ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA S ư PHẠM
NG UYỄN THỊ TH ANH VÂN
s ử DỤNG PHẦN MỀM GEOMETER S SKETCHPAD TRONG
W
BÀI TOÁN QUỶ TÍCH CỦA HÌNH HỌC LỚP 11
C h u y ê n n g à n h : L ý lu ậ n v à p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c
(B ộ m ô n T o á n h ọ c )
M ã số
ĩ 6 0 14 10
L U Ậ• N V Ă N T H Ạ• C s ĩ SƯ P H Ạ• M T O Á N H Ọ• C
N g ư ờ i h ư ớ n g d ẫ n k h o a h ọ c : P G S .T S K H . v ũ Đ ÌN H H O À
HÀ NỘI - 2009
LỜI CẢM ƠN
Với tât cả tình cảm cùa mình, tác giả xin bày tỏ lòng biêt ơn sâu săc
đến P G S . T S K H Vũ Đ ìn h H o à , người thầy đã tận tâm hướng dẫn, chi báo tác
giả trong suốt quá trình làm luận văn.
X in được bày tỏ lòng biêt ơn chân thành đên các thâv giảo , cỏ giáo đã
nhiệt tình giảng dạy và đặc biệt ìà các thầy cô trong Khoa Sư phạm , Đ ại học
Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện, động viên, khích lệ, giúp đỡ tác giả trong
lúc học tập và làm luận văn.
Xin cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh ìớp 1ỈB 5 trường
THPT Trần Nguyên Hãn, H ải Phòng đã giúp đõ' tác giả thực hiện các thực
nghiệm sư phạm.
Mặc dù rắt cổ gắng song bản luận văn không tránh khỏi nhũng thiểu
sót và hạn chế. Tác giả rất mong nhận được sự chi dẫn, đỏng góp ỷ kiến của
các thầy cô giáo, các nhà khoa học, các bạn đòng nghiệp và những người
quan tâm đến vẩn đề nêu trong luận văn này để luận văn được hoàn thiện và
có giả trị thực tiễn hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 thảng 5 năm 2009.
rr' f
» •>
T ác giả
Nguyễn Thị Thanh Vân
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1. B T :
B ài tậ p
2. G V :
G iá o v iê n
3. H Đ :
H oạt động
4. H S :
H ọ c s in h
5. M T Đ T :
M á y tín h đ iệ n tử
6. P M D H :
Phần m ề m dạy học
7. P P D H :
P h ư ơ n g p h á p dạy học
8. C N T T :
C ô n g n g h ệ th ô n g tin
9. S G K :
S á c h g iá o k h o a
1 0 .S G V :
S á c h g i á o v iê n
ll.S B T :
S á c h b à i tậ p
1 2 .T H P T :
T r u n g h ọ c p h ổ th ô n g
MỤC LỤC
M Ở ĐẦU
1. L í d o c h ọ n đ ề tài
2. M ụ c tiê u n g h i ê n c ứ u
3. P h a m v i n g h i ê n c ứ u
4. M ầ u k h ả o s á t
5. C â u h ỏ i n g h i ê n c ứ u
6. G i ả th u y ế t k h o a h ọ c
7. P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u
8. L u ậ n c ứ
9. N h ữ n g đ ó n g g ó p c ủ a lu ậ n v ă n
10. C ẩ u trú c c ủ a lu ậ n v ă n
C H Ư Ơ N G 1: C ơ S Ở L Ý L U Ậ N V À T H Ự C T I Ề N
1.1.
Đ ịn h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c ở T H P T h iệ n n a y
1.1.1. X á c lậ p vị trí c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c , b ả o đ ả m tín h t ự g iá c , tích
c ự c , c h ủ đ ộ n g v à s á n g tạ o c ủ a H Đ h ọ c tậ p đ ư ợ c t h ự c h iệ n đ ộ c
lậ p h o ặ c t r o n g g i a o lư u
1.1.2. T ri t h ứ c đ ư ợ c c ài đ ặ t t r o n g c á c t ì n h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m
1.1.3. D ạ y c á c h h ọ c v à d ạ y t ự h ọ c t h ô n g q u a to à n b ộ q u á tr ì n h d ạ y học
1.1.4. T ự tạ o v à k h a i t h á c n h ữ n g p h ư ơ n g t i ệ n d ạ y h ọ c đ ể tiế p n ổ i và
g ia t ă n g s ứ c m ạ n h c ủ a c o n n g ư ờ i
1.1.5. T ạ o n i ề m lạc q u a n h ọ c t ậ p d ự a t r ê n la o đ ộ n g v à th à n h q u ả c ủ a
bản thân ngư ờ i học
1.1.6. X á c đ ị n h v a i trò m ớ i c ủ a n g ư ờ i th ầ y v ớ i t ư c á c h là n g ư ờ i th iế t
k ế , u ỷ th á c , đ i ề u k h i ể n v à t h ể c h ế h o á
1.2.
1.3.
Đ ặ c đ i ể m tâ m lý lứ a tu ổ i v à h o ạ t đ ộ n g h ọ c tậ p c ủ a H S T H P T
T í c h c ự c h o á H Đ c ủ a H S t r o n g h ọ c tậ p
1.3.1. K h á i n i ệ m v ề tín h tíc h c ự c
1.3.2. D ấ u h iệ u n h ậ n b iế t tín h tíc h c ự c
1.3.3. M ộ t s ố b i ệ n p h á p p h á t h u y tí n h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c c ủ a H S
THPT
1.3.4. P P D H tíc h c ự c v à c á c d ấ u h iệ u đ ặ c t r ư n g
1.4.
của nó
V a i trò c ủ a C N T T t r o n g d ạ y h ọ c v à t h ự c t r ạ n g ứ n g d ụ n g C N T T
13
14
tro n g dạy h ọ c
1 .4.1. V a i trò c ủ a p h ư ơ n g t i ệ n trự c q u a n t r o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c
14
1 .4.2. Á p d ụ n g C N T T v à t r u y ề n t h ô n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y v à
15
học
1 .4 .3 . T h ự c t r ạ n g ứ n g d ụ n g C N T T t r o n g d ạ y h ọ c
17
1.5. L í lu ậ n v ề d ạ y h ọ c b à i tậ p
19
1.5.1. V ị trí, c h ứ c n ă n g c ủ a d ạ y h ọ c b à i tậ p t o á n h ọ c
19
1.5.2. N h ừ n g y ê u c ầ u đ ố i v ớ i lời g iả i
20
1.5.3. P h ư ơ n g p h á p t ì m tò i lờ i g iả i
20
1.5.4. T r ì n h t ự d ạ y h ọ c b à i tậ p
20
1.6. N h ữ n g k iế n th ứ c c ơ b ả n liê n q u a n đ ế n b à i t o á n q u ỳ tíc h
21
1.6.1.
21
Q u ỹ t í c h là g ì?
1 .6 .2. C á c đ ị n h lí q u ỳ t í c h c ơ b ả n
21
1.6.3. C á c b ư ớ c g iả i m ộ t b à i t o á n q u ỹ t í c h
22
1.6.4. C á c k h ó k h ă n k h i g iả i b à i to á n q u ỹ t í c h
23
1.7.
23
S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c
1.7.1. C á c c h ứ c n ă n g c ủ a G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d
24
1.7.2. C á c p h é p b iế n đ ổ i t r o n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d
25
1.7.3. G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c h ì n h h ọ c
26
K ế t lu ậ n c h ư ơ n g 1
28
C H Ư Ơ N G 2: s ử D Ụ N G P H Ầ N M Ề M G E O M E T E R ’S S K E T C H P A D
30
T R O N G D Ạ Y H Ọ C B À I T O Á N Q U Ỳ T ÍC H
2 .1 . B à i to á n q u ỹ tíc h t r o n g c h ư ơ n g tr ì n h H ì n h h ọ c lớ p 11 n â n g c a o
30
2 .1 .1 . C h ư ơ n g tr ì n h H ì n h h ọ c lớ p 11 n â n g c a o
30
2 .1 .2 . T ổ n g q u a n v ề b à i to á n q u ỹ t í c h t r o n g c h ư ơ n g tr ìn h h ìn h h ọ c 11
31
2 .2 .
31
Đ ề x u ấ t q u y t r ì n h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d tr o n g
d ạ y h ọ c b ài t o á n q u ỹ tíc h
2 .3 . S ử d ụ n g G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c c á c b ài t o á n q u ỹ tíc h
33
t r o n g S G K v à S B T H ì n h h ọ c 11 n â n g c a o
2 .4 . B à i tậ p b ổ s u n g
54
2 .5 . M ộ t s ố v ấ n đ ề s ử d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c bài
66
to á n q u ỹ tíc h .
C H Ư Ơ N G 3: T H ự C N G H I Ệ M s ư P H Ạ M
68
3 .1 . M ụ c đ íc h
68
3 .2 . N ộ i d u n g t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m
68
3 .3 . P h ư ơ n g p h á p t h ự c n g h i ệ m
68
3 .3 .1 . L ự a c h ọ n đ ổ i t ư ợ n g t h ự c n g h i ệ m
68
3.3.2. B ố trí thực nghiệm
68
3 .4 . Đ á n h g i á k ế t q u ả t h ự c n g h i ệ m
69
3 .4 .1 . C ơ s ở đ á n h g i á k ế t q u ả t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m
69
3 .4 .2 . K ế t q u ả c ủ a t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m
70
K ế t lu ậ n c h ư ơ n g 3
75
KÉT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
76
1. Kết luận
76
2. K h u y ế n n g h ị
76
D A N H M Ụ C T À I L IỆ U T H A M K H Ả O
78
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
S ự b ù n g n ổ c ủ a c ô n g n g h ệ th ô n g tin n ói riê n g v à k h o a h ọ c c ô n g n g h ệ
n ói c h u n g đ a n g tá c đ ộ n g m ạ n h m ẽ v à o s ự p h á t tr iể n c ủ a tấ t c ả các n g à n h tr o n g
đ ờ i s ố n g x ã hộ i. T r o n g b ối c ả n h đ ó , n ế u m u ố n n ề n g iá o d ụ c p h ổ th ô n g đ á p
ứ n g đ ư ợ c đ ò i h ỏ i c ấ p th iế t c ủ a c ô n g c u ộ c c ô n g n g h iệ p h ó a , h iệ n đ ại h ó a đ ấ t
n ư ớ c , n ế u m u ố n v iệ c d ạ y h ọ c th e o k ịp c u ộ c s ố n g , c h ú n g ta c ầ n cải c á c h
p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c th e o h ư ớ n g v ậ n d ụ n g c ô n g n g h ệ th ô n g tin v à c á c th iế t
bị d ạ y h ọ c h iệ n đ ại p h á t h u y m ạ n h m ẽ t ư d u y s á n g tạ o , k ỳ n ă n g th ự c h à n h và
h ứ n g th ú h ọ c tậ p c ù a h ọ c s in h đ ể n â n g c a o c h ấ t lư ợ n g đ à o tạo.
P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e tc h p a d là p h ầ n m ề m d ù n g đ ể n g h iê n c ứ u và
d ạ y h ìn h h ọ c , c ó th ể s ử d ụ n g c h o c á c tr ư ờ n g T H P T c ủ a V iệ t N a m . P h ầ n m ề m
n à y đ ư ợ c N i c h o la s J a c k iw v i ế t n ă m 1995 v à đ ư ợ c s ử d ụ n g rộ n g rãi tr o n g các
tr ư ờ n g p h ổ t h ô n g c á c n ư ớ c n h ư M ĩ, ú c , . . . P h ầ n m ề m n à y d o d ự á n D P L c ú a
I B M đ ư a v à o V iệ t N a m n ă m 1998. C h o đ ế n n a y đ ã c ó rất n h iề u g iá o v iê n và
n h à tr ư ờ n g p h ổ th ô n g đ a n g s ử d ụ n g p h ầ n m ề m n à y tr o n g v iệ c g i ả n g d ạ y và
h ọ c tập.
B ài to á n q u ỳ tíc h tr o n g c h ư ơ n g : “ P h é p dời h ìn h v à p h é p đ ồ n g d ạ n g
tr o n g m ặ t p h a n g ” c ủ a h ìn h h ọ c 11 là m ộ t lo ại bài tậ p k h ó . T r o n g q u á trìn h
g iả n g d ạ y c h ú n g tôi n h ậ n th ấ y c ả g iá o v iê n v à h ọ c s in h đ ề u g ặ p k h ó k h ă n khi
g iả i q u y ế t loại b ài tậ p n à y ở n h iề u k h â u n h ư : d ự đ o á n q u ỹ tíc h , c h ứ n g m in h
q u ỹ tích .
V ì n h ữ n g lí d o trê n tôi c h ọ n đ ề tài: “S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e te r's
S k e tc h p a d tro n g b à i to á n q u ỳ tích củ a H ìn h h ọ c lớ p 11
2. M ục tiêu nghiên cửu
T ì m ra c á c h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e tc h p a d tr o n g d ạ y h ọ c
b à i to á n q u ỹ tíc h n h ằ m n â n g c a o c h ấ t lư ợ n g h ọ c tậ p c ủ a h ọ c sin h.
1
3. Pham vi ngh iên cứu
B à i t o á n q u ỹ tíc h t r o n g c h ư ơ n g “ P h é p d ờ i h ìn h v à p h é p đ ồ n g d ạ n g
t r o n g m ặ t p h ẳ n g ” c ủ a H ì n h h ọ c 11 n â n g c a o .
4. M ẩu kh ảo sát
L ớ p 1 1B 5 , t r ư ờ n g T H P T T r ầ n N g u y ê n H ã n , q u ậ n L ê C h â n , th à n h p h ổ
Hải Phòng.
5. C âu hỏi ngh iên cứu
S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d tr o n g d ạ y h ọ c bài to á n q u ỳ
tíc h n h ư th ế n à o đ ể n â n g c a o c h ấ t l ư ợ n g h ọ c t ậ p c ủ a h ọ c s in h ?
6. G iả th u yết khoa học
S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể giải bài to á n q u ỳ tíc h
t h e o q u y tr ì n h đ ề x u ấ t t r o n g lu ậ n v ă n s ẽ p h á t h u y đ ư ợ c tín h tíc h c ự c c ủ a H S
v à đ ạ t h iệ u q u ả c a o t r o n g h ọ c tậ p .
7. P h ư ơ n g ph áp nghiên cứu
+ N g h i ê n c ứ u tài liệ u h ư ớ n g d ẫ n s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s
S k e tc h p ad .
+ D ự g iờ , r ú t k in h n g h i ệ m v iệ c d ạ y d ạ n g b à i tậ p n à y .
+ P h ỏ n g v ấ n , đ iề u tra , th u t h ậ p ý k iế n c h u y ê n g ia , g iá o v iê n , h ọ c sin h
v ề th ự c tr ạ n g h ọ c d ạ n g bài tậ p n à y .
+ T h ử n g h i ệ m s ư p h ạ m n h ằ m b ư ớ c đ ầ u k iể m tra tín h k h ả thi v à tín h
h iệ u q u ả c ủ a b iệ n p h á p đ ư ợ c đ ề x u ấ t t r o n g lu ậ n v ă n .
8. L uân cứ
+ P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d là m ộ t c ô n g c ụ đ ể d ạ y h ìn h h ọc.
+ B à i to á n q u ỹ tíc h c ó k h â u m ở đ ầ u là d ự đ o á n q u ỳ tíc h rất q u a n tr ọ n g
c ầ n c ô n g c ụ đ ể h ỗ t r ợ t h ự c h iệ n .
+ P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ đ ể h ồ trợ v iệ c giải
bài toán quỹ tích;
2
- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ c ó s ẵ n đ ể v ẽ h ìn h n h a n h , c h ín h
x á c b ài to á n .
- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ tạ o v ế t đ ể d ự đ o á n q u ỹ tích ,
g iớ i h ạ n q u ỹ tíc h . T ừ đ ó tìm đ ư ợ c c á c h c h ứ n g m i n h q u ỹ tíc h c ủ a bài to á n .
- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c h ứ c n ă n g S c r i p t đ ể g iả i c á c bài to á n p h ứ c
tạp.
9. N h ữ n g đ ó n g góp của luận văn
- K h ẳ n g đ ịn h v a i trò h ỗ t r ợ c ủ a c ô n g n g h ệ t h ô n g tin tới p h ư ơ n g p h á p d ạ y
h ọ c to á n . V iệ c s ử d ụ n g c á c ứ n g d ụ n g c ủ a c ô n g n g h ệ t h ô n g tin , tr o n g đ ó c ó các
p h ầ n m ề m d ạ y h ọ c , c ó th ể n â n g c a o c h ấ t l ư ợ n g d ạ y h ọ c m ô n T o á n .
- Đ ề x u ấ t q u y tr ìn h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể d ạ y bài
to á n q u ỹ tíc h .
- T r ì n h b à y c ụ th ể v iệ c v ậ n d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể g iả i tấ t c ả các
b à i to á n q u ỹ tíc h t r o n g s á c h g i á o k h o a v à s á c h bài tậ p H ìn h h ọ c 11 n â n g c a o
đ ế m in h h ọ a v à là m s á n g tỏ ý k iế n đ ề x u ấ t.
- C u n g c ấ p t h ê m c á c b à i to á n q u ỹ tíc h đ ể là m t ư liệ u v ậ n d ụ n g p h ư ơ n g
p h á p s ử d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể g iả i b à i to á n q u ỹ tíc h .
- L u ậ n v ă n c ó th ể d ù n g là m tà i l i ệ u t h a m k h ả o c h o c á c đ ồ n g n g h iệ p v à
s in h v iê n Đ ạ i h ọ c S ư p h ạ m , C a o đ ẳ n g S ư p h ạ m n g à n h to á n .
10. C ấu trú c của luân văn
N g o à i p h ầ n m ở đ ầ u , k ế t lu ậ n , tà i liệ u t h a m k h ả o v à p h ụ lục, lu ận v ă n
đ ư ợ c tr i n h b à y t r o n g b a c h ư ơ n g :
C h ư ơ n g 1: C ơ s ở lý lu ậ n v à t h ự c tiề n
C h ư ơ n g 2: S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c bài to á n
q u ỹ tíc h
C h ư ơ n g 3: T h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m
3
CHƯƠNG 1
C ơ S Ở LÝ L U Ậ N V À T H ự C T IẺ N
1.1.
Đ ịnh hư<ýng đổi m ới ph ư ơ ng pháp dạy học ở T H P T hiện nay
T h e o tá c g iả Đ ặ n g X u â n H ả i [16 , t r . 3 19] q u á trìn h d ạ y h ọ c là m ộ t hệ
t h ố n g t o à n v ẹ n v à c ó th ể m i n h h o ạ b ằ n g s ơ đ ồ sau :
Hình l . ì Quá trình dạy học
T h e o s ơ đ ồ tr ê n thì d ạ y v à h ọ c là h a i m ặ t c ủ a m ộ t q u á trìn h , lu ô n tá c
đ ộ n g q u a lại, b ổ s u n g c h o n h a u , q u y đ ịn h lẫ n n h a u , th â m n h ậ p v à o n h a u th ô n g
q u a H Đ c ộ n g tá c n h ằ m tạ o c h o n g ư ờ i h ọ c k h ả n ă n g p h á t tr iể n trí tu ệ , g ó p
p h ầ n h o à n th i ệ n n h â n c á c h . D ạ y là s ự đ iề u k h iể n tối ư u h o á q u á trìn h n g ư ờ i
h ọ c c h i ế m lĩ n h n ộ i d u n g h ọ c v à b ằ n g c á c h đ ó p h á t triể n v à h ìn h th à n h n h â n
c á c h ( n ă n g lự c v à p h ẩ m c h ấ t) . H ọ c là q u á trìn h t ự g iá c , tíc h c ự c t ự lự c c h iế m
lĩn h k h á i n i ệ m k h o a h ọ c (n ộ i d u n g h ọ c ) d ư ớ i s ự đ iề u k h iể n s ư p h ạ m c ủ a G V .
T r o n g q u á tr ì n h d ạ y h ọ c , n ộ i d u n g d ạ y h ọ c lại n ằ m tr o n g m ố i liên h ệ h ừ u c ơ
v ớ i c á c th à n h p h ầ n c ơ b ả n c ủ a q u á trìn h d ạ y h ọ c : M ụ c đ íc h - N ộ i d u n g P h ư ơ n g p h á p . V ì v ậ y , m u ố n đ ổ i m ớ i P P D H t a c ầ n xét trê n q u a n đ iể m h ệ
t h ố n g , c o i P P D H là m ộ t th à n h tố c ủ a q u á trìn h d ạ y h ọc.
T h e o N g u y ễ n B á K im [1 0 , t r . l 14] m ồ i n ộ i d u n g d ạ y h ọ c đ ề u liên hệ với
n h ữ n g H Đ n h ấ t đ ịn h . Đ ó là: n h ữ n g H Đ đ ã đ ư ợ c tiế n h à n h tr o n g lịch s ử h ìn h
4
th à n h v à ứ n g d ụ n g n h ữ n g tri th ứ c đ ư ợ c b a o h à m tr o n g nội d u n g dạy h ọ c (c ũ n g
c h ín h là n h ừ n g H Đ đ ể n g ư ờ i h ọ c có th ể k iế n t ạ o v à ứ n g d ụ n g n h ữ n g tri th ứ c
t r o n g nội d u n g đ ó ); H Đ c ủ n g c ố tri th ứ c ; H Đ r è n lu y ệ n c á c k ĩ n ă n g v à h ìn h
th à n h n h ữ n g th á i đ ộ liê n q u a n . V ì v ậ y , n ế u t r o n g m ộ t nội d u n g d ạ y h ọ c , G V
p h á t h iệ n đ ư ợ c n h ữ n g H Đ n h ư v ậ y tứ c là đ ã v ạ c h đ ư ợ c m ộ t c o n đ ư ờ n g đ ề
n g ư ờ i h ọ c c h iế m lĩn h n ộ i d u n g đ ó v à đ ạ t đ ư ợ c n h ữ n g m ụ c tiê u d ạ y h ọ c kh á c;
đ ồ n g thời c á c H Đ đ ó c ũ n g là s ự c ụ th ể h o á m ụ c tiê u d ạ y h ọ c , chỉ ra c á c h th ứ c
k iể m tra x e m m ụ c tiê u d ạ y h ọ c c ó đ ạ t đ ư ợ c h a y k h ô n g v à đ ạt đến m ứ c đ ộ nào.
C h o n ê n , đ iề u c ă n b ả n c ủ a P P D H là k h a i th á c n h ữ n g H Đ tr o n g m ồ i n ội d u n g
d ạ y h ọ c đ ể đ ạ t đ ư ợ c m ụ c tiê u d ạ y h ọc.
T ừ s ự p h â n tíc h trê n , t a th ấ y r ằ n g đ ịn h h ư ớ n g đỗi m ớ i P P D H
h iệ n n a y p h ả i là ‘7Ổ
ở THPT
chức cho người học học tập trong hoạt động và bằng
hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo” [10, tr.l 14]. Đ ịn h h ư ớ n g
n à y c ó th ể g ọ i tắ t là “ h ọ c tậ p tr o n g h o ạ t đ ộ n g ” , n ó h o à n tcồn p h ù h ợ p v ớ i luận
đ iể m c ơ b ả n c ủ a g iá o d ụ c h ọ c c h o r ằ n g c o n n g ư ờ i p h á t triển tr o n g H Đ v à h ọ c
tậ p d iễ n ra tr o n g H Đ .
Đ ịn h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i trê n đ ư ợ c c ụ th ể h o á tr o n g [10] q u a n h ữ n g ý tư ở n g
c h ín h sau:
1.1.1. X á c lậ p vị t r í c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c , b ả o đ ả m tin h tự g iá c , tích cự c ,
ch ủ đ ộ n g và s ả n g tạ o củ a H Đ h ọ c tậ p đ ư ợ c th ự c kiện đ ộ c lập h o ặ c
tro n g g ia o lư u
T r o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c , H S là c h ủ th ể k iế n tạ o tri thức, r è n lu y ệ n k ĩ
n ă n g , h ìn h th à n h th á i đ ộ c h ứ k h ô n g p h ả i là n h â n v ậ t bị đ ộ n g h o à n to à n làm
t h e o lệ n h c ủ a G V . V a i trò c h ủ th ể c ủ a H S đ ư ợ c k h ẳ n g đ ịn h trc^ig q u á trìn h h ọ
h ọ c tậ p tr o n g h o ạ t đ ộ n g v à b ằ n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a b ả n th â n mình. T í n h tự g iá c,
tíc h c ự c v à c h ủ đ ộ n g c ủ a H S c ó th ể đ ạ t đ ư ợ c b ằ n g c á c h tổ chuc c h o H S h ọ c
tậ p th ô n g q u a n h ữ n g H Đ đ ư ợ c h ư ớ n g đ íc h , g ợ i đ ộ n g cơ, đ ê cl^iyên h o á n h u
c ầ u c ủ a x ã h ộ i th à n h n h u c ầ u n ộ i tại c ủ a b ả n th â n m ìn h .
5
Ị
T u ỳ v à o m ụ c tiê u v à h o à n c ả n h c ụ th ể c ủ a H Đ d ạ y h ọ c , ta c ó th ể tổ
c h ứ c c h o H S H Đ đ ộ c lậ p h o ặ c t r o n g g ia o lưu.
1.1.2.
T ri th ứ c đ ư ợ c c à i đ ặ t tr o n g c á c tìn h h u ố n g c ỏ (tụ ng ỷ s ư p h ạ m
T ri th ứ c là đ ố i t ư ợ n g c ủ a H Đ h ọ c tập. Đ ể d ạ y m ộ t tri th ứ c n à o đ ó , th ầ y
g iá o t h ư ờ n g k h ô n g th ể tr a o n g a y c h o H S đ iề u th ầ y m u ố n d ạ y ; c á c h là m tốt
n h ấ t là c ài đ ặ t tri th ứ c đ ó v à o n h ữ n g tìn h h u ố n g th íc h h ợ p đ ề H S c h iế m lĩnh
n ó t h ô n g q u a H Đ t ự g iá c , tíc h c ự c v à s á n g tạ o c ủ a b ả n thân.
M ặ t k h á c , t h e o N g u y ễ n H ữ u C h â u “ người
học không học bằng cách thu
nhận một cách thụ động những tri thức do người khác truyền cho một cách áp
đặt, mà bằng cách đặt mình vào trong một môi trường tích cực, phát hiện ra
vấn đề, g iả i quyết vấn đề bằng cách đồng hoá hay điều ímg những kiến thức
và kinh nghiêm đã có cho thích ủng với tình huống mới, từ đó xây dựng nên
những hiểu biết mới cho bản thân” [1 1 , tr.2 0 7 ] . V ì v ậ y , đ iề u q u a n tr ọ n g là
th iế t lậ p n h ữ n g tìn h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m đ ể n g ư ờ i h ọ c h ọ c tậ p tro n g
H Đ , h ọ c tậ p b ằ n g t h íc h n g h i t h ô n g q u a m ộ t m ô i tr ư ờ n g h ọ c tậ p tíc h cự c.
1 .1.3. D ạ y c á c h h ọ c và d ạ y tự h ọ c th ô n g q u a to à n b ộ q u ả trìn h d ạ y h ọ c
K h o t à n g v ă n h o á c ủ a n h â n lo ạ i là v ô tậ n , vì v ậ y để c ó th ể s ố n g v à H Đ
s u ố t đ ờ i thì p h ả i d ạ y c h o H S k h ả n ă n g tự h ọ c . C á c h h ọ c v à k h ả n ă n g tự học
c h ỉ c ó đ ư ợ c k h i n g ư ờ i h ọ c là c h ủ t h ể c ủ a q u á tr ìn h d ạ y h ọ c , tự h ọ H Đ đ ể đ á p
ứ n g n h u c ầ u c ủ a x ã h ộ i đ ã c h u y ể n h o á th à n h n h u c ầ u c ủ a c h ín h b ả n th â n họ.
1.1.4.
T ự tạ o và k h a i th á c n h ữ n g p h ư ơ n g tiệ n d ạ y h ọ c đ ể tiếp n ố i và g ia
tă n g s ứ c m ạ n h c ủ a c o n n g ư ờ i
P T D H g i ú p th iế t lậ p n h ữ n g t ì n h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m , tổ c h ứ c
những hoạt
đ ộ n g g ia o lư u c ủ a th ầ y v à trò . G V c ầ n b iế t kh ai th á c th ế m ạ n h
c ủ a c á c p h ư ơ n g tiệ n s ẵ n c ó đ ể p h ụ c v ụ c ô n g v iệ c d ạ y
h ọ c c ủ a m ìn h , đ ồ n g
th ờ i c ó th ể t ự tạ o m ộ t s ổ p h ư ơ n g tiệ n , k h ắ c p h ụ c k h ó k h ă n , k h ô n g tr ô n g c h ờ
v à o s ự tài t r ợ c ù a n h à n ư ớ c .
T r o n g th ờ i đ ạ i h iệ n n a y , c á c k ĩ th u ậ t đ ồ h o ạ n â n g c a o c h o p h é p m ô
6
p h ỏ n g n h iề u q u á tr ìn h , h iệ n t ư ợ n g tr o n g tự n h iê n xã h ộ i m à c o n n g ư ờ i k h ô n g
th ể h o ặ c k h ô n g n ê n đ ể x ả y ra tr o n g đ iề u k iệ n n h à trư ờ n g ; với c ô n g n g h ệ tri
t h ứ c c ó th ể tiế p n ố i trí t h ô n g m in h c ủ a c o n n g ư ờ i, th ự c h iệ n n h ừ n g c ô n g v iệ c
m a n g tín h c h ấ t trí tu ệ c a o c ủ a n h ữ n g c h u y ê n g ia là n h n g h ề trên n h ừ n g lĩnh
v ự c k h á c n h a u ; v ớ i m ô i t r ư ờ n g đ a p h ư ơ n g tiệ n đ ư ợ c tạ o n ê n từ n h ữ n g h ìn h
ả n h t r o n g c á c p h ư ơ n g tiệ n n h ư b ă n g v id e o , c a m e r a k ế t h ợ p với â m th a n h , v ă n
b ả n , b iể u đ ồ , đ ư ợ c trìn h b à y q u a m á y tín h th e o k ịc h b ả n v ạ c h s ẵ n c ó th ể g iú p
đ ạ t h iệ u q u ả tố i đ a c h o m ộ t q u á trìn h h ọ c tậ p đ a g iá c q u a n ; với n h ữ n g n g â n
h à n g d ữ liệ u k h ổ n g lồ v à đ a d ạ n g đ ư ợ c k ế t nối v ớ i n h a u và với n g ư ờ i s ử d ụ n g
t h ô n g q u a n h ừ n g m ạ n g m á y tín h k ể c ả In te rn e t. T ấ t c ả n h ừ n g đ iề u đ ó đ ã tạ o
n ê n n h ừ n g đ i ề u k iệ n h ế t s ứ c th u ậ n lợi v à n h iề u k h i k h ô n g th ể th iế u đ ể c h o H S
h ọ c tậ p t r o n g H Đ v à b ằ n g H Đ tự g iá c , tíc h c ự c , c h ủ đ ộ n g v à s á n g tạ o , đ ư ợ c
t h ự c h iệ n đ ộ c lậ p h o ặ c t r o n g g ia o lưu.
/.7 .5 .
Tạo niềm lạc quan học tập dựa trên lao động và thành quả của bản
thân người học
M u ố n tổ c h ứ c c h o H S h ọ c tậ p tự g iá c p h ả i g ắ n liền v ớ i v iệ c tạ o n iề m
lạc q u a n h ọ c tậ p d ự a tr ê n la o đ ộ n g v à th à n h q u ả c ủ a b ả n th â n n g ư ờ i h ọc.
ỉ. 1.6. X ác định vai trò m ới của người thầy với tư cách là người thiết kế\ uỷ
thác, điều khiển và thể chế hoả
H o ạ t đ ộ n g h o á n g ư ờ i h ọ c d ễ d ẫ n đ ế n v i ệ c n g ộ n h ậ n v ề s ự g iả m sú t vai
trò c ủ a n g ư ờ i th ầ y . T u y n h iê n đ iề u đ ó k h ô n g đ ú n g .
M ộ t m ặ t c ầ n p h ả i h iể u r ằ n g h o ạ t đ ộ n g h o á n g ư ờ i h ọ c h a y v iệ c x á c lập
v ị trí c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c k h ô n g h ề là m s u y g iả m m à c ò n n â n g c a o v ai trò ,
tr á c h n h i ệ m c ủ a n g ư ờ i th ầ y . M ộ t c â u tụ c n g ữ v ẫ n đ ư ợ c n h ắ c đ ế n là “ K h ô n g
th ầ y đ ố m à y là m n ê n ” .
M ặ t k h á c , s ẽ là b ả o th ủ n ế u c h o r ằ n g tín h c h ấ t, vai trò c ủ a n g ư ờ i th ầ y
v ẫ n n h ư x ư a . T h ầ y g i á o k h ô n g c ò n là n g u ồ n p h á t tin d u y n h ấ t, n g ư ờ i ra lệ n h
m ộ t c á c h k h i ê n c ư ỡ n g v à k h ô n g p h ả i là n g ư ờ i H Đ c h ủ y ế u tr o n g lớ p h ọ c . Vai
7
trò , tr á c h n h i ệ m c ủ a th ầ y b â y g iờ là ở c h ồ k h á c , q u a n tr ọ n g h ơ n , n ặ n g nề h ơ n
v à c ũ n g tế n hị h ơ n . C ụ th ể là:
-
Thiết kể: lậ p k ế h o ạ c h , c h u ẩ n bị q u á trìn h d ạ y h ọ c v ề m ặ t m ụ c tiê u , nội
d u n g , p h ư ơ n g p h á p , p h ư ơ n g tiện v à h ìn h th ứ c tổ c h ứ c .
-
ưỳ thác: b iế n ý đ ồ c ủ a t h ầ y th à n h n h iệ m v ụ h ọ c tậ p tự n g u y ệ n tự g iá c c u a
trò , c h u y ể n g ia o c h o trò k h ô n g p h ả i n h ữ n g tri th ứ c c ó s ằ n m à là n h ừ n g
tìn h h u ố n g đ ể trò H Đ v à th íc h n g h i.
-
Điều khiển: k ể c ả s ự đ i ề u k h iể n v ề tâ m lý, b a o g ồ m s ự đ ộ n g v iê n , h ư ớ n g
d ẫ n , t r ợ g i ú p v à đ á n h g iá .
-
Thê chê hoả: x á c n h ậ n n h ữ n g k iế n th ứ c m ớ i p h á t h iệ n , đ ồ n g n h ấ t h o á
n h ữ n g k iế n th ứ c r iê n g lẻ m a n g m à u sắ c c á th ể , p h ụ th u ộ c h o à n c ả n h và
th ờ i g ia n c ủ a t ừ n g H S th à n h tri th ứ c k h o a h ọ c c ủ a x ã h ộ i, tu â n th ủ
c h ư ơ n g tr ì n h v ề m ứ c đ ộ y ê u c ầ u , c á c h th ứ c d iễ n đ ạ t và đ ịn h vị tri th ứ c
m ớ i t r o n g h ệ t h ố n g tri t h ứ c đ ã c ó , h ư ớ n g d ẫ n v ậ n d ụ n g v à g h i n h ớ h o ặc
g iả i p h ó n g k h ỏ i trí n h ớ n ế u k h ô n g c ầ n thiết.
N h ữ n g ý t ư ở n g t r o n g đ ị n h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i trê n đ â y sẽ làm n ề n tả n g c h o
c h ú n g tôi k h i n g h i ê n c ứ u tíc h c ự c h ó a h o ạ t đ ộ n g h ọ c tậ p c ủ a H S tr o n g h ọ c tậ p
b à i to á n q u ỹ tíc h .
1.2.
Đ ặ c điểm tâm lý lứa tu ổi và hoạt độn g học tập của HS T H P T
N g h i ê n c ứ u đ ặ c đ i ể m t â m lý c ủ a lứ a tu ổ i H S T H P T tr o n g tài liệ u T â m
lý h ọ c lứ a tu ổ i v à t â m lý h ọ c s ư p h ạ m [7] c h ú n g tôi n h ậ n th ấy :
H S T H P T đ a n g ở g ia i đ o ạ n đ ầ u c ủ a tu ổ i th a n h n iê n . C ù n g với s ự
t r ư ở n g th à n h v ề m ặ t th ể lự c , c á c H Đ c ủ a th a n h n iê n c à n g p h o n g p h ú v à p h ứ c
tạ p , c h ú n g k h ô n g c h ỉ m ở r ộ n g v ề sổ lư ợ n g v à p h ạ m vi m à c ò n b iế n đôi c ả về
c h ấ t lư ợ n g .
T r o n g h ọ c tậ p , n ộ i d u n g v à tín h c h ấ t c ủ a c á c H Đ c ủ a th a n h n iê n H S
k h á c rấ t n h i ề u s o v ớ i H Đ c ủ a th iế u n iê n .
“Sự khác nhau cơ bàn không phái
chi ở chỗ nội dung học tập ngày một sâu hơn, mà là ở chỗ HĐ học tập cùa
8
thanh niên HS đòi hỏi tính năng động và tính độc Ịập ở mức độ cao hơn
nhiều ” [7, tr .7 0 ] . D o đ ó H S k h ó c h ấ p n h ậ n c á c h d ạ y h ọ c th ụ đ ộ n g , n h ồ i n h é t
k iế n th ứ c ; đ ồ n g th ờ i đ ặ c đ i ể m n à y c ũ n g đ ò i h ỏ i H S c ầ n p h ả i p h á t triển tư d u y
lý lu ậ n đ ể n ắ m đ ư ợ c c h ư ơ n g tr ì n h m ộ t c á c h s â u s ắ c .
D o H S c à n g t r ư ở n g t h à n h n ê n k i n h n g h i ệ m s ổ n g c à n g p h o n g p h ú , thái
đ ộ c ó ý t h ứ c c ủ a c á c e m đ ố i v ớ i h ọ c tậ p n g à y c à n g p h á t tr iể n , c ù n g với đ ó là
s ự p h á t tr iể n trí tu ệ ở th a n h n iê n m ớ i lớ n , tín h c h ủ đ ịn h đ ư ợ c p h á t triển m ạ n h
ở tấ t c ả c á c q u á trìn h n h ậ n th ứ c , th ể h iệ n :
-
Q u a n s á t t r ở n ê n c ó m ụ c đ íc h , c ó h ệ t h ố n g v à t o à n d iệ n h ơ n . T u y v ậ y
q u a n s á t c ủ a th a n h n iê n H S c ũ n g k h ó c ó h iệ u q u à n ế u th iế u s ự chi đ ạ o
của GV.
-
Ở tu ổ i th a n h n iê n H S , g h i n h ớ c ó c h ủ đ ị n h g i ữ v ai trò c h ủ đ ạ o tr o n g
H Đ trí tu ệ , đ ồ n g th ờ i v a i trò c ủ a g h i n h ớ lo g ic , gh i n h ớ ý n g h ĩa tă n g
lê n rõ rệ t. T u y n h iê n , m ộ t s ố e m c ò n g h i n h ớ đ ạ i k h á i, c h u n g c h u n g ,
c ũ n g c ó k h i c á c e m đ á n h g i á t h ấ p v i ệ c ô n tậ p tài liệu.
D o c ấ u tr ú c c ủ a n ã o p h ứ c t ạ p v à c h ứ c n ă n g c ù a n ã o p h á t triể n ; d o s ự
p h á t tr i ể n c ủ a c á c q u á tr ìn h n h ậ n t h ứ c n ó i c h u n g ; d o ả n h h ư ớ n g c ủ a H Đ h ọ c
tậ p m à H Đ t ư d u y c ủ a th a n h n iê n H S c ó n h i ề u t h a y đ ổ i q u a n trọ n g . C á c e m có
k h ả n ă n g t ư d u y lý l u ậ n t ư d u y t r ừ u t ư ợ n g m ộ t c á c h đ ộ c lậ p s á n g tạ o v ới
n h ừ n g đ ố i t ư ợ n g q u e n b iế t đ ã đ ư ợ c h ọ c h o ặ c c h ư a đ ư ợ c h ọ c ở tr ư ờ n g . T ư d u y
c ủ a c á c e m c h ặ t c h ẽ h ơ n , c ó c ă n c ứ v à n h ấ t q u á n h ơ n , đ ồ n g th ờ i tín h p h ê p h á n
c ủ a t ư d u y c ũ n g p h á t tr iể n . N h ữ n g đ ặ c đ i ể m đ ó g i ú p H S th ự c h iệ n c á c th a o tá c
t ư d u y to á n h ọ c p h ứ c tạ p , p h â n t í c h n ộ i d u n g c ơ b ả n c ủ a k h á i n iệ m trừ u tư ợ n g
v à n ắ m m ố i q u a n h ệ n h â n q u ả t r o n g x ã h ộ i t ừ đ ó c ó th ể h ìn h th à n h th ể giới
q u a n c h o b ả n t h â n m ìn h .
T u y v ậ y , h iệ n n a y số H S T H P T đ ạ t m ứ c tư d u y đ ặ c t r ư n g c h o lử a tuổi
n h ư tr ê n c h ư a n h iề u , c á c e m c h ư a c h ú ý p h á t h u y h ế t n ă n g lự c đ ộ c lập s u y
n g h ĩ c ủ a b ả n th â n , c ò n k ế t lu ậ n v ộ i v à n g th e o c ả m tín h . V ì v ậ y b iệ n p h á p tố t
9
n h ấ t đ ể tổ c h ứ c s ự c h ú ý c ủ a H S tro n g q u á trìn h h ọ c tậ p là tổ c h ú c H Đ h ọ c tập
s a o c h o c á c e m c ó đ ư ợ c s ự h ứ n g th ú s a y m ê , tậ p tr u n g c h ú ý tr o n g h ọ c tập.
1.3.
T ích cực hoá H Đ của H S tron g học tập
1.3.1. K h á i n iệ m v ề tỉn h tích cự c
T h e o I.F K h a r l a m o p [3 0 , tr.1 9 4 ]
“tính tích cực là trạng thái HĐ con
người hành động. Tính tích cực nhận thức của HS là trạng thải HĐ của HS ,
đặc trưng bới khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá
trình nắm vững kiến thức
H ọ c tậ p là m ộ t t r ư ờ n g h ọ p r iê n g c ủ a s ự n h ậ n th ứ c “ m ộ t s ự n h ậ n th ứ c
đ ã đ ư ợ c là m c h o d ễ d à n g đi v à th ự c h iệ n d ư ớ i s ự chỉ đ ạ o c ủ a G V ” . Vì v ậ y ,
n ói đ ế n tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p th ự c c h ấ t là n ói đ ế n tín h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c , tu y
n h iê n c h ú n g k h ô n g p h ả i là đ ồ n g nhất.
T í c h c ự c h o á H Đ h ọ c tậ p c ủ a H S là m ộ t tậ p h ợ p c á c H Đ n h ằ m là m
c h u y ể n b iế n v ị trí c ủ a n g ư ờ i h ọ c từ th ụ đ ộ n g s a n g c h ủ đ ộ n g , từ đ ối t ư ợ n g tiế p
n h ậ n tri th ứ c s a n g c h ủ th ể tìm k iế m tri th ứ c đ ể n â n g c a o h iệ u q u ả h ọ c tập.
1.3.2. Đ ấ u h iệ u n h ậ n b iế t tín h tích cự c
T h e o tá c g i ả T h á i D u y T u y ê n [23] tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p c ủ a H S th ể
h i ệ n q u a c á c d ấ u h i ệ u c ụ th ể sau :
-
H S k h a o k h á t, t ự n g u y ệ n th a m g ia trả lời c á c c â u h ỏ i c ủ a G V ; b ồ
c á c c â u tr ả lời c ủ a b ạ n b è tr o n g lớ p ; lu ô n c ó m o n g m u ố n
sung
đ ư ợ c trìn h
b à y q u a n đ i ế m c ủ a b ả n th â n m ì n h v ề v ấ n đ ề đ a n g tr a n h lu ận .
-
H S t h ư ờ n g h a y th ắ c m ắ c , m o n g m u ố n G V giải th íc h , là m
s á n g tò
n h ữ n g v ấ n đ ề m à b ả n th â n c ò n c h ư a rõ.
-
H S c h ủ đ ộ n g v ậ n d ụ n g m ộ t c á c h lin h h o ạ t, s á n g tạ o n h ữ n g k iế n th ứ c ,
k ỳ n ă n g đ ã b i ế t đ ể n h ậ n th ứ c c á c v ấ n đ ề m ớ i.
v ề m ặ t ý c h í, tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p b iể u h iệ n d ư ớ i c á c g ó c đ ộ sau:
-
H S tậ p t r u n g s ự c h ú ý c a o đ ộ v à o n h ữ n g v ấ n đ ề c ủ a bài h ọc.
-
C ó tin h t h ầ n q u y ế t tâ m , k iê n trì đ ể h o à n th à n h n h iệ m v ụ h ọ c
10
tập.
-
K h ô n g n ả n c h í t r ư ớ c n h ữ n g tìn h h u ố n g k h ó k h ă n .
-
C ó th ái đ ộ p h ả n ứ n g v ề m ặ t x ú c c ả m n h ư t h ờ ơ h a y h à o h ứ n g .
T u y n h iê n , m ứ c đ ộ t í c h c ự c c ủ a H S t r o n g h ọ c tậ p có th ể k h ô n g đ ồ n g
đ ề u , G V c ó th ể c ă n c ứ v à o c á c d ấ u h iệ u s a u đ ể p h â n b ậ c tín h tíc h c ự c h ọ c tập
của HS:
-
T ự g i á c h ọ c tậ p h a y bị b ắ t b u ộ c b ở i c á c y ế u tố b ê n n g o à i.
-
Đ á p ứ n g , h o à n th à n h n h iệ m v ụ c ủ a G V ở m ứ c tối th iể u h a y tố i đ a ?
-
T í n h tíc h c ự c c ó liê n tụ c t h ư ờ n g x u y ê n h a y c h ỉ n h ấ t th ờ i?
-
T í n h tíc h c ự c t ă n g lê n h a y g iả m d ầ n ?
-
C ó k iê n trì v ư ợ t k h ó h a y k h ô n g ?
T á c g iả T r ầ n B á H o à n h khi n ó i v ề “N h ừ n g đ ặ c tr ư n g c ủ a P P D H tích
c ự c ” [1 7] đ ã đ ề c ậ p đ ế n b a c ấ p đ ộ c ủ a tín h tíc h c ự c H Đ :
Bắt c h ư ớ c : H S tíc h c ự c b ắ t c h ư ớ c H Đ c ủ a G V , b ạ n bè. T r o n g H Đ b ắ t
-
c h ư ớ c c ũ n g c ó s ự c ố g ẳ n g c ủ a th ầ n k in h v à c ơ bắp.
Tìm tòi: H S tìm c á c h đ ộ c lậ p g iả i q u y ế t c á c bài tậ p n ê u ra, m ò m ẫ m
-
n h ữ n g c á c h g iả i k h á c n h a u đ ể tìm c á c h g iả i h ợ p lý n h ất.
Sáng tạo : H S n g h ĩ ra c á c h g iả i m ớ i đ ộ c đ á o h o ặ c tạ o ra n h ừ n g bài tậ p
-
m ớ i , h o ặ c c ố g ắ n g lẳ p đ ặ t n h ữ n g thí n g h iệ m đ ể c h ứ n g m in h bài h ọ c.
T u y m ứ c đ ộ s á n g tạ o c ủ a H S là c ó h ạ n n h ư n g đ ó là m ầ m m ố n g đ ế p h á t
tr i ể n trí s á n g t ạ o s a u n à y .
1.3.3. M ộ t s ố b iệ n p h á p p h á t h u y tin h tích c ự c n h ậ n th ứ c củ a H S T H P T
T r ê n c ơ s ở đ i ể m lại c á c q u a n đ iể m c ủ a c á c n h à s ư p h ạ m lồi lạc từ thời
cổ
đ ại
đến
K .D .U sin sk i,
nay
như
Khổng
B . P .E x i p o p ,
Tử,
A ris to t,
M .A . D a n ilo v ,
J .A .K o m e n s k i ,
M .N .S c a tk in ,
A .D is t e c v e c ,
I .F .K h a r l a m o v ,
I .I .S a m o v a , O k o n , S k in e r , H à T h ế N g ữ , N g u y ễ n N g ọ c Q u a n g , Đ ặ n g V ù H o ạ t,
tài liệ u [30 ] đ ã t ổ n g k ế t c á c b iệ n p h á p n h ằ m n â n g c a o tín h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c
c ủ a H S n h ư sau :
-
N ê u lê n ỷ n g h ĩ a c ả v ề m ặ t lý th u y ế t c ũ n g n h ư th ự c tiễ n , tầ m q u a n tr ọ n g
11
c ủ a v ấ n đ ề n g h iê n c ứ u .
-
N ộ i d u n g d ạ y h ọ c là m ớ i đổi v ớ i H S n h u n g k h ô n g q u á xa lạ m à là s ự
p h á t tr iể n t ự n h iê n , liê n h ệ m ậ t th iế t v ớ i k iế n th ứ c cũ v à c ó k h ả n ă n g s ử
d ụ n g , p h á t triể n t r o n g t ư ơ n g lai. K iế n t h ứ c p h ả i c ó tín h th ự c tiễ n , gần
g ũ i v ớ i s in h h o ạ t, s u y n g h ĩ h à n g n g à y c ũ n g n h ư th o ả m ã n n h u c ầ u n h ậ n
th ứ c c ủ a HS.
-
D ù n g c á c p h ư ơ n g p h á p đ a d ạ n g : n ê u v ấ n đ ề , th í n g h iệ m , th ự c h à n h , so
s á n h , t h ả o lu ậ n , s e m i n a r v à p h ố i h ợ p c h ú n g v ới n h a u . K iế n th ứ c phải
đ ư ợ c tr ìn h b à y t r o n g d ạ n g H Đ , p h á t tr iể n v à m â u th u ầ n với n h a u , tập
t r u n g v à o n h ữ n g v ấ n đ ề th e n c h ố t, c ó lú c d iễ n ra đ ộ t n g ộ t, b ấ t ng ờ .
-
S ử d ụ n g c á c p h ư ơ n g tiệ n h iệ n đại.
-
S ử d ụ n g c á c h ìn h th ứ c d ạ y h ọ c k h á c n h a u n h ư : c á n h â n , n h ó m , tậ p thể,
th a m q u a n .
-
L u y ệ n tậ p v ậ n d ụ n g k iế n th ứ c v à o th ự c tiề n tr o n g c á c tìn h h u ổ n g m ớ i.
-
T h ư ờ n g x u y ê n k iể m tra , đ á n h g iá v à k h e n th ư ở n g , k ỷ lu ậ t k ịp th ờ i,
đúng m ức.
-
K íc h t h íc h th á i đ ộ tíc h c ự c c ủ a H S th ô n g q u a th ái đ ộ , c á c h ứ n g x ử g iữ a
G V và HS.
-
P h á t tr i ể n k in h n g h i ệ m s ố n g c ủ a H S tr o n g h ọ c tậ p q u a c á c p h ư ơ n g tiệ n
t h ô n g tin đ ạ i c h ú n g v à c á c H Đ x ã hội.
-
T ạ o k h ô n g k h í đ ạ o đ ứ c là n h m ạ n h tr o n g lớ p , tr o n g tr ư ờ n g , tô n v in h s ự
h ọ c n ó i c h u n g v à b i ể u d ư ơ n g n h ữ n g H S c ó th à n h tíc h h ọ c tậ p tốt.
-
C ó s ự đ ộ n g v iê n , k h e n t h ư ở n g từ p h ía g i a đ ìn h v à x ã hội.
N g u y ễ n H ữ u C h â u [1 1 , tr. 195] đ ã đ ư a ra c á c n g u y ê n tắc d ạ y h ọ c n h ằ m
p h á t h u y tín h tíc h c ự c n h ậ n t h ứ c c ủ a H S . Đ ó là: v iệ c d ạ y h ọ c p h ả i đ ư ợ c tiến
h à n h ở m ứ c đ ộ c a o ; v iệ c n ắ m v ữ n g k iế n th ứ c lý th u y ế t p h ả i c h iế m ư u thế;
tr o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c p h ả i d u y trì n h ịp đ ộ k h ẩ n tr ư ơ n g c ủ a v iệc n g h iê n c ứ u
tài liệ u , c ò n n h ữ n g k iế n th ứ c đ ã lĩn h h ộ i sẽ đ ư ợ c c ủ n g c ố khi n g h iê n c ứ u k iế n
12
th ứ c m ớ i; p h ả i tíc h c ự c c h ă m lo s ự p h á t triể n c ủ a tất c á H S , k ế c ả H S k h á
c ũ n g n h ư H S k é m ; H S p h ả i t ự ý th ứ c đ ư ợ c b ả n th â n q u á trìn h h ọ c tập.
1.3.4. P P D H tíc h c ự c và c á c d ấ u h iệu đ ặ c trư n g củ a n ó
T h e o [1 7 ] p h ư ơ n g p h á p tíc h c ự c là m ộ t th u ậ t n g ừ rút g ọ n đ ế c h ỉ n h ừ n g
P P D H t h e o h ư ớ n g p h á t h u y tín h tíc h c ự c c h ủ đ ộ n g s á n g tạ o c ủ a H S ( p h ư ơ n g
p h á p tíc h c ự c ở đ â y b a o g ồ m c ả p h ư ơ n g p h á p d ạ y v à p h ư ơ n g p h á p h ọ c ). T ừ
đ ó tá c g iả đ ư a ra b ổ n d ấ u h iệ u đ ặ c tr ư n g c ơ b ả n , đ ù đ ể p h â n b iệ t p h ư ơ n g p h á p
tíc h c ự c v ớ i c á c p h ư ơ n g p h á p th ụ đ ộ n g :
-
D ạ y v à h ọ c t h ô n g q u a tổ c h ứ c c á c H Đ h ọ c tậ p c ủ a
-
D ạ y v à h ọ c c h ú t r ọ n g r è n lu y ệ n p h ư ơ n g p h á p tự học.
-
T ă n g c ư ờ n g h ọ c tậ p c á th ể p h ố i h ợ p v ớ i h ọ c tậ p h ọ p tác.
-
K ế t h ợ p đ á n h g iá c ủ a t h ầ y v ớ i tự đ á n h g i á c ủ a trò.
L ê V ă n T i ế n [8, tr. 10] d ù n g t h u ậ t n g ữ “ p h ư ơ n g
H S.
p h á p tíc h c ự c ” th e o
n g h ĩa c h ặ t , c h o r ằ n g k h ô n g p h ả i m ọ i p h ư ơ n g p h á p c h o p h é p p h á t h u y đ ư ợ c
tín h tíc h c ự c c ủ a H S đ ề u là p h ư ơ n g p h á p tíc h c ự c . M ộ t p h ư ơ n g p h á p c h ỉ đ ư ợ c
co i là tíc h c ự c k h i n ó c ó n h ữ n g đ ặ c tr u n g c h ủ y ế u sau:
-
G V t ự n g u y ệ n rờ i b ỏ vị trí tr u n g tâ m . H ọ c h ỉ c ò n là n g ư ờ i đ ạ o d iễ n ,
tr ọ n g tà i, c ố v ấ n , tổ c h ứ c c h o H S tự m ìn h k iế n tạ o k iế n th ứ c m ớ i.
-
H S t r ở t h à n h c h ủ th ể , t h à n h tr u n g tâ m đ ư ợ c đ ịn h h ư ớ n g đ ể t ự m ìn h x â y
d ự n g k iế n th ứ c , c h ứ k h ô n g p h ả i đ ư ợ c đ ặ t tr ư ớ c n h ữ n g k iế n th ứ c có sẵn
c ủ a S G K , h a y bài g iả n g áp đặt củ a G V .
-
K i ế n t h ứ c đ ư ợ c k h á m p h á bởi n g ư ờ i h ọ c c ó th ể c ò n p h iế n d iệ n , c h ư a
đ ầ y đ ủ , c h ư a h o à n c h ỉ n h n h ư tri th ứ c ta m u ố n tru y ề n th ụ n h ư n g c h ín h
lớ p h ọ c v à G V sẽ g i ú p h ọ h o à n c h ỉn h k iế n th ứ c n ày .
-
K i ế n th ứ c k h ô n g c ò n đ ư ợ c tr u y ề n th ụ trự c tiế p b ởi G V m à d o H S k h á m
p h á ra t r o n g q u á tr ìn h H Đ g iả i q u y ế t c á c v ấ n đ ề (c ó th ế c ó s ự g iú p đ ờ
c ủ a G V ) . T r o n g t r ư ờ n g h ợ p n à y , k iế n t h ứ c m ớ i n ả y s in h n h ư là p h ư ơ n g
t iệ n h a y k ế t q u ả c ủ a H Đ g iả i q u y ế t v ấ n đ ề c ủ a H S .
13
-
K ê t h ợ p đ á n h g iá c ủ a t h â y v ớ i t ự đ á n h g i á c ủ a trò.
H S đ ư ợ c tạ o đ iề u k iệ n k h ô n g c h ỉ t h a m g i a v à o v iệ c đ á n h g iá k h ô n g chi
s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g n h ư lời g iả i b à i t o á n m à n g a y c ả q u á tr ìn h m ò m ẫ m , tìm
k iế m c á c h g iả i q u y ế t v ấ n đ ề , đ á n h g iá c á c h tổ c h ứ c v à giải q u y ế t v ấ n đ ề, tin h
th ầ n v à th ái đ ộ là m v iệ c , k h ả n ă n g s á n g tạ o c ủ a c h í n h m ìn h h a y c ủ a b ạ n , từ đ ó
p h á t triể n k ĩ n ă n g t ự đ á n h g iá đ ể t ự đ i ề u c h ỉn h c á c h h ọ c c ủ a m ìn h .
1.4. V ai trò của C N T T tro n go day
và th ư• c tran
go ứng
• */ hoc
•
•
9 dung
9 CNTT
tro n g dạy học
1.4. ỉ . V ai trò c ủ a p h ư ơ n g tiện tr ự c q u a n tr o n g q u á trìn h d ạ y h ọ c
T r o n g d â n g ia n ta c ỏ c â u : “ T r ă m n g h e k h ô n g b à n g m ộ t th ấ y , tră m th ấ y
k h ô n g b ằ n g m ộ t l à m ” . Ở Ẩ n Đ ộ t ổ n g k ế t q u á tr ì n h d ạ y h ọ c n g ư ờ i ta c ũ n g nói:
“ T ô i n g h e - tô i q u ê n , tô i n h ìn - tôi n h ớ , tô i là m - tôi h i ể u ” . T r o n g q u á trìn h
đ ư ợ c n g h e g iả n g , s ự h ìn h t h à n h k h á i n iệ m p h ụ th u ộ c n h iề u v à o v ố n k in h
n g h i ệ m c ủ a h ọ c s in h v à k in h n g h i ệ m , k ỹ n ă n g t r u y ề n đ ạ t c ủ a g iá o v iê n . N g o à i
ra n ế u k h ô n g c ó trí t ư ở n g t ư ợ n g tố t, h ọ c s in h r ấ t k h ó h ìn h d u n g ra s ự k iệ n m à
g iá o v iê n tr ìn h b à y . T r o n g k h i đ ó , m ắ t là m ộ t c ơ q u a n c ả m g iá c c ó k h o á n g
n h ìn đ ư ợ c m ở r ộ n g h ơ n s o v ớ i n g h e rấ t n h iề u , c á c k iế n t h ứ c th u n h ậ n đ ư ợ c
q u a n h ìn rấ t s in h đ ộ n g , v à k h ô n g bị h ạ n c h ế b ở i s ự d iễ n đ ạ t c ủ a g iá o v iê n . K hi
ta là m m ộ t v iệ c t h ự c tế n à o đ ó , t a p h ả i s ử d ụ n g c á c g iá c q u a n đ ể n h ậ n b iế t v à
q u a đ ó c á c k iế n t h ứ c đ ư ợ c t i ế p th u v à g h i n h ớ , n ộ i d u n g t h ô n g đ iệ p th ô n g q u a
c ù n g m ộ t lú c n h i ề u k ê n h t h ô n g tin đ ư ợ c tiế p n h ậ n , d o đ ó k ế t q u à th ô n g tin đối
với n gư ờ i n h ận đ ư ợ c n h a n h c h ó n g , to àn d iệ n và c h ín h xác hơn.
P h ư ơ n g d i ệ n tr ự c q u a n c ó c á c đ ặ c t r ư n g c h ủ y ế u sau :
- H ọ c s in h th u n h ậ n t h ô n g tin m ộ t c á c h đ ầ y đ ủ , c h í n h x á c , n h ớ b ề n h ơ n .
- V iệ c g i ả n g d ạ y t r ở n ê n c ụ th ể , t ă n g t h ê m k h ả n ă n g tiế p th u c ủ a h ọ c
s in h .
- R ú t n g ắ n th ờ i g ia n g i ả n g d ạ y .
14
- Xem thêm -
.PDF 
86 
152 
137 
