Tài liệu Sự cần thiết phải gia nhập wto (vnexpress, vneconomy)

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Sù cÇn thiÕt ph¶i gia nhËp WTO (VnExpress, Vneconomy) Sù ph¸t triÓn nh- vò b·o cña c¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ ®ang t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trªn thÕ giíi, thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa, x· héi hãa nÒn kinh tÕ còng nh- qu¸ tr×nh tham gia cña mçi quèc gia vµo ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. C¸c ®Þnh chÕ vµ tæ chøc kinh tÕ – th-¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi ®· vµ ®ang ®-îc h×nh thµnh t¹o ra sù liªn kÕt, phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng cao gi÷a c¸c quèc gia vµ khu vùc. Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) thµnh lËp ngµy 1/1/1995 lµ tæ chøc quèc tÕ duy nhÊt ®-a ra nh÷ng nguyªn t¾c th-¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. WTO cïng víi Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) cÊu thµnh ba trô chÝnh trong hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi. Vai trß nµy ngµy cµng ®-îc thÓ hiÖn râ th«ng qua c¸c chøc n¨ng chÝnh: 1 - Qu¶n lý c¸c hiÖp ®Þnh vÒ Th-¬ng m¹i quèc tÕ. - DiÔn ®µn cho c¸c vßng ®µm ph¸n th-¬ng m¹i. - Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i. - Gi¸m s¸t c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i. - Trî gióp vÒ kü thuËt vµ ®µo t¹o cho c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. - Hîp t¸c víi c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. Cïng víi viÖc ra ®êi cña WTO, ph¹m vi cña tiÕn tr×nh tù do hãa th-¬ng m¹i ®a ph-¬ng ngµy cµng më réng, kh«ng cßn dõng ë c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt th-¬ng m¹i thuÇn tuý. Th-¬ng m¹i ë ®©y bao hµm c¶ th-¬ng m¹i dÞch vô, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t- n-íc ngoµi, chÝnh s¸ch c¹nh tranh, minh b¹ch hãa c¸c thñ tôc mua s¾m chÝnh phñ, thuËn lîi hãa th-¬ng m¹i, th-¬ng m¹i vµ m«i tr-êng... §iÒu nµy ®ßi hái c¸c n-íc cÇn cã sù ®iÒu phèi chÆt chÏ, nhÞp nhµng gi÷a nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ. Trong thêi gian qua, nhiÒu nÒn kinh tÕ víi c¸c møc ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau ®· lÇn l-ît gia nhËp WTO. §Æc biÖt, sù kiÖn Trung 2 Quèc – quèc gia víi sè d©n ®«ng nhÊt thÕ giíi chiÕm 1/5 thÞ tr-êng tiªu dïng cña thÕ giíi, kho¶ng 25% th-¬ng m¹i cña VN víi n-íc ngoµi – gia nhËp WTO vµo n¨m 2001 cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam (VN) nãi riªng. TÝnh ®Õn nay, sè thµnh viªn WTO ®· lªn tíi 148, chiÕm 97% th-¬ng m¹i toµn cÇu vµ 25 quèc gia ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp. Trong t-¬ng lai gÇn, tæ chøc nµy sÏ cã sè thµnh viªn b»ng sè thµnh viªn cña Liªn hîp Quèc (191 n-íc). Tõ khi WTO khëi ®Çu vßng ®µm ph¸n míi (Vßng Doha) ®· cã mét sè n-íc ®ang ph¸t triÓn gia nhËp vµo tæ chøc nµy; gÇn ®©y nhÊt lµ Campuchia vµ Nª-pan. Mét vµi n-íc ®· rót ng¾n qu¸ tr×nh ®µm ph¸n thËm chÝ bá qua hÇu hÕt c¸c b-íc ®Ó nhanh chãng ®-îc kÕt n¹p. Nh©n tè ®ã cho thÊy gia nhËp WTO ®ang ngµy cµng cã vai trß hÊp dÉn h¬n ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ trong ®ã cã VN. HiÖn nay, chØ cßn VN cïng víi Lµo trong ASEAN vµ ASEM, cïng víi Nga trong sè 21 nÒn kinh tÕ APEC ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO. Ngoµi ra cßn cã Ukraina vµ Arab Saudi lµ c¸c nÒn kinh tÕ ®¸ng kÓ vÉn 3 ®øng ngoµi WTO (riªng Arab Saudi ®ang ë giai ®o¹n cuèi cïng cña tiÕn tr×nh gia nhËp). C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO (Mot.gov.vn) WTO võa lµ mét tæ chøc quèc tÕ chÝnh thøc vµ còng lµ mét hÖ thèng quy t¾c cã liªn quan tíi ®µm ph¸n c¹nh tranh, lµ nÒn t¶ng cña hÖ thèng th-¬ng m¹i ®a ph-¬ng. 1. Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö Mçi thµnh viªn sÏ dµnh cho s¶n phÈm cña mét thµnh viªn kh¸c (c«ng d©n n-íc m×nh) ®èi xö kh«ng kÐm -u ®·i h¬n ®èi xö mµ thµnh viªn ®ã dµnh cho s¶n phÈm cña mét n-íc thø ba (ng-êi n-íc ngoµi) (§·i ngé Tèi huÖ quèc – MFN/ §èi xö quèc gia - NT) Cã mét sè ngo¹i lÖ trong nguyªn t¾c nµy nh-: c¸c n-íc cã thÓ thiÕt lËp mét hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i tù do ¸p dông víi nh÷ng hµng hãa giao dÞch trong mét nhãm quèc gia, ph©n biÖt víi hµng tõ bªn ngoµi nhãm. 2. Th-¬ng m¹i ngµy cµng ®-îc tù do h¬n th«ng qua ®µm ph¸n 4 C¸c hµng rµo c¶n trë th-¬ng m¹i dÇn dÇn ®-îc lo¹i bá th«ng qua c¸c cuéc ®µm ph¸n song vµ ®a ph-¬ng, cho phÐp c¸c nhµ s¶n xuÊt ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc kinh doanh dµi h¹n cã thêi gian ®iÒu chØnh, n©ng cao søc c¹nh tranh hoÆc chuyÓn ®æi c¬ cÊu. 3. DÔ dù ®o¸n: C¸c nhµ ®Çu t- còng nh- chÝnh phñ n-íc ngoµi tin ch¾c r»ng c¸c hµng rµo th-¬ng m¹i sÏ kh«ng bÞ t¨ng mét c¸ch tuú tiÖn. Cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c bÞ “rµng buéc” vÒ mÆt ph¸p lý. 4. T¹o ra m«i tr-êng c¹nh tranh ngµy cµng b×nh ®¼ng: H¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng nh- b¸n ph¸ gi¸, trî cÊp, dµnh c¸c ®Æc quyÒn cho mét sè DN nhÊt ®Þnh. 5. Dµnh cho c¸c thµnh viªn ®nag ph¸t triÓn mét sè -u ®·i: Cho phÐp c¸c thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn mét sè quyÒn vµ kh«ng ph¶i thùc hiÖn mét sè nghÜa vô hay thêi gian qu¸ ®é dµi h¬n ®Ó ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch. 5 Lîi Ých cña c¸c quèc gia ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· t¨ng nhiÒu qua c¸c vßng ®µm ph¸n. C¸c n-íc giµu trong WTO ®· vµ ®ang réng më h¬n ®èi víi hµng xuÊt khÈu tõ nh÷ng n-íc kÐm ph¸t triÓn nh-: cho phÐp nhËp khÈu tù do, kh«ng thuÕ, kh«ng h¹n ng¹ch… vµ trî gióp kü thuËt cho c¸c n-íc nµy. T×nh h×nh chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña VN * C¸c giai ®o¹n chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña VN (VnExpress) Giai ®o¹n 1: Nép ®¬n xin gia nhËp VN ®· nép ®¬n xin gia nhËp WTO vµo th¸ng 1/1995. Ban c«ng t¸c vÒ viÖc gia nhËp cña VN ®-îc thµnh lËp vµo 31/1/1995 víi 38 quèc gia vµ l·nh thæ thµnh viªn trong ®ã cã EU vµ Mü. Giai ®o¹n 2: Göi “BÞ Vong lôc vÒ ChÕ ®é ngo¹i th-¬ng VN” tíi Ban c«ng t¸c vµo th¸ng 8/1996, giíi thiÖu tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¬ së ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch, c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i hµng hãa, dÞch vô vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. 6 Giai ®o¹n 3: Lµm râ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i Ban c«ng t¸c tæ chøc c¸c phiªn häp t¹i trô së WTO (Geneva, Thôy Sü) ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chuÈn bÞ cña ta vµ ®Ó ta cã thÓ trùc tiÕp gi¶i thÝch chÝnh s¸ch (chÝnh s¸ch, bé m¸y qu¶n lý, thùc thi chÝnh s¸ch, hç trî n«ng nghiÖp, trî cÊp trong c«ng nghiÖp, hÖ thèng tiªu chuÈn kü thuËt…). §Õn 5/2003, VN ®· tham gia 6 phiªn häp cña Ban C«ng t¸c. VÒ c¬ b¶n, VN ®· hoµn thµnh giai ®o¹n lµm râ chÝnh s¸ch. Tuy nhiªn ®©y lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, c¸c thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO vÉn ph¶i cung cÊp th-êng xuyªn c¸c th«ng tin gi¶i thÝch chÝnh s¸ch cña m×nh. Giai ®o¹n 4: §-a ra c¸c b¶n chµo ban ®Çu vµ tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph-¬ng Tr¶i qua nöa thÕ kû, c¸c thµnh viªn WTO chØ duy tr× b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc chñ yÕu b»ng thuÕ quan víi thuÕ suÊt nãi chung kh¸ thÊp. §Ó ®-îc h-ëng c¬ chÕ MFN, VN ph¶i cam kÕt chÊp nhËn c¸c nguyªn t¾c ®a biªn ®ång thêi gi¶m møc b¶o hé cña m×nh: cam kÕt thuÕ suÊt thuÕ NK tèi ®a, lé tr×nh lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan. 7 MÆt kh¸c, VN còng ph¶i më cöa cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi trong mäi lÜnh vùc dÞch vô: tµi chÝnh, ng©n hµng, x©y dùng, vËn t¶i… Møc ®é më cöa nµy tiÕn hµnh th«ng qua ®µm ph¸n song ph-¬ng víi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn quan t©m tíi thÞ tr-êng VN. Dùa trªn c¸c b¶n chµo ban ®Çu vÒ më cöa thÞ tr-êng cña VN, c¸c thµnh viªn sÏ yªu cÇu VN gi¶m bít møc ®é b¶o hé ë mét sè lÜnh vùc. VN sÏ xem xÐt ®iÒu chØnh møc ®é nµy cho ®Õn khi mäi thµnh viªn ®Òu chÊp nhËn. ViÖc ®µm ph¸n ®-îc tiÕn hµnh víi tõng n-íc thµnh viªn yªu cÇu ®µm ph¸n, vÒ toµn bé vµ tõng néi dung nãi trªn cho tíi khi kÕt qu¶ ®µm ph¸n tháa m·n mäi thµnh viªn WTO. §Çu n¨m 2002, VN ®· göi B¶n chµo ®Çu vÒ thuÕ quan vµ B¶n chµo ®Çu vÒ dÞch vô tíi WTO. B¾t ®Çu tõ phiªn häp 5 cña Ban C«ng t¸c (4/2002), VN ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph-¬ng víi mét sè thµnh viªn cña Ban c«ng t¸c. §Õn nay, chóng ta ®· ®-a ra 4 b¶n chµo vÒ hµng hãa vµ dÞch vô. Møc thuÕ chóng ta chµo trung b×nh lµ 18% víi lé tr×nh 35 n¨m. VÒ dÞch vô, chóng ta ®· chµo 10 ngµnh gåm: kinh doanh, th«ng 8 tin, ng©n hµng vµ tµi chÝnh, ph©n phèi, x©y dùng vµ c¸c dÞch vô kü thuËt cã liªn quan, y tÕ vµ x· héi, du lÞch, v¨n hãa vµ gi¶i trÝ, vËn t¶i, gi¸o dôc; vµ 92 ph©n ngµnh. TÝnh ®Õn 15/12/2004 (thêi ®iÓm kÕt thóc Phiªn ®µm ph¸n ®a ph-¬ng lÇn thø 9), VN ®· kÕt thóc ®µm ph¸n song ph-¬ng víi 6 n-íc (Argentina, Brazil, Chile, Cuba, EU vµ Singapore) vµ gÇn hoµn tÊt ®µm ph¸n víi 7 ®èi t¸c song ph-¬ng kh¸c. ViÖc kÕt thóc ®µm ph¸n song ph-¬ng víi EU (09/10/2004) – mét trong c¸c thµnh viªn quan träng nhÊt cña WTO vµ lµ ®èi t¸c th-¬ng m¹i lín nhÊt – chiÕm 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu – lµ tiÒn ®Ò rÊt quan träng thóc ®Èy viÖc hoµn tÊt tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña VN. §Ó cã mÆt trong WTO vµo th¸ng 12/2005, c¸c chuyªn gia dù ®o¸n VN cÇn ph¶i tiÕn hµnh 2 phiªn ®µm ph¸n vÒ néi dung vµ 2 phiªn vÒ kü thuËt. Theo lÞch, vµo ngµy 31/3/2005, phiªn ®µm ph¸n ®a ph-¬ng tiÕp theo sÏ diÔn ra. Nh- vËy, cÇn thªm mét phiªn n÷a vµo kho¶ng th¸ng 6/2005 vµ kÕt thóc 2 phiªn kü thuËt vµo mïa thu ®Ó Ban c«ng t¸c kÞp 9 chuÈn bÞ cho VN gia nhËp WTO nh©n Héi nghÞ Bé tr-ëng t¹i Hång K«ng th¸ng 12/2005. Giai ®o¹n 5: Hoµn thµnh NghÞ ®Þnh th- gia nhËp Mét NghÞ ®Þnh th- nªu râ c¸c nghÜa vô cña VN khi trë thµnh thµnh viªn WTO sÏ ®-îc hoµn tÊt dùa trªn c¸c tháa thuËn ®· ®¹t ®-îc sau c¸c cuéc ®µm ph¸n song ph-¬ng, ®µm ph¸n ®a ph-¬ng vµ tæng hîp c¸c cam kÕt song ph-¬ng. Giai ®o¹n 6: Phª chuÈn NghÞ ®Þnh th30 ngµy sau khi Chñ tÞch n-íc hoÆc Quèc héi phª chuÈn NghÞ ®Þnh th-, VN sÏ chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn WTO. Gia nhËp WTO lµ b-íc ®i quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña VN, cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, theo kÞp víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc vµ thÕ giíi. Song kh«ng ph¶i v× vËy mµ VN chÊp thuËn mäi ®Ò nghÞ cña c¸c n-íc, b»ng mäi gi¸ ®Ó gia nhËp WTO. Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, mÆc dï bÞ søc Ðp rÊt lín cña tÊt c¶ c¸c n-íc, VN vÉn kiªn tr× nguyªn t¾c VN lµ n-íc ®ang ph¸t triÓn ë 10 tr×nh ®é thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nªn møc ®é më cöa thÞ tr-êng ph¶i phï hîp vµ cã thêi kú qu¸ ®é. * ChÆng ®-êng tíi WTO: Theo «ng Hoµng Ph-íc HiÖp – Vô tr-ëng Ph¸p luËt Quèc tÕ – Bé T- ph¸p – Phã ®oµn ®µm ph¸n ChÝnh phñ vÒ viÖc gia nhËp WTO (VnExpress 19/12/2004) Phiªn ®µm ph¸n ®a ph-¬ng lÇn thø 9 diÔn ra t¹i Geneva ngµy 15/12/2004 gåm 3 phÇn: 1. Rµ so¸t b¶n dù th¶o b¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c vÒ vÊn ®Ò VN gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO. 2. Hái ®¸p xoay quanh vÊn ®Ò minh b¹ch hãa chÝnh s¸ch cña VN. C¸c n-íc thµnh viªn Ban c«ng t¸c tËp trung hái vÒ vÊn ®Ò luËt ph¸p vµ kh¶ n¨ng thùc thi c¸c cam kÕt gia nhËp. 3. Bµn vÒ ho¹t ®éng lËp ph¸p. C¸c n-íc sau khi nghe VN tr×nh bµy vÒ lé tr×nh ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan tíi WTO, ®Òu ñng hé víi hy väng qu¸ tr×nh thùc thi lé tr×nh tèt. 11 Nh×n chung, c¸c phÇn ®Òu diÔn ra su«n sÎ. Tuy t¹i phiªn ®µm ph¸n lÇn nµy, ta ch-a kÕt thóc ®µm ph¸n song ph-¬ng víi ®èi t¸c nµo song mét sè n-íc tuyªn bè gÇn nh- ®· kÕt thóc. §a sè c¸c n-íc ®Òu hç trî VN gia nhËp WTO trong ®ã nhiÒu n-íc cã ý ñng hé VN kÕt thóc tr-íc Héi nghÞ Bé tr-ëng WTO vµo th¸ng 12/2005 víi ®iÒu kiÖn VN ph¶i tÝch cùc h¬n n÷a trong söa ®æi luËt ph¸p vµ thùc thi c¸c cam kÕt. C¸c cam kÕt VN ®-a ra trong tµi liÖu göi tíi Ban c«ng t¸c lÇn nµy gåm: - Cam kÕt vÒ thuÕ quan ®· ®-îc ChÝnh phñ phª duyÖt, kho¶ng 18,5% víi hµng c«ng nghiÖp vµ cao h¬n mét chót víi hµng n«ng s¶n. - §èi víi vÊn ®Ò thùc thi c¸c HiÖp ®Þnh cña WTO, VN cam kÕt sÏ cè g¾ng xãa bá trî cÊp víi c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ngay khi gia nhËp, song ®Ò nghÞ cã mét sè nh©n nh-îng vµ cã giai ®o¹n qu¸ ®é ®èi víi mét sè lÜnh vùc. §a sè c¸c n-íc thµnh viªn Ban c«ng t¸c ®Òu yªu cÇu VN thùc thi ngay mäi cam kÕt vµ hiÖp ®Þnh cña WTO khi gia nhËp nh-: c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m vÖ sinh an toµn thùc phÈm (SPS), HiÖp ®Þnh vÒ 12 TrÞ gi¸ H¶i quan (CPA), më cöa sím ngay khi gia nhËp c¸c lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i, kÕ to¸n, kiÓm to¸n… C¸c thµnh viªn còng rÊt quan t©m tíi sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a nhµ ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc, ®Æc biÖt lµ §µi Loan, Mü – 2 trong 10 n-íc cã vèn ®Çu t- lín nhÊt vµo VN. Mét sè n-íc cßn quan t©m ®Õn sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c lo¹i h×nh DN: th-¬ng m¹i nhµ n-íc, cæ phÇn, DN cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi; vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ trong ®Çu t-… §Ó ®-îc gia nhËp, khi ra ®¹i héi ®ång ®Ó bá phiÕu, mçi n-íc cÇn Ýt nhÊt 2/3 sè phiÕu ®ång ý míi ®-îc gia nhËp, trong ®ã tÊt c¶ c¸c n-íc trong “tø trô triÒu ®×nh” ph¶i ®ång ý - ngoµi Mü, EU, Canada, NhËt B¶n, s¾p tíi sÏ cã thªm Trung Quèc - ®-îc nhËn ®Þnh lµ ®èi t¸c mµ VN cÇn nhiÒu thêi gian ®Ó ®µm ph¸n nhÊt trong tæng sè kho¶ng 30 ®èi t¸c song ph-¬ng. Trong “tø trô triÒu ®×nh”, ®µm ph¸n víi EU ®· hoµn tÊt, Mü vµ Canada còng bËt ®Ìn xanh, ñng hé VN sím gia nhËp. Tr-íc khi ®i ®Õn 13 kÕt thóc, Mü cßn muèn xem l¹i b¶n chµo vÒ n«ng nghiÖp. Riªng NhËt B¶n vÉn ch-a bµy tá quan ®iÓm g×. Nh×n chung, sù ñng hé cña c¸c n-íc rÊt râ rÖt vµ kh¶ n¨ng ®µm ph¸n tr-íc cuèi n¨m 2005 còng rÊt lín. §Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ nµy, Ýt nhÊt ®Õn th¸ng 6/2005, VN ph¶i tiÕn hµnh xong 2 phiªn néi dung, sang mïa thu sÏ xong phiªn kü thuËt. VÊn ®Ò cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng chÞu ®ùng vµ thùc thi c¸c cam kÕt cña VN còng nh- møc ®é nh©n nh-îng cña c¸c ®èi t¸c. NÕu kh«ng thÓ gia nhËp trong n¨m 2005, th-¬ng m¹i VN trªn thÞ tr-êng thÕ giíi sÏ chÞu rÊt nhiÒu thua thiÖt, nhÊt lµ khi c¸c n-íc ®· më réng c¸nh cöa cho nhau trõ VN. ThÞ phÇn trªn thÞ tr-êng quèc tÕ do ®ã sÏ nhá l¹i kÌm theo sù thu hÑp kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ c¬ héi lµm ¨n cña DN. §Æc biÖt khi vßng ®µm ph¸n Doha kÕt thóc, c¸c n-íc sÏ ký thªm mét sè tháa thuËn më cöa thÞ tr-êng, khi ®ã VN nghiÔm nhiªn ph¶i g¸nh v¸c c¸c nghÜa vô lín h¬n nhiÒu (kh«ng ®-îc ®µm ph¸n mµ chØ chÊp nhËn). 14 ThuËn lîi, khã kh¨n - C¬ héi, th¸ch thøc khi VN gia nhËp WTO 1. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong vµ sau qu¸ tr×nh gia nhËp WTO a. ThuËn lîi: (TBKT 11/11/2004) - Lîi Ých lín nhÊt khi VN gia nhËp WTO lµ cã thÞ tr-êng toµn cÇu ®Ó t¨ng kim ng¹ch XK do WTO cã tíi 148 n-íc thµnh viªn, 25 n-íc ®ang ®µm ph¸n gia nhËp, chiÕm 90% th-¬ng m¹i hµng ho¸, , 85% th-¬ng m¹i dÞch vô toµn cÇu. - Víi gÇn 2/3 kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ c¸c lo¹i n«ng, thuû s¶n, nÕu lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO, VN sÏ cã lîi Ých lín h¬n nÕu cã bÊt kú mét t¸c ®éng nµo dÉn ®Õn lµm gi¶m trî cÊp n«ng s¶n t¹i c¸c n-íc ph¸t triÓn. Ngay tõ khi cßn lµ quan s¸t viªn, c¸c ®èi thñ vÒ lÜnh vùc hµng n«ng, thuû s¶n cña VN dï cã quy chÕ thµnh viªn cña WTO vÉn cßn ph¶i c¹nh tranh t-¬ng ®èi khã kh¨n nhê lîi thÕ chi phÝ thÊp. Do ®ã, khi ®· chÝnh thøc gia nhËp WTO, hµng n«ng, thuû s¶n VN ch¾c ch¾n sÏ cã vÞ 15 thÕ lín h¬n trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Thu nhËp vÒ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®ã sÏ gia t¨ng kÌm theo sù ph¸t triÓn lín h¬n c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, ng- nghiÖp trong n-íc, c¶i thiÖn thu nhËp vµ viÖc lµm cña hµng chôc triÖu n«ng d©n. - Khi gia nhËp WTO, hµng hãa vµ dÞch vô cña VN sÏ ®-îc h-ëng -u ®·i vµ ®èi xö c«ng b»ng h¬n b. Nh÷ng khã kh¨n (vneconomy) - HiÖn nay VN chØ cã kho¶ng 14-15 s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh khi gia nhËp WTO. Trong khi ®ã, phÇn lín c¸c DN VN ®Õn nay vÉn cã quy m« nhá, vèn Ýt, kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh«ng cao. Theo lé tr×nh gia nhËp WTO, VN sÏ ph¶i c¾t gi¶m c¸c hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan, ¸p dông chÕ ®é MFN ®èi víi c¸c DN n-íc ngoµi trªn thÞ tr-êng VN. V× vËy, viÖc ®÷ng v÷ng trªn thÞ tr-êng néi ®Þa lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi c¸c DN VN. - Khi gia nhËp WTO, hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng sÏ ph¶i ®iÒu chØnh, bæ sung ®Ó ®¸p øng c¸c cam kÕt 16 quèc tÕ: C¬ chÕ “xin - cho”, vÊn ®Ò b¶o hé, trî cÊp XK sÏ dÇn bÞ lo¹i bá. Mét sè bé ngµnh sÏ chuyÓn sang qu¶n lý b»ng h×nh thøc tiªu chÝ kü thuËt. Trong thêi ®iÓm viÖc ®µm ph¸n ®· ®i ®-îc gÇn 2/3 chÆng ®-êng, DN sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc “ch¹y n-íc rót” v-ît c¸c ch-íng ng¹i vËt ®Ó héi nhËp kÞp thêi. + LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi sÏ ph¶i söa ®æi ®Ó lo¹i bá nh÷ng ®iÒu kho¶n mang tÝnh ph©n biÖt gi÷a nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµ trong n-íc v× chóng vi ph¹m nguyªn t¾c MFN. + Nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh tranh c·i nh- tû lÖ néi ®Þa hãa, tû lÖ xuÊt khÈu sÏ ph¶i b·i bá. + SÏ kh«ng cßn b¶ng gi¸ tèi thiÓu ®Ó ¸p tÝnh thuÕ nhËp khÈu v× sÏ ph¶i ¸p dông tháa thuËn ®Þnh gi¸ h¶i quan cña WTO. + Bé Th-¬ng m¹i còng khã tiÕn hµnh th-ëng DN cã thµnh tÝch xuÊt khÈu v× vi ph¹m chÕ ®é trî gi¸. - Ngoµi nh÷ng luËt lÖ cña WTO, VN cßn ph¶i chÞu rµng buéc víi nh÷ng nh©n nh-îng song ph-¬ng, nÕu bÊt kú ®iÒu kho¶n nµo trong mét 17 HiÖp ®Þnh song ph-¬ng nµo ®ã cao h¬n rµng buéc WTO th× sÏ tù ®éng chuyÓn thµnh cam kÕt cña VN ®Õn mäi thµnh viªn kh¸c. - Lµ thµnh viªn gia nhËp sau, VN cßn ph¶i chÞu søc Ðp ph¶i nhËn nh÷ng cam kÕt gi¶m thuÕ, më cöa thÞ tr-êng cao h¬n c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c. VÝ dô, trong ®µm ph¸n song ph-¬ng víi EU, sau nµy sÏ ¸p dông cho mäi thµnh viªn WTO kh¸c, VN chÊp nhËn møc thuÕ trÇn cho n«ng s¶n nhËp khÈu lµ 24% (cao h¬n møc thuÕ cña hai n-íc thµnh viªn trong khu vùc lµ Philippines vµ Th¸i Lan ®Õn 10%). - Dï VN cã vµo WTO vµo cuèi n¨m 2005, c¸c n-íc vÉn xem VN lµ n-íc cã nÒn kinh tÕ “phi thÞ tr-êng”. S¶n phÈm VN b¸n trªn thÞ tr-êng thÕ giíi do ®ã rÊt dÔ bÞ kiÖn ph¸ gi¸ v× ng-êi kiÖn sÏ kh«ng chÞu so s¸nh víi gi¸ b¸n ë VN mµ sÏ dïng gi¸ ë n¬i cã lîi cho hä. ThËm chÝ, quy chÕ tèi huÖ quèc mµ bÊt kú n-íc thµnh viªn WTO nµo còng h-ëng cã thÓ bÞ Mü tõ chèi ®èi víi VN v× phô thuéc vµo c¸i gäi lµ ®iÒu kho¶n Jackson-Vanik do Mü xem xÐt hµng n¨m. 2. C¬ héi vµ th¸ch thøc 18 a. C¬ héi (Vneconomy, VnExpress) - Hµng n«ng s¶n vµ dÖt may cña VN sÏ cã c¬ héi ®Èy m¹nh XK vµ th©m nhËp thÞ tr-êng míi trªn toµn cÇu: c¸c thµnh viªn WTO ®· cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n 36%, hµng c«ng nghiÖp 33%, hµngdÖt may 32%. §Æc biÖt trong khu«n khæ WTO, tõ 1/1/2005, sÏ bá toµn bé h¹n ng¹ch ®èi víi NK hµng dÖt may tõ c¸c n-íc thµnh viªn; tiÕn tíi xãa bá c¸c kho¶n trî cÊp trong n-íc ®èi víi n«ng nghiÖp. - Hµng hãa, dÞch vô cña VN sÏ cã c¬ héi ®-îc ®èi xö b×nh ®¼ng nh- hµng hãa vµ dÞch vô cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn kh¸c. - VN ®-îc quyÒn tham gia vµo c¸c chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i toµn cÇu do ®ã cã vÞ thÕ quèc tÕ lín h¬n, tù b¶o vÖ ®-îc quyÒn lîi cña m×nh còng nh- ®-îc b¶o vÖ tèt h¬n trong gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i nhê hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ cña WTO; h¹n chÕ ®-îc c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸. 19 - VN còng sÏ ®-îc h-ëng mét sè -u ®·i mµ WTO dµnh cho c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn trong thêi kú chuyÓn ®æi còng nh- trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cña tæ chøc nµy. - Vµo WTO VN buéc ph¶i c¶i thiÖn luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch minh b¹ch, æn ®Þnh, dÔ dù ®o¸n. Song ®ã l¹i lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu hót ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc, h¹n chÕ c¸c tiªu cùc trong x· héi. - Nh÷ng bÊt lîi chñ yÕu nh- thu nhËp thÊp, n¨ng suÊt thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi kh«ng cao… còng cã thÓ ®-îc kh¾c phôc mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n khi kh«ng cßn bÞ ph©n biÖt ®èi xö v× lý do ch-a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO nh- hiÖn nay. - Gia nhËp WTO lµ c¬ héi ®Ó c¸c DN VN v-¬n lªn th«ng qua viÖc tiÕp cËn thuËn lîi h¬n c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu. - VN khi ®· lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO cã thÓ c¶i thiÖn vÞ trÝ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi th«ng qua c¸c c¬ chÕ ho¹t ®éng cña WTO dùa trªn nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh trªn thÞ 20