Tài liệu Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ........................................ MAI NỮ MỸ NHÂN SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA DÒNG TẠP CHÍ GIẢI TRÍ – CHỈ DẪN NƯỚC NGOÀI ĐỐI VỚI TẠP CHÍ CÙNG LOẠI Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Báo chí học Hà Nội – 2011 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ........................................ MAI NỮ MỸ NHÂN SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA DÒNG TẠP CHÍ GIẢI TRÍ – CHỈ DẪN NƯỚC NGOÀI ĐỐI VỚI TẠP CHÍ CÙNG LOẠI Ở VIỆT NAM Luận văn thạc sĩ chuyên ngành: Báo chí học Mã số 60.32.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS TS Vũ Quang Hào Hà Nội - 2011 MỤC LỤC Phần mở đầu ...............................................................................4 1 Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................4 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ..................................................................5 3. Mục đích và nhiệm vụ luận văn ........................................................7 4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................8 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn .............................................................. 9 7. Cái mới của luận văn .......................................................................9 8. Cấu trúc luận văn .............................................................................10 Nội dung chính ..........................................................................11 Chương 1: Những vấn đề lý thuyết về tạp chí và dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ......................................................................................11 1.1 Phân loại tạp chí ....................................................................................11 1.1.1 Phân loại tạp chí trên thế giới ....................................................11 1.1.2 Phân loại tạp chí ở Việt Nam .....................................................11 1.2 Khái niệm dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn .............................................14 1.3 Xu hướng phát triển của tạp chí ............................................................ 17 1.3.1 Xu hướng phát triển của tạp chí trên thế giới ............................. 17 1.3.2 Xu hướng phát triển của tạp chí ở Việt Nam ............................. 24 1.4 Diện mạo dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn .............................................29 1.4.1 Diện mạo dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn trên thế giới ...............29 1.4.2 Diện mạo dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt Nam ...................34 1.5 Sự hình thành và phát triển của các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện...................................................................................................37 1.5.1 Sự hình thành và phát triển của các tạp chí giải trí chuyên về phương tiện trên thế giới .....................................................................37 1.5.2 Sự hình thành và phát triển của các tạp chí giải trí chuyên về phương tiện ở Việt Nam ......................................................................41 1 Tiểu kết chương 1 .............................................................................43 Chương 2: Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên phương diện nội dung và hình thức ............................................................................45 2.1 Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên phương diện nội dung .................................45 2.1.1 Cách thức tổ chức hệ thống chuyên trang, chuyên mục .........45 2.1.2 Xây dựng các bài chuyên đề ...................................................51 2.1.3 Xây dựng bài “đinh” trên tạp chí ............................................56 2.1.4 Các tác phẩm biên dịch từ nguồn nước ngoài .......................... 63 2.2 Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên phương diện hình thức ................................ 65 2.2.1 Hệ thống thể loại .....................................................................66 2.2.2 Thiết kế và trình bày tạp chí ....................................................69 2.2.3 Ngôn ngữ .................................................................................76 2.2.4 Tên riêng và thuật ngữ nước ngoài trên các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện Việt Nam ..............................................81 2.2.5 Cách thức sử dụng ngôn ngữ phi văn tự … ............................. 84 2.3 Đánh giá chung ......................................................................................87 2.3.1 Mặt tích cực..............................................................................87 2.3.2 Mặt hạn chế .............................................................................88 Tiểu kết chương 2 ..............................................................................90 Chương 3: Các nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt Nam ................................................ 92 3.1 Những vấn đề lý luận đặt ra ..................................................................92 3.1.1 Việc kế thừa những yếu tố nước ngoài một cách hiệu quả trên cơ sở phát huy nét riêng có của tạp chí Việt Nam ........................... 92 3.1.2 Cần thiết xây dựng hệ thống tiêu chí dành cho dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt .............................................................................. 94 3.1.3 Nhìn nhận kịp thời sự đổi mới thể loại trên dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt Nam ..........................................................................99 2 3.1.4 Sự tác động của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với các dòng tạp chí, chuyên san … khác ở Việt Nam ..................100 3.1.5 Đổi mới nghiệp vụ kỹ thuật làm báo .....................................102 3.2 Những nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam .................................................................................105 3.2.1 Đối với cơ quan quản lý báo chí ...........................................105 3.2.2 Đối với cơ quan tạp chí .........................................................109 3.2.3 Đối với đội ngũ phóng viên, biên tập viên ............................113 Tiểu kết chương 3 ...........................................................................115 Kết luận ............................................................................................117 Tài liệu tham khảo Phụ lục về các tạp chí được nghiên cứu Phụ lục về biểu đồ, sơ đồ, bảng biểu, mô hình Phụ lục về hình ảnh 3 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Toàn cầu hóa, công nghệ thông tin bùng nổ và sự “lên ngôi” của Internet đã mở ra nhiều cơ hội phát triển to lớn cho báo chí hiện đại. Nhiều xu thế mới ra đời chính là minh chứng cho một thời đại của hội tụ và toàn cầu hóa trong báo chí – truyền thông. Mỗi nền báo chí nói riêng không chỉ tồn tại đơn lẻ trong từng quốc gia hay lãnh thổ, mà nó là một bộ phận của nền báo chí thế giới, trong đó, chịu sự tác động, ảnh hưởng và chi phối theo nhiều mức độ khác nhau của các bộ phận báo chí khác. Trong bối cảnh chung của báo chí thế giới, báo chí Việt Nam cũng không ngừng biến đổi mạnh mẽ theo nhiều chiều hướng khác nhau. Sự phát triển đó không chỉ biểu hiện ở mặt số lượng và chất lượng, mà còn ở sự “nổi lên” của nhiều dòng báo chí mới, bên cạnh các dòng báo chí khác vốn dĩ rất được quan tâm từ trước đến nay. Các dòng báo chí này vừa thổi một sức sống mới, vừa tăng tính đa dạng, phong phú cho nền báo chí nước nhà. Đặc biệt, chúng ta không thể không kể đến dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn phục vụ đối tượng công chúng chuyên biệt. Dòng tạp chí mới mẻ này chỉ thực sự phát triển mạnh mẽ trong khoảng hai chục năm trở lại đây bắt đầu từ khi tạp chí Thời trang trẻ chính thức ra đời năm 1993. Với mục đích phục vụ cho nhóm công chúng chuyên biệt về nhu cầu thông tin, như về thời trang, sức khỏe, phương tiện, thể thao, khoa học công nghệ…, các tạp chí giải trí – chỉ dẫn đã tăng lên rõ rệt về số lượng, bên cạnh đó, nội dung và hình thức cũng có nhiều đổi mới, hiện đại, đáp ứng sự thay đổi không ngừng của công chúng tiếp nhận. Trong đó, dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện hiện đang được xem là một trong những mối quan tâm hàng đầu của công chúng. Đất nước ngày càng phát triển, đời sống người dân được nâng cao, nhu cầu về phương tiện không đơn giản chỉ là tiện lợi, dễ sử dụng, mà còn phải đáp ứng nhiều tiêu chí khác nhau, phù hợp với nhiều mục đích sử dụng riêng. Do đó, các tờ tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện còn phải có vai trò quan trọng trong việc định hướng bước đầu cho công chúng về các thông tin dành cho “mặt hàng” xa xỉ này. Trên thực tế, các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện chỉ mới xuất hiện trong vài năm trở lại đây, nhưng đã có nhiều bước đột phá mạnh mẽ về nội dung và hình thức, đáp ứng phần nào nhu cầu thông tin của độc giả. 4 Tuy nhiên, không như các dòng báo chí khác vốn có một nền tảng vững chắc, dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở nước ta vẫn còn rất non trẻ, vì vậy, sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài là điều không thể tránh khỏi. Sự ảnh hưởng này vừa mang tính tích cực, vừa đưa đến những hạn chế nhất định. Một mặt, các tạp chí giải trí có thể học hỏi nhiều ưu điểm của tạp chí giải trí nước ngoài, từ đó áp dụng cụ thể vào tình hình Việt Nam. Mặt khác, chính sự ảnh hưởng đó lại làm hạn chế phần nào bản sắc riêng của các tạp chí bản địa, hoặc vô hình chung biến tạp chí Việt Nam thành “bản sao” của chính các tạp chí nước ngoài. Thêm nữa, dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam vẫn chưa có được sự quan tâm đúng mức về tính định hướng, xây dựng cách thức phát triển hay tạo dựng phong cách mang bản sắc riêng cho tạp chí, đào tạo đội ngũ làm báo chuyên nghiệp. Ngoài ra, công chúng tiếp nhận của dòng tạp chí này lại rất đa dạng và phức tạp, đòi hỏi cần phải có sự nghiên cứu và đánh giá chuyên sâu. Trong đó, đặc trưng cơ bản của nhóm công chúng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn là tính chuyên biệt rất cao. Cho nên, họ có nhiều yêu cầu cũng như đòi hỏi chính đáng dành cho các sản phẩm báo chí phục vụ mình. Nếu các tạp chí giải trí – chỉ dẫn trong nước không đáp ứng và thỏa mãn nhu cầu thông tin ngày càng nâng cao, dần dần lớp công chúng này sẽ chuyển sang nhiều nguồn tiếp cận thông tin khác. Thực tế đó đòi hỏi các nhà nghiên cứu báo chí cần thiết phải có cách nhìn nhận đúng đắn về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam, và nhất là sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí - chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam, đồng thời thực hiện những nghiên cứu, khảo sát, đánh giá về các vấn đề liên quan đến dòng tạp chí này. Tuy nhiên, từ trước đến nay, vẫn chưa có một đề tài nghiên cứu cụ thể nào về nội dung nói trên. Những lý do đó đã thúc đẩy tôi chọn lựa đề tài “Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam” (Khảo sát các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện). 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài Nghiên cứu về tạp chí luôn thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, nghiên cứu sinh, học viên và sinh viên. Tuy nhiên, tài liệu về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn và sự ảnh hưởng của dòng tạp chí – giải trí chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp 5 chí cùng loại trong nước lại khá ít ỏi. Gần đây nhất có luận văn thạc sĩ báo chí của học viên Đinh Thu Hiền (2010) do PGS TS Vũ Quang Hào hướng dẫn với đề tài Dòng tạp chí chỉ dẫn – giải trí ở Việt Nam: hiệu quả và bất cập, được xem là một trong những nghiên cứu mang tính chất tiên phong về dòng tạp chí mới mẻ này. Đây là một luận văn được đánh giá cao về tính thực tiễn, tính khoa học và tính hệ thống. Tác giả đã đưa ra khái niệm đầy đủ, toàn diện về dòng tạp chí này, đồng thời phác thảo thành công diện mạo dòng tạp chí chỉ dẫn - giải trí, đưa ra những mặt hiệu quả và bất cập của hệ thống tạp chí chỉ dẫn - giải trí và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các tạp chí chỉ dẫn - giải trí. Do đó, luận văn đã trở thành một nguồn tư liệu quý cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Ở cấp độ thấp hơn là các nghiên cứu khoa học, khóa luận tốt nghiệp của sinh viên cũng nghiên cứu về những nội dung liên quan đến dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn và rất thành công, phải kể đến nghiên cứu khoa học sinh viên (2002) và khóa luận tốt nghiệp (2004) của Lê Vũ Điệp do PGS. TS Vũ Quang Hào hướng dẫn cùng với đề tài: Tìm một hướng đi cho tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt Nam; Tạp chí thời trang trẻ, chặng đường đầu 4 năm 1993 – 1997, khóa luận tốt nghiệp của tác giả Đoàn Văn Lê, A1 K38, ĐHKHXH và NV, ĐHQGHN; Bước đầu tìm hiểu nội dung và hình thức của một số tạp chí văn hóa đời sống hiện nay của Vũ Thị Vân Anh, K41, ĐH KHXH và NV, ĐH QGHN. Những nghiên cứu này đã giúp tôi bước đầu có được các lý thuyết quan trọng về dòng tạp chí giải trí - chỉ dẫn, đồng thời góp phần xây dựng phần nào diện mạo dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt. Ngoài ra, một số cuốn sách, bài viết, khóa luận tốt nghiệp khác cũng đề cập đến một phần nội dung mà tôi muốn nghiên cứu như: sách Báo chí thế giới, xu thế và khuynh hướng phát triển của tác giả Đinh Thị Thúy Hằng; Những khuynh hướng phát triển của báo chí hiện đại, khóa luận tốt nghiệp năm 1995 của tác giả Đinh Thị Chinh, Học viện báo chí và tuyên truyền; Bài báo Truyền thông sẽ tiếp tục phát triển, báo Bưu chính viễn thông – công nghệ thông tin, số 270/2006; Tạp chí Tiếng Việt – Những vấn đề cần thảo luận nhìn từ gốc độ báo chí học, khóa luận tốt nghiệp của tác giả Nguyễn Thu Hiền, K39, Đại học KHXH và NV, ĐHQG HN; Một số vấn đề về biện pháp nghiệp vụ của tạp chí nghiên cứu quốc tế, khóa luận tốt nghiệp của tác giả Phạm Thị Thành, K43, ĐH KHXH và NV, ĐH QGHN; Tên riêng nước 6 ngoài trên báo chí Tiếng Việt, từ 1986 đến 1994, khóa luận tốt nghiệp, Nguyễn Thu Hương, ĐH KHXH và NV, 1995… Như vậy, các nghiên cứu trên chỉ mới đưa ra hệ thống các khái niệm liên quan đến dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn, phác thảo diện mạo dòng tạp chí này ở Việt Nam với những hiệu quả và bất cập, cũng như xây dựng các nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn trong nước, chứ chưa đào sâu về sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam. Trong luận văn này, chúng tôi sẽ đưa ra một cách nhìn nhận đầy đủ, toàn diện và hệ thống về sự ảnh hưởng này, đồng thời nêu bật những vấn đề lý luận đặt ra trong tính hình hiện này và đề xuất các nhóm giải pháp nhằm cải thiện chất lượng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam trong bối cảnh chịu sự ảnh hưởng từ dòng tạp chí cùng loại nước ngoài. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn a. Mục đích - Xây dựng những nhận thức lý luận về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam. - Làm rõ sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên cơ sở nghiên cứu dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện. - Đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn tại Việt Nam hiện nay trong bối cảnh chịu sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí nước ngoài. b. Nhiệm vụ - Tập hợp, phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu để đưa ra những lý thuyết cơ bản về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn. - Khảo sát, phân tích, so sánh, tổng hợp, xử lý số liệu về thực trạng sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí - chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam. - Công tác đánh giá thực trạng của sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí - chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên cơ sở xây dựng hệ 7 thống tiêu chí đánh giá, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn trong nước. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng tổng hợp một số phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp khảo sát, thống kê, hệ thống hóa cứ liệu thực tế. - Phương pháp phân tích tài liệu, tổng hợp khái quát hóa vấn đề. - Phương pháp so sánh đối chiếu giữa các dòng tạp chí, giữa các tạp chí - Các phương pháp khác: phân loại, loại suy, miêu tả … - Các quan điểm: biện chứng, lịch sử cụ thể, hệ thống… 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện: 3 tạp chí nước ngoài là Topgear, Car and Drives, Evo và 2 tạp chí Việt Nam là Autonet và Ô tô - xe máy Việt Nam. Sở dĩ chúng tôi lựa chọn các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện làm đối tượng nghiên cứu cho luận văn của mình là bởi những nguyên nhân chính sau đây. Trước hết, ở Việt Nam, các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện có tuổi đời còn khá non trẻ chỉ trong vòng 10 năm trở lại đây như Ô tô – xe máy Việt Nam ra đời năm 2000, Autonet ra đời năm 2008. Đội ngũ thực hiện tạp chí từ phóng viên, biên tập viên, thiết kế… đều chủ yếu là nghiệp dư, chưa có sự đào tạo chuyên nghiệp. Do đó, các tạp chí này chịu sự tác động mạnh mẽ từ các tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài về cả mặt nội dung và hình thức. Mặt khác, trong dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt, các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện là một trong các tạp chí giải trí – chỉ dẫn có sự phát triển mạnh mẽ nhất về số lượng và sự đổi mới tích cực về mặt chất lượng. Chỉ trong vòng 10 năm, ban đầu chỉ có một tờ tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện là Ô tô – xe máy Việt Nam, thì nay, con số đó được tăng lên đáng kể với nhiều tạp chí, chuyên san, phụ trương. Nội dung thỏa mãn nhu cầu thông tin của công chúng với hệ thống chuyên trang, chuyên mục phong phú, đa dạng, các bài “đinh” ấn tượng… Hình thức đẹp mặt, hấp dẫn, tạo sức hút với hình ảnh màu trên chất lượng giấy cao cấp. 8 Trên thực tế, đây cũng là các tạp chí giải trí – chỉ dẫn xuất hiện nhiều vi phạm như: các bài viết PR, quảng cáo trá hình, hình ảnh không phù hợp, kích động bạo lực, tình dục, đi ngược lại với văn hóa mỹ tục người Việt, sao chép phản cảm các nguồn tạp chí nước ngoài… Không những vậy, nhu cầu thông tin mang tính giải trí – chỉ dẫn của công chúng về phương tiện lại đang ngày càng tăng cao, bởi đời sống nhân dân đang được nâng cao, kinh tế phát triển trong bối cảnh toàn cầu hóa, quốc tế hóa toàn diện trên mọi lĩnh vực. Do vậy, rất cần những nghiên cứu mang tính định hướng về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nói chung, và các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện nói riêng. Trước những lý do đó, chúng tôi lựa chọn các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện làm đối tượng nghiên cứu của mình với phạm vi nghiên cứu trong vòng 3 năm (2008 – 2010). 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn - Đóng góp vào việc xây dựng những vấn đề lý luận nền tảng cho dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam. - Góp phần đưa ra những định hướng bước đầu về việc phát triển dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn ở Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay. - Giúp ích cho các tạp chí trong việc khai thác và ứng dụng tạp chí nước ngoài, nhất là về kỹ thuật làm tạp chí giải trí – chỉ dẫn. - Làm tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy, đào tạo và cho những ai quan tâm đến lĩnh vực này. 7. Cái mới của luận văn - Nhìn nhận khái niệm dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn theo quan điểm hệ thống. - Khảo sát, phân tích và đánh giá sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam - Xây dựng các vấn đề mang tính chất lý luận về sự phát triển của báo chí Việt Nam trong sự tác động của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài đối với tạp chí cùng loại ở Việt Nam. - Đề xuất các nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn trong nước trong bối cảnh chịu sự ảnh hưởng của tạp chí cùng loại nước ngoài. 9 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung của khóa luận được bố cục trong 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý thuyết về tạp chí và dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn. Chương 2: Sự ảnh hưởng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn nước ngoài với tạp chí cùng loại ở Việt Nam trên phương diện nội dung và hình thức (Khảo sát các tạp chí giải trí – chỉ dẫn chuyên về phương tiện) Chương 3: Các nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Việt Nam. 10 CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ TẠP CHÍ VÀ DÕNG TẠP CHÍ GIẢI TRÍ – CHỈ DẪN 1.1 Phân loại tạp chí 1.1.1 Phân loại tạp chí trên trên thế giới Theo Từ điển tiếng Việt, NXB Khoa học xã hội, năm 1994 tạp chí được hiểu đơn giản là những “xuất bản phẩm định kỳ, đăng nhiều bài do nhiều người viết đóng thành tập, thường có khổ nhỏ hơn báo”. Nội dung tạp chí hướng tới đáp ứng những nhu cầu thông tin ngày càng tăng cao và chuyên sâu của con người, xoay quanh vào một hay một số vấn đề, lĩnh vực của đời sống xã hội, khoa học, kỹ thuật. Chính vì vậy, hiện nay, trên thế giới có rất nhiều loại tạp chí thuộc nhiều lĩnh vực, nhiều ngành nghề khác nhau, mà để phân loại chúng sẽ phải mất nhiều thời gian, công sức. Về cơ bản, tạp chí được phân loại theo rất nhiều tiêu chí khác nhau, theo định kỳ, theo đối tượng độc giả, theo cơ quan chủ quản, theo mục đích nội dung thông tin (Bảng 1.1, Phụ lục tr.7) 1.1.2 Phân loại tạp chí ở Việt Nam Trên thực tế, việc phân loại tạp chí ở Việt Nam khá phức tạp và chưa có sự thống nhất, ổn định. Hệ thống mạng lưới tạp chí thuộc các tổ chức Đảng, Nhà nước, các cơ quan đoàn thể, quần chúng tạm thời được phân loại như sau [34, tr.17-18]: - Tạp chí chính trị như tạp chí Cộng sản, Xây dựng Đảng, Giáo dục quản lý, Công đoàn … - Tạp chí quân sự như tạp chí Quân đội nhân dân, Lịch sử quân sự… - Tạp chí văn hóa – văn nghệ như Văn nghệ quân đội, Nghiên cứu nghệ thuật, Sân khấu… - Tạp chí khoa học gồm các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội, khoa học quản lý: Khoa học về trái đất, Dân tộc học, triết học, Luật học… - Tạp chí kinh tế, kinh tế - kỹ thuật như Thống kê, Tài chính… - Tạp chí khoa học – kỹ thuật: Giao thông vận tải, Kiến trúc… - Tạp chí chỉ đạo, hướng dẫn, quản lý nghiệp vụ chuyên ngành như Thanh tra, Người làm báo… 11 - Tạp chí y tế, giáo dục: Thuốc và sức khỏe, Nội khoa… - Tạp chí thông tin như Thông tin lý luận, Thông tin quốc hội… - Tạp chí đối ngoại làm công tác tuyên truyền cho người nước ngoài như Sciences Sociales, Femmes V.N… Cách phân loại khá phổ biến này có ưu điểm lớn là tổng hợp được hầu hết các hình thức tạp chí xuất hiện ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, các tiêu chí phân loại lại chưa hợp lý và chồng chéo. Chẳng hạn, tạp chí văn hóa – nghệ thuật, tạp chí kinh tế, tạp chí khoa học là dựa trên tiêu chí nội dung thông tin; trong khi tạp chí chỉ đạo, hướng dẫn, quản lý nghiệp vụ chuyên ngành, tạp chí quân sự lại phân loại theo tiêu chí ngành; còn tạp chí đối ngoại làm công tác tuyên truyền cho người nước ngoài lại theo đối tượng hưởng thụ thông tin. Hoặc trong tạp chí về y tế, sức khỏe đã thuộc nhóm các tạp chí khoa học; tạp chí tạp chí đối ngoại làm công tác tuyên truyền cho người nước ngoài cũng thuộc nhóm tạp chí thực hiện mục đích thông tin. Mặt khác, nhiều hình thức tạp chí mới vẫn không được phân loại như tạp chí giải trí – chỉ dẫn. Ngoài ra, còn có cách phân loại khác: Một là, tạp chí khoa học. Hai là, tạp chí trực thuộc liên hiệp hội, các hội khoa học, hội kinh tế, hội nghề nghiệp, đoàn thể chính trị - xã hội, các hội phi Chính phủ … Dạng này hiện có khoảng gần hai trăm đầu tạp chí. Hầu hết các tạp chí này được xếp vào đơn vị sự nghiệp có thu, hoạt động theo cơ chế tự trang trải. Ba là, tạp chí thuộc các bộ, ngành, Tổng công ty thường gọi là tạp chí chuyên ngành. [11, tr.22-23] Cách phân loại này tuy đơn giản, nhưng lại thiếu hợp lý, khi một bên là tạp chí khoa học (theo tiêu chí nội dung thông tin), một bên là tạp chí chuyên ngành, tạp chí thuộc các tổ chức, đoàn thể (theo tiêu chí cơ quan chủ quản). Cách phân loại mới đây của tác giả Vinh Hạnh trong luận văn có đề tài Khảo sát loại hình tạp chí công cụ qua ấn phẩm tạp chí truyền hình cũng rất đáng chú ý. [40] Tác giả chia tạp chí theo tiêu chí nội dung và thành phần độc giả: tạp chí chuyên ngành, tạp chí chỉ dẫn và tạp chí công cụ. Trong đó, hai tạp chí chỉ dẫn và tạp chí công cụ có sự đan xen nhau. Tạp chí chỉ dẫn thể hiện tính công cụ và tạp chí công cụ bao hàm ý nghĩa của sự chỉ dẫn. Hai khái niệm của hai loại hình tạp chí 12 trên được tác giả đưa ra tuy cụ thể, rõ ràng nhưng vẫn rất dễ gây nhầm lẫn, bởi bản thân hai thuật ngữ công cụ và chỉ dẫn trên tạp chí đã rất khó để phân biệt. Một cách phân loại tạp chí mới hiện nay được xem là khá phù hợp với tình hình phát triển của tạp chí Việt Nam [41, tr.23]: - Dòng tạp chí lý luận chính trị bao gồm các tạp chí như: Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Xây dựng Đảng, Tạp chí Lý luận chính trị… - Dòng tạp chí khoa học bao gồm các tạp chí như: Tạp chí Khoa học và công nghệ nông nghiệp, Tạp chí Triết học, Tạp chí Luật học, Tạp chí Văn học, Tạp chí Toán học, Tạp chí Khoa học về trái đất, Tạp chí Thuốc và sức khỏe… - Dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn bao gồm các tạp chí như Thời trang trẻ, Tiếp thị và gia đình, Mốt, Ô tô – xe máy Việt Nam… Cách thức phân loại về nội dung thông tin này vừa tổng hợp được hầu hết các hình thức tạp chí ở Việt Nam, vừa cập nhật kịp thời tình hình phát triển hiện nay của tạp chí trong nước và có nhiều nét đổi mới so với cách phân loại truyền thống. Bên cạnh dòng tạp chí khoa học và lý luận chính trị vốn đã xuất hiện từ khá sớm ở nước ta, dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn, tuy chỉ mới bùng nổ mạnh mẽ trong hơn chục năm trở lại đây, nhưng đã có những đóng góp quan trọng trong sự phát triển của báo chí nói chung và tạp chí nói riêng. Dòng tạp chí này tạo nên một “cơn sốt” trong làng báo với hàng chục đầu tạp chí ra đời chỉ trong một thời gian ngắn. Mặt hạn chế của cách thức phân loại này chính là vẫn còn mang tính chung chung, chưa phân loại một cách cụ thể, chi tiết các hình thức tạp chí, khiến người nghiên cứu gặp nhiều khó khăn, ví dụ như các tạp chí về văn hóa – văn nghệ sẽ thuộc dòng tạp chí nào: dòng lý luận – chính trị, hay dòng giải trí – chỉ dẫn? Qua phân tích ưu, nhược điểm của các cách thức phân loại tạp chí hiện nay ở Việt Nam, tôi xin đề xuất phân loại tạp chí theo hai dòng chính cơ bản: dòng tạp chí chuyên ngành – nội bộ và dòng tạp chí chuyên về giải trí – chỉ dẫn. Hình thức phân loại này theo hai mảng nội dung chính của tạp chí hiện nay là nội dung mang tính chuyên ngành – nội bộ và nội dung mang tính giải trí – chỉ dẫn. Mặc dù cách phân loại trên chưa phải là tối ưu nhất nhưng mang tính tổng quát và phù hợp với sự phát triển tạp chí trong nước cũng như với quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn của chúng tôi. 13 1.2 Khái niệm dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn Từ trước đến nay, ở Việt Nam vẫn chưa có một khái niệm nào được xem là hoàn thiện, chính xác và cụ thể nhất về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn. Ngay cả bản thân dòng tạp chí này cũng đã chứa đựng nhiều nội dung đa dạng và phong phú, gây cho các nhà nghiên cứu nhiều khó khăn khi muốn nhận diện nó một cách thấu đáo. Dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn luôn được hiểu nôm na là một dòng tạp chí nhằm cung cấp những thông tin chuyên biệt về một đề tài, hay một nhóm đề tài thuộc các lĩnh vực như nghệ thuật, văn học, điện ảnh, âm nhạc, thời trang… trong cuộc sống (trang www.wikipedia.com). Những thông tin này có đặc điểm nổi bật là mang tính chỉ dẫn chuyên sâu và mang tính giải trí cao. Đối tượng công chúng mà các tạp chí này hướng đến là lớp công chúng phổ thông. Tuy nhiên, khái niệm này vẫn còn khá chung chung và dễ gây hiểu nhầm với các dòng tạp chí khác. Để đi đến tận cùng khái niệm, tác giả Đinh Thu Hiền trong luận văn thạc sĩ với đề tài Dòng tạp chí chỉ dẫn – giải trí ở Việt Nam: hiệu quả và bất cập đã chỉ rõ hai nội dung thông tin của dòng tạp chí này là giải trí và chỉ dẫn. Trong đó, chỉ dẫn trên tạp chí là một hình thức truyền tải thông tin đặc biệt của tạp chí, qua đó, người làm báo tìm kiếm và trao đổi những thông tin có tính định hướng với người đọc nhằm hỗ trợ và giúp đỡ họ giải quyết một vấn đề nhất định, nội dung chỉ dẫn chiếm tỷ lệ lớn, thông tin chỉ dẫn thường mang hàm lượng thông tin khoa học cao, đáng tin cậy [41, tr.31], còn giải trí được hiểu theo hai nghĩa thứ nhất dòng tạp chí này cung cấp những thông tin phục vụ nhu cầu giải trí cho bạn đọc, thứ hai bản thân việc đọc tờ tạp chí phải trở thành một hình thức giải trí của bạn đọc, đáp ứng nhu cầu giải trí, thỏa mãn khoái cảm thẩm mỹ cho bạn đọc [41, tr.32 – 33]. Qua đó, tác giả đưa ra khái niệm đầy đủ về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn: là dòng tạp chí có nội dung cung cấp thông tin chỉ dẫn cho bạn đọc về các lĩnh vực khác nhau của đời sống, đáp ứng nhu cầu giải trí của bạn đọc bằng nội dung thông tin hấp dẫn và hình thức đẹp mắt [41, tr.38]. Chúng tôi hoàn toàn tán thành cách thức tiếp cận và giải quyết khái niệm về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn của tác giả Đinh Thu Hiền, và xem đây như một khái niệm tương đối đầy đủ, hoàn thiện về dòng tạp chí mới mẻ này ở Việt Nam. Trên phương diện cá nhân, chúng tôi khai thác khái niệm dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn 14 dưới một góc độ tiếp cận mới: theo quan điểm hệ thống. Điều này đồng nghĩa với việc dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn sẽ được nhìn nhận như một bộ phận của hệ thống báo, tạp chí; và đồng thời quan niệm về dòng tạp chí này cũng sẽ được xem xét trong mối tương quan với các yếu tố hợp thành dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn. Quan điểm hệ thống hiểu một cách ngắn gọn là cách nhìn sự vật, hiện tượng trong sự cấu thành từ nhiều yếu tố bằng các mối quan hệ gắn bó, chặt chẽ quy định lẫn nhau trong không gian và thời gian cụ thể, bảo đảm cho các yếu tố ấy hoạt động nhằm vào mục tiêu của hệ thống [4, tr.21]. Nhìn nhận khái niệm dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn dưới góc nhìn hệ thống tức là đầu tiên phải xem xét nó trong mối quan hệ với các yếu tố cấu thành nên hệ thống báo chí (báo in, các dòng tạp chí khác, báo phát thanh, báo truyền hình, báo mạng điện tử, báo ảnh…), mà bản thân báo chí đã là một tiểu hệ thống của hệ thống xã hội trong tổng thể. Về phương diện này, dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn cũng giống như những yếu tố trên, đều chịu sự chi phối của quyền lực chính trị, đều nằm trong chỉnh thể các hình thức hoạt động đồng bộ tạo nên hiệu quả của sự vận hành của hệ thống báo chí, bao gồm nhiều hệ thống tác phẩm với các thể loại phong phú, linh hoạt, cùng thực hiện các chức năng cơ bản của báo chí: chức năng tư tưởng, chức năng giám sát, quản lý xã hội, chức năng khai sáng, giải trí. Điểm khác biệt ở đây là chức năng khai sáng, chỉ dẫn và giải trí được đặt lên hàng đầu, trở thành nhiệm vụ trọng tâm của các tạp chí thuộc dòng giải trí – chỉ dẫn. Mối quan hệ giữa dòng tạp chí này với các yếu tố còn lại trong hệ thống báo chí là mối quan hệ tương hỗ, gắn bó và quy định lẫn nhau chặt chẽ. Bản thân khái niệm của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn khi được xem xét theo quan điểm hệ thống được cấu thành từ các yếu tố sau đây [4, tr.22]: 1) Quyền lực chính trị 5 2) Người sáng lập 3) Nhà báo 1 4 6 2 3 7 4) Tác phẩm 5) Kênh thông tin 6) Công chúng THỰC TIỄN 7) Các tổ chức xã hội 15 Trong đó, quyền lực chính trị đóng vai trò chi phối đến mọi hoạt động của mỗi một tạp chí giải trí – chỉ dẫn thông qua đường lối, chủ trương, chính sách, hệ thống luật pháp. Quyền lực chính trị còn quyết định đến trách nhiệm, nghĩa vụ của đội ngũ nhà báo và tạp chí, cũng như khuynh hướng phát triển của tạp chí. Quyền lực chính trị có thể hiểu là hiến pháp, pháp luật, sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Ngƣời sáng lập có vai trò quan trọng không kém với những chức năng, trách nhiệm phải thực hiện, từ việc thai nghén ý tưởng, xin cấp giấy phép, lựa chọn nhân lực cho đến xác định khuynh hướng, tôn chỉ, mục đích của tạp chí. Đối với các tạp chí giải trí – chỉ dẫn, người sáng lập phải tiến hành nghiên cứu thị trường thông tin để lựa chọn nội dung thông tin giải trí – chỉ dẫn phù hợp mà tạp chí hướng tới ngay từ buổi ban đầu, cũng như xây dựng hệ thống tiêu chí nội dung, xác định những kế hoạch, chiến lược đúng đắn cho tạp chí. Nhà báo luôn đóng vai trò trọng tâm trong mối quan hệ giữa các yếu tố này. Đây là những người vừa chịu sự chi phối của các yếu tố khác, vừa là chủ thể thông tin thông qua quá trình lao động mang tính đặc thù của mình. Nhà báo của tạp chí giải trí – chỉ dẫn không chỉ có những nhà báo chuyên nghiệp, mà còn là đội ngũ các chuyên gia, nhà khoa học, … tham gia sáng tạo tác phẩm dưới vai trò là các cộng tác viên, cố vấn... Khác với tác phẩm của báo hay tạp chí khác, các tác phẩm thuộc dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn luôn hướng đến hai nội dung thông tin quan trọng là giải trí và chỉ dẫn. Trong đó, sự cân bằng giữa hai nội dung thông tin này luôn được đánh giá cao. Nếu chỉ dẫn được xem như một quá trình nhà báo tìm kiếm, nghiên cứu, xử lý thông tin và truyền đạt đến công chúng theo định hướng, nhằm giúp công chúng dễ dàng có được sự tư vấn cần thiết đối với vấn đề mình quan tâm, qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả báo chí, thì giải trí được nhìn nhận như một quá trình giúp con người giải phóng bản thân, tìm được sự hứng thú lành mạnh về tinh thần thông qua nội dung và hình thức tạp chí hấp dẫn, lôi cuốn, ấn tượng. Hình thức của các tạp chí giải trí – chỉ dẫn luôn được đầu tư nghiêm túc và bài bản từ chất lượng giấy, màu sắc… cho đến hình ảnh, thiết kế, đồ họa, các thành tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ lại được áp dụng triệt để vào xuất bản tạp chí .Yếu tố chỉ dẫn được lồng ghép với yếu tố giải trí trên cơ sở tôn trọng tôn chỉ, mục đích của tạp chí đáp ứng và thỏa mãn được nhu cầu thông tin của công chúng. 16 Các sản phẩm mang nội dung thông tin trên được truyền đạt đến công chúng tiếp nhận thông qua kênh thông tin mang tính đặc trưng của tạp chí. Công chúng là đối tượng mà mỗi tạp chí giải trí – chỉ dẫn hướng đến và cần thu hút. Công chúng của dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn có sự phân chia các lớp lang riêng, theo lứa tuổi, theo giới tính, theo nghề nghiệp, theo sở thích… và mang tính riêng biệt cao. Nhưng đặc điểm chung của hầu hết những lớp công chúng này chính là yêu cầu cao về mặt nội dung, hình thức để thỏa mãn nhu cầu thông tin của mình về một hoặc một số lĩnh vực chuyên sâu nhất định. Bên cạnh đó, bản thân các lớp công chúng này cũng thường xuyên có sự vận động thay đổi, do đó, việc nghiên cứu công chúng là hoạt động không thể thiếu đối với các tạp chí giải trí – chỉ dẫn. Các tổ chức xã hội là các tổ chức chính trị, nhà nước, xã hội, kinh tế… mà các tạp chí giải trí – chỉ dẫn muốn hướng đến nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả của tạp chí mình. Như vậy, có thể đưa ra khái niệm cơ bản về dòng tạp chí giải trí – chỉ dẫn như sau: là dòng tạp chí nằm trong mối quan hệ gắn bó, chặt chẽ, quy định lẫn nhau của hệ thống báo chí, chịu sự chi phối của quyền lực chính trị, hướng đến các lớp công chúng có nhu cầu thỏa mãn thông tin theo từng lĩnh vực chuyên sâu nhất định với nội dung thông tin tư vấn, chỉ dẫn và giải trí thông qua hình thức hấp dẫn, ấn tượng. 1.3 Xu hƣớng phát triển của tạp chí 1.3.1 Xu hướng phát triển của tạp chí trên thế giới Bước vào thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, tạp chí thế giới gặp phải nhiều “chướng ngại vật lớn” trong sự phát triển của mình. Đó là sự ra đời của ô tô sau thế chiến thứ I – khiến cho mọi người có nhu cầu đi lại nhiều hơn, thời gian cho một tờ báo hay tạp chí vì thế cũng trở nên eo hẹp hơn. Vào giữa thế kỷ 20, báo phát thanh xuất hiện làm thu hẹp dần lượng độc giả của các tạp chí. Năm 1927, điện ảnh bắt đầu có tiếng nói của mình và thu hút nhiều sự quan tâm của công chúng. Đỉnh điểm là giai đoạn sau thế chiến thứ II, khi truyền hình trở nên thông dụng, sự phát triển của tạp chí gặp nhiều khó khăn hơn. Và đặc biệt trong những thập niên gần đây sự “bành trướng” của Internet khiến lượng công chúng của tạp chí càng bị thu hẹp hơn. Những trở ngại đó đã khiến cho sự phát triển của tạp chí thay đổi theo xu hướng khó nắm bắt. 17 Trong thế kỷ 20, tạp chí trên thế giới có những bước chuyển đổi mạnh mẽ trên mọi phương diện. Đầu tiên phải kể đến sự thay đổi lớn trong lớp công chúng của tạp chí. Giờ đây, những đối tượng công chúng được quan tâm hàng đầu không còn là lớp thượng lưu giàu có, mà mở rộng hơn và có sự chuyên biệt rõ nét hơn: các tạp chí phụ nữ, tạp chí trẻ em, tạp chí ngành nghề, tạp chí du lịch, mua sắm… nở rộ và tạp chí thực sự trở thành “món hời” kinh doanh lớn. Các tạp chí không ngừng mở rộng thị trường và tăng lượng các ấn bản hàng năm. Ở Mỹ - quốc gia hàng đầu về số lượng tạp chí – nhiều tờ tạp chí tăng 49% lượng bản bán ra mỗi năm. (Bảng 1.2, Phụ lục tr.8) Riêng ở Pháp, năm 1985, có 15.000 ấn phẩm thì các báo chuyên đề chiếm tới 118 đầu tạp chí dành cho phụ nữ, 343 đầu tạp chí dành cho thanh niên, 7889 tạp chí về kỹ thuật và chuyên ngành thể thao, khoa học, giới tính… Các tạp chí chuyên về truyền hình cũng là đặc trưng cho tạp chí Pháp như tờ Tele 7 Jours có lượng phát hành hơn 3 triệu bản/kỳ [2, tr.197]. Tạp chí hiện đại có sự phân hóa mạnh mẽ theo nhu cầu thị hiếu và thông tin của độc giả, bên cạnh đó, mỗi tờ tạp chí cũng tìm những phương thức riêng để thu hút sự chú ý, hạ giá thành sản phẩm, tận dụng tối đa các điều kiện khoa học công nghệ. Tuy nhiên, những năm đầu thế kỷ 21, hàng loạt báo in trên toàn thế giới rơi vào tình trạng giảm sút độc giả. Lượng phát hành báo chí tại nhiều nước phương Tây giảm trung bình 5 – 7 % trong 2 năm 2003 – 2004. Theo thống kê của hãng tin AP năm 2005, ở Đức số lượng phát hành giảm 7,7% trong vòng 5 năm qua, ở Đan Mạch giảm 9,5%, ở Áo giảm 9,9%, ở Bỉ giảm 6%. Tại Mỹ, từ năm 2000 đến năm 2004, trong ngành báo in, trên 2.000 chức vị đã bị huỷ bỏ, chiếm khoảng 4% công ăn việc làm. Sự phát triển của nhiều tờ tạp chí cũng lâm vào tình trạng lao đao. Theo Hiệp hội báo chí Mỹ, thói quen đọc báo mỗi ngày của người Mỹ trong năm 1982 là 67%. Đến năm 2002, con số này chỉ còn 55%. Độc giả trong độ tuổi từ 18 – 34 chỉ có 17% trong khi độc giả trên 55 tuổi chiếm 43%. Cơn đại suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 bắt đầu từ Mỹ, đang đe dọa sự phát triển của báo chí nói chung và báo in nói riêng. Ở Mỹ, báo in, bao gồm cả báo mạng điện tử, năm 2009 chứng kiến sự sụt giảm 26% doanh thu, điều này dẫn đến tỷ lệ thâm hụt 41% doanh thu trong vòng 3 năm trở lại đây. Viện nghiên 18