Tài liệu Sử dụng chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Thµnh c«ng trong viÖc chÆn ®øng l¹m ph¸t phi m· n¨m 1989 nhê ¸p dông c«ng cô l·i suÊt ng©n hµng (®-a l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn cao v-ît tèc ®é l¹m ph¸t), ®· cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« nh»m ®¹t c¸c môc tiªu ng¾n h¹n æn ®Þnh thÞ tr-êng. Trong nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh cña n-íc ta lu«n th-êng trùc nguy c¬ t¸i l¹m ph¸t cao, do ®ã mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« hiÖu nghiÖm nh- chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®-îc tËn dông tr-íc tiªn v¬Ý hiÖu suÊt cao còng lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn gÇn ®©y ë ViÖt nam cã dÊu hiÖu cña sù l¹m dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong nhiÖm vô kiÒm chÕ l¹m ph¸t. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña chóng tíi . V× vËy ®øng tr-íc nguy c¬ tiÒm Èn cña l¹m ph¸t, viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ v« cïng cÇn thiÕt. Trong tiÓu luËn "Sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t" em xin tr×nh bµy ba phÇn chÝnh. PhÇn I: L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t PhÇn II: Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua. PhÇn III: Gi¶i ph¸p L¹m ph¸t ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cho nªn ¶nh h-ëng ®Õn mçi c¸ nh©n trong x· héi. MÆt kh¸c viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi "Sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" gióp cho b¶n th©n em n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ngµnh TC-NH, nh»m phôc vô tèt cho viÖc häc tËp. Do ®ã bµi viÕt nµy "Sö dông CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t" cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi b¶n th©n. 1 Bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Mong thÇy c« h-íng dÉn thªm. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« gi¸o ®· gióp em hoµn thµnh tiÓu luËn. PhÇn I I/ L¹m ph¸t vµ vai trß cña CSTT trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t 1. Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm vµ nhËn thøc b¶n chÊt kinh tÕ cña l¹m ph¸t còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t- duy ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, ®i tõ hiÖn t-îng bÒ ngoµi ®Õn b¶n chÊt bªn trong, ®Õn c¸c thuéc tÝnh cña l¹m ph¸t, lµ qu¸ t×nh sµng läc nh÷ng hiÓu biÕt sai vµ ®óng, lÉn lén gi÷a hiÖn t-îng vµ b¶n chÊt, gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ ®Ó ph¶n ¸nh ®óng ®¾n b¶n chÊt cña tÝnh quy luËt cña l¹m ph¸t. Theo tr-êng ph¸i l¹m ph¸t "l-u th«ng tiÒn tÖ" (®¹i diÖn lµ Milt¬n Priedman) hä cho r»ng l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ ®-a nhiÒu tiÒn thõa (bÊt kÓ lµ kim lo¹i hay tiÒn giÊy) vµ l-u th«ng lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng kh«ng ph¶i bÊt cø sè l-îng tiÒn nµo t¨ng lªn trong l-u th«ng víi nhÞp ®iÖu nhanh h¬n s¶n xuÊt còng ®Òu lµ l¹m ph¸t, nÕu nh- nhµ n-íc kh«ng gi¶m bít néi dung vµng hoÆc gi¸ trÞ t-îng tr-ng trong ®ång tiÒn ®Ó bï ®¾p cho béi chi ng©n s¸ch. K.Mazx ®· chØ ra r»ng ý nghÜ vÒ l¹m ph¸t cña häc thuyÕt nµy lµ qu¸ ®¬n gi¶n. Nh÷ng ng-êi theo häc thuyÕt nµy ®· dïng logic h×nh thøc ®Ó kÕt hîp mét c¸ch m¸y mãc hiÖn t-îng t¨ng sè l-îng tiÒn víi hiÖn t-îng t¨ng gi¸ ®Ó rót ra b¶n chÊt kinh tÕ cña l¹m ph¸t. Tr­êng ph¸i l¹m ph¸t "cÇn d­ thõa tæng qu¸t" (hay “cÇu kÐo") m¯ ®¹i diÖn lµ J.Keynes cho r»ng. L¹m ph¸t lµ "cÇu d- thõa tæng qu¸t cho ph¸t hµnh tiÒn ra qu¸ møc s¶n xuÊt trong thêi kú toµn dông dÉn ®Õn møc gi¸ chung t¨ng. Chóng ta nhËn thøc ®-îc r»ng nãi l¹m ph¸t lµ "cÇu d- thõa tæng qu¸t" lµ kh«ng chÝnh x¸c, v× trong giai ®o¹n khñng ho¶ng ë thêi kú CNTB ph¸t triÓn mÆc dï cã khñng ho¶ng s¶n xuÊt thõa mµ kh«ng cã l¹m ph¸t. Cßn ë ViÖt Nam trong n¨m 1991 cã t×nh tr¹ng cung lín h¬n cÇu mµ vÉn cã l¹m 2 ph¸t gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t tiÒn tÖ. Tuy Keynes ®· tiÕn s©u h¬n tr-êng ph¸i l¹m ph¸t l-u th«ng tiÒn tÖ lµ kh«ng lÊy hiÖn t-îng bÒ ngoµi, kh«ng coi ®iÒu kiÖn cña l¹m ph¸t lµ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t nh-ng l¹i m¾c sai lÇm vÒ mÆt logÝc lµ ®em kÕt qu¶ cña l¹m ph¸t quy vµo b¶n chÊt cña l¹m ph¸t. Kh¸i niÖm cña Keynes vÉn ch-a nªn ®-îc ®óng b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t. Tr-êng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶ hä cho r»ng l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸. Thùc chÊt l¹m ph¸t chØ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n cña t¨ng gi¸. Cã nh÷ng thêi kú gi¸ mµ kh«ng cã l¹m ph¸t nh-: thêi kú "c¸ch m¹ng gi¸ c¶" ë thÕ kû XVI ë ch©u ¢u, thêi kú h-ng thÞnh cña mét chu kú s¶n xuÊt, nh÷ng n¨m mÊt mïa... t¨ng gi¸ chØ lµ hÖ qu¶ lµ mét tÝn hiÖu dÔ thÊy cña l¹m ph¸t nh-ng cã lóc t¨ng gi¸ l¹i trë thµnh nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t. L¹m ph¸t x¶y ra lµ do t¨ng nhiÒu c¸i chø kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn do t¨ng gi¸. V× vËy quan ®iÓm cña tr-êng ph¸i nµy ®· lÉn lén gi÷a hiÖn t-îng vµ b¶n chÊt, lµm cho ng-êi ta dÔ ngé nhËn gi÷a t¨ng gi¸ vµ l¹m ph¸t. K.Marx ®· cho r»ng "l¹m ph¸t lµ sù trµn ®Çy c¸c kªnh, c¸c luång l-u th«ng nh÷ng tê giÊy b¹c thõa lµm cho gi¸ c¶ (møc gi¸) t¨ng vät vµ viÖc ph©n phèi l¹i s¶n phÈm x· héi gi÷a c¸c giai cÊp trong d©n c- cã lîi cho giai cÊp ts¶n. ë ®©y Marx ®· ®øng trªn gãc ®é giai cÊp ®Ó nh×n nhËn l¹m ph¸t, dÉn tíi ng-êi ta cã thÓ hiÓu l¹m ph¸t lµ do nhµ n-íc do giai cÊp t- b¶n, ®Ó bãc lét mét lÇn n÷a giai cÊp v« s¶n. Quan ®iÓm nµy cã thÓ xÕp vµo quan ®iÓm l¹m ph¸t "l-u th«ng tiÒn tÖ" song ®Þnh nghÜa nµy hoµn h¶o h¬n v× nã ®Ò cÊp tíi b¶n chÊt kinh tÕ - x· héi cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn nã cã nh-îc ®iÓm lµ cho r»ng l¹m ph¸t chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa vµ ch-a nªu ®-îc ¶nh h-ëng cña l¹m ph¸t trªn ph¹m vi quèc tÕ. Trªn ®©y lµ c¸c quan ®iÓm cña c¸c tr-êng ph¸i kinh tÕ häc chÝnh. Nãi chung c¸c quan ®iÓm ®Òu ch-a hoµn chØnh, nh-ng ®· nªu ®-îc mét sè mÆt cña hai thuéc tÝnh c¬ b¶n cña l¹m ph¸t. Bµn l¹m ph¸t lµ vÊn ®Ò réng vµ ®Ó ®Þnh nghÜa ®-îc nã ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t- s©u vµ kü cµng. ChÝnh v× thÕ b¶n th©n còng chØ m¹nh d¹n nªu ra c¸c quan ®iÓm vµ suy nghÜ cña m×nh vÒ l¹m ph¸t mét c¸ch ®¬n gi¶n chø kh«ng ®Çy ®ñ bèn yÕu tè chñ yÕu "b¶n chÊt, nguyªn nh©n c¸c hËu qu¶ KTXH vµ h×nh thøc biÓu hiÖn". 3 - Chóng ta cã thÓ dÔ chÊp nhËn quan ®iÓm cña tr-êng ph¸i gi¸ c¶, (ë n-íc ta vµ nhiÒu n-íc quan niÖm nµy t-¬ng ®èi phæ biÕn). Së dÜ nh- vËy lµ v× thÕ kû XX lµ thÕ kû l¹m ph¸t, l¹m ph¸t hÇu nh- diÔn ra ë tuyÖt ®¹i bé phËn c¸c n-íc mµ sù t¨ng gi¸ l¹i lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn, dÔ thÊy cña l¹m ph¸t. NhvËy chóng ta sÏ hiÓu ®¬n gi¶n lµ "l¹m ph¸t lµ sù t¨ng gi¸ kÐo dµi, lµ sù thõa c¸c ®ång tiÒn trong l-u th«ng, lµ viÖc nhµ n-íc ph¸t hµnh thªm tiÒn nh»m bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch". Hay l¹m ph¸t lµ chÝnh s¸ch ®Æc biÖt nhanh chãng vµ tèi ®a nhÊt trong c¸c h×nh thøc ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ vËt chÊt x· héi mµ giai cÊp cÇm quyÒn sö dông ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu. Nh-ng nãi chung l¹m ph¸t lµ mét hiÖn t-îng cña c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §Þnh nghÜa l¹m ph¸t cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Ó chóng ta cã thÓ nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c. Nh-ng khi x¶y ra l¹m ph¸t (võa ph¶i, phi m·, hay siªu l¹m ph¸t) th× t¸c ®éng cña nã sÏ ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi. 2. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t Trªn thùc tÕ, nhiÒu n-íc chøng tá kh«ng thÓ triÖt tiªu ®-îc l¹m ph¸t trong kinh tÕ thÞ tr-êng dï ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn rÊt cao cña lùc l-îng s¶n xuÊt . NÕu gi÷ ®-îc l¹m ph¸t ë møc ®é nÒn kinh tÕ chÞu ®-îc, cho phÐp cã thÓ më thªm viÖc lµm, huy ®éng thªm c¸c nguån lùc phôc vô cho sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ, th× còng lµ mét thùc tÕ ®iÒu hµnh thµnh c«ng c«ng cuéc chèng l¹m ph¸t ë nhiÒu n-íc. Nh-ng møc ®é l¹m ph¸t lµ bao nhiªu th× phï hîp. NÕu tû lÖ t¨ng tr-ëng cao, tû lÖ l¹m ph¸t qu¸ thÊp th× dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng ø ®äng vèn, lµm ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc. V× thÕ trong tr-êng hîp ®ã ng-êi ta ph¶i cè g¾ng t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t lªn. Khi chÝnh phñ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc ®é mµ nÒn kinh tÕ chÞu ®-îc (tû lÖ l¹m ph¸t d-íi 10%) th× võa kh«ng g©y ®¶o lén lín, c¸c hÖ qu¶ cña l¹m ph¸t ®-îc kiÓm so¸t, võa søc che ch¾n hoÆc chÞu ®ùng ®-îc cña nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c tÇng líp x· héi. H¬n n÷a, mét sù hy sinh nµo ®ã do møc l¹m ph¸t ®-îc kiÓm so¸t ®ã mang l¹i ®-îc ®¸nh ®æi b»ng sù t¨ng tr-ëng , ph¸t triÓn kinh tÕ më ra nhiÒu viÖc lµm h¬n, thu nhËp danh nghÜa cã thÓ ®-îc t¨ng lªn cho mçi ng-êi lao ®éng nhê cã ®ñ viÖc lµm h¬n trong tuÇn, trong th¸ng hoÆc t¨ng thªm ng-êi cã viÖc lµm, cã thu nhËp trong gia ®×nh vµ c¶ tÇng líp lao ®éng do gi¶m thÊt nghiÖp . §Õn l-ît nã, thu nhËp b»ng tiÒn t¨ng lªn th× t¨ng thªm søc kÝch thÝch cña nhu cÇu cña tiÒn tÖ vµ søc mua ®èi víi ®Çu t-, t¨ng tr-ëng 4 tæng s¶n phÈm trong n-íc (GDP). Nh-ng khi tû lÖ l¹m ph¸t ®Õn 2 con sè trë lªn (l¹m ph¸t phi m· hoÆc siªu l¹m ph¸t) th× hÇu nh- t¸c ®éng rÊt xÊu tíi nÒn kinh tÕ nh- sù ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i mét c¸ch bÊt hîp lý gi÷a c¸c nhãm d©n c- hoÆc c¸c tÇng líp trong x· héi vµ c¸c chñ thÓ trong c¸c quan hÖ vÒ mÆt tiÒn tÖ trªn c¸c chØ tiªu mang tÝnh chÊt danh nghÜa (chØ tiªu kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè l¹m ph¸t, kh«ng tÝnh ®Õn sù tr-ît gi¸ cña ®ång tiÒn). MÆt kh¸c tû lÖ l¹m ph¸t cao ph¸ ho¹i vµ ®×nh ®èn nÒn s¶n xuÊt x· héi do lóc ®ã ®é rñi ro cao, kh«ng ai d¸m tÝnh to¸n ®Çu t- l©u dµi, nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ ng¾n h¹n tõng th-¬ng vô, tõng ®ît, tõng chuyÕn diÔn ra phæ biÕn, Trong x· héi xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tÝch tr÷, dÉn tíi khan hiÕm hµng ho¸ . §iÒu ®ã l¹i lµm gi¸ cµng t¨ng, vµ x· héi r¬i vµo vßng luÈn quÈn, l¹m ph¸t cµng t¨ng dÉn tíi mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi. Tû lÖ l¹m ph¸t cao cßn cã ¶nh h-ëng xÊu tíi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Tãm l¹i khi l¹m ph¸t cao tíi møc hai con sè (ë ViÖt nam gi÷a nh÷ng n¨m 80 ®· x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t tíi møc 3 con sè) trë lªn, th× cã ¶nh h-ëng xÊu tíi x· héi. Do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc, kiÒm chÕ, vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh-ng ë tiÓu luËn nµy t«i chØ nªu ra gi¶i ph¸p sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 3. Kh¸i niÖm vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®-îc hiÓu theo nghÜa réng vµ nghÜa th«ng th-êng. Theo nghÜa réng th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh toµn bé khèi l-îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m t¸c ®éng ®Õn 4 môc tiªu lín cña kinh tÕ vÜ m«, trªn c¬ së ®ã ®¹t ®-îc môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸. Theo nghÜa th«ng th-êng lµ chÝnh s¸ch quan t©m ®Õn khèi l-îng tiÒn cung øng t¨ng thªm trong thêi kú tíi (th-êng lµ mét n¨m) phï hîp víi møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ dù kiÕn vµ chØ sè l¹m ph¸t nÕu cã, tÊt nhiªn còng nh»m æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ . Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, nÕu nh- chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tËp trung vµo thµnh phÇn. KÕt cÊu c¸c møc chi phÝ thuÕ kho¸ cña nhµ n-íc, th× 5 chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia l¹i tËp trung vµo møc ®é kh¶ n¨ng thanh to¸n cho toµn bé nÒn KTQD, bao gåm viÖc ®¸p øng khèi l-îng tÇn cung øng cho l-u th«ng, ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÒn tÖ vµ khèi l-îng tÝn dông ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ , t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng tiÒn tÖ, thÞ tr-êng vèn theo nh÷ng quü ®¹o ®· ®Þnh, kiÓm so¸t hÖ thèng c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i, cïng víi viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý nh»m æn ®Þnh vµ thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ngo¹i th-¬ng nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ . ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch tiÕn tÖ t¸c ®éng nh¹y bÐn tíi l¹m ph¸t vµ ®©y lµ gi¶i ph¸p kh¸ h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 4. Vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. §Ó thÊy râ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tíi tû lÖ l¹m ph¸t ta sÏ ®i t×m hiÓu tõng c«ng cô mét cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 4.1. Dù trò b¾t buéc. Trong ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng biÕn nh÷ng kho¶n tiÒn göi ban ®Çu thµnh nh÷ng kho¶n tiÒn göi míi cho c¶ hÖ thèng, kh¶ n¨ng sinh ra béi sè tÝn dông, tøc lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn. §Ó khèng chÕ kh¶ n¨ng nµy, ng©n hµng trung -¬ng buéc c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ph¶i trÝch mét phÇn tiÒn huy ®éng ®-îc theo mét tû lÖ quy ®Þnh göi vµo ng©n hµng trung -¬ng kh«ng ®-îc h-ëng l·i. Do ®ã c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m khèng chÕ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, h¹n chÕ møc t¨ng béi sè tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ gi÷a sè l-îng ph-ong tiÖn thanh to¸n cÇn khèng chÕ (bÞ "v« hiÖu ho¸" vÒ mÆt thanh to¸n) trªn tæng sè tiÒn göi nh»m ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. Khi l¹m ph¸t cao, ng©n hµng trung -¬ng n©ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, kh¶ n¨ng cho vay vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng bÞ thu hÑp (do sè nh©n tiÒn tÖ gi¶m), khèi l-îng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ gi¶m (cung tiÒn gi¶m) dÉn tíi l·i suÊt t¨ng, ®Çu t- gi¶m do ®ã tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Ng-îc l¹i nÕu ng©n hµng trung -¬ng h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, th× cung vÒ tÝn dông cña c¸c 6 ng©n hµng th-¬ng m¹i còng t¨ng lªn, khèi l-îng tÝn dông vµ khèi l-îng thanh to¸n cã xu h-íng t¨ng, ®ång thêi t¨ng xu h-íng më réng khèi l-îng tiÒn. Lý luËn t-¬ng tù nh- trªn th× viÖc t¨ng cung tiÒn sÏ dÉn tíi t¨ng gi¸ (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). Nh- vËy c«ng cô DTBB mang tÝnh hµnh chÝnh ¸p ®Æt trùc tiÕp , ®Çy quyÒn lùc vµ cùc kú quan träng ®Ó c¾t c¬n sèt l¹m ph¸t, kh«i phôc ho¹t ®éng kinh tÕ trong tr-êng hîp nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch-a æn ®Þnh vµ khi c¸c c«ng cô thÞ tr-êng më t¸i chiÕt khÊu ch-a ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m tr¸ch ®iÒu hoµ møc cung tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ. Nh-ng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc qu¸ nh¹y c¶m, v× chØ thay ®æi nhá trong tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®· lµm cho khèi l-îng tiÒn t¨ng lªn rÊt lín khã kiÓm so¸t. MÆt kh¸c mét ®iÒu bÊt lîi n÷a lµ khi sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ nh- viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ g©y nªn vÊn ®Ò kh¶ n¨ng thanh kho¶n ngay ®èi víi mét ng©n hµng cã dù tr÷ v-ît møc qu¸ thÊp, thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ngõng còng g©y nªn t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµng.ChÝnh v× vËy sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ qua ®ã kiÓm so¸t l¹m ph¸t Ýt ®-äc sö dông trªn thÕ giíi (®Æc biÖt lµ nh÷ng n-íc ph¸t triÓn , cã nÒn kinh tÕ æn ®Þnh) 4.2. T¸i chiÕt khÊu T¸i chiÕt khÊu lµ ph-¬ng thøc ®Ó ng©n hµng trung -¬ng ®-a tiÒn vµo l-u th«ng, thùc hiÖn vai trß ng-êi cho vay cuèi cïng. Th«ng qua viÖc t¸i chiÕt khÊu, ng©n hµng trung -¬ng ®· t¹o c¬ së ®Çu tiªn thóc ®Èy hÖ thèng ng©n hµng th-¬ng m¹i thùc hiÖn viÖc t¹o tiÒn, ®ång thêi khai th«ng thanh to¸n. T¸i chiÕt khÊu lµ ®Çu mèi t¨ng tiÒn trung -¬ng, t¨ng khèi l-îng tiÒn tÖ vµo l-u th«ng. Do ®ã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuú theo t×nh h×nh tõng giai ®o¹n, tuú thuéc yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong giai ®o¹n Êy, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch "níi láng" hay "th¾t chÆt" tÝn dông mµ ng©n hµng trung -¬ng quy ®Þnh l·i suÊt thÊp hay cao. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Æt ra tõng thêi kú ph¶i cã t¸c dông h-íng dÉn, chØ ®¹o l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ cña giai ®o¹n ®ã. Khi ng©n hµng trung -¬ng n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu buéc c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i còng ph¶i n©ng l·i suÊt tÝn dông cña m×nh lªn ®Ó kh«ng bÞ lç vèn. Do l·i suÊt tÝn dông t¨ng lªn, gi¶m "cÇu" vÒ tÝn dông vµ kÐo theo gi¶m cÇu vÒ tiÒn tÖ (nhu cÇu vÒ gi÷ tiÒn cña nh©n d©n gi¶m ®i). Do ®ã 7 ®Çu t- gi¶m ®i dÉn tíi tæng cÇu gi¶m vµ lµm cho gi¸ gi¶m (tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m). Tr-êng hîp ng-îc l¹i tøc lµ ng©n hµng trung -¬ng kÝch thÝch t¨ng cung cÇu tiÒn tÖ vµ lµm cho gi¸ t¨ng (tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng). ë c¸c n-íc c«ng cô nghiÖp vô trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu lµ th-¬ng phiÕu, hoÆc c¸c lo¹i tÝn phiÕu lµ nh÷ng c«ng cô rÊt th«ng dông trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr-êng vèn nh-ng ë n-íc ta ch-a cã c«ng cô truyÒn thèng ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. MÆt kh¸c c«ng cô t¸i chiÕt khÊu võa cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt kh¶ n¨ng thanh to¸n võa cã kh¶ n¨ng më réng khèi l-îng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Cho nªn cã thÓ vÝ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu lµ c¸Ý b¬m hai chiÒu võa hót võa ®Èy. Khi b¬m ®¶y ra lµ cung thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ, khi cã hiÖn t-îng thiÓu ph¸t. Vµ b¬m hót vµo thu håi l-îng tiÒn khi nÒn kinh tÕ cã hiÖn t-îng l¹m ph¸t. Tuy nhiªn khi NHTW Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc nµo ®ã sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt thÞ tr-êng vµ l·i suÊt chiÕt khÊu v× khi ®ã l·i suÊt cho vay thay ®æi. Nh÷ng biÕn ®éng nµy dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi l-îng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ lµm cho viÖc kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ vÊt v¶ h¬n. §©y chÝnh lµ h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 4.3. Ho¹t ®éng thÞ tr-êng më. NÕu nh- c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô thô ®éng cña NHTW, tøc lµ NHTW ph¶i chê NHTM ®ang cÇn vèn ®-a th-¬ng phiÕu, kú phiÕu... ®Õn ®Ó xin "t¸i cÊp vèn" th× nghiÖp vô thÞ tr-êng më lµ c«ng cô chñ ®éng cña ng©n hµng trung -¬ng ®Ó ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn, qua ®ã ®· kiÓm so¸t ®-îc l¹m ph¸t. Qua nghiÖp vô thÞ tr-êng më, NHTW chñ ®éng ph¸t hµnh tiÒn trung -¬ng vµo l-u th«ng hoÆc rót bít tiÒn khái l-u th«ng b»ng c¸ch mua b¸n c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ng©n hµng quèc gia nh»m t¸c ®éng tr-íc hÕt ®Õn khèi l-îng tiÒn dù tr÷ trong quü dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, h¹n chÕ tiÒm n¨ng tÝn dông vµ thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng nµy, qua ®ã ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn trong thÞ tr-êng tiÒn tÖ chóng ta. Khi nghiªn cøu phÇn tr-íc ®· biÕt r»ng khèi l-îng tiÒn tÖ ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi tû lÖ l¹m ph¸t , viÖc thay ®æi cung tiÒn tÖ sÏ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t. 8 Trong nghiÖp vô thÞ tr-êng më, ng©n hµng trung -¬ng ®iÒu khiÓn c¶ khèi l-îng tiÒn tÖ vµ l·i suÊt tÝn dông th«ng qua "gi¸ c¶" mua vµ b¸n tr¸i phiÕu. TÊt c¶ nh÷ng cuéc can thiÖp vµo khèi l-îng tiÒn b»ng c«ng cô thÞ tr-êng më ®Òu ®-îc tiÕn hµnh d-êng nh- lµ lÆng lÏ vµ v« h×nh, "kh«ng can thiÖp th« b¹o", ®iÒu khiÓn m¹nh mµ kh«ng chøa ®ùng "mét chót mÖnh lÖnh". Mét mÆt nghiÖp vô thÞ tr-êng më cã thÓ dÔ dµng ®¶o ng-îc l¹i. Khi cã mét sai lÇm trong lóc tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ tr-êng më, nh- khi thÊy cung tiÒn tÖ t¨ng hoÆc gi¶m qu¸ nhanh ng©n hµng th-¬ng m¹i cã thÓ lËp tøc ®¶o ng-îc l¹i b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu hoÆc mua tr¸i phiÕu vµ ng-îc l¹i. §©y lµ c«ng cô cùc kú quan träng cña nhiÒu NHTW, vµ ®-îc coi lµ vò khÝ s¾c bÐn nhÊt ®em l¹i sù æn ®Þnh kinh tÕ nãi chung, æn ®Þnh l¹m ph¸t nãi riªng. Nh-ng ë n-íc ta ®ang ë trong thêi kú ®Æt nÒn mãng. Bëi v× nghiÖp vô nµy ®ßi hái ph¶i cã m«i tr-êng ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Trong thêi kú l¹m ph¸t ®Õn 3 con sè, ViÖt nam ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ®Ó ®Èy lïi l¹m ph¸t rÊt nhanh chãng. (nhê vµo ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña l¹m ph¸t ë ViÖt nam). Chóng ta sÏ nghiªn cøu xem chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t nh- thÕ nµo. 4.4. L·i suÊt. L·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã ®-îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong mét l·nh thæ vµ ®-îc ng©n hµng nhµ n-íc ®iÒu hµnh chÆt chÏ vµ mÒm dÎo tuú theo tõng thêi kú cho phï hîp víi nhu cÇu huy ®éng vèn vµ cung øng vèn. Nh- vËy chóng ta cã thÓ thÊy r»ng l·i suÊt t¸c ®éng lµm thay ®æi cÇu tiÒn tÖ trong d©n c-, vµ lµm thay ®æi tû lÖ l¹m ph¸t. ThËt vËy, khi cã l¹m ph¸t. Ng©n hµng nhµ n-íc sÏ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi. ChÝnh v× thÕ ng-êi d©n vµ c¸c c«ng ty sÏ ®Çu t- vµo ng©n hµng (göi tiÒn vµo ng©n hµng) cã lîi h¬n lµ ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nh- vËy cÇu tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t- gi¶m, lµm cho tæng cÇu gi¶m dÉn tíi gi¸ gi¶m. Nh-ng chóng ta biÕt r»ng in= ii + ir trong ®ã in lµ tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa, il: tû lÖ l·i suÊt thùc tÕ vµ ii lµ tû lÖ l¹m ph¸t, do ®ã khi cã l¹m ph¸t cao, ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ®©y chÝnh lµ viÖc t¨ng tû lÖ l·i suÊt danh nghÜa cao h¬n h¼n tû lÖ l¹m ph¸t (®Ó duy tr× l·i suÊt thùc d-¬ng) qua ®ã míi t¹o ®-îc cÇu tiÒn danh nghÜa t-¬ng øng víi cÇu tiÒn thùc tÕ. Tãm l¹i khi l·i suÊt tiÒn göi 9 cao th× ®éng viªn ®-îc nhiÒu ng-êi göi tiÒn vµo NHTM vµ ng-îc l¹i. NHTM mua tÝn phiÕu NHNN víi l·i suÊt kinh doanh cã l·i th× sÏ gi¶m ®-îc khèi l-îng tÝn dông. NÕu l·i suÊt tiÒn (cho vay) cao sÏ lµm n¶n lßng ng-êi vay v× kinh doanh b»ng vèn vay NHTM kh«ng cã lîi nhuËn. Nh- vËy dïng c«ng cô l·i suÊt cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khèi l-îng tÝn dông cña NHTM ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (æn ®Þnh tû lÖ l¹m ph¸t). Tuú tõng thêi ®iÓm mµ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®-îc ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc chèng l¹m ph¸t. ë ViÖt nam ®· ¸p dông rÊt thµnh c«ng chÝnh s¸ch l·i suÊt vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 trong viÖc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t tõ 3 con sè xuèng cßn mét con sè do nÒn kinh tÕ ë n-íc ta lóc ®ã lµ nÒn kinh tÕ tuy ®· më cöa nh-ng ch-a më h¼n, do ®ã chØ cã t¸c ®éng trong n-íc ®Çu t- b»ng ViÖt nam ®ång chø quèc tÕ Ýt ®Çu t- vµo. ChÝnh v× thÕ ngµy nay kh«ng thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt víi tû lÖ l·i suÊt rÊt cao ®Ó gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t mµ ph¶i quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt trong n-íc vµ l·i suÊt n-íc ngoµi . Trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ®©y lµ c«ng cô cæ ®iÓn, c¸c n-íc ngµy cµng Ýt sö dông h¬n. Tuy ®©y lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ huy ®éng vèn còng nh- cung cÊp vèn. 4.5. H¹n møc tÝn dông: Ngoµi nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n trªn, ng©n hµng nhµ n-íc cßn sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó ®iÒu hµnh, lµm cho khèi l-îng tÝn dông ®èi víi NHTM kh«ng v-ît qu¸ møc cho phÐp ®Ó tõ ®ã b¶o ®¶m møc l¹m ph¸t ®· ®-îc phª duyÖt. H¹n møc tÝn dông lµ khèi l-îng tÝn dông tèi ®a mµ NHTW cã thÓ cung øng cho tÊt c¶ c¸c NHTM trong thêi kú nhÊt ®Þnh phï hîp víi møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña thêi kú. §©y lµ mét chØ tiªu cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn khèi l-îng tiÒn trung -¬ng ®-îc cung øng thªm (hay gi¶m bít) ®èi víi c¸c NHTM. Khi h¹n møc tÝn dông gi¶m, dÉn tíi cung tiÒn gi¶m do ®ã tæng ®Çu t- gi¶m lµm cho tæng cÇu gi¶m vµ cuèi cïng lµ gi¸ gi¶m. Víi môc tiªu æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ chèng l¹m ph¸t ®-îc coi lµ môc tiªu sè 1, th× c«ng cô h¹n møc tÝn dông lµ cÇn thiÕt. Song viÖc sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n kh«ng nhá cho c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. TiÒn göi cña nh©n d©n kh«ng thÓ kh«ng thu nhËn hµng ngµy hµng giê. NÕu nhËn tiÒn göi mµ kh«ng ®-îc cho vay th× ch¼ng kh¸c nµo cã ®Çu vµo mµ kh«ng cã ®Çu ra. Nh- vËy ®Çu ra cña vèn huy ®éng bÞ bÕ t¾c bëi h¹n møc tÝn dông. ViÖc 10 x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t. Song nã còng cã nh÷ng mÆt tr¸i g©y khã kh¨n cho NHTM. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®ã. II/ Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m kiÓm so¸t L¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua ë ViÖt Nam. 1. Dù tr÷ b¾t buéc T¹i ®iÒu 45 ph¸p lÖnh ng©n hµng nhµ n-íc ®· quy ®Þnh "NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Ýt nhÊt ë møc 10% vµ nhiÒu nhÊt ë møc 35% trªn toµn bé tiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông. Trong tr-êng hîp cÇn thiÕt héi ®ång qu¶n trÞ ng©n hµng nhµ n-íc quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ trªn møc 35% vµ NHNN tr¶ l·i møc t¨ng ®ã. Trªn thùc tÕ c«ng cô nµy ®-îc b¾t ®Çu sö dông tõ cuèi n¨m 1989 víi tæng sè tiÒn c¸c NHTM ph¶i ký göi h¬n 100 tû ®ång, n¨m 1990 lµ 356 tû ®ång vµ c¸c n¨m sau vÉn ®-îc thùc hiÖn theo møc 10% tÝnh trªn sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Trong thêi gian ®Çu, tuy ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· quy ®Þnh nh- trªn nh-ng thùc tÕ trong mét thêi gian dµi, tû lÖ 10% ®-îc æn ®Þnh mét c¸ch cè ®Þnh, mÆc dï chÝnh s¸ch tÝn dông tõ n¨m 1989 ®Õn nay ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú kh¸c nhau theo chñ tr-¬ng lóc th× th¾t chÆt, lóc th× níi láng (nh»m kiÓm so¸t l¹m ph¸t). NghÜa lµ viÖc thùc hiÖn ®-a tiÒn vµo l-u th«ng ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn l-u th«ng lu«n ®-îc thùc hiÖn theo nh÷ng dù kiÕn nhÊt ®Þnh, b»ng nh÷ng c«ng cô kh¸c nhau. Nh-ng c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc vÉn ®-îc thùc hiÖn víi mét tû lÖ cè ®Þnh. §Çu n¨m 1994, Ng©n hµng trung -¬ng ®· cã quy ®Þnh bæ sung : tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 13%, ®èi víi lo¹i tiÒn göi lµ 7% nh-ng còng lµ ®Ó thi hµnh cho mét thêi gian dµi. Sù æn ®Þnh nh- vËy ®· nãi lªn r»ng, ë n-íc ta vµo thêi kú nµy míi b-íc ®Çu sö dông c«ng cô nµy , nªn ch-a cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn nã mét c¸ch linh ho¹t theo t×nh h×nh tiÒn tÖ lu«n biÕn ®éng trong l-u th«ng, nªn ch-a thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn l-u th«ng h¹n chÕ béi sè tÝn dông cña c¸c NHTM nh- chøc n¨ng vèn cã cña c«ng cô nµy. §Æc biÖt ë n¨m 1991-1992 c¸c ng©n hµng quèc doanh ngoµi sè vèn dù tr÷ tèi thiÓu theo luËt ®Þnh cßn cã mét l-îng vèn tiÒn göi kh¸ lín taÞ NHTW. §iÒu nµy trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· v« 11 hiÖu ho¸ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc v× nh- vËy khi n©ng cao hay h¹ thÊp tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× hÇu nh- còng ch¼ng ¶nh h-ëng g× ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ khèi l-îng tÝn dông cung øng. MÆt kh¸c mét sè vÊn ®Ò tån t¹i vÒ mÆt nghiÖp vô vµ tæ chøc thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®· gi¶m tÝnh chÊt nhaþ c¶m cña c«ng cô. Tuy nhiªn, thêi gian qua NHNN còng ®· sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc nh»m môc tiªu gãp phÇn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú vµ ®· ®¹t ®-îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc thÊp. Đứng trên góc độ Ngân hàng Nhà nước, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về hoạt động ngân hàng và điều hành chính sách tiền tệ, thì giải pháp đầu tiên được đưa ra là tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc lên gấp hơn 2 lần, thực hiện từ tháng 7/2004. Theo đó, với số vốn huy động được, các NHTM phải nộp dự trữ bắt buộc tăng lên, số vốn có thể cho vay được giảm đi, nên buộc các NHTM phải xem xét ngặt nghèo hơn các dự án cho vay. Các dự án vay vốn có tính hiệu quả không rõ ràng sẽ bị từ chối không cho vay. Đồng thời chi phí hoạt động tín dụng tăng lên, nên buộc các NHTM phải tăng lãi suất cho vay. Khi đó các doanh nghiệp cũng buộc phải cân nhắc khoản vay của mình nếu không chịu đựng nổi lãi suất cao và nếu kinh doanh không có hiệu quả, không đủ trả lãi ngân hàng. Tuy nhiên tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với NHNo Việt Nam chỉ thấp bằng 1/2 tỷ lệ của các NHTM ở đô thị. Đồng thời tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với Quỹ tín dụng trung ương và Ngân hàng hợp tác vẫn giữ nguyên. Điều đó cho thấy, Ngân hàng Nhà nước vẫn định hướng chỉ đạo và khuyến khích mở rộng tín dụng ở khu vực nông thôn. Đây là khu vực đang có nhu cầu vốn rất lớn. Nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh: lúa gạo, thuỷ hải sản, cà phê, cao su, hồ tiêu, chăn nuôi lợn, gà,... phát triển khá, có sức tiêu thụ mạnh, giá bán và giá xuất khẩu được cải thiện, nên vừa có khả năng hạn chế rủi ro cho các tổ chức cho vay, vừa thúc đẩy phát triển có hiệu quả các lĩnh vực này. Về tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi bằng ngoại tệ, Quyết định số 796/2004/QĐ-NHNN (25/6/2004) của Ngân hàng Nhà nước đã có điểu chỉnh tỷ lệ này đối với các tổ chức tín dụng như sau: 12 Tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng áp dụng đối với các ngân hàng thương mại Nhà nước, ngân hàng thương mại cổ phần đô thị, ngân hàng thương mại cổ phần nông thôn, ngân hàng hợp tác, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh, công ty tài chính, quỹ tín dụng nhân dân trung ương là 8% trên tổng số dư tiền gửi bằng ngoại tệ dự trữ bắt buộc. VÊn ®Ò cÇn ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu néi dung cña luËt NHNN nh»m ®-a ra quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp víi môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giai ®o¹n míi trong ®ã môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh- kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ quan träng nhÊt. 2. T¸i chiÕt khÊu T¸i chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô kh¸ nh¹y c¶m trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh khèi l-îng tiÒn tÖ vµ ®· ®-îc nhµ n-íc cho phÐp sö dông t¹i ®iÒu 41 vµ 43 ph¸p lÖnh NHNN ViÖt Nam. Nh-ng trong thùc tÕ ë n-íc ta nh÷ng n¨m qua do thõa h-ëng tiÒm thÕ cña mét nÒn l-u th«ng trong ®ã kh«ng ®-îc phÐp tån t¹i tÝn dông th-¬ng m¹i, v× vËy ch-a cã c¸c c«ng cô truyÒn thèng trùc tiÕp ®Ó thùc hiÖn viÖc chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu nh- c¸c lo¹i kú phiÕu, th-¬ng phiÕu... LuËt th-¬ng m¹i n-íc ta míi ®-îc c«ng bè vµ tõ ngµy 1-1-1998 míi cã gi¸ trÞ thi hµnh, bëi vËy nghiÖp vô chiÕt khÊu th-¬ng phiÕu cña NHTM ch-a ®-îc quy ®Þnh. Do ®ã viÖc t¸i chiÕt khÊu ®-îc thùc hiÖn dùa trªn c¨n cø c¸c chøng tõ do NHTM ®· cho vay, nh-ng ch-a ®Õn h¹n c¸c doanh nghiÖp ph¶i tr¶ nî l·i. C¨n cø vµo chøng tõ ®ã NHNN cho c¸c NHTM vay l¹i nh÷ng kho¶n nî mµ c¸c NHTM ®· cho c¸c doanh nghiÖp vay. Mét mÆt NHTW cßn thùc hiÖn ph-¬ng thøc "mua l¹i" c¸c dù ¸n ®· ®-îc c¸c ng©n hµng thÈm ®Þnh tr-íc khi ®Çu t- nh-ng NHTM kh«ng ®ñ vèn. Trong thêi gian qua do ch-a cã nh÷ng c«ng cô nghiÖp vô ®Ó thùc hiÖn c«ng cô l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nªn ng©n hµng nhµ n-íc ViÖt Nam ®· sö dông h×nh thøc cho vay cÇm cè. H×nh thøc nµy ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸ch, c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®em mét sè lo¹i giÊy tê cã gi¸ trÞ ®Õn NHTW lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay tiÒn. Lo¹i tÝn dông nµy nh»m gi¶i quyÕt khã kh¨n tµi chÝnh t¹m thêi cho c¸c NHTM. H×nh thøc mua l¹i c¸c dù ¸n ®Çu t- t¸i cÊp vèn theo h×nh thøc cho vay thÕ 13 chÊp mét thêi gian dµi lµ c«ng cô thay thÕ cho th-¬ng phiÕu vµ kú phiÕu . Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng cô t¸i chiÕt khÊu ë n-íc ta trong thêi gian qua ®ã lµ tÊt yÕu trong thêi kú ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng . Tuy nhiªn cïng víi c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c«ng cô t¸i chiÕt khÊu (ch-a hoµn thiÖn) ®· gãp phÇn ®-a tû lÖ l¹m ph¸t ë n-íc ta tõ møc 2 con sè ë c¸c n¨m tr-íc xuèng møc 1 con sè ë n¨m 1993. 3. Ho¹t ®éng thÞ tr-êng më §©y lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®-îc NHTW c¸c n-íc sö dông ®Ó ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThËm chÝ mét sè ng©n hµng coi ®©y lµ c«ng cô s¾c bÐn nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. Nh-ng ë ViÖt Nam, nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp gåm suèt 4 thËp kû qua, phï hîp víi c¬ chÕ ®ã NHNN ViÖt Nam kh«ng thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp (dù tr÷ b¾t buéc, thÞ tr-êng më, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu) ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C«ng cô ®ã chØ cã thÓ vµ trªn thùc tÕ b-íc ®Çu ®· ph¸t huy t¸c dông khi hÖ thèng NHVN ®· thùc sù ®æi míi. §iÒu 21 luËt NHNN ViÖt nam ®-îc quèc héi n-íc CHXHCN ViÖt nam kho¸ 10 kú häp thø 2 th«ng qua quy ®Þnh "NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr-êng më th«ng qua viÖc mua b¸n tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Quy ®Þnh trªn vÒ mÆt ph-¬ng diÖn ph¸p lý luËt NHNN ViÖt Nam ®· më ra cho c«ng cô thÞ tr-êng më mét lèi ®i kh¸ th«ng tho¸ng, kh«ng bÞ øc chÕ bíi khÝa c¹nh nµo. Trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1996 ®· cã nh÷ng ®ît ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr-êng ®Êu thÇu tÝn phiÕu kho b¹c, ngo¹i tÖ bªn ng©n hµng. Trong ®ã n¨m 1996 lµ 19 ®ît, n¨m 1997 lµ 35 ®ît ®Êu thÇu tr¸i phiÕu, khèi l-îng tróng thÇu lµ 2912,5 tû ®ång trong ®ã c¸c c«ng ty b¶o hiÓm mua 828 tû ®ång, ¸n tæ chøc tÝn dông mua 2.084,5 tû ®ång. §iÒu nµy cho thÊy vèn n»m trong c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cßn kh¸ nhiÒu nh-ng cho vay ra cã nhiÒu rñi ro. C¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quay trë l¹i mua tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ chèng lç. Tuy nhiªn do thÞ tr-êng ®Êu thÇu chØ b¸n tÝn phiÕu kho b¹c cã kú h¹n mét n¨m nªn kh«ng t¹o ra c«ng cô tiÒn tÖ ®Ó thóc ®Èy sù ra ®êi cña ho¹t ®éng thÞ tr-êng më cña NHTW. N¨m 1998 NHNN phèi hîp víi bé tµi chÝnh 14 tiÕp tôc ph¸t hµnh th-êng xuyªn tr¸i phiÕu kho b¹c, sè d- tr¸i phiÕu ®Õn cuèi th¸ng 9/1998lµ 3478,7 tû ®ång. Đối với các nước có nền kinh tế thị trường phát triển, vốn đầu tư trung dài hạn cho nền kinh tế chủ yếu được tập trung huy động trên thị trường chứng khoán, với hai loại chứng khoán là cổ phiếu và trái phiếu. Việt Nam đang phát triển nền kinh tế theo định hướng cơ chế thị trường không nằm ngoài tính quy luật đó. Thực ra thì thị trường trái phiếu ở nước ta bắt đầu hình thành từ 2 - 3 năm qua, với việc các NHTM phát hành trái phiếu nội tệ - và trái phiếu ngoại tệ, có thời hạn trên 1 năm, phổ biến là 2 năm, huy động vốn trong nền kinh tế cho nhu cầu cho vay của các NHTM. Nhưng thị trường phát hành trái phiếu mới thực sự được khởi động trong năm 2003 này, bắt đầu từ đầu tháng 5/2003 vừa qua, với việc phát hành đợt I công trái giáo dục, một dạng trái phiếu của Chính phủ, có thời hạn 5 năm, với lãi suất 8%/năm, với kết quả hết sức bất ngờ. Đến ngày 18/5 đã thu được 2.439,721 tỷ đồng so với kế hoạch dự kiến là 2.000 tỷ đồng và hoàn thành trong khoảng 10 ngày so với thời gian dự kiến là 1 tháng. Theo dự kiến, tổng số tiền công trái cần được phát hành cho mục tiêu này là 4.032 tỷ đồng. Chuyển động lớn tiếp theo, đó là ngày 26/8/2003, Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ tài chính trình bày Đề án phát hành trái phiếu Chính phủ. Theo đó các loại trái phiếu dự kiến đưa ra phát hành có thời hạn 3 năm, hoặc 5 năm đến 10 năm. Nếu thị trường chứng khoán phát triển thì có thể phát hành trái phiếu có thời hạn đến 15 - 20 năm. Kế hoạch đặt ra là trong năm 2003 phát hành 4.000 tỷ đồng, dự kiến sẽ phát hành từ ngày 1/10/2003. Khối lượng trái phiếu phát hành sẽ nâng lên 7.000 tỷ đồng mỗi năm trong các năm từ 2004 đến năm 2010. Phát triển thị trường trái phiếu là yêu cầu cấp bách của nền kinh tế Việt Nam và các điều kiện cho sự phát triển đã chín muồi. Song để thị trường này phát triển ổn định và có hiệu quả thì buộc phải nâng cấp thị trường chứng khoán và nâng cấp thị trường tiền tệ. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng nghiÖp vô thÞ tr-êng më lµ yÕu tè t¸c ®éng quyÕt ®Þnh nhÊt ®Õn nh÷ng biÕn ®éng trong cung øng tiÒn tÖ, lµm thay ®æi c¬ së tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng. ChÝnh v× vËy ®©y lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Do ®ã viÖc chÝnh phñ t×m nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó mau chãng ®-a thÞ tr-êng më ho¹t ®éng mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt 4. L·i suÊt 15 Tr-íc n¨m 1933, hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt nam lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, vÒ thùc chÊt nã lµ mét bé phËn cña ng©n s¸ch nhµ n-íc. Mèi quan hÖ cña ng©n hµng víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ víi d©n chóng lµ h¹n chÕ : khi ng©n s¸ch nhµ n-íc th©m hôt, c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thªm tiÒn ®Ó bï ®¾p. Khi c¸c DNNN thiÕu vèn th× ng©n hµng ph¸t hµnh tiÒn cho vay tÝn dông. V× vËy dÉn tíi l¹m ph¸t trÇm träng tíi møc 3 con sè (trong thêi kú nµy ng©n hµng ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay nhá h¬n l·i suÊt tiÒn göi vµ nhá h¬n tèc ®é tr-ît gi¸. §©y lµ sù bÊt hîp lý, cho nªn kh«ng huy ®éng ®-îc vèn trong d©n vµ lµm cho hÖ thèng ng©n hµng tª liÖt) Th¸ng 3 n¨m 1988, ®¸nh dÊu b-íc ngoÆt c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt nam b»ng nghÞ ®Þnh 53 vµ th¸ng 5 n¨m 1990 lµ viÖc ban hµnh hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng. Ng©n hµng Nhµ n-íc vµ ng©n hµng HTX tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh. Sù h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp cïng víi viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· gãp phÇn rÊt c¬ b¶n vµo viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t nh÷ng n¨m sau ®ã. Vµo ®Çu n¨m 1989, chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch l·i suÊt. QuyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ngµy 10/4/1989cña H§BT ®-a ra c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña NHNN. C¸c nguyªn t¾c ®ã lµ: - L·i suÊt ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®-îc ®iÒu chØnh theo sù biÕn ®éng cña chØ soã gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng x· héi. - Mäi nguån vèn mµ ng©n hµng huy ®éng ®Ó cho vay ®Òu ®-îc h-ëng l·i, mäi kho¶n vèn ng©n hµng cho vay ®Òu ph¶i thu l·i. - Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n 0,6% th¸ng. - Trong c¬ cÊu l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ph¶i bao gåm l·i suÊt c¬ b¶n (l·i suÊt thùc d-¬ng) vµ chØ sè tr-ît gi¸ cña thÞ tr-êng x· héi. Cô thÓ tõ gi÷a th¸ng 3-1989 ®· ®-a l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm lªn cao h¬n chØ sè l¹m ph¸t hµng th¸ng. Th¸ng 1 vµ th¸ng 2 n¨m 1989 chØ sè gi¸ chØ t¨ng h¬n 7,4% vµ 4,2% nh-ng l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng vµ kh«ng cã kú h¹n ®· ®-îc m¹nh d¹n ®-a lªn 12% vµ 9% mçi th¸ng . BiÖn ph¸p l·i suÊt thùc d-¬ng nµy lÇn ®Çu tiªn ®-îc thùc thi ®· ph¸ vì sù tr× trÖ cña c¸c kªnh thu hót tiÒn thõa trong d©n vµ kh¾c phôc c¨n b¶n sù tª liÖt cña 16 chÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn æn ®Þnh tõ n¨m 1985 ®Õn quý I n¨m 1989. Sè d- tiÒn tiÕt kiÖm t¨ng lªn nhanh chãng ngay th¸ng ®Çu, quý ®Çu. ¸p dông chÝnh s¸ch nµy ngay lÇn ®Çu ®· gi¶m l¹m ph¸t mét c¸ch nhanh chãng (còng bÊt lîi vµ khã kh¨n ®ã lµ chØ 3 th¸ng sau ®· trë thµnh thiÓu ph¸t. Th¸ng 6/1992. NHNN ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h-íng : - §¶m b¶o l·i suÊt d-¬ng, tøc lµ l·i suÊt cho vay kh«ng thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n. - NHNN chØ quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu, cßn møc l·i suÊt cô thÓ sÏ do c¸c NHTM quyÕt ®Þnh. - Xo¸ bá c¬ chÕ nhiÒu møc l·i suÊt ph©n biÖt theo thµnh phÇn kinh tÕ còng nh- theo c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp , thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt b×nh ®¼ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . §©y lµ b-íc c¶i tiÕn c¬ b¶n theo h-íng tõng b-íc tù do ho¸ l·i suÊt. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ (qua ®ã kiÓm so¸t ®-îc l¹m ph¸t) lµ n©ng cao l·i suÊt b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh lªn møc cao, thùc hiÖn th¾t chÆt tÝn dông cÊp cho khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ ng©n s¸ch nhµ n-íc. TiÕp theo mét b-íc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch l·i suÊt n÷a ®ã lµ víi quyÕt ®Þnh 381/Q§-NH ngµy 28-12-1995 cña thèng ®èc ng©n hµng nhµ n-íc, kÓ tõ ngµy 1-1-1996 l·i suÊt trÇn chÝnh thøc trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô chñ chèt ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ quyÕt ®Þnh vÜ m« cã tÇm ¶nh h-ëng s©u réng nhÊt trong n¨m 1996. Tõ møc trÇn 1,75%/th¸ng dµnh cho khu vùc thµnh thÞ vµ 2% /th¸ng dµnh cho khu vùc n«ng th«n, cho ®Õn thêi ®iÓm nµy l·i suÊt trÇn ®· ¸p dông thèng nhÊt cho c¶ hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n lµ 1,2% th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n h¹n vµ 1,25% /th¸ng ®èi víi trung vµ dµi h¹n, kh«ng chØ gãp phÇn biÕn ®æi c¬ b¶n thùc tr¹ng tÝn dông mµ cßn chøng minh sù vËn dông kh¸ chuÈn x¸c nh÷ng gi¶i ph¸p ®Æc thï trong hoµn c¶nh cô thÓ ë ViÖt Nam. B-íc ®Çu ¸p dông kh«ng tr¸nh khái nh÷ng v-íng m¾c nh-ng sau mét thêi gian kh¸ ng¾n, hÖ thèng NHTM d-êng nh- ®· thÝch nghi ®-îc víi c¬ chÕ l·i suÊt trÇn, tù ®iÒu chØnh nh»m tèi -u ho¸ c¬ cÊu tÝn dông vµ c©n ®èi tµi chÝnh ®Ó s½n sµng øng chiÕu víi 5 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cña NHNN trong 2 n¨m 1996-1997 vµ lÇn ®Çu chØnh t¨ng l·i suÊt trÇn gÇn ®©y trong th¸ng 1/1998 (l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 1% lªn 1,2% /th¸ng, l·i suÊt cho vay trung, dµi h¹n 17 tõ 1,1% lªn 1,25%/th¸ng. Hai møc l·i suÊt c¬ b¶n nµy ¸p dông chung cho c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n). Thµnh qu¶ lín nhÊt mµ c¬ chÕ l·i suÊt trÇn mang l¹i chÝnh lµ ®· t¹o ra c¸c c¬ héi gi¶m chi phÝ mét c¸ch b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thµnh phÇn doanh nghiÖp , t¨ng c-êng thªm ®éng lùc cho guång m¸y kinh tÕ còng nh- gãp phÇn kiÒm chÕ tèt tèc ®é l¹m ph¸t. Qua thùc tiÔn cho thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN ®· ®-îc sö dông nh- mét c«ng cô quan träng gãp phÇn t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t. 5. H¹n møc tÝn dông Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®-îc h×nh thµnh rÊt ®a d¹ng, th× viÖc ®iÒu khiÓn khèi l-îng tiÒn ®-îc th«ng qua c¸c c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu vµ c¸c c«ng cô truyÒn thèng kh¸c lµ chñ yÕu. Nh-ng ®èi víi n-íc ta, c«ng cô truyÒn thèng ch-a thÓ ph¸t huy ®-îc t¸c dông th× viÖc ®Þnh ra c«ng cô trung gian trong thêi gian chuyÓn tiÕp ®· cã mét ý nghÜa lín vµ t¸c dông thiÕt thùc cho viÖc ®iÒu hµnh khèi l-îng tiÒn tÖ. §ã lµ h¹n møc tÝn dông. ViÖc ®-a ra vµ ¸p dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n-íc ta. N¨m 1992, møc dù kiÕn t¨ng tr-ëng kinh tÕ 4,5% , chØ sè l¹m ph¸t dù kiÕn/møc cho phÐp) lµ 30%/n¨m; NHTW ®· khèng chÕ h¹n møc tÝn dông ®èi víi tÊt c¶ hÖ thèng NHTM ë møc 34,5%. KÕt qu¶ thùc tÕ n¨m ®ã, møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t 17,5% tiÒn tÖ ®i dÇn vµo æn ®Þnh. TÊt nhiªn theo c¸c chØ sè ®ã NHTW còng chØ ®-a thªm tiÒn vµo l-u th«ng møc 23% (thÊp h¬n møc dù kiÕn). C¸c n¨m sau, NHTW còng ®iÒu hµnh c«ng cô nµy theo ph-¬ng thøc t-¬ng tù vµ ®· cã t¸c dông tèt. Tuy nhiªn cuèi n¨m 1995 do h¹n møc tÝn dông ®· cã ng©n hµng thõa h¬n 1 ngµn tû ®ång, göi NHTW h-ëng l·i suÊt 1,1% nªn g©y lç. V× vËy viÖc x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn chèng l¹m ph¸t. Nh-ng viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy chØ cã hiÖu qu¶ khi hÖ thèng 18 NHTM quèc doanh cßn chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ tr-êng tiÒn tÖ, ®ång thêi cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng cô (l·i suÊt tÝn dông, can thiÖp thÞ tr-êng hèi ®o¸i...), cïng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t nh÷ng n¨m qua. Nh-ng ®øng tr-íc nguy c¬ cã thÓ dÉn tíi t¸i l¹m ph¸t (tuy r»ng tû lÖ l¹m ph¸t n¨m qua rÊt thÊp 3,6%), viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ cÇn thiÕt. III/ Gi¶i ph¸p 1. C¸c nguy c¬ dÉn tíi viÖc t¸i l¹m ph¸t MÆc dï mÊy n¨m qua l¹m ph¸t ®· ®-îc kiÒm chÕ. Song nÒn kinh tÕ ViÖt nam vÉn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò ch-a æn ®Þnh v÷ng ch¾c, cã thÓ dÉn tíi viÖc t¸i l¹m ph¸t. C¸c nh©n tè tiÒm tµng lµm ph¸t sinh l¹m ph¸t cÇn ph¶i ®-îc tÝnh ®Õn khi kiÓm so¸t l¹m ph¸t lµ. - C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi chËm ®-îc c¶i thiÖn, cã mÆt tiÕp tôc xuèng cÊp, tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t- cßn thÊp, nhiÒu tiÒm lùc cña d©n ch-a ®-îc khai th¸c vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt , tµi s¶n c«ng vµ vèn ®Çu t- cña nhµ n-íc cßn bÞ thÊt tho¸t l·ng phÝ lín. - Søc s¶n xuÊt cña x· héi ch-a ®-îc gi¶i ph¸p triÖt ®Ó, hiÖu qu¶ kinh tÕ cßn thÊp, h¹n chÐ nguån tÝch luü vèn ®Çu t- còng nh- kh¶ n¨ng c¶i thiÖn ®êi sèng. - NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ViÖt Nam ®ang ë tr×nh ®é ban ®Çu, võa ch-a ®-îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, võa ch-a ®-îc qu¶n lý tèt, chñ yÕu do hÖ thèng ph¸p luËt ch-a ®ång bé, n¨ng lùc vµ hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« ch-a ®¸p øng yªu cÇu. Bé m¸y nhµ n-íc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm. - ë n-íc ta nh÷ng n¨m qua, nhu cÇu ®Çu t- vÒ x©y dùng c¬ b¶n t¨ng nhanh trªn c¶ hai khu vùc nhµ n-íc vµ t- nh©n. §Çu t- n-íc ngoµi vµo ViÖt nam ngµy mét gia t¨ng do ®ã ¶nh h-ëng tíi thÞ tr-êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr-êng hµng ho¸ . - Ng©n s¸ch nhµ n-íc ®øng tr-íc nh÷ng yªu cÇu lín vÒ c©n ®èi thu chi vµ t¹o nguån bï ®¾p thiÕu hôt hµng n¨m, trong khi ®ã m«i tr-êng luËt ph¸p m«i tr-êng tµi chÝnh cßn ®ang trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ hoµn c¶nh. V× vËy, 19 kh¶ n¨ng mÊt c©n ®èi trong ng©n s¸ch nhµ n-íc l¹m ph¸t tiÒn tÖ lµ ch-a thÓ l-êng hÕt ®-îc. Nh÷ng nh©n tè trªn cã thÓ g©y ra l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m tíi. 2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t §Ó hoµn thiªn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta ph¶i biÕt hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh- phèi hîp ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô ®ã. 2.1. Dù tr÷ b¾t buéc. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cã -u ®iÓm lín trong viÖc kiÓm so¸t cung tiÒn tÖ lµ nã cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh- nhau vµ cã t¸c dông ®Çy quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy vËy, khi mµ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®-îc tr¶ l·i, chóng t-¬ng ®-¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng phi trung gian ho¸ h¬n n÷a, dù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo, hoÆc nh÷ng thay ®æi lín vµ th-êng xuyªn ë møc dù tr÷ còng sÏ g©y nªn hçn lo¹n vµ tæn thÊt cho c¸c NHTM. Nh-ng tr-íc t×nh tr¹ng l¹m ph¸t thÊp nh- hiÖn nay cÇn gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Bëi v× nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ kh¸ lín, nh-ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn h¹n chÕ, cho nªn viÖc gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc trong giai ®o¹n nµy sÏ hç trî thªm nguån vèn cho c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c sù gia t¨ng tæng ph-¬ng tiÖn thanh to¸n ë møc kiÓm so¸t ®-îc, vµ tû lÖ l¹m ph¸t còng cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc sao cho phï hîp víi sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Do vËy h¹ thÊp tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ chÊp nhËn vµ phï hîp trong thêi kú nµy. Mét mÆt khi quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn chó ý tíi quy m« ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay sao cho hîp lý. Cßn vÒ ®èi t-îng thi hµnh quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc cÇn bæ sung thªm ng©n hµng HTX quü tÝn dông nh©n d©n vµ HTX tÝn dông ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh néi dung luËt NHNN. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c NHTM gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®èi víi lo¹i tiÒn göi tõ 12 th¸ng trë lªn (chiÕm 15% so víi tæng nguån vèn huy ®éng). ChÝnh v× vËy nÕu muèn huy ®éng ®-îc lo¹i tiÒn göi nµy c¸c NHTM ph¶i n©ng møc l·i suÊt tiÒn göi (huy ®éng vèn) lªn cao s¸t l·i suÊt tiÒn cho vay. Do ®ã nÕu quy ®Þnh lo¹i tiÒn göi nµy còng ph¶i chÞu tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× sÏ g©y khã kh¨n cho c¸c NHTM trong ho¹t ®éng kinh doanh 20