cøu s©u vµ toµn diÖn tÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm cña m«n §¹o §øc. Chóng t«i chØ ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm lµ c¬ së khoa häc cña viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 5.1.1 M«n §¹o §øc ®a ra c¸c chuÈn mùc §¹o §øc díi d¹ng nh÷ng mÉu hµnh vi cô thÓ xoay quanh n¨m mèi quan hÖ chñ yÕu diÔn ra trong cuéc sèng hµng ngµy cña häc sinh TiÓu häc. §ã lµ c¸c mèi quan hÖ víi: gia ®×nh, nhµ trêng, céng ®ång, x· héi, m«i trêng tù nhiªn vµ víi b¶n th©n m×nh. §©y lµ nh÷ng kiÕn thøc rÊt gÇn gòi, quen thuéc víi häc sinh TiÓu häc. C¸c em thêng xuyªn b¾t gÆp trong cuéc sèng hµng ngµy. V× vËy Ýt nhiÒu c¸c em còng cã vèn sèng, vèn hiÓu biÕt vÒ chóng tõ gia ®×nh vµ nh÷ng ngêi xung quanh. §©y lµ mét lîi thÕ rÊt lín, lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc, híng dÉn cho häc sinh t×m tßi, kh¸m ph¸ c¸c tri thøc ®¹o ®øc trªn nÒn t¶ng vèn hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ thùc tÕ xung quanh cña häc sinh. 5.1.2 C¸c chuÈn mùc hµnh vi §¹o §øc ®îc ®a ra cã tÝnh ®ång t©m; cã sù më réng, n©ng cao dÇn qua c¸c líp. V× vËy khi d¹y mét chuÈn mùc hµnh vi §¹o §øc nµo ®ã, gi¸o viªn cÇn vËn dông, ph¸t huy nh÷ng kiÕn thøc ®· cã cña häc sinh ®Ó híng dÉn c¸c em tù t×m tßi, kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn c¸c tri thøc §¹o §øc míi ë møc ®é s¬ gi¶n. 5.1.3 Mçi bµi §¹o §øc ®îc d¹y trong 2 tiÕt. Mçi tuÇn d¹y mét tiÕt. TiÕt 1: Cung cÊp c¸c tri thøc §¹o §øc; h×nh thµnh cho häc sinh c¸c biÓu tîng vÒ c¸c chuÈn mùc, hµnh vi §¹o §øc. TiÕt 2 (TiÕt thùc hµnh): Gióp häc sinh cñng cè kiÕn thøc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng øng xö theo chuÈn mùc ®· häc ë tiÕt 1. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Häc xong tiÕt 1, häc sinh cã thÓ sö dông c¸c ngµy nghØ cuèi tuÇn ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®iÒu tra. Sang tiÕt 2, häc sinh cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p. Trong thùc tÕ, gi¸o viªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi thiÕt kÕ bµi d¹y cho tiÕt thùc hµnh. V× vËy gi¸o viªn thêng d¹y qua loa, thËm chÝ dµnh thêi gian cña tiÕt thùc hµnh ®Ó d¹y c¸c m«n häc kh¸c. ViÖc biÕt c¸ch sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra sÏ gióp gi¸o viªn gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ®ã vµ t¹o nªn søc hÊp dÉn, hiÖu qu¶ cña tiÕt d¹y thùc hµnh. 5.2. §Æc ®iÓm nhËn thøc, t©m sinh, lÝ cña häc sinh TiÓu häc. 5 2. 1. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu sinh lÝ. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 14 LuËn v¨n tèt nghiÖp So víi häc sinh mÉu gi¸o, häc sinh TiÓu häc cã nh÷ng thay ®æi lín vÒ c¬ thÓ. C¬ thÓ c¸c em ph¸t triÓn nhanh vµ ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. Sù ph¸t triÓn dÇn hoµn thiÖn cña hÖ c¬, hÖ x¬ng, hÖ tim m¹ch, hÖ h« hÊp, hÖ thÇn kinh… ®· chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho häc sinh tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng häc tËp. Trong ®ã sù ph¸t triÓn cña hÖ thÇn kinh cã ý nghÜa to lín. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ khoa häc, träng lîng n·o cña trÎ 7 tuæi lµ 1. 250 gam; ®Õn 9 tuæi lµ 1300 gam, vµo cuèi giai ®o¹n løa tuæi TiÓu häc träng lîng n·o cña trÎ b»ng 90% träng lîng n·o cña ngêi lín (N·o ngêi lín cã träng lîng 1360 gam). Sù ph¸t triÓn nµy trang bÞ cho trÎ tÝnh tÝch cùc, t×m tßi, kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn ra c¸c tri thøc khoa häc nãi chung vµ tri thøc §¹o §øc nãi riªng ë møc ®é nhÊt ®Þnh. 5.2.2. §Æc ®iÓm t©m lÝ cña häc sinh TiÓu häc. 5.2.2.1. §Æc ®iÓm nhËn thøc. NhËn thøc cña häc sinh TiÓu häc cßn mang ®Ëm mµu s¾c c¶m tÝnh. Sù ph¸t triÓn cña nã ®îc chia lµm 2 giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: Líp 1 - 2 - 3; giai ®o¹n 2: Líp 4 - 5. ë cuèi giai ®o¹n 1 vµ giai ®o¹n 2 nhËn thøc cña häc sinh TiÓu häc ®· ph¸t triÓn vµ dÇn mang mµu s¾c lÝ tÝnh. Qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã ®îc thÓ hiÖn ë ®Æc ®iÓm cña: chó ý, tri gi¸c, trÝ nhí vµ t duy. §Æc ®iÓm chó ý: MÆc dï kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh nhËn thøc nhng chó ý lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh nµy diÔn ra mét c¸ch cã kÕt qu¶. Häc sinh c¸c líp 3, 4, 5 cïng mét lóc kh«ng thÓ chó ý ®îc nhiÒu ®èi tîng. Søc tËp trung chó ý kÐo dµi tõ 30 ®Õn 35 phót, nªn sù chó ý cña häc sinh víi viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô bªn ngoµi thêng bÒn v÷ng h¬n sù chó ý ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng trÝ tuÖ. V× vËy tæ chøc cho häc sinh t×m tßi, kh¸m ph¸ tri thøc cña bµi häc tõ thùc tÕ xung quanh gióp c¸c em thªm høng thó víi bµi häc; tr¸nh c¶m gi¸c mÖt mái, ch¸n n¶n cho häc sinh. §Æc ®iÓm tri gi¸c: Giai ®o¹n c¸c líp 3, 4, 5 häc sinh ®· biÕt t×m ra dÊu hiÖu ®Æc trng cña sù vËt; biÕt ph©n biÖt c¸c s¾c th¸i kh¸c nhau cña chi tiÕt vµ biÕt suy luËn ®Ó nhËn biÕt ®îc b¶n chÊt cña ®èi tîng. ViÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra gióp häc sinh lÜnh héi néi dung bµi häc nhÑ nhµng, tù nhiªn vµ hiÖu qu¶. §Æc ®iÓm trÝ nhí: C¸c líp 3, 4, 5 trÝ nhí cña häc sinh ngµy cµng tèt h¬n. MÆc dï ghi nhí chñ ®Þnh ngµy cµng ph¸t triÓn nhng ghi nhí kh«ng chñ ®Þnh vÉn cßn chiÕm u thÕ. C¸c em ®· dÔ dµng ghi nhí c¸c sù vËt, sù viÖc, hiÖn tîng g©y nªn nh÷ng c¶m xóc m¹nh mÏ. Ngîc l¹i víi c¸c vÊn ®Ò khã, logic c¸c em gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó ghi nhí chóng. ViÖc tæ chøc cho häc sinh kh¸m Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 15 LuËn v¨n tèt nghiÖp ph¸ tri thøc cña bµi häc tõ thùc tÕ xung quanh sÏ gióp c¸c em ghi nhí tèt h¬n c¸c tri thøc ®ã. §Æc ®iÓm t duy: MÆc dï cßn mang ®Ëm mµu s¾c c¶m tÝnh nhng ë c¸c líp 3, 4, 5 t duy trõu tîng ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Häc sinh b¾t ®Çu thùc hiÖn ®îc c¸c hµnh ®éng trÝ tuÖ nh: ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, kh¸i qu¸t ho¸, m« h×nh ho¸... Nhê vËy häc sinh chuyÓn tõ nhËn thøc nh÷ng thuéc tÝnh bªn ngoµi sù vËt, hiÖn tîng sang nhËn thøc nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt cña ®èi tîng. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh cã thÓ lÜnh héi c¸c kh¸i niÖm kh¸i, qu¸t s¬ ®¼ng vÒ chuÈn mùc §¹o §øc cña x· héi; gióp häc sinh h×nh thµnh n¨ng lùc s¸ng t¹o, tÝnh tÝch cùc, ®éc l©p, chñ ®éng, ham t×m tßi, ham hiÓu biÕt. 5.2.2.2. §Æc ®iÓm nh©n c¸ch cña häc sinh TiÓu häc. §Æc ®iÓm nhu cÇu: xu híng nh©n c¸ch cña häc sinh TiÓu häc ®îc thÓ hiÖn ë hÖ thèng nhu cÇu cña c¸c em. Häc sinh TiÓu häc cã c¸c nhu cÇu vui ch¬i, vËn ®éng, nhËn thøc. Nhu cÇu nhËn thøc gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o. §©y lµ yÕu tè s¶n sinh ra tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh. §Æc ®iÓm ®êi sèng t×nh c¶m: ®êi sèng t×nh c¶m cña häc sinh TiÓu häc ph¸t triÓn kh¸ phong phó, ®a d¹ng, phøc t¹p vµ cã tÝnh tÝch cùc. C¸c em dÔ xóc ®éng tríc c¸c hiÖn tîng cña cuéc sèng. C¸c t×nh c¶m cao cÊp nh: t×nh c¶m ®¹o ®øc, t×nh c¶m trÝ tuÖ, t×nh c¶m thÈm mÜ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¸ch quan h¬n. V× vËy viÖc híng dÉn häc sinh tù m×nh ho¹t ®éng ®Ó ph¸t hiÖn vµ chiÕm lÜnh tri thøc sÏ kh¬i dËy, cñng cè nhu cÇu nhËn thøc, hiÓu biÕt, t×m tßi, kh¸m ph¸ tri thøc khoa häc cña häc sinh TiÓu häc. II. C¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. §Ó x¸c lËp c¬ së thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu, chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra thùc tr¹ng d¹y häc m«n §¹o §øc vµ viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc cña gi¸o viªn TiÓu häc. Tõ ®ã t×m hiÓu thùc tr¹ng, x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. 1. §èi tîng ®iÒu tra: Chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra trªn 50 gi¸o viªn TiÓu häc cña c¸c trêng TiÓu häc: Lª Lîi, Lª Mao- Thµnh phè Vinh - NghÖ An. §©y lµ nh÷ng gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 2. Néi dung ®iÒu tra. 2.1 Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. 2.1.1. NhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 2.1.2. NhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp 2.1.3. NhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ c¸c bíc tiÕn hµnh ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 2.2. Thùc tr¹ng sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 2.2.1. Møc ®é sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. 2.2.2. C¸ch thøc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 3. Ph©n tÝch kÕt qu¶ ®iÒu tra. 3.1. Thùc tr¹ng nhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. B¶ng 1 NhËn thøc cña gi¸o viªn tiÓu häc vÒ kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra T T 1 2 3 4 C¸c quan niÖm vÒ ph¬ng ph¸p Sè ý §iÒu Tra kiÕn Lµ ph¬ng ph¸p gi¸o viªn tæ chøc, híng dÉn cho häc sinh t×m tßi, kh¸m ph¸ c¸c tri thøc tõ thùc tÕ xung 4 quanh cã liªn quan ®Õn néi dung bµi häc. Lµ ph¬ng ph¸p häc sinh tù t×m tßi kh¸m ph¸ tri thøc tõ thùc tÕ xung quanh cã liªn quan ®Õn néi dung bµi häc. Lµ ph¬ng ph¸p gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh thùc hµnh c¸c kiÕn thøc vµo ®êi sèng thùc tiÔn hµng ngµy cña c¸c em. Lµ ph¬ng ph¸p gi¸o viªn trao ®æi (trß chuyÖn) vèi häc sinh c¸c bµi tËp díi d¹ng phiÕu ®iÒu tra ®Ó häc sinh thùc hiÖn. Tû lÖ % 8% 17 34% 9 18% 20 40% Nh×n vµo B¶ng 1 ta thÊy: Cã 17 ý kiÕn chän ph¬ng ¸n 2, chiÕm 34%. §©y lµ ph¬ng ¸n qu¸ ®Ò cao vai trß tÝch cùc, chñ ®éng cña häc sinh. MÆc dï ®iÒu tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc chÝnh lµ ho¹t ®éng t×m tßi, kh¸m ph¸ tri thøc tõ thùc tÕ xung quanh cã liªn quan ®Õn néi dung bµi häc, nhng häc sinh tiÓu häc kh«ng thÓ tù m×nh lµm viÖc nµy nÕu kh«ng cã sù tæ chøc, híng dÉn cña gi¸o viªn. Nh÷ng gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n nµy míi hiÓu mét phÇn kh¸i niÖm cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Cã 9 gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n 3. §©y lµ c¸ch hiÓu sai vÒ ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Ph¬ng ph¸p §iÒu Tra thuéc nhãm ph¬ng ph¸p d¹y häc thùc hµnh m«n §¹o §øc, nh÷ng nÐt kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi ph¬ng ph¸p d¹y häc thùc Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 17 LuËn v¨n tèt nghiÖp hµnh. Nh÷ng gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n nµy cha hiÓu kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Cã 20 gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n 4 (chiÕm 40%). Nh vËy cã tíi 40% gi¸o viªn nhÇm lÉn gi÷a kh¸i niÖm víi h×nh thøc tæ chøc cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Cã 4 gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n 1 (chiÕm 8%). §©y lµ ph¬ng ¸n tr¶ lêi chÝnh x¸c. TiÕc r»ng sè gi¸o viªn chän ph¬ng ¸n nµy qu¸ thÊp. ChØ cã 8% gi¸o viªn TiÓu häc hiÓu ®îc kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Nh vËy: PhÇn lín gi¸o viªn TiÓu häc hiÓu cha ®óng hoÆc cha ®Çy ®ñ kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. §iÒu nµy chøng tá tr×nh ®é nhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ b¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra cßn rÊt thÊp. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp B¶ng 2: NhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. TT 1 2 3 4 ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. Ph¸t huy vèn sèng, vèn hiÓu biÕt cña häc sinh; gióp c¸c em rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh c¸c bµi §¹o §øc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng thu thËp xö lý th«ng tin, sè liÖu. . . Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ n¨ng lùc tù häc, tù nghiªn cøu cña häc sinh TiÓu häc. T¹o m«i trêng ®Ó häc sinh thùc hµnh c¸c tri thøc §¹o §øc, rÌn luyÖn c¸c thãi quen hµnh vi §¹o §øc, båi dìng t×nh c¶m §¹o §øc cho häc sinh TiÓu häc. C¶ 3 ý kiÕn trªn. Sè ý kiÕn Tû lÖ % 0 0% 0 0% 9 4, 5% 41 95. 5% Dùa vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra ë b¶ng 2 ta thÊy: HÇu hÕt gi¸o viªn TiÓu häc ®· hiÓu ®îc ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc §¹o §øc ë TiÓu häc. ChØ cã 4, 5 % gi¸o viªn cha hiÓu ®Çy ®ñ vÒ nã mµ th«i. B¶ng 3: NhËn thøc cña gi¸o viªn TiÓu häc vÒ c¸c h×nh thøc ®iÒu tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. 1 C¸c h×nh thøc ®iÒu tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc §iÒu tra b»ng Trß ChuyÖn (Trao §æi). 2 §iÒu tra b»ng phiÕu §iÒu Tra (®iÒu tra ViÕt). 14 28% 3 §iÒu tra b»ng Tr¾c NghiÖm. 5 10% 4 Ph¬ng ¸n 1 vµ 2. 5 10% 5 Ph¬ng ¸n 2 vµ 3. C¶ 3 ph¬ng ¸n 1, 2, 3 24 48% 2 4% TT 6 Sè ý kiÕn 0 Tû lÖ % 0% Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra ë b¶ng 3 ta thÊy r»ng: chØ cã 27% gi¸o viªn TiÓu häc x¸c ®Þnh ®óng h×nh thøc ®iÒu tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. §iÓm cèt yÕu trong viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra lµ gi¸o viªn TiÓu häc ph¶i thiÕt kÕ ®îc phiÕu §iÒu Tra ®Ó ph¸t cho häc sinh vµo cuèi tiÕt 1 cña bµi §¹o §øc. Gi¸o viªn híng dÉn cho häc sinh c¸ch thùc hiÖn nhiÖm vô trong phiÕu §iÒu Tra. Gi¸o viªn TiÓu häc kh«ng nhËn thøc ®îc ®iÒu nµy. V× vËy 73% gi¸o viªn Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 19 LuËn v¨n tèt nghiÖp TiÓu häc hiÓu cha ®Çy ®ñ, thËm chÝ hiÓu sai c¸c h×nh thøc ®iÒu tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc. 3.2. Thùc tr¹ng sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 3.2.1 Møc ®é sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. B¶ng 4: Møc ®é sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. 1 Møc ®é sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc ë TiÓu häc. Cã sö dông 2 Kh«ng sö dông TT Sè ý kiÕn 5 Tû lÖ % 10% 45 90% Nh×n vµo b¶ng 4 ta thÊy r»ng: Cã tíi 90% gi¸o viªn TiÓu häc kh«ng sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra khi d¹y häc m«n §¹o §øc. 3.2.2. C¸ch thøc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. §Ó ®iÒu tra c¸ch thøc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra trong d¹y häc m«n §¹o §øc cña gi¸o viªn TiÓu häc, chóng t«i ®· tiÕn hµnh dù giê d¹y m«n §¹o §øc theo ph¬ng ph¸p §iÒu Tra cña mét sè gi¸o viªn TiÓu häc. Qua ®ã, chóng t«i thÊy r»ng hÇu hÕt gi¸o viªn TiÓu häc cha biÕt c¸ch sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Hä sö dông sai c¸ch thøc, bá qua mét sè bíc rÊt quan träng, nhÊt lµ bíc 1 (Gi¸o viªn thiÕt kÕ phiÕu §iÒu Tra vµ tæ chøc, híng dÉn cho häc sinh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trong phiÕu), kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu s ph¹m cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. V× vËy viÖc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Chóng t«i ®· quan s¸t vµ thÊy r»ng hÇu hÕt gi¸o viªn TiÓu häc sö dông ph¬ng ph¸p §iÒu Tra theo c¸c bíc sau: Bíc 1: Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò cÇn t×m hiÓu tríc líp vµ yªu cÇu häc sinh liªn hÖ thùc tÕ ë ®Þa ph¬ng m×nh ®Ó tr¶ lêi. Bíc 2: Häc sinh xung phong tr¶ lêi. Häc sinh kh¸c nhËn xÐt vµ bæ sung ý kiÕn. Bíc 3: Gi¸o viªn nhËn xÐt vµ ®a ra ®¸p ¸n. Ba bíc nµy kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu s ph¹m, c¸ch thøc tiÕn hµnh cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. Thùc chÊt c¸c bíc trªn lµ c¸c bíc tiÕn hµnh cña ho¹t ®éng liªn hÖ thùc tÕ trong giê d¹y §¹o §øc, kh«ng ph¶i lµ c¸c bíc tiÕn hµnh cña ph¬ng ph¸p §iÒu Tra. 4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng. Ph¹m ThÞ Ng¸t 44A2 GDTH 20