Tài liệu Sự cần thiết của hội nhập afta thực trạng và giải pháp

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lêi më ®Çu ThÕ giíi ®· vµ ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi phô thuéc lÉn nhau trong mèi quan hÖ kinh tÕ, kh«ng cã quèc gia nµo ph¸t triÓn mµ kh«ng më réng mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th-¬ng. Xu h-íng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ cµng thÓ hiÖn mét c¸ch râ nÐt ch¼ng h¹n nh- sù lín m¹nh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi: WTO, EU, ASEAN, APEC ... Thªm vµo ®ã, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trªn thÕ giíi diÔn ra hÕt søc s«i ®éng vµ ph¸t triÓn nh- vò b·o . Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, ngµy nay hîp t¸c quèc tÕ ®· trë thµnh yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cöa mçi quèc gia. Hoµ nhËp víi xu thÕ trªn, trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ,x©y dùng ®Êt n-íc, ®Æc biÖt lµ sau khi tiÕn hµnh ®æi míi kinh tÕ x· héi, §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam rÊt coi träng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖc ®Þnh ra mét chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã ®Æc biÖt coi träng chiÕn l-îc c«ng nghiÖp ho¸ h-íng vÒ xuÊt khÈu, lµ mét yªu cÇu thùc sù cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay. ChiÕn l-îc kinh tÕ h-íng vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ph¶i h-íng vµo kh«ng ngõng më réng ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, khoa häc kü thuËt, khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua con ®-êng xuÊt khÈu. §Ó thùc hiÖn chiÕn l-îc trªn, trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng më réng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi, c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc gia nhËp ASEAN (07/1995) ®¸nh dÊu mét b-íc khëi ®Çu cho ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi. Lµ thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam ®· cam kÕt thùc hiÖn CEPT/AFTA. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®Æt cho ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nµy ®ái hái trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn chiÕn l-îc c«ng nghiÖp ho¸ h-íng vÒ xuÊt khÈu, 1 ViÖt Nam cÇn ®Æt ra cho m×nh c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu sao cho ph¸t huy ®-îc nh÷ng mÆt lîi thÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan trªn vµ d-íi sù tËn t×nh h-íng dÉn cña TiÕn sÜ T³ §øc Kh²nh t«i ®± chän ®Ò t¯i ‚Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp AFTA thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p‛ cho ®Ò ²n m«n häc cña m×nh, víi mong muèn tõ sù ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA, sÏ lµ c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c mÆt -u nh-îc ®iÓm trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.Tõ ®ã ®Ò ra mét sè biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu ®èi víi ViÖt Nam tr-íc thÒm thÕ kû míi. 2 Ch-¬ng I. Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp kinh tÕ 1. Xu thÕ toµn cÇu hãa sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.1. T×nh h×nh quèc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Quan (GATT) vµ c¸c tæ chøc ®a ph-¬ng kh¸c , ®i , ®«i víi khu vùc ho¸ kinh tÕ . ViÖc thµnh lËp c¸c khèi trong xu h-íng hßa b×nh , hîp t¸c , næi lªn xu h-íng toµn cÇu hãa kinh tÕ víi viÖc thµnh lËp tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) thay cho hiÖp ®Þnh chung vÒ th-¬ng m¹i vµ thuÕ vµ khu vùc kinh tÕ , vÒ c¬ b¶n , thèng nhÊt víi xu thÕ tù do hãa th-¬ng m¹i toµn cÇu . Song gi÷a c¸c k trong xu h-íng hßa b×nh , hîp t¸c , næi lªn xu h-íng toµn cÇu hãa kinh tÕ víi viÖc thµnh lËp tæ chøc th-¬hèi vµ khu vùc còng cã nh÷ng kh¸c biÖt vÒ chÝnh s¸ch vµ lîi Ých . §ång thêi trªn thÕ giíi còng ®ang xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng t¨ng c-êng hîp t¸c ë tÇm khu vùc ,khèi , nh- liªn minh ch©u ©u vµ ASEAN … Mét thÕ giíi míi ®ang më ra nhiÒu c¬ héi vµ kh¶ n¨ng cho ViÖt Nam trong huy ®éng nguån néi lùc do ph¸t triÓn; ®ång thêi còng ®ang ®Æt ViÖt Nam tr-íc nhiÒu th¸ch thøc trong viÖc tËn dông c¸c c¬ héi vµ kh¶ n¨ng. ®IÒu nµy ®ßi hái chóng ta ph¶I cã mét chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i võa cã ®Þnh h-íng chiÕn l-îc ®óng , võa cã sù mÒm dÎo, linh ho¹t , thÝch øng víi bèi c¶nh thÕ giíi míi, trong ®ã ph¶I ®Æt träng t©m vµo viÖc thiÕt lËp quan hÖ vµ khai th¸c thÞ tr-êng cña c¸c n-íc vµ trung t©m lín cña thÕ giíi nh- liªn minh ch©u ¢u , Mü vµ NhËt B¶n. ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN , ®ang thùc hiÖn lé tr×nh cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN(AFTA) vµ s¾p tíi sÏ lµ thµnh viªn cña WTO, APEC … Nh- vËy gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n-íc sÏ h×nh thµnh mét lo¹t c¸c quan hÖ song ph-¬ng, ®a ph-¬ng ®an chÐo nhau: ViÖt Nam víiASEAN, AFTA. ViÖt Nam víi tõng n-íc( hoÆc nhãm n-íc nhá) trong ASEAN, trong AFTA. ViÖt Nam víi WTO. ViÖt Nam víi APEC, vµ sau nµy cã thÓ quan hÖ víinhiÒu tæ chøc kh¸c. 3 §IÒu ®ã cã nghÜa lµ mét mÆt chóng ta ph¶I tham gia tÝch cùc trong khu«n khæASEAN , AFTA vµ AIE, mÆt kh¸c , ph¶I chó ý tíi tÊt c¶ quan hÖ víi c¸c ngoµI ASEAN thuéc khu vùc ch©u ¸ th¸I b×nh d-¬ng. §Ó thùc hiÖn ®-îc ®IÒu nµy ®ßi hái ph¶I cã mét tÇm nh×n toµn cÇu vµ chiÕn l-îc, víi mét ®èi s¸ch thÝch hîp b¶o ®¶m lîi Ých cña ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi c¶ vÒ ng¾n h¹n còng nh- dµI h¹n . Xu thÕ ®a nguyªn vµ ®a d¹ng hãa c¸c trung t©m kinh tÕ. ThÕ giíi ngµy nay kh«ng cßn do mét sè Ýt siªu c-êng kinh tÕ chi phèi. Mü tuy vÉn cßn lµ mét c-êng quèc kinh tÕ lín nh-ng vai trß ®· gi¶m m¹nh . NhiÒu trung t©m kinh tÕ ®· næi lªn chia sÎ quyÒn lùc víi Mü vµ NhËt B¶n nh- EU, ASEAN, Trung Quèc…Vµ trong t-¬ng lai kh«ng xa,khi Nga vµ c¸c n-íc thuéc Liªn X«(cò) æn ®Þnh, phôc håi vµ ph¸t triÓn th× c¸n c©n lùc l-îng kinh tÕ sÏ thay ®æi. Mèi quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c trung t©m kinh tÕ vµ c¸c cùc ®ang cã nhiÒu thay ®æi quan träng : quan hÖ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- n-íc ngoµI trùc tiÕp(FDI) cña ViÖt Nam chñ yÕu víi c¸c n-íc ASEAN vµ §«ng ¸, song tû träng ®ang gi¶m ®I ®¸ng kÓ kÓ tõ n¨m 1993 ; quan hÖ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña ViÖt Nam víi ch©u ¢u ®øng thø hai, vµ ®ang ph¸t triÓn v÷ng ch¾c; quan hÖ kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam víi Mü vµ B¾c Mü tuy cßn khiªm tèn nh-ng ®ang t¨ng tr-ëng nhanh ; quan hÖ kinh tÕ vµ ®Çu t- cña ViÖt Nam víi Trung Quèc , nhÊt lµ sau khi Hång K«ng trë vÒ Trung Quèc ngµy cµng quan träng . ThÕ giíi vµ khu vùc ®ang vËn ®éng theo xu h-íng ®a cùc rÊt phøc t¹p , bao hµm c¶ ®a cùc trong mét cùc . Gi÷a c¸c khèi , c¸c khu vùc, gi÷a c¸c trung t©m kinh tÕ cã sù hîp t¸c võa cã c¹nh tranh vµ kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng cã xung ®ét g©y ¶nh h-ëng lín ®Õn kinh tÕ toµn bé khu vùc vµ toµn cÇu. Chóng ta cÇn cã chÝnh s¸ch c©n b»ng vµ phèi hîp chÝnh s¸ch tèt víi ASEAN ®Ó g©y ¶nh h-ëng vµ ®¹t ®-îc lîi Ých quèc gia tèi ®a trªn tr-êng quèc tÕ , nhÊt lµ trong quan hÖ phøc t¹p víi ®a trung t©m. Nh- vËy , tù do hãa th-¬ng m¹i toµn cÇu ®I ®«I víi xu h-íng b¶o vÖ lîi Ých quèc gia , hîp t¸c ®I ®«I víi c¹nh tranh lµ néi dung xuyªn suèt trong c¸c quan hÖ kinh tÕ song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng. 4 VÒ c¬ b¶n xu h-íng nµy mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c quèc gia, tuy nhiªn sù ph©n bè lîi Ých l¹i rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c n-íc , c¸c khèi, c¸c khu vùc trong ®ã c¸c n-íc giµu , c¸c n-íc c«ng nghiÖp vÉn chiÕm -u thÕ. Lîi Ých quèc gia bªn c¹nh hîp t¸c ®a ph-¬ng, ViÖt Nam cÇn chó träng hîp t¸c song ph-¬ng. ViÖt Nam cÇn phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a nhiÒu chÝmh s¸chkinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nhau , kÕt hîp mÒm dÎo gi÷a song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng , quan hÖ víi c¸c khèi vµ c¸ckhu vùc kh¸c nhau , nh»m t¹o sù c©n b»ng gãp phÇn duy tr× sù hoµ b×nh æn ®Þnh cã lîi cho sù ph¸t triÓn ®Êt n-íc. Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ tù do hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi , ViÖt Nam cã thÓ trao ®æi hµng hãa , dÞch vô , vèn, c«ng nghÖ , th«ng tin víi thÕ giíi, t¹o c¬ së vµ ®éng lùc cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ ,nÕu biÕt tËn dông thêi c¬ , v-ît qua nguy c¬ , chuÈn bÞ ®IÒu kiÖn ®Ó khai th¸c lîi thÕ c¹nh tranh vµ lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc ; nÕu biÕt phèi hîp víi c¸c n-íc kh¸c ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ . §ång thêi ViÖt Nam còng ®øng tr-íc th¸ch thøc lµ cã thÓ bÞ l«I cuèn mét c¸ch thô ®éng vµo c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn th-¬ng m¹i quèc tÕ dÉn tíi tôt hËu nghiªm tränh so víi c¸c n-íc kh¸c .Trong khu«n khæ ASEAN vµ AFTA , nhÊt lµ sau n¨m 2006 ViÖt Nsm kh«ng cßn b¶o hé thÞ tr-êng néi ®Þa b»ng hµng rµo thuÕ quan th× th¸ch thøc c¹nh tranh sÏ ®Æt ra rÊt gay g¾t ®èi víi c¸c s¶n phÈm trong n-íc , thËm chÝ ngay c¶ ®èi víi s¶n phÈm dïng nguyªn liÖu trong n-íc nh- xi m¨ng, läc dÇu …V× vËy viÖc tiÕp tôc ®æi míikinh tÕ , ®æi míi thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ cÇn ®-îc xem lµ mét biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó ViÖt Nam héi nhËp mét c¸ch hiÖu qu¶ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong bèi c¶nh tù do hãa th-¬ng m¹i , ViÖt Nam cÇn ph¶I x¸c ®Þnh râ lîi thÕ so s¸nh cña m×nh .vÞ trÝ dÞa lý thuËn lîi , æn ®Þnh chÝnh trÞ, lao ®éng ®-îc ®µo t¹o tiÒn l-¬ng rÎ…lµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh quan träng mµ n-íc ta cÇn khai th¸c triÖt ®Ó ®Ó thu hót ®Çu t- cña n-íc ngoµI vµ t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng hãa . Tuy nhiªn, trong thêi ®¹i ngµy nay, nhÊt lµ trong ®IÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häa vµ c«ng nghÖ th× lîi thÕ so s¸nh ®ã kh«ng thÓ tån t¹i l©u dµI kh«ng ph¶I lµ bÊt biÕn mµ cã tÝnh thêi gian vµ thay ®æi qua c¸c giai ®o¹n . V× 5 vËy bªn c¹nh khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cÇn ph¶I hÕt søc chó ý ®Õn viÖc x¸c ®Þnh râ lîi thÕ c¹nh tranh , khai th¸c tèt lîi thÕ c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n-íc ta tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p phï hîp nh»m ph¸t huy vµ tËn dông ®-îc c¸c lîi thÕ. ChÊt l-îng s¶n phÈm , thêi h¹n giao hµng , ®Æc tr-ng vµ sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm hµng hãa , dÞch vô ViÖt Nam so víi hµng hãa , dÞch vô c¸c n-íc kh¸c trong viÖc tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng lµ nh÷ng tr-ng cña lîi thÕ c¹nh tranh cÇn ph¶I ®-îc quan t©m thÝch ®¸ng . Bªn c¹nh vai trß cña nhµ n-íc trong viÖc c¶I thiÖn m«I tr-êng vÜ m« cho viÖc ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh , cÇn ph¸t huy vai trß, tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, ý thøc tr¸ch nhiÖm,quyÒn lîi cña nhµ kinh doanh ViÖt Nam. Ph¸t triÓn vµ tËn dông lîi thÕ c¹nh tranh ®ang lµ chiÕn l-îc vµ lµ ®éng lùc tiÒm tµng l©u dai ®Ó c¸c n-íc héi nhËp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Lîi thÕ c¹nh tranh lµ søc m¹nh cña trÝ tuÖ cã tÝnh l©u dµI vµ c¬ b¶n ®Ó cho c¸c n-íc héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc mét c¸ch chñ ®éng vµ th¾ng lîi. Khai th¸c lîi thÕ so s¸nh ®· khã, nh-ng khai th¸c c¹nh tranh cßn khã h¬n nhiÒu. Lîi thÕ so s¸nh chñ yÕu dùa vµo tiÒm n¨ng s½n cã cña ®Êt n-íc vÒ tµI nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng, vÞ trÝ ®Þa lý. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn nay cña thÕ giíi, lîi thÕ nµy kh«ng cßn cã ý nghÜa`to lín nh- trong thËp kû 60,70 vµ sÏ tr«I qua nhanh chãng . Cßn lîi thÕ c¹nh tranh, lai ®ang gi÷ vai trß ngµy cµng quan träng, ®ang lµ lîi thÕ tiÒm tµng c¬ b¶n cho c«ng cuéc c¹nh tranh trªn quy m« toµn cÇu. ChØ cã xem xÐt trªn khÝa c¹nh nµy, míi cã thÓ lý gi¶I ®-îc t¹i sao nhiÒu n-íc kh«ng giµu, thËm chÝ nghÌo tµI nguyªn thiªn nhiªn , nh- NhËt B¶n, Singapore, Hµn Quèc….l¹i t¹o lªn nh÷ng thÇn kú vÒ kinh tÕ . XÐt vÒ mÆt lîi thÕ c¹nh tranh, ViÖt Nam kh«ng dÔ mét lóc ®· cã thÓ c¹nh tranh v÷ng vµng vµ th¾ng lîi trªn thÞ tr-êng thÕ giíi vµ h×nh nh- kh«ng ph¶I ®· cã nhiÒu ng-êi, nhÊt lµ trong bé m¸y nhµ n-íc nhËn thøc ®-îc ®Çy ®ñ ý nghÜa cña nã. §Ó cã thÓ ®¹t ®-îc lîi thÕ c¹nh tranh cÇn cã hai ®IÒu kiÖn .Mét lµ, cã m«I tr-êng kinh tÕ vÜ m« mang tÝnh c¹nh tranh vµ thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t-, trong ®ã chÝnh phñ ®ãng vai trß then chèt ®Ó võa t¹o ra m«I tr-êng ®ã võa më ®-êng vµ hç trî cho khu 6 vùc kinh doanh th©m nhËp vµ c¹nh tranh ®-îc trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Hai lµ, ph¶I cã m«I tr-êng kinh tÕ vÜ m« n¨ng ®éng vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, trong ®ã nhµ kinh doanh ®ãng vai trß then chèt, cã n¨ng lùc qu¶n lý cao, võa cã tÝnh tr¸ch nhiÖm x· héi. Quèc tÕ hãa s¶n xuÊt tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®I vµo chiÒu s©u, ®Æc biÖt lµ chiÒu däc, võa lµm t¨ng kh¶ n¨ng vµ c¬ héi t¨ng tr-ëng cho mçi n-íc vµ cho toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi, võa lµm t¨ng sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nÒn kinh tÕ c¸c n-íc vµ khu vùc, c¸c vïng kh¸c nhau. Vai trß cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, xuyªn quèc gia ngµy cµng m¹nh mÏ vµ chi phèi tíi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cã ý kiÕn dù ®o¸n r»ng thÕ kû 21 lµ thÕ kû kinh tÕ cña c¸c c«ng ty, hiÖp héi xuyªn quèc gia vµ ®a quèc gia. Sù ph©n c«ng lao ®éng vµ ph©n c«ng s¶n xuÊt quèc tÕ vÉn tiÕp tôc diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ c¶ vÒ chiÒu s©u vµ chiÒu réng, do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ViÖt Nam ph¶I tham gia nh- thÕ nµo trong qu¸ tr×nh nµy. ViÖc x¸c ®Þnh ®-îc c¸c lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ c¹nh tranh do vËy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng . Nã gióp chóng ta x¸c ®Þnh râ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÝch hîp cña ViÖt Nam tham gia cã hiÖu qu¶ nhÊt vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®ã. Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa kinh tÕ vµ tù do hãa nÒn th-¬ng m¹i thÕ giíi kh«ng thÓ x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh theo quan niÖm tr-íc ®©y, thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, nghÜa lµ ViÖt Nam tù lùc x©y dùng ®ñ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp nÆng vµ b¶o hé chóng. Mµ trong t-¬ng lai ViÖt Nam ph¶I biÕt tËn dông c¬ cÊu nÒn kinh tÕ thÕ giíi, khu vùc ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn hãa nÒn kinh tÕ cña m×nh. ViÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng vèn vµ thÞ tr-êng quèc tÕ ngµy cµng kh¾c nghiÖt. C¸c n-íc ®Òu cÇn vèn ®Ó chuyÓn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. C¸c n-íc ASEAN vµ Trung Quèc lµ nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm tµng trong thu hót vèn n-íc ngoµI ®èi víi ViÖt Nam. Do vËy ViÖt Nam cÇn ph¶I c¹nh tranh, nhanh chãng c¶I thiÖn m«I tr-êng ®Çu t- cña m×nh . C¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ víi t- c¸ch lµ ®éng lùc cña viÖc quèc tÕ hãa vµ tù do hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi tiÕp tôc ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu 7 s©u víi ®Æc tr-ng lµ tèc ®é th-¬ng m¹i hãa c¸c thµnh qu¶ khoa häc c«ng nghÖ diÔn ra nhanh chãng, thËm chÝ tøc kh¾c trªn quy m« thÞ tr-êng toµn cÇu vµ cã sù lan to¶ s©u, xa tíi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. H¬n lóc nµo hÕt, chóng ta ph¶I thÊy râ sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a khoa häc vµ th-¬ng m¹i, còng nh- quy m« t¸c ®éng cña nã. ViÖt Nam cÇn cã chiÕn l-îc thóc ®Èy, t¨ng tèc thu hót ®Çu t- n-íc ngoµI vµ nhÊt lµ ®èi víi c¸c c«ng ty lín, c¸c c«ng ty n¾m tiÒm lùc c«ng nghÖ vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt cña thÕ giíi ®Ó tiÕp cËn nhanh chãng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, tõ ®ã míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chiÕn l­îc ‚ ®I t¾t ®ãn ®Çu‛,‛ ®uæi kÞp ‚ c²c n­íc trong khu vùc v¯ thÕ giíi vÒ c«ng nghÖ v¯ ®Æc biÖt ph¶I t¹o c¬ héi ®Ó th-¬ng m¹i hãa c¸c thµnh qu¶ c«ng nghÖ vµ g¾n kÕt víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Muèn vËy +ph¶I ®Çu t- lín vµo con ng-êi vµ gi¸o dôc, khoa häc; ph¶I cã chiÕn l-îc cö ng-êi ®I häc vµ n¾m bÝ quyÕt c«ng nghÖ ë n-íc ngoµI. Nh-ng th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam lµ ph¶I xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu ®Çu t- dµI h¹n, chiÕn l-îc ¸p lùc ®Çu t- ng¾n h¹n. Trªn c¬ së sù b¸o su h-íng cña nÒn chÝnh trÞ thÕ giíi lµ hoµ b×nh, æn ®Þnh. MÆc dï cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®éng, xung ®ét côc bé, xu h-íng t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc vµ c¬ b¶n cã triÓn väng, t¹o c¬ së cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian dµI sÏ cã. Kinh tÕ thÕ giíi ®ang phôc håi vµ sÏ t¨ng tr-ëng trung b×nh ë møc cao trong c¸c n¨m tíi, ®¹t møc t¨ng trung b×nh 4,4% vµ theo dù ®o¸n míi ®©y do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµI chÝnh Ch©u ¸, tèc ®é nµy sÏ chØ lµ 3,7% trong giai ®o¹n 1997 – 2000. Kinh tÕ Ch©u ¸ mÆc dï cã nh÷ng dù b¸o bi quan song vÉn dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ tèc ®é t¨ng tr-ëng; riªng tèc ®é t¨ng GDP cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cña khu vùc sÏ ®¹t trung b×nh lµ 7,5%. ViÖt Nam n»m ë khu vùc nµy vµo trao ®æi chñ yÕu víi khu vùc mËu dÞch tù do, do vËy ®©y lµ c¬ héi lÞch sö hiÕm thÊy cho ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc nÕu biÕt tËn dung kh¶ n¨ng vµ lîi thÕ tõ thµnh c«ng cña ®æi míi kinh tÕ trong 10 n¨m qua ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng cao trong mét thêi gian dµI s¾p tít. Tuy nhiªn, bªn c¹nh lîi Ých c¬ b¶n thu hót ®-îc tõ viÖc tþ do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- toang cÇu, kh«ng ®-îc xem th-êng c¸c sung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n 8 ho¸ kh¸c nhau, gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ Ph-¬ng §«ng vµ Ph-¬ng T©y…ThËm trÝ cã thÓ x¶y ra chiÕn tranh. Xung ®ét kh«ng chØ cßn ë d¹ng tiÒm tµng mµ ®· bïng næ lÎ tÎ trªn thÕ giíi, nhÊt lµ ë vïng Trung §«ng… §e do¹ tíi nhiÒu h-íng ph¸t triÓn l¹c quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XÐt cho cïng, ®Ó cã thÓ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, tr-íc hÕt ph¶I biÕt khai th¸c tiÒm lùc trong n-íc, ph¶I cã con ng-êi vµ tæ chøc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, bëi lÏ cã ph¸t huy vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n-íc th× míi cã kh¶ n¨ng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi thµnh c«ng. 1.2- Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ – xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ mét xu thÕ míi cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng, ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi mµ ë ®ã ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ quèc tÕ hãa s¶n xuÊt ®· trë thµnh phæ biÕn. Tr-íc khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN ra ®êi, do tr×nh ®é lùc l-îng s¶n xuÊt thÊp kÐm, giao th«ng ch-a ph¸t triÓn, viÖc s¶n xuÊt hµng hãa vµ trao ®æi hµng hãa cßn bÞ giíi h¹n, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Khi diÔn ra cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, ®êi sèng kinh tÕ c¸c n-íc cã sù thay ®æi c¨n b¶n. T×nh tr¹ng tù cÊp tù tóc, bÕ quan to¶ c¶ng ®-îc thay thÕ b»ng sù s¶n xuÊt vµ tiªu dïng mang tÝnh quèc tÕ.§Æc biÖt sau ®ã do t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn hÕt søc nhanh chãng. Thªm vµo ®ã lµ th¾ng lîi cña phong trµo gi¶I phãng d©n téc lµm cho hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®-îc ph©n bè tèt gäi lµ toµn cÇu hãa kinh tÕ . Toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn míi cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ hîp t¸c s¶n xuÊt v-ît ra khái biªn gi¬Ý quèc gia v-¬n tíi quy m« toµn thÕ giíi ®¹t ®Õn tr×nh ®é chÊt l-îng míi. KÓ tõ nh÷ng n¨m 80 ®Õn nay toµn cÇu hãa ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh chãng ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i. §Æc tr-ng næi bËt cña toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh- mét chØnh thÓ, trong ®ã mçi quèc gia lµ mét bé phËn cã quan hÖ t-¬ng t¸c lÉn nhau víi nhiÒu h×nh thøc phong phó. Tham gia toµn cÇu 9 hãa kinh tÕ, c¸c quèc gia vÉn hoµn toµn ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, x· héi, vÉn lµ chñ thÓ tù quyÕt ®Þnh con ®-êng ph¸t triÓn cña m×nh. Toµn cÇu hãa kinh tÕ lµm cho c¸c quèc gia ngµy cµng phô thuéc vµo nhau h¬n vÒ vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, nguyªn liÖu vµ thÞ tr-êng. §Õn nay toµn cÇu hãa ®· cuèn hót hÇu hÕt c¸c quèc gia ë c¸c ch©u lôc, ®· cã 27 tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu ra ®êi vµ ho¹t ®éng. §©y lµ sù ph¸t triÓn ch-a tõng cã. Toµn cÇu hãa kinh tÕ, mÆc dï cho ®Õn nay vÉn cã nh÷ng quan ®Ióm tr¸I ng-îc nhau, nh-ng râ rµngnã lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i kh«ng thÓ kh¸c ®I ®-îc. ChØ quèc gia nµo b¾t kÞp xu thÕ nµy, biÕt tËn dông c¬ héi, v-ît qua th¸ch thøc míi ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. Cù tuyÖt hay kh-íc tõ toµn cÇu hãa kinh tÕ tøc lµ tù g¹t m×nh ra khái sù ph¸t triÓn. 10 Trªn c¬ së dù b¸o xu h-ãng cña nÌn chÝnh trÞ thÕ giíi lµ hoµ b×nh, æn ®Þnh. MÆc dï cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®éng vµ xung ®ét côc bé , xu h-íng t¨ng tr-ëng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ kkhu vùc vÒ c¬ b¶n cã triÓn väng , t¹o c¬ së cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong mét thêi gian dµi sÏ cã. Kinh tÕ thÕ giíi ®ang phôc håi vµ sÏ t¨ng tr-ëng trung b×nh ë møc cao trong c¸c n¨m tíi , ®¹t møc t¨ng trung b×nh 4,4%vµ theo dù ®o¸n míi ®©y do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u © , t«c ®é nµy sÏ chØ lµ 3,7% trong giai ®o¹n 1997 – 2000. Kinh tÕ ch©u ¸ mÆc dÇu cã nh÷ng dù b¸o bi quan song vÉn dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ tèc ®é t¨ng ; riªng tèc ®é t¨ng GDP cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cña khu vùc sÏ ®¹t trung b×nh 7,5%. ViÖt Nam n»m ë khu vùc nµy vµ trao ®æi mËu dÞch chñ yÕu víi khu vùc nµy ,do vËy ,®©y lµ c¬ héi lÞch sö hiÕm thÊy cho ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc nÕu biÕt tËn dông k¶ n¨ng vµ lîi thÕ tõ thµnh c«ng cña ®æi míi kinh tÕ trong 10 n¨m qua ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng cao trong mét thêi gian dµi s¾p tíi. Tuy nhiªn , bªn c¹nh c¸c lîi Ých c¬ b¶n thu ®-îc tõ viÖc tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- toµn cÇu , kh«ng ®-îc xem th-êng c¸c xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña ph-¬ng T©y víi c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña ph-¬ng §«ng … ThËm chÝ cã thÓ x¶y ra chiÕn tranh , xung ®ét kh«ng chØ cßn ë d¹ng tiÒm tµng, mµ ®· bïng næ lÎ tÎ trªn thÕ giíi , nhÊt lµ ë vïng Trung §«ng … ®e do¹ tíi chiÒu h-íng ph¸t triÓn l¹c quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XÐt cho cïng , ®Ó cã thÓ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi , tr-íc hÕt ph¶i biÕt khai th¸c tiÒm lùc trong n-íc , ph¶i cã con ng-êi vµ c¸c tæ chøc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖpcã kh¶ n¨ng héi nhËp víi thÕ giíi , bëi lÏ cã thÓ ph¸t huyvµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n-íc th× míi cã kh¶ n¨ng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi thµnh c«ng. 11 2. Tham gia héi nhËp kinh tÕ lµ xu thÕ tÊt yÕu ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam. 2.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan tham gia héi nhËp kinh tÕ. Tham gia héi nhËp kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ , t¹o mét thÞ tr-êng m¹nh mÏ ®Ó tù do ho¸ trªn mäi lÜnh vùc vÒ kinh tÕ ®ång thêi s½n sµng vËn dông sù -u ®·i cña c¸c thµnh viªn kh¸c cho m×nh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt , më réng thÞ tr-êng . Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm t¨ng kh¶ n¨ng phèi hîp chÝnh s¸ch vµ tËp trung mäi nç lùc cña c¸c quèc gia nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kinh tÕ mang tÝnh toµn cÇu. ®ång thêi nã còng t¹o kh¶ n¨ng ph©n bè nguån tµi nguyªn, kÕt qu¶ ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt cña nh©n lo¹i vµ c¸c nguån lùc tµi chÝnh trªn ph¹m vi toµn cÇu gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. ViÖt Nam tham gia héi nhËp kinh tÕ ®-îc t¹o ®iÒu kiÖn c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi vÒ an ninh , quèc phßng tËp trung cho sù nghiÖp CNH – H§h ®Êt n-íc ®ång thêi cã thÓ æn ®Þnh vÒ kinh tÕ chÝnh rÞ x· héi . MÆt kh¸c tham gia héi nhËp kinh tÕ lµm cho c¸c quèc gia ®an xen phô thuéc lÉn nhau dÉn ®Õn sù b×nh ®¼ng trong sù giao l-u vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ , tr¸nh t×nh tr¹ng c« lËp , t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam häc hái kinh nghiÖm trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ , tæ chøc s¶n xuÊt …V× vËy, tr-íc c¸c ®iÒu kiÖn ®Æt r a ®ã th× héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu. 2.2. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam. Lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ , n-íc ta sÏ cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. §ã lµ : T¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr-êng ra n-íc ngoµi trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ®· ký kÕt víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi : Nõu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã xuÊt xø tõ n-íc ta sÏ ®-îc tiªu thô trªn tÊt c¶ c¸c thj tr-êng c¸c nøc ASEAN víi d©n sè trªn 500 triÖu ng-êi vµ GDP trªn 700 tû USD. Nõu sau n¨m 2000 , n-íc 12 ta gia nhËp UTO th× sÏ ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i dµnh cho n-íc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc trong quan hÖ víi 132 n-íc ®ã dÔ dµng h¬n. Tõ 2020 , hµng rµo thuÕ quan cña c¸c n-íc APEC sÏ ®-îc rì bá ®©y lµ c¬ héi ®Ó n-íc ta xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo c¸c n-íc thµnh viªn APEC. Cã c¬ héi më réng thu hót c¸c nguån vèn tõ n-íc ngoµi : Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ c¬ héi thÞ ®Ó thÞ tr-êng n-íc ta ®-îc më réng , ®iÒu nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t- . Hä sÏ mang vèn vµ c«ng nghÖ vµo n-íc ta ,sö dông lao ®éng vµ tµi nguyªn vèn cã cña n-íc ta , lµm ra c¸c s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi víi c¸c -u ®·i mµ n-íc ta cã . C¬ héi më réng thÞ tr-êng kÐo theo c¬ héi thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi . §©y còng lµ c¬ héi ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp trong n-íc huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ . Tranh thñ ®-îc kü thuËt , c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c n-íc ®i tr-íc ®Ó ®Èy nhanh c¸c tiÕn tr×nh cña c¸c n-íc ®i tr-íc ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CNH H§H t¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH . Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®-êng ®Ó khai th«ng thÞ tr-êng n-íc ta víi thÕ giíi , t¹o ra m«i tr-êng ®Çu t- hÊp dÉn cã hiÖu qu¶ , qua ®ã c¸c kü thuËt c«ng nghÖ n-íc ngoµi . Nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kü thuËt c«ng nghÖ quèc gia . Trong canh tranh quèc tÕ cã thÓ c«ng nghÖ nµy lµ cò ®èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn nh-ng l¹i lµ míi vµ cã hiÖu qu¶ t¹i mét n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam . T¹o c¬ héi më réng giao l-u c¸c nguån lùc cña n-íc ta víi c¸c n-íc : víi d©n sè 76,3 triÖu ng-êi nguån nh©n lùc cña n-íc ta kh¸ dåi dµo , nh-ng kh«ng héi nhËp th× viÖc sö dông trong n-íc bÞ l·ng phÝ , kÐm hiÖu qu¶ . Song bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi trªn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng ®Æt n-íc ta tr-íc nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc nh- : Tham ra vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ®i ®Õn tù do ho¸ th-¬ng m¹i tøc lµ chÊp nhËn t- c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng víi c¸c n-íc kh¸c , nh-ng hiÖn nay vÉn cßn tôt hËu kh¸ xa vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu nø¬c trong c¸c tæ chøc kinh tÕ mµ ta ®· tham gia . Trªn thÞ tr-êng néi ®Þa , do kü thËt c«ng nghÖ vµ 13 qu¶n lý cßn kÐm nªn nhiÒu s¶n phÈm cña ta thiÕu søc c¹nh tranh víi mÆt hµng cïng lo¹i c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng vµ gi¸ c¶ . VÝ dô : §-êng RS cña ta gi¸ xuÊt x-ëng n¨m 1999 lµ 340-400 USD/tÊn nh-ng gi¸ nhËp khÈu chØ cã 260-300USD/TÊn . Trªn thÞ tr-êng thÕ giíi , ta míi xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ nh- dÇu th« g¹o ... Trong khi ®ã , gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu vµ s¬ chÕ l¹i bÊp bªnh , hay bÞ t¸c ®éng xÊu bÊt lîi cho xuÊt khÈu . Tham gia toµn cÇu hãa kinh tÕ tøc lµ n-íc ta chÊp nhËn nh÷ng chÊn ®éng cã thÓ xÈy ra trong hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu . Trong tr-êng hîp ®ã , nÕu n¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ vi m« kÐm , hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng l¹c hËu , tÖ tham nhòng vµ quan liªu hoµnh hµnh kh«ng chñ ®éng phßng vÖ tich cùc th× nÒn kinh tÕ khã tr¸nh khái sù ®æ vì , khñng ho¶ng . §©y lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi n-íc ta . 2.3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tiÕn ®Õn viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ tù chñ vµ chñ ®éng trong viÖc h«Þ nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ . VÒ mÆt khoa häc , viÖc tr×nh bÇy lý luËn ®Ó CNH H§H x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ kh¸ dÔ , v× chØ cÇn c¨n cø trªn lý luËn M¸c vÒ 2 KVSX , khu vùc 1 s¶n xuÊt c¸c m¸y vµ khu vùc 2 s¶n xuÊt hµng tiªu dïng . Do hiÖu qu¶ cao cña khu vùc s¶n xuÊt 1 nªn -- tiªn cÊp vèn ngo¹i tÖ vµ tiÒn néi cho KVSX1 . Ngoµi ra , còng nªn bæ tóc lý luËn M¸c b»ng kinh nghiÖm ng-êi NhËt vµ ng-êi Hµn Quèc vÒ viÖc s¶n xuÊt hµng tiªu dïng cÊp cao ®Ó thay hµng ngo¹i vµ ®Ó t¨ng nhanh suÊt khÈu , t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn xuÊt siªu . C¸c nhµ kinh tÕ còng ®Òu ®ång ý ph¶i n©ng cao ®Çu t- nªn 30% GDP th× míi thùc hiÖn ®-îc viÖc ph¸t khëi Tuy nhiªn viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vÊp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng cã tæ chøc vµ kÕ ho¹ch. 14 2. AFTA & Sù héi nhËp cña ViÖt Nam. Gi÷a thËp niªn 90 ViÖt Nam tham gia ASEAN & CEPT trong mét bèi c¶nh: tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp xa so víi bªn c¹nh ®ã thuÕ nhËp khÈu cßn lµ mét táng nh÷ng nguån thu quan träng cña ChÝnh phñ. Do vËy khi tham gia AFTA, ViÖt Nam cÇn ph¶i ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu sau: 1. Kh«ng g©y ¶nh h-ëng tíi nguån thu ng©n s¸ch. 2. KÐo dµi ®Õn møc cã thÓ sù b¶o hé hîp lý ®èi víi s¶n xuÊt cã thªm thÕ giíi chuÈn bÞ ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc, cña AFTS. 3. T¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®æi míi c«ng nghÖ kü thuËt, nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. 4. Tranh thñ -u ®·i ®Ó më réng thÞ tr-êng cho xuÊt khÈu vµ thu hót vèn ®Çu t- cña n-íc ngoµi. C¨n cø vµo bèi c¶nh, môc tiªu cÇn ®¹t ®-îc vµ nh÷ng quy ®Þnh cña CEPT, ViÖt Nam ®· x©y dùng lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo tõng lo¹i danh môc vµ c¸c kªnh gi¶m thuÕ nh- sau: 1. Danh môc 1: Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn ®-îc x©y dùng phï hîp víi ®iÓm 9 cña hiÖp ®Þnh CEPT; danh môc nµy bao gåm c¸c mÆt hµng cã ¶nh h-ëng ®Õn an ninh quèc gia v¨n ho¸ lÞch sö, søc khoÎ, vµ nh÷ng mÆt hµng chóng ta kÐm lîi thÕ ph¶i nhËp khÈu nhiÒu tõ c¸c n-íc ASEAN nh- vò khÝ, chÊt næ, « t« chë kh¸ch tõ 15 chç ngåi trë xuèng...v..v.. danh môc nµy ViÖt Nam ®-a ra 146 mÆt hµng. 2. Danh môc 2: Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ®-îc x©y dùng c¨n cø vµo quy ®Þnh cña CEPT vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010 cña c¸c ngµnh kinh tÕ ë n-íc ta. Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ph¶i b¶o ®¶m kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn nguån thu ng©n s¸ch vµ b¶o hé mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Danh môc nµy ViÖt Nam cã 1.189 mÆt hµng. Nã bao gßm c¸c mÆt hµng cã thuÕ suÊt trªn 2% vµ nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt d-íi 20%, nh-ng tr-íc m¾t cÇn b¶o hé b»ng thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Tõ ngµy 1.1.1999 ®Õn 1.1.2003 mçi n¨m chóng ta chuyÓn 20% trong tæng sè mÆt hµng lo¹ nµy sang danh môc c¾t gi¶m thuÕ. 15 3. Danh môc 3: Danh môc c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ch-a qua chÕ biÕn nh¹y c¶m, chóng ta x©y dùng dùa trªn kinh nghiÖm cña c¸c n-íc ASEAN vµ c¨n cø vµo yªu cÇu b¶o hé cao cña s¶n xuÊt trong n-íc danh môc nµy gåm cã 50 mÆt hµng nh- thÞt, trøng, s÷a, g¹o.... 4. Danh môc 4: Danh môc c¾t, gi¶m thuÕ, th¸ng 10.1995 tøc lµ sau 3 th¸ng chóng ta gia nhËp ASEAN. ViÖt Nam ®· c«ng bè chÝnh thøc danh môc gi¶m thuÕ nhËp khÈu 1633 mÆt hµng cho thêi kú 1996-2000. Danh môc cÆt gi¶m thuÕ quan ngay cña ViÖt Nam chñ yÕu bao gåm nh÷ng m¹t hµng cã thuÕ suÊt cao, nh-ng chóng ta ®ang cã lîi thÕ so s¸nh. Héi nghÞ Bé tr-ëng kinh tÕ lÇn thø 31 vµ héi ®ång AFTA lÇn thø 13 diÔn ra tõ ngµy 29/9 ®Õn ngµy 10/1999 t¹i Singapore vèn chñ ®Ò tÝnh: ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA, tiÕn tíi lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong ASEAN tho¶ thuËn c«ng nhËn lÉn nhau vÒ môc tiªu chuÈn kü thuËt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn trong th-¬ng m¹i cña ASEAN. T¹i héi nghÞ c¸c thµnh viªn ®· thèng nhÊt. 1. Mçi thµnh viªn rµ so¸t danh môc lo¹i trõ hoµn toµn cña m×nh theo h-íng, chuyÓn 1 sè l-îng ®¸ng kÓ mÆt hµng tõ danh môc lo¹i trõ hoµn toµn sang diÖn c¾t gi¶m thuÕ. ViÖt Nam ®· tuyªn bè chuyÓn 23 mÆt hµng tõ danh môc c¾t gi¶m thuÕ. 2. Môc tiªu c¾t gi¶m thuÕ cña thuÕ trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ lµ 0-5% theo quy ®Þnh tr-íc ®©y CEPT ®-îc thay thÕ b»ng môc tiªu gi¶m thuÕ suÊt xuèng 0% ®Ó ®¹t ®-îc ASEAN lµ khu mËu dÞch tù do hoµn toµn. §èi víi ViÖt Nam héi nghÞ khuyÕn khÝch tèi ®a ho¸ dßng thuÕ cã thuÕ suÊt 0-5% vµo n¨m 2003. 3. C¸c bé tr-ëng kinh tÕ ®· ký nghÞ ®Þnh th- vÒ tho¶ thuËn ®Æc biÖt s¶n phÈm nh¹y c¶m cao. Néi dung chÝnh cña NghÞ ®Þnh nµy lµ: c¸c mÆt hµng n«ng s¶n ch-a chÕ biÕn thuéc diÖn nh¹y c¶m sÏ ®-a vµo diÖn gi¶m thuÕ n¨m 2001 (®èi víi ViÖt Nam n¨m 2004) vµ ®¹t møc thuÕ suÊt cßn 0-5% vµo n¨m 2010 (®èi víi ViÖt Nam n¨m 2013). N¨m 2010 còng lµ n¨m c¸c n-íc ASEAN thèng nhÊt lo¹i bá hoµn toµn hµng rµo phi thuÕ quan. §èi víi mÆt hµng nh¹y c¶m cao (chñ yÕu 16 lµ G¹o nhËp khÈu vµo malaysia, Philippin vµ In®«nªsia) ®-îc linh ho¹t h¬n nh-ng thuÕ suÊt kh«ng qu¸ 20%. Qua gÇn 3 n¨m thùc hiÖn cÆt gi¶m thuÕ theo CEPT, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch-a nhËn thøc ®-îc hÕt khã kh¨n th¸ch thøc, tÝnh c¹nh tranh gay g¾t cña viÖc më cöa thÞ tr-êng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc. Do vËy hä ch-a cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó phï hîp víi lÞch gi¶m thóª nhËp khÈu víi ASEAN mµ vÉn tiÕp tôc ®Çu t- vµ kinh doanh theo ph-¬ng th-c cò, thËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp cßn kiÕn nghÞ ChÝnh phñ tiÕp tôc b¶o hé nh- tr-íc ®©y. Th¸ch thøc vÒ lé tr×nh gi¶m thuÕ vµ phi thuÕ quan khi ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT cã nh÷ng ®iÓm chó ý sau: 1. TiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ, cña chóng ta chØ b¾t ®Çu vµo n¨m 1998, do vËy ®Ó thêi gian lµ vÊn ®Ò khÈn thiÕt. NÕu chóng ta thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ chËm ch¹p nh- hiÖn nay th×, nh÷ng n¨m sau ph¶i tiÕn hµnh nhanh h¬n. §iÒu nµy rÊt cã thÓ dÉn tíi sù ®ét biÕn vÒ nhËp khÈu vµ t¨ng søc Ðp c¹nh tranh, g©y khã kh¨n lín cho c¸c doanh nghiÖp trong n-íc. 2. Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn cßn ch-a ®¸p øng yªu cÇu cña CETP vÒ chóng ta vÉn cßn dïng viÖc miÔn trõ hoµn toµn ®Ó b¶o hé hoÆc duy tr× nguån thu. Trong danh môc lo¹i trõ hoµn toµn ViÖt Nam cßn xÕp nh÷ng mÆt hµng lµ nhiªn liÖu vµ thiÕt bÞ truyÒn thèng, « t« d-íi mét chç ngåi, hµng thanh lý vµ hµng tiªu dïng ®· qua sö dông víi môc tiªu lµ t¹o nguån thu ng©n s¸ch vµ b¶o hé cã chän läc. §iÒu nµy ch-a phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO. 3. §èi víi hµng rao phi thuÕ quan: Tõ tr-íc ®Õn nay chóng ta chØ míi dïng c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n chØ lµ giÊy phÐp hay h¹n ng¹ch mµ ch-a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c. NhÊt lµ nh÷ng biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, chÊt l-îng vµ thÞ tr-êng. Do vËy khi thùc hiÖn CEPT chóng ta ph¶i b·i bá biÖn ph¸p h¹n ng¹ch nh-ng l¹i ch-a cã biÖn ph¸p kh¸c th× sÏ g©y nhiÒu khã kh¨n ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng môc tiªu mµ chóng ta ®· ®Ò ra. §Ó ®¶m b¶o lé tr×nh ®· ®-a ra AFTS, nhiÖm vô hÕt søc cÊp b¸ch cña ViÖt Nam lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t- cña c¸c ngµnh trong qu¸ tr×nh héi 17 nhËp. LËp tr×nh gi¶m thuÕ cô thÓ cho c¸c mÆt hµng theo CEPT ph¶i ®-îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n chia c¸c ngµnh s¶n xuÊt theo 3 nhãm chÝnh. 1. Nhãm 1: Nhãm mÆt hµng cã n¨ng lùc c¹nh tranh cã thÕ m¹nh trong xuÊt khÈu lµ c¸c ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ cho c¸c ngµnh hµng nµy ®-îc ®-a vµo thùc hiÖn sím nhÊt bëi viÖc c¾t gi¶m thuÕ sÏ kh«ng cã nh÷ng ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn thu ng©n s¸ch, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n-íc. §ång thêi chóng ta sím tËn dông ®-îc nh÷ng -u ®·i cña c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c. 2. Nhãm 2: Nhãm ngµnh hµng cã kh¶ n¨ng ®-îc nh÷ng -u ®·i cña c¸c n-íc thµnh viªn kh¸c. §©y lµ nh÷ng ngµnh hµng hiÖn cã nhiÒu khã kh¨n trong c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu, nh-ng trong t-¬ng lai cã thÓ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nÕu chóng ta cã h-íng ®Çu t- ®óng ngay tõ b©y giê. §èi víi nhãm ngµnh hµng nµy lÞch tr×nh gi¶m thuÕ cã thÓ tiÕn hµnh chËm h¬n t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ph¸t triÓn. 3. Nhãm 3: Nhãm ngµnh hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm lµ nh÷ng ngµnh hµng xuÊt cÇn l-îng vèn ®Çu t- lín c«ng nghÖ hiÖn ®¹i – nh÷ng yÕu tè mµ chóng ta bÞ h¹n chÕ. LÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®èi víi nhãm ngµnh hµng nµy sÏ bÞ chËm nhÊt, tuy nhiªn chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ ®Þnh h-íng ®Çu tvµ ®-îc xóc tiÕn sím ®Ó doanh nghiÖp tr¸nh ®-îc t×nh tr¹ng khã kh¨n khi chÝnh phñ gi¶m thuÕ quan vµ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan. §èi víi doanh nghiÖp yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ chñ ®éng, s¸ng t¹o v-¬n m¹nh ra thÞ tr-êng, n-íc ngoµi: Doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¹o ra mét søc ®Ò kh¸ng cao trong c¹nh tranh víi hµng nhËp khÈu, tr¸nh t- t-ëng û l¹i mµ ph¶i chuyÓn ®éng thùc sù m¹nh mÏ, s½n sµng cho cuéc c¹nh tranh c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l-îng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®¸p øng yªu cÇu, vÒ qu¶n lý chÊt l-îng, m«i tr-êng, gi¸ c¶ hîp lý, cã nh- vËy sù hîi nhËp cña ViÖt Nam vµo ASEAN & AFTA míi thùc sù ®¸p øng môc tiªu ®Ò ra vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. 18 Ch-¬ng II. Thùc tr¹ng cña sù héi nhËp 1. Ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 1.1. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 1.1.1. Vai trß, vÞ trÝ c¶u doanh nghiÖp ViÖt Nam. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi cho thÊy doanh nghiÖp ViÖt Nam lu«n lu«n ®ãng mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh v× vËy c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhËn ®-îc sù quan t©m, hç trî hÕt søc ®Æc biÖt tõ phÝa ChÝnh phñ vµ tÊt nhiªn nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng. Th«ng th-êng nã chiÕm rÊt cao trong nÒn kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho mét l-îng lao ®éng lín – chiÕm 2/3 lùc l-îng lao ®éng chÝnh cña mçi quèc gia. N-íc ta lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn, nghÌo nµ, l¹c hËu, víi h¬n 80% d©n sè sèng ë n«ng th«ng l¹i chñ yÕu sèng b»ng nghÒ n«ng vµ møc thu nhËp thÊp, diÖn tÝch ®Êt ®¹i b×nh qu©n ®Çu ng-êi thÊp lao ®éng nhµn d- nhiÒu l¹i ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, th× ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt bëi doanh nghiÖp ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®ãng gãp vµo tæng s¶n phÈm x· héi, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng-êi lao ®éng, c©n ®èi c¬ cÊu c«ng – N«ng nghiÖp. Doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay chiÕm mét l-îng kh¸ lín ®ãng gãp kho¶ng 28% GDP, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 8,5 triÖu lao ®éng, chiÕm kho¶ng 80,2% tæng sè lao ®éng phi N«ng nghiÖp vµ chiÕm kho¶ng 22,5% lùc l-îng lao ®éng cña c¶ n-íc, ®ãng gãp kho¶ng 31% gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng c«ng nghiÖp. Mçi doanh nghiÖp ®-îc xem nh- lµ nh÷ng tÕ bµo c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ quèc gia. §Êt n-íc ®ang ph¸t triÓn víi nguån lùc h¹n chÕ nh-ng chóng ta l¹i cã lîi thÕ cña ‚ng­êi ®i sau‛ trong viÖc ph²t triÓn c²c m« h×nh doanh nghiÖp. §iÒu nµy hÕt søc quan träng, bëi lÏ bªn c¹nh viÖc ph¸t huy néi lùc quèc gia (vèn, lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn...) ®Æc biÖt t¹o mét sè l-îng lín c«ng ¨n viÖc lµm 19 víi chi phÝ kh«ng qu¸ cao theo -íc tÝnh cña World Bank th× ®Ó t¹o ra mét sè l-îng lín c«ng ¨n viÖc lµm vµ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ mµ l¹i kh«ng qu¸ phô thuéc vµo bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ mµ l¹i kh«ng qu¸ phô thuéc vµo bªn ngoµi. 1.1.2. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. Theo -íc tÝnh cña ViÖn qu¶n lý kinh tÕ trung -¬ng, nÕu xÐt theo tiªu chÝ vÒ vèn th× c¸c doanh nghiÖp cã mét sè vèn kh¸ lín, quy m« lao ®éng cao. NhvËy xÐt theo hai tiªu chÝ vÒ vèn vµ lao ®éng th× doanh nghiÖp n-íc ta cã tÇm ph¸t triÓn lín. Trong ®ã cã khaáng 4500 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ 4300 doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Trong ®ã ngµnh dÞch vô, th-¬ng m¹i chiÕm mét sè l-îng lín. Cã kho¶ng 20% doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp, 1% doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh vËn t¶i... VÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, theo ®¸nh gi¸ th× t×nh h×nh s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã sù gi¶m sót dÇn ®Õn sù ph¸t triÓn chËm cña nÒn kinh tÕ vÒ vèn th× cã tíi 55% sè doanh nghiÖp thiÕu vèn, v× vËy ®a sè c¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo thÞ tr-êng tµi chÝnh ®Òu gÆp khã kh¨n do kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp. VÒ c«ng ngh th× nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®æi míi c«ng ngh ë -øc ® nhÊt ®Þnh, ®iÒu nµy hoµn toµn hîp lý v× c«ng nghÖ lµ yÕu tè tíi n¨ng suÊt chÊt l-îng cña s¶n phÈm gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ c¹nh tranh ®-îc trªn thÞ tr-êng thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã ®éi ngò qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay, theo -íc tÝnh th× ®a sè c¸c «ng chñ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é kh«ng cao, ®iÒu kiÖn mÆt b»ng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn chËt hÑp, ®a sè c¸c doanh nghiÖp ph¶i thuª mÆt b»ng thËm chÝ dïng c¶ nhµ ë lµm n¬i s¶n xuÊt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, do ®ång vèn cã h¹n cho nªn ®a sè c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ trang bÞ hÖ thèng thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i nh»m ®¶m b¶o c¶nh quan m«i tr-êng sèng xung quanh. 20